Diodori Siculi Bibliothecae historicae ... libri XVII ... His adiecimus, Dyctis Cretensis, et Daretis Phrygii de Troiano bello historiam ... : accessit quoque ... index

(

<• •*

XzrpCern

n

P, .

et^ ct

l

'r ^

-.’V :i

' .i

\ j

I

■ i

V

i ;

• ry'-

1

■]

%

< A,

%

DIODORI SICVLI

Bibliochccse hiftoricEe, hoc eft,

RERVM ANTIQ_VARVM, a' GRAECIS, R O M Ax

nis. Barbaris, prascipuec^ Philippo & Alexandro Macedoniae re/
gibus geftarum libri xvii.fummoftudio partim longe
emendatius quam antea,partim nunc pri^
mum in lucem editi,

V

*f

HIS adie.cimvs,

DICTYS CRETENSIS, ET DARETIS PHR
gn De Troiano . bello hiftonam,quo temporum ordo,
ac feries rerum, ut quaeque funt ge>
ftae, conferuaretur»

Quid ucrd tota hac editione fit praefl:itum,8^ quo fingula quarcy
confilio digefta,ex prarliminari epiftola

s^ccej^it duo^rerum cr" uerborum memorabilium,

loaipletiJ?imui Index*

B ^ S 1 L E JE, ‘PER.
Henricbum 'Petri, i 5 4

I

4

\

i

N

)

I

•t

V

*

j

i

‘ #

• I

\.\

)/-.

■M'

V

.1. f

r -

■'- • K i.iV*stt.:n'^rv* 'i.!'..

vv » H

. *v

** f ^e-

■>^- '.''AVSt»

.fv».

r:

\'X*

V.i \

w «*

fi

1

JO^NNI tycUB INFULSURO,

adohfcenfi flnqulari modeilta pr<edito,patritio u^u-'

dlano clarij^imoy Marcus Moppcrus Bd‘'
jllienfis 5» ?. D*

I T B i loanties Luca ornatifsime , multarum
gentium hiftoria: , G poetarum fabula; , G fa'
bularum denic^ inuolucra fapientilsimc rete^
vfta deIe<fVant,quemadmodu deledfare te me^
ritd debent: En tibihanc Diodori Siculi,qua
per otium legas3if>b'otheca(GG enim author
ille opusiuum infcripGt) denud nunc per ho'

neftum uirum Henrichum Petri focerumc'

um,patris mihi loco uenerandu, typis longe elegantifsimis excufam,
curauero&ftudiouiri dodlifsimi loannis Oporini, praeceptoris o.
lim mei colendifsimi, multis in locis caftigatioreminec non(quod m
primis hiftoricajleAiortis ftudioGs congratulari debemus) opera QC
induftria uiri eruditiffimi Af noldi Arleiiq inftrudiore,hoc eft inge.
ti accefsione au<ffam:quemadmod5 nUnc,attendc, dica. Author ille,
ut Suidas refert , qUadriginta libris omnium ferme gentiu & popu'
lorum hiftorias coplexus eft,e quibus tamen omnibus pnmurn ^
demnOnniGo(ao,iifplatinaantumnoWs cxtitere, fex uidehccti^
priores de fabuloGs antiquoturn geftis, Poggio
te,quod tamen ueriGmile aliquibus non uidetur:& duo ilh poftmo
res,fdlicet dedmusfextus,&: decirnusfeptimus, quorum h jc de Alt^^

xandriMagni,illcUCr6dePhilippiMacedoni:eregum

pti funt,interprete eorU Angelo Cofpo, quamuis Gnt qui
m?um Cofpum fuiffe putent. Poftea autem grece prarter duos illos,
dedmusoftauus quocp, decimusnonu^ 8<:uigcGmuscxhuniam
mi uiri Roberti Vuinter officina in luce per bonos uiros prodierut.
quos uir ille clarifs. Arnoldus Arldiius Gmiliter a fe traslatos nob|^5
dedi{ret,niG magna ipGusacferia negocia hoc ftudm eius anteu r
tiirent.Nuncuer6poftremode multorum
ftis libri tres (quae hCrck non paruaaccefsio putanda eft) pr

nx editioni accedunt,imd^cinlu^uidelicet,duo ^ c oh

tertius, quos nobis (utfupra meniinimus) Arnol ^

tulit:plura nobis daturus, quam primum licuerit ♦ Lx ^ ,

dixiiam^uides loannes Luca charirsime,quantum de aut or^e i o
ftoriarum & fabularum^ non dubitarim dicere fonte^ue a )ere nc>'
bis liceat,uel carere diutius cogamur* Vtinatti^uero fint,qin equenti
bus deinceps authoris huius editionibus tantu nobis pari Itudio aa^
riciant* Bt ferio quide hortamur quofuis, quibus bonae litei a" cor i>
funb ut pro uirili fua quifque id conetur4non enimyubito,quin.re u

1

f

, P R AB F A T I O.
qua quocp, aut (alte aliqua authoris huius fragmenta in bibliothecis
hinc inde,in pluteis, aut inhoneftius fub fcamnis,fitu 8c puluere ob'
duda,&,quod peius cft,blattis tineisc:^ efcarcli<fi:a,tam grg ca quam
latina, delitefcant : quae qui ab interitu uindicarit,is uero palmarium
(c reperifle merito triumphabit. Quod autem de hoc dicimus,de a^
Irjs omnibus bonis authoribuS, quibus fimiliter contigit, didu idem
uolumus.Sedheus tmirabiturforlitanieiflor, quanam ratione, quo
ue cSfilio tam Didys Cretenfis, quam Daretis Phrygi) debello Tro
iano libellos inlererc hifce uoluerimus.Huius uero (adi confiliu hoc
(ecuti fumus . Quum fex illi Diodori priores rerum antiquaru libri,
omnes fere ab exordio mundi ad bellum u(que Troianum hiftorias
cotinercnt, quo coepta hiftoria ulteriu s fefe protenderet, & quafi fi'
Ium filo congruenti annec3:eremus,hi nobis authores in primis tum
occurrebant, quos dodorum uirorum confilio hi(ce rerum pri(ca'
rum libris appenderemus :qui ctfi in rei fere eiufdem delcriptione oc
cupatifint, tamen quianon eodem forte modo , iucundumhercle&
utile fuerit ob rei ueritatem penitius cognofcenda,eos inter fefe con-
ferre. Haic habui loannes Luca optimc,quaj in authorem hunepras'
farer; quibus tam huius quam fuperioris editionis rationem plcnio'
rem redderem.Sub tui uero nominis aulpici)s,mi lo.Luca diledifsiV
me,in lueem denuo prodire hunc authorem uoluimus, non tam ob
raram illam tuam modefiiam, Sc reliquarum uirtutum lingulare fi u
dium , cuius non folumego,uerum omnes quoque tui commilito'
nes, cum quibusdum mecum egifii liberale tefiimonium perhibe^
mus ; quam etiam , ut ad ardentius bonarum literarum capeflcnda.-
rum fiudium, &: in primis hifioriarum ledionem cohorter,atcK ex'
citem;quarum hercle multifaria cognitio, quantum non folum difei
plinarum dodoribus , uerumetia uiris politicis , & i)s mediusfidius
multo magis conducat, no fecilenunc dixero.Hilara eroo fronte mi
loan. Luca, quicquid id efi a me accipito, 8c in coepto uirtutum fiu^
dfo ftrenuepergito;ficenim ituradaftra. Valemi loan. Lucaiucun^
difsime.& quis te admoneat,cogita. ale,BafileaE Rauracorum,ex

Collegio noftro:quarto Calendas Marti), anno pofi na-
tum Chriftum Saluatorem nofirum,

M. D, XLVIII.

4

4

9

1

DIODORI

cxSuida*

Diodorus Siculus hiftoricus uolumen copofiiit, quod inlcriput Biblio»
thecatn.Bft autem hifl;oria,Rotnanas res, pariter^ externas, quadraginta li'
bris compledlens.Floruit autem Augufti Ca;(aris temporibus,8i^ ultrav

DB BODBM, EX VOLA^

tcrrano.

piit.hiitonam,quamDmuotnecaminicripfit.Con

tinei autem re:s 8^ Romarias,& uarias,in libris x l, ut Suidas teftatur:qui di
cit eum floruiile fub Augufto, QL iupr3:quod 5 C ipic quo<p libro icxto tefta-
turlulius Cacfer, inquit, diebus noftris Rhenum pontibus miro modo iun-
xit.Primi fex libri Antiquorum gcfta, qute Fabulofa appellant, ante bellum
Troianum continent. In horum primis tribus Barbarorum, in reliquis anti-
quaeres Graecorum narrantur .‘In undeiiim deinde, conferuntur quae de beb
Io Xroiano ufque ad Alexandri Macedonis ' mortem gefta funt . In reliquis
XXIII continentur,quae deinceps ulij ad bellum Gallicum,quod Romani
duce Iulio Gxfare geflerunt, qui annos inTumma complebuntur m. C,
X XX VIII. Huius hiftoriat tantum fexlibri ad noftram aetatem

peruenere.Hacc Volaterranus»

yiTj[ DICTY3 CRETENSIS, .

ttr Septimium Romanum*

Dibys, Cretenfis genere,Gnofo ciuitate, ijfdem temporibus quibus SC
Atrides fuit,pcritus uocis ac Phcenicum literaru,quae a Cadmo in Achaiam
fuerat delate.Hic fuit focius Idomenci,Deucalionis filij,& Mcronis,ex
lo qui duces cum exercitu contra Ilium ucnerant. A quibus ordinatus eft,
ut annales belli Troiani confcriberet.Igitur de T roiano bello,in quo &: ipfe
tnilitauit,rex uolumina in tilias digefsit Phoeniceis literis. (^5 iam reuerms
(enior in Cretam, praecepit moriens ut lecum fepelirentur . Itacj ut ille iulte''
rat,memoratas tilias in plumbea arcula rcpofitas,cius tumulo condiderunt»
VCTum fecutis temporibus , uidclicet tertiodccimo anno Neronis jmpcri),
in Gnofo ciuitate terracmotus fabi,cum multis tum etiam fcpulchru Dibys
ita patefecerunt,ut a tranfeutibus arcula uiferetur.Paftores ita^ praetereun-
tes quum eam uidiffent, thefaurum rati,fepulchro abftulerunt.Et aperta ea,
inuenerunt tilias incognitis fibi literis conferiptas . Continuoc^ ad cius loci

dominum, Eupraxidem quendam nomine, pertulerunt. Qpi agnitas quae
nam effent,litcras, Rutilio Rufo illius infulae tunc praefidi obtulit. Iliceum
Eupraxide ad Neronem oblatas tranimi{it,cxiftimansquedamijn his ecre

tiora contineri.Has autem quum Nero accepiffet, aduertiflet^ Phoeniccas
effe literas, interpretes ad fc uocauit . Qui quum ucniflent, interpretati lunt
omnia. Quumc» uero cognouiflrct,antiqui ^uiri qui praelio apudlliumintcr-
fucratjhaecelTc monumenta, iufsit in Graecum ftrmoncm transferri. E <^i'
bus Troiani belli uerior textus innotuit.TuncEupmxidcrn muneribus do.
natu, exRomana ciuitate ad propria remifit . Annal« uero nomine DictyS
, inicriptos , in Graecam bibliothecam recepit. Qyorum icriem,

qui iequitur textus, oftendit,

r

DB BODEM/ Ci, SEPTIMII

niepiJlola,adCl^<^radium,

m

' Ephemeridem bcIIiTroiani,Di(flys Cretenfis(quiin eamfliha cum tdo
meneo meririt) conicripfit literis Puiiicis, quae tum Cadmo & Agenore au>
toribus per Graeciam frequentabantur. Dein poft multa fxcula collapfo per
Oetuftatem apud Gnofon (olim Cretenfis regis fcdem) fepulchro eius, pa-
ftores quum cd deucnilTent/ortcintef caeteram ruinam loculum ftanno a fa
bro claufum, offendere: ac thefaurum rati,mox diflbluut.non aurum,neca^
Iiud quicquam praedae, fed libros ex philyra in luce produduri . At ubifpes
fruflrata eft, ad Praxim dominum Joci, cos deferunt. Qui commutatos lite-'
ris Articis(nam oratio Grxea fuerat) Neroni Romano Cxfari obtulit , pro
quo plurimis ab eo donatus eft. Nobis quu in manus forte libelli uenifTenc
auidis uerac hiftorif cupido incersit,ea uti erant latine diflerere: no m agis co
fifi ingenio, ^ ut ociofl animi defidia difeuteremus. Itacp prioru quin® uo-
luminu,quac bello contfa<Sa,gefta^ funt, eundem numeru fcruauimuZRe*
fidua quidem dereditu Graecorum in tinum redegimus, atqj ad tc mift'
mus.Tu RufFinem/jUtpar ejl/aiie ccEptis.

DARETIS PMliYGII HISTORR

’ ci ex Prolater ranouita,

*

*

. P^irygms hiftoncus , fer ipfit bellam Tro/anum Grxee, m quo &

Ipiemilirauit, ucait Ifidorus, pnrnusferehiftoricorurn . Qui tandem capto
UiOjCum Antenoris fadione remanfit, ut fcribit Cornelius Ne^
pos: qui opus eius e Gr^co Termone conuertit

dicauit^ CnTpo Salluftio.

V

DIODORI SICVLI BIBLI O

T HEC SIVE ELEKVM

antiq^varvm historiae,

^ IL.O OEM I V M.

A G N A s mento gratias rerum fcr/ptorfbus ho^
mfncs debent, qui fuo labore plurimum intae mor^
talium profuere.Oftendunt enim legentibus, prae-»
teritorum exemplis, quid nobis appetendum fit,
quid ue fugiendum. Nam qui multaru experimen
ta rerum uarijs cum laboribus, periculis^, procul
ipfi ab omni di(crimine,geft:a legimus, nos admo-
'nent maxime quid conferat ad degendam uitam^

‘ Ideo^ Herou fapientifiimus efl: habitus is, qui fa^^
pius aduerfam fortunam expertus, multorum urbes ac mores coipexiu Co-
gnitio uerp ex aliorum tiim fecundis tumaduerfis rebus percepta, dodri-
nam habet omnium periculorum expertem.Omnes praeterea mortales mu^
tua quadam cognatione uindos, licet locis ac tempore diffantes, fub unum
ueluticonipedumredigunt: diuinamfaneprouidentiamimitati , quae tum
coeli ornatum,tum naturas hominum uarias communi ordine quodam per
omneaeuucoplexa,quid quencp deceat,diuino munere impertitur. Eodem
pado qui totius orbis uelut unius ciuitatis ad^a fuis operibus inilruxerunt,
in comunem ea utilitatem confcripiere.Pulchrum eil igitur, ex aliorum erra
tis in melius inftituere uitam noflram : &C non quid alij egerint quaerere, fed
quid optime adtrm fit, nobis proponere ad imitandum. Seniorum confilia^
quos longa a^tasprudentiores effecit, laudantur a iunforibus. At hos tanto
B antecellit hifl:oria,quanto plura exempla rerum copleditur diuturnitas tem
poris, quam hominis aetas.Itac^ ad uitacinftitutionem utiliffimahifloria cen
fendaefi:,tumiunioribus,quosledio diuerfaru rerum antiquioribus aequat
prudentia: tum ucro aetate maturis, quibus diuturna uita rerum experimen^
tafubminiflrrauit. Adde quod priuatos uiros imperio dignos efficit, impera
tores ob irhmortalem gloriam ad prxclara facinora impellit: milites propter
laude quae mortuos fequitur, promptiores efficit ad pericula pro patria fub^
€unda:improbos timore infamiae a malis facinoribus deterret. Denicj litera
rum monumentis, quae teftimoniumuirtuti prebent,moti quidam,tum con
■ didere ciuitateSjtum leges utiles uitae mortalium ediderunt. Nonnulli noua
rum artium do drinarum(^ inuentores ad uflim gentium extitere. Sed om^
niumrerum quibus felicitas hominis paratur,laudem praecipuam caufam^
hiftoriae tribui deceuEfl enim cuftos eoru qute cum uirtute ada funr,teftem
femalefadis, beneficam cp erga omne genus hominum praebens. Etenim fi
ea quae deinferis,8^ quidem fabulofe,feruntur, multum conferunt homini'
bus ad pietatem ac iuflitiamferuandam: quanto magis putandum eft hiflo^
riam ueritatis affertricem, tanquam totius philofophi^ parentem,mores no
ftros effingere ad uirtuter'Omnes enim fere mortales naturae infirmitate ma
lorem uitae partem ociofi ac iegnes degunt: quoru uit^ ac mortis aequa obli-
mo eft, cum par utriufcp interitus fequat. Virtutis uerd facinora immortalia
funt: praeferdm cum hiftoriae beneficia acceffit.Et quidem decoru gftgmorta
les labores perpeti pro gloria immortali.Hercules quide magnos multosqa,
dum uixit,labores ac pericula fponteadt]t,utpro fuis erga omnes gentes be
neficifs immortalitate donaretur. Caeteros egregios uirtute uiros, hos.qui^
dem Heroum, hos uero deoru honores affecutos uidemus: omnes certe ma-

a cna

i

\ BIOBORISICVLS

gna laude dfgnos:fed eorum tamen omnium gefta acuirtutes hiftoria ab fa ^
tentu uindicauit. Etenim eastera monumenta ad paruum tempus perdu^
rantjUarijs cafibus difturbata : hiftoriae uirtus per uniuerfum orbem difFuia.
Ipfum quod cactera confumit, tempus^cuftodem fui habet. Affert pr^terea
multum opis eloquentia:: qua nil fere praeclarius reperitur. Hac Graeci Bap*
baris, dodi indodis praeferuntur : cum haec una fit qua homines inter fe ese^
teris antecellant. Videtur quoque res effc tanti, quanti fuerit dicentis uir^

tus & eloquentia. Et quidem uiros bonos laude dignos arbitramur: ut qui

uirtutis iter nobis offenderunt. V enim cum ali) aliud iter fibi delegerint^.
Poefis quidem magis oblccffare animos , quam prodeffeuidetur : & gentis
um leges ac inffituta magis punire, quam docere. Ita dC artium reliquarum
hasnilad felicitatem conferunt, harum utilitas damno permixtaeft. Quse.-
dam prouero docent mentiri: Sola hiftoria pares uerbis resgeftas reprse^
fentans , omnem compledittir utilitatem. Nam & ad honeftum impellit^
deteftatur uitia, probos extollit, deprimit improbos. Denicj rerum qua^
deferibit experimento plurimum proficitad reeffam uitam. Aduertentes igl
tur, quanta laus feriptoreis maneat: exemplo eorum moti qui feribendoo^
peram praebuerunt, hanc hiftoriam aggreffi ramus. Verum cum fuperio^
res memoria feriptores repetimus, paululum admirari multorum cogimur
confflia : qui ciim multarum diuerlarum^ rerum notitiam plurimum in fe
continere utilitatis norinr, eorum tamen quidam aut gentis aut urbis unius
hiftoriam abfoluere : pauci a uctuftis hiftorqs initium Tumentes, ufqne ad
eorum tempora geftas res,& in communi pofitas complexi fiint. Et hi qui^
dem fua tempora tantum tradidere,haud continuata fupcrioribus rerum
ferie. hi Barbarorum gefta tranfgreflri funt. Alij antiquas hiftorias ueluti fa--
bulofas, propter earum difficultatem contcmpferunn Nonnullorum, cum
coepiffent,morspraeueniens hiftorias interrupit. Nulli uero tranfccnd^c
feribendo Macedonum tempora, in Philippi, aut Alexandri, aut fucceffo.
rum geftis tantummodo ueriati. iVIuItis autem memoratu dignis rebus de^ s
incepsufque ad noftram cetatem adis , nullus hiftoricuseas fcibeic unica
hiftoria conatus eft, rei magnitudine forfan diffifus. Qiiapropter licet tum
temporum rerumcpuarietate,tum fcriptorfbus diucrfa tradentibus ardua'
uideatur &: memoratu difficilis praeteritorum deferiprio ; attamen dWrcui-
mus 8<:ipfi eam hiftoriam quae multis prodeftet,obeftet nemini, Icwnti.
iaus tradere. Nam fi quis memoratu dignas , dC totius orbis tanquam unius
ciuitaris ,pnfcorum temporum ad fuam ufque aetatem peftasrcsfcriprcrir
labonofum quippe fubibit opus : uerum fatis audientibus utile. Licebit e!
nim tanquam ex fonte uberrimo quid cuique ufui exiftat, haurire. Quod Q

quis percurrere omnes feriptores cupiat, opprimetur tum librorum muhL

tudine,tumdiuerfa fcrfbentium Uarietate,uthaud facile uerum oolfit elt-
cere. Atea quxfub umeam hidimam digeruntur, in promptu funtledo-
ribus, facilis^ eorum norma eft. Denique eo feribendi modus hic eft prar>
antior caeteris quo utilius parte aliqua totum habetur, & continuum rei

cft^temnorfronf^r^^^f temporibus difpertitur, notius eft eo quoc!
cit tempore confufum. Igitur penfitantes hunc feribendi modum effe ud.

nS”?n P;7™o ;"bore Sf tempore longo egentem, tr/ginra an.

.ore^ Afi abfumpfimus.MuItis enim difficultatibus acperkulis ma.

peragrauimusEuropaecp partem: quo maiori qu^ a nobisde.

P confpedis, certa literis mandaremus. In murris

etiam dr./> '^V errarunt non folum quidam rudes feriptores, ftef

nbimr. plurimo tcmpore uerfatf fumus

diffiifi,plurimum nobis ad
Orti enim ex Argyra Sicibat ciotcatr, percepta j

Romat*

I

I

RERVM ANTiaVARVM tIB, I. t

^ Romatifs qui ad eam confluebat^latina iingua,ex uctcnbus annalibus &r du^
<cs corumS^gcfta nouimus* Initium uero icnberidi iiimpfimus abijsquae
tum Graeci tum Barbari prifci fcriptores,tanquam fabulis fimilia literarum
monumentis explicuerunt* Et quoniam priica illa ad noftram ufque aftatem
tempora complecflimur^in hunc modum paucis hiftoria noftram diuifimus*
Primi iex libri Antiquorum gefta,quae illi fabuloia appellant,ante bellu Tro"
ianum,continent4 In horuni primis tribus Barbarorum, in reliquis antiquae
Graecorum res narrantur* In undecim deinde conferuntur, quae a Troiano
bello uftp ad Macedonis Alexandri mortem geftafunt* In reliquis tribus 8 C
mginticdntjcimus,quaedeinceps ufe ad bellum Gallicum coiinentur, quod
Romani duce Iulio Caefare(is ob geita egregia inter deos eft relatus , uirtute
cuius Gallia omnis fubacfta eft)geilere* Protenditur uero Romanum impe^
riuniufcp adBritanniaeinfulas*Huiusrespriores geftaeprimocentefimae O'
eSogefimae olympiadis anno acftae funt,prineipante Athenienfibus Erodo*
Temporum, quae noftra hiftoria ante bellum Troianum comprehendifjfcri-
ptorum inopia haud iatis certa nobis ratio comperta eft* Abeo Apollodo^
rus Athenienfis ocftoginta annorum hiftoriamcotexuitjufcp ad reditum Hc'
raclidarum^a quibus ufep ad primam olympiadem anni computantur trecen
ti 5 ^ uigintiodo, numerato tempore quo reges Lacedaemoniae imperarund
A'prima uero olympiade,ufc^ ad initium belli Gallici,quod nobis ftatuimus
feribendi finem, ieptingenti fiint dC triginta anni* Omnis haec ergo hiftoria
quadraginta explicata libris, annos compleclituf 1138* his exceptis quos iiique
ad bellum defcripftmus Troianum ♦ Haec diligenter partiti funi us : quo dC le-
gentibus nota fiat hiftoria, 8 C inuidi abftineant adetracftione^Quamuis quae
rite icripta erunt, carebunt inuidiatqu^ uero inicitia Omittentur, aliorum in-
duftria corriget*Nunc principium icribendae hiftorise fumetur;

Quid de dtjs, qui primi eos colere docuerunt, & quid de illorum im-

mortalitate fenferint,haud paucis propter rei difficultatem exprimi poteft*
B Sed quae adhiftoriam pertinere uidebuntur, quo fint notiora legentibus, in
certa diftribuemus capitaiut nihil dignum memoria omittatunDe genere au
rem hominum, decp ijs qu^ in orbe terraruni antiquitus dicuntur gefta, dili^
genter,quantum in tam remotis propter antiquitatem rebus licebit, a prifeis
illis temporibus fumpto initio feribemus*

DIODORI SI

LIBER PRIMVS*

C V L I

gj^^E DE MVNDI CRE^TIO^

omnium prima ori^inc abi^e^yptifs traduntur^'

CT deprimo hominuniortu^^ eorum priori

' uitdi^ Cap^

R I M A hominum generatio apud doc^liffinios ac praeftan-
tiflimos uiros, qui ueram natura &hiftoriam nadideruf,
duplex fertur* Quidam mundum ingenitum incorru-
ptibilem,8^ genus hominum ab aeterno extitiffe,’ necp ha-
buifle ortus principium feniere* Qiiidam genitum corr
j ruptibilem^ arbitrati, & homines dixerunt generationis

iJ initiu tempore efle fbrtitos* Nam a reru primordio & ce-

um dC terra unica habuiffeideam,immixta eorunatura*Exinde diftincftis in-
uice corporibus cepiffe mundum hunc ordine,quem uid€mus* Aerem qui-
dem motu hunc continuu fortitu,et igneam parte eius fuperiora loca propter
leuitate aiunt appetiflctEadem caufafolem aftra curfus fuos fortita*Qudd

a % uero

DIODORI SIC VLI

uero humorimfxtum, eodem ftetifle in loco propter grauitatem. Quae
fnixtaeffentjfxhumidis quidem mare effedu: ex durioribus uerd terram lu^'
tofam euafilTe,3cr omnino moIlem^Hapc primu ciim folis ardore deniior eua
{jiTet^eiuspoftmodum fuperficieuicaloristumefacf^ajmultis in locis humo^
res quofdam e(Ie concretos: in quibus putredines tenui cotedee pellicula fine
cxcitat^,quemadmodum m paludibus dC ftagnis Aegyptijs uidemus accide
re cum frigidam terra fubitd seftus aeris calefacit.Cum uero in humidis calo-
re adhibito generatio fiat, 6(:no(f}u quidem circunfufus aer humore pr^ftet,
qui die folis uirtute confolidetur,tandem putredines illae ad fummum perdii-
dx,aduenienteueluti partus tempore, exutis confradisi^ pelliculis omnis
generis educunt animantiuformas^quorum ea quae maiorem calorem forti-
tafunt, in fuperiorem regionem uolatiliaeffecfia abierunt:quae uero plus ter-
rxcotinebant,ferpentia,alia^ terrefiria euaierunt animantia* Natura aquo-
iamna(fla,in fui generis elementum delata funtj&T appellati piices* Terra de-
inceps tum folis ardore, tum uentis in dies magis arefa(fia,a gignendis maiori
bus animalibus defijnSed quae generata erant, mutua commixtionealiosani
mantes procrearunnHoc^ Euripides Anaxagoraephyfici diicipulus ienti-
re uidetur,cum in Menalippo coelum dC terram mixta olim fuiife tradaf,fepa
rata poftmodugenera(refingula 3 arbores,uolatilia,feras,ac omne mortalium
genus* De prima terrae generatione, quamuis praeter opinionem nonnul-
lis elTe uideatur, tamen ea qu^ nunc quocp fiunt,his tefiimonium uidentur af-
ferre* Nam i uxta Thebaide Aegypti, cum Nili ceflauit inundatio, calefacien-
te fole limum ab aqua relicfium, multisinlocisexterr^hiatu multitudo mu-
rium oritur*Quod argumentum eft, ab ipfo orbis primordio animantia fimi
liter omnia generata effe* Eodem quocj modo 3C homines a principio geni-
tos, dicunt in agris paftum quaerentes,fylueftri incondita uita uixiffe, qui-

bus herbae &: arborum frudus ultro uieSum praeberent* Beluas infuper his
fuifle infeniastquibus ut obfifl:ercnt,coetus hominu ob timorem fados aiunt
communis utilitatis gratia:auxiIia^inuicepraebita,&:Ioca habitaculis quse- B
fita* Sonus oris cum confufus efl[et,paulatim difereuiflfe uoce aiunt, &: res om-
nes fuo nomine appellafle* V erum cum diuerfis fiti eiTent in orbis locis, non
cifdem ufos uerbis ferunt: propter ea &:diuerfos literarum charaefieres extitifi
fe:primos(^hominum coetus fue quenc^ gentis initium fuifle* Veriim primi
homines nullo fiibfidio fulti, duram agebant uitam* Erant enim nudi, nullo
necp aedium necp ignis adinuento ufmcibo in diem qu^fito, cum ignorarent
agreftes fruclus in ufum futurum codere, SC ieruare ad egefi:atem*quo fiebat
ut hyeme plures aut fame aut frigore interirent*Experimeto deinde edoclos,,
fpeluncas aiunt quaefifle ad euitandam frigoris uim, fruefius fcruare cce-

pifle* Ignis autem notitia, caeterarum^ utilium rerum, percepta, &: ceteras
quoq^uitae hominum commoditates breui tempore efle adinuentas: deniep
necefTiratemipfam rerum magiftram faeflam, fingulorum peritiam ingenhs
mortalium fubminiftrafletquibus coadiutores datae fiint manus, fermo, ani-
miep praeftantia* Sed haefienus quae ad primum hominu ortum, & uiefium
uecuftum fpedarent: nunc ea quae diuerfis orbis locis gefta,Iiterarum monu-
menta tradiderunt,recenfeamus. (^i primi fuerint in orbe reges, nequa-
quam compertu habemus, cum nulli hiftorici eos tradant* Impoflibile quip-
pe eft, lireras f que ac primos reges,uetuftas cxtitifle*Si uero quis literas etiam
tum fuifle contendat, certe rerum feriptores multo pofl tempor^fuerelsc^
quaeantiquioraetastulerit,nofolum Graeci dubitant, fed etiam quife indige-
tes,primos^ reru ad uitam utiliu feriptores appellant Barbarfatq* ab fe m ul-
torum temporu gefta memoriae prodita affirmat. Nos uero qux gentes quse
ue nationes,aut quatenus tepore, aut quotannis priores Cc^teris fuerint haud-
quaquam pro coperto tradentes, quj a fingulis feriptoribus de antiquimt e uc

teri^

RERVMANTI Q^V A R V M L I B, L ^

A tcribus'ue geftis funt tradita, quae fimilia uideantur uero fecuti,mitium fiime-'
mus a Barbaris: non quod eos Graecis antiquiores putem, quemadmodum
Ephorus dixinfedut cum Barbara abfoluenmus, Gr^ca narrantes, nihil ex^
ternum eorum rebus inferam us^ Quoniam apud Aegyptios deorum genus
primum fuiffe fabuIantur,aftrorum<^ ab his ueteres obleruationes repertas,
piunmaquocp ac praeclara excellentium uiroru gefta feruntur digna memo^
ratu,ab rebus eorum hiftoria ordietur^

Qiy^E DE DIIS F ^BVLOSE

<^e^yptijfcrunt:,i(fyq^uceini^c^ypto ab eis urbes
funt condita^ Cap, IL

T liadunt Aegyptijjab orbis initio primos hotfiines apud ie creatos, cum
bonitate foeiicitate^ foli, tum propter Nilfm,qui dC multa generat, dC
(uapte natura quae genuit, facillime nutrit* Nam dC arundinum radices pr^^
bet, 8C loton, dC Aegyptiam fabam, 8C quem dicunt orfeum, multa^ praete-
rea ad uidum hominum expofita*Prima animantia apud fe effe orta,ea utun-
tur conie(52:ura, quod nunc etiam in Thebaidis agro certis temporibus multi
ac magni generentur mures*quaex re plurimum ftupent homines, cum ui-
deantquorundam anteriorem ufcp ad pertus &: priores pedes murium par-
■ tem animatam moueri, pofteriori nondum inchoata,fed informfEx hoc per-
ipicuum fieri aiunt, ab ipfo orbis ortu primos homines Aegyptu protulifle*^^
in nulla enim orbis parte accidit, eo modo animalia creari* Nam liue diluuiu
D eucalionis tempore plura animantia abfumpfit, Aegyptu aiunt, utpotead
meridie poiitam, cummea pluuias rarae flnt, expertem cius calamitatis fuiT
fe::flue(ut quidam ientiunt)flngulainterierunt,^quum eft, fi terra rurius ani-
malia genuit,apud Aegyptum principium generis omnium animantium ex-
titiffe;. Temperiem quippe aeris aequum eft praebuiffe generationi princi-
B pmm,&:cauiamgenerandi*Etenim &:nuncquo(j poftNiliundationecon-
ip icitur diuerforum animantium foetus* Abfcedente enim aqua, limo^ ter-
rse a folearefado, ferunt quadam animalia perfecSa^ (emiperfecfiaalia uideri
ini terrae gleba* Igitur primi illi homines olim in Aegypto genid, hunc mun-
dii ornatum conlpicientes,admirantes^ uniuerfbrum natura, duos efle deos,
&C cos aeternos,arbitrati funt,Solem uidelicet,& Lunat&hunc quidem Ofi-
rWem,hanc Ifidem certa nominis ratione appellarunt* Et Ofiridem quidem
Graeca interpretatione,ut qui fuis radijs ueluti pluribus oculis terram ac ma-
ire luftraret,multos oculos habentem dix ere* Cui rei poetae quo^ uerbacon-
gruunt,Solem omnia confpicientem dicentis, atcp audientem* Gr^coru ue-
ro quidam, qui antiquiores fcripferunt fabulas,Dionyfium Sirium cognomi-
ne appellant: quoru Eumolpus in carminibus Bacchicis inquit , Dionyfium
aftrum infigne incenfum radijs* Orpheus uero eum fplendentem, ac Diony-
fium uocat* Aiunt etiam quidam, cognomen illi a pelle,propter aftrorum ua-
rietatem inditum*Ifidem uero interpretatam effe antiquam, iiimpto nomine
ab sterno dC ueteri eius ortu* Addunt fibi cornua, tum propter afpecftum (ita
enim uidetur quo tempore primis diebus apparct)tum quia bos ei ab Aegy-
pttjs iacrificatur*Hos deos arbitrati, allerunt illos uniuerfiim circumire or-
bem,ac nutrire augere^ omnia, tribus anni temporibus motu continuo per-
ficientes orbem,uere,aeftatc,ac hyeme*Hasc inuicem contraria annum confi-
ciunt firma cocordia* Quorum deoru natura plurimum conferat ad omnium
animantium generationem:cum alter igneus ac ipiritalis exiftat,altera humi-
daat(5frigida,aerutri<j co munis* Ab eis itac^ generari atc^ nutriri corpora
omnia,rerum^ naturam lingularem alble & luna perfici* Partes quas com-
m€morai|imus,quinc|; elletfpiritum uiddicet, ignem, ficcu, humidum,aera::

a I Sicut!

g DIODORI SICVLI

Sicuri ucro in homine caput,manus,pedes,aliac% partes numerantur, eodem A
m odo a: mundi corpus ex par tibus his perficiturtquarum quxiibet exiftima'
turdeus,proprio nomine ab Aegyptrjs a principio fecundum cuiuf^ natU'
ram uocatus. Nam fpiritum,uerbi interpretatione, appellarunt, quod caufa
uitx mortalibus exi(lat,tanquam communem omniii patrem. Idem Grae^
cum inflgnem poetam de hoedeo fentire uolunt, eum deorum hominum^
patrem uocantem.Ignem Vulcanu interpretantur, magnum iilum deum exi
ftimantes,&r multum ad generationem perfecflionem^ rerum conferre.T er
ram tanquam uas aliquod eorum quae fierent putantes, matrem appellarunt,

A' Grxeisfimiliter terra mater, mutato deinde paulum uerbo eftdi-

dlatficut &r Orpheus eft teftis,qui terram omnium matrem dixit,dmtrias lar'
gientem.Humiditatem Oceanu prifei uocitarunt, ueluti nutrientem, nomi'
nis interpretatione,matrem.Grgcorum nonulli Oceanum patrem dicunt,de
quo poeta inquit: Oceanum generatorem deorum, matrem Thetim,
Aegypti) putant Oceanum efle Nilum, a quo Sf deorum genus ducunt.
Nam apud eos tantum plures elle urbes allerunt a prifcis drjs conditas: quem
admodum louis, Solis, Mercuri), Apollinis, Panis, Lucin», aliorum plu'
rium deorum. Aerem uerd nominarim Palladem, ac louis filiam dici, Sf ah'
ginem fuifle : quoniam 8C non corrumpatur, fublimiorem locum teneat, '
quapropter ex uerttee louis dicitur nata.Eandem dicflam elle tergemina, pro
pter tria anni tempora,uer,a:ftatem,hyemem.Dicitur etiam Glaucqpis, non
ea caula qua Graeci quidam arbitrantur,qudd oculos habeat albos,quod ftul
tum uidetur : fed quia aer glauci fit alpecflus. Ferunt autem hos quinq? deos

omnem peragrare terram, appareteshominibus in iacrorum animalium for-
mis,quando(p autem in hominum, aut aliorum fpecie, quod minime fabulo-
fum uidetur.Siquidem illi funtqui omnia generant producunt. EtHome
rus qui ad Aegyptios profedus eft,multa^ ab eorum facerdotibus percepit,
hxc tanqua uera in opere fuo fuifle deferibit, deoscp fepius in alienis formis
circumire urbes,uitia & urrtutes hominum inlpicientes. Haec de ccelcftibus b
dijs,deip eorum genere xterno Aegyptfj tradunt. Feruntinfuperalios ex
his genitos, qui fuerint mortales,fapientia uerd,&: in humanum genus bene
ficqsimmortalitatepotitos.Horum quofdam in Aegypto rcgnalfe,partimm
cofuiflrenomine,quo & drj coeleftestpartim proprio uocitatos, Solem, Satw

niim, Rheam, foucm quo9,a nonnullis Ammonaappellatum,Iunonepra'
terea, Vulcanum, Veliam,ultimdMercurium.Primum quidem regem fuiP
feapud Aegyptios Soiem,eo nominc,quo fif coelefteaftrum.Quidam lacer
dotes affirmant primum regnalle Vulcanum, inuentorem ignis,eocp benefi'
cio ducem ab Aegyptijs conftitutum.Cum enim arbor iclu fulminis in mon-
tibus conflagraflet,ligna propinqua hyberno tempore flamma funt compre'
henla.quaexre Vulcanum calore laetatum, deficiente igneaddidille illi no-
nam materiam;&: eo modo continuato igne,alios homines couocalTe ad eius

afpe(flum,tanquamafereperri.DeincepsSaturnum,quifororem Rheam ce

perit uxorem,aiunt extitifle,genuifle^ fecundum quofdam Ofiridem 8C Ifi-
demtpluresgenuillelouem ac lunonem tradunt, quipropter uirtutem uni-

uerfoorbiiinperarint,Hosquin9genuilTedeos,proutapudAegyptiosdies

habentur quincp intercalares:01iridem,Ifidcm,Typhona, Apolline, & Ve-
nerem: 6<: Ofiridem interpretatum Dionyfium, Ifidem uerd Cererem, Hac
Ofiris in uxorem fumpta,regno^ fufeepto, multa cotulitad ufum uitx com-
munis. Eius enim uirtute mutuae cibi gratia caedes hominum ceflarunt. fn-
nento enim ab Ifide primum tritico Sf hordeo, quae prius incognita homini-
bus,ca u inter exteras herbas oriebantur, ab Ofiride uerd eorum fruduum
cibi utilitate animaduerfa, omnes eo nutrimenti genere efle nfos, tum pro'
ptercifatreperti fuauitatem, tum quia utile «idebatur feuirix, crudelitatis^

A .r r ANTIQ^VARVM L I B, I, «

promtlcaae cauiam abeffe^Signa huius muentac fegetis ferunt, quod ab eis ue
teri' lege oC nunc quoc^ ob(eruatur,ut meflbres scftate fpicas maturas ad mani
pulum excerpant in deae oblationem, atcjlfidem inuocent^ honorem eidese
inuetae frugis reddentes* Apud quafdam uero urbes in Ifidis pompa inter re^
. liqua triticum dC hordeum ferri in memoriam repertorum* Leges quoc» Ifr
dem ftatuiflfe ferunt, quibusiuftitia aeque omnibus ieruaretur,uiatq^ iniuria ti
more poenae fubIatis*Hac de cauia prifci Gr;«ci Ifidem legiferam appellar ut„
tanquam primam legum inuentricem* Fertur etiam Ifidis tempore condita
cffe urbs in Thebaida, Aegypti centum portarum, a matre denominata* Po-
lleri uero partim louis ciuifatem,nonnuliiThebas dixere*Eius enim condito
rem urbis non folum reliqui fcripfores,fed etiam Aegypti) facerdotes incera-
tum habent* Plurestradunt,nonOfiridis tempore, fed multos poft annos a
rege quodam T hebas fuifle conditas* Verum de hoc pofierius fuo loco dice-
tur* Erexiffe quo(^ templum Joui & Junoni parentibus infigne cum magni-
tudine, tum oraatu*Duo infuper templa aurea ftatuit,unum maius loui ccc-
lefti,alterum minus loui regi eorum patri,quem quidam Ammone uocanu
Fecit etiam alt)s dijs quos retulimus, aurea templa, honoribus cuilibet dC ia-
cerdodbusiafiitutis* Artium qiiocp, autrerum ad utilitate uit^ fpecfrantium
repertores abOriridea(:lfideinhonorehabitifuere*Inuentiinfuperieris au-
ri^ inThebaida fabri,arma<^ fada, quibus 5C feras occiderent, &: excoleren-
tur terrap*Statuae praeterea, &: deum templa aurea ab his cum omni ornatu fa-
bricata fimt.FuiflTe & Ofiridem ftudiofum agriculturae tradunr*Nutritum ait
tem ta Nyiafoelicis Arabiae propinqua Aegypto, cum eflet louis filius,undc
8C Graeci a patre & loco pionyfium appellant. Huius urbis,poeta,quiin Ae
gyptofuitjinluishymnismeminitjdicens eileNyiam urbem ilipra montem
exceliiim,ac florentem longe a Phoenicia, ferme Aegypto conterminum*.
Vinex quoque fuifleinucntorem in Nyfatradunaquam plantandi, ac uini
conficiendi, ieruandit^, QCck alio transferendi uium edocuit* IVIercurium
® quoque maxime omnium abeo honoribus afle(ffum,ut repertorem rerum
plurimarum, quibus uita! hominum confuleretur,uolunt* Hunc enim pri-
mum &ruerbain ordinem fedegifle,& multis indidifle rebus nomina, fuiflc
quoque literarum inuentorem aiunt, inftituifle^ quo honore, quibus'ue
(acris colerentur dtj. In primis obieruator aftrorum curiiis fuit, &uocum
harmonias adinuenit. Palaeftra?, numerorum^, &C ad corpora curanda medi
cina? arcis, lyrae infuper ex neruis trium chordarum, infiar trium anni tempo-
rum, repertorem tradunt* Tres enim inftituit uoces, acutam, grauem , 8C
mediamCacutamabaeftate, grauemab hyeme, mediam a uere iiimens* Hic
Sc Graecos docuit uerborum interpretationem l unde SC ipilim Hermen,
hoc eft, interpretem appellarunt* Denique & qui tempore Ofiridis fuere
facrarum literarum fer iptores, haec eadem ab illo accepta referunt* Ofiri-
plurimum frioconfilio ufum*01eaequoque plantam ab eo,non
a iVIinerua, quemadmodum Graeci dicunt, repertam* Ofiridem uero tan-
qiiam uirum bonum, gloriaecp cupidum , ferunt ingentem exercitum coe-
gille, ut peragraret orbem , doceret^ mortales plantare uites, ac tritici ST
horda icgetem,pecorum^que frucflumcexiftimans, fi homines ab agrefti
uita ad cultiorem mitiorem^que traduceret, honores ie ( quod dC coniequu-
tus efl: ) potiturum immortales* Non enim prifci illi tantum, fed pofierie-
tiam propter inuentas ab eo iegetes,beneficij memores,pro uno ex maximis
dijs eum habuere* Tradunt autem Ofiridem Aegypti regno confi:ituto,rc-
rum^ omnium cura Ifidi uxori permiffa,tradidifle ei Mercurium,cuius con-
filio , quoniam prudentia uideretur excellere inter amicos , uteretur» Du-
cem uero exercitus,omnium^ qu« fu^ ditionis erant, reliquiffe Herculem,
tum quia genere proximus, tum quia fortitudincroborc^ corporis erat ad-

a 4 mirabili;

j DIODORISICVLI

ni/rabf!/: regnfi^ gubernationem ita partitus eft^Phoemdsc 8C maritimat orf ^
BunridVm,Acrhiopi^Libyar^ proximis regionibus Antium praefecit Jple
cum omnibus coptjsex Aegypto in expeditionem profeclus eft, fecum fra-
trem ducens, quem Graeci Apollinem dicunt,&laurirepertorem:ob id^lau
rum ei dicatam eiTcJiederam uerd ab Ofiride repertam, quam eiconfecrarut,
quemadmodum &:D!onyGo_Grajciaingua uero Aegyptia hederam Ofiri-
dis plantam uocanu In facris autem hedera uitibus praefertur : quoniam hac
folia amittant , illa uerd fer uet continuam uiriditatem 4 quod &:apud antiquio
res in exteris arboribus que (emper uirent,accidiuNam dC V eneri myrtum,
&Apollini laurum dedicarunt.Ofjridcm uerd duofilij uirtutediipares Anu
bis dC Macedon proiecuti funt4 V tercp armis ufus eft infignibus, aliquo ani-
mali haud ab eorum natura dilTimilu Nam Anubis canem,Macedon lupum
infignearmorumtulmQuaex rehxc animalia A egyptij fummoin honore
habent, 5^ horum animantium formis apud Aegyptios coluntur» Duxit in-
foper fecum Pana,cui ab Aegypttjs diuerfis modis prxeipuus honor habitus
eft^Nam eius regionis accolx,nonfblumfl:atuas ilii in templis omnibus po-
fuere, fed dC in Thebaida ciuitatem fiii nominis xdificarunt, Chemnim,id
eft, Panis urbem uocitatam» Secuti quocp funt eum in agris colendis expertia
qui uineas plantare nofletjMaron: qui triticum fer er e, Triptolemus* Om*
nibus deinde componcis, oratis dijs, Ofiridem comam quoad in Aegyptum
rediret, nutnffe aiunt, ac uerfus Aethiopiam profecftum* Qux confuetudo
uiquead hxctemporainoleuitapud Aegyptios,ut peregrinantes, quoad do
mum reuertantur, nutriant comas^Cum eflet in Aethiopia,ferunt oblatos
ei Satyros comas umbilico' tenus habentes* Dicitur Ofii is fuifte cupidior ri-
fus, delecftaricp folitus muficis dC choreis*Quapropter illum muficorum muP
titudo fequebatur»lnter eos nouem fuifte uirgines adolefceritulas, tum cane-
re folitas, tum in altjs eruditastquas deinceps Grxciappellarunt Mufas*Has
Apollinemdocuiftedicunt: quaexre muficus eft nominatus* Satyros uerd
ad pfallendum,cantandum, ac animi remiftionem aptos,fecum in caftris ha- b
bebat*Non enim bellicofus,autprxIrjs pericuJis^ deditus fuit, ied otio 8C ho-
minum falutuQuo beneficio pro deo omnes eum gentes habebant* Aethio-
pibus agriculturam offendens, infignibus in ea urbibus a fe aedificans & prx^
feclos dedit, & tributa inftituit prxftari*Hoc tempore Nilum ferunt circa Si-
rij canis exortum ( tunc enim maxime crefeere confueuit ) maiorem Aegy-
pti partem, Sc: eam maxime cui Prometheus imperabar, inundafle* Abfom-
ptis enim ferme omnibus eius regionis incolis, Prometheum dolore motum
fe interficere uoluifte* Fluuium uerd propter curfus uelocitatem, profundi-
tatem^aquarum. Aquilam tuncappellatum*Herculem tum confilij magni-
tudine,tumuirtuteuolunteueftigio compreflTifle aquarum impetum, &ad
priorem curfum conuertifte* Vnde & Grxd quidam poetxrem geftam in fa
bulam uertentes,Herculem tradunt aquilam Prometheiiecur dcpafcentem
occidifle*Fluutj nomen uetus, Oceanus fuit: poftquam eius compreftus eft
decurfus,Aqmla:deindearege quodam Aegyptuseft appellatus, quod
poeta teftatur, dicens fuifte in Aegypti flumine naues triremes* Locum uhi
Nilus inmare defluit,Theonim uocatum ferunt, antiquum A egy pti empo-
rium*PoftmoduaNileo rege, Nili, quo nunc utunt,nomen fortitu* At uero
Ofiris cu eflet in montib* Aethiopix,utrafcpripas Nili aggere cinxit, ne mo-
du excederet ini5datio,fed ueluti per portas quafda exies lenis elfet, at^ agris
proficua*Deindeper Arabia iuxtarubru mare iter facies, ad extremos Indos
peruenitjubi BC plures coftituit urbes:ex quibus unam Nyfam nominauir,in
cius memoria in qua erat nutritustubi hedera platauit,qux fola eo loei alit,8d:
in Nyfa Aegypti, Multa quo(^ alia reliquit fui apud Indos monumera,ex qui
pofteri deu illu efle opinati fhnt,afleretcs eum genere Indu effc^Exercuit

rervm antiq^varvm lib. l ^

A quoc^elephatitoruuenationesXoIumnas mfuper mulus m locis flatuitfiiae
expeditionis teftes«Peragrauitaute Sc ca^teras Afia? nationes» Per Hellefpon
tum m Europam tranOens,Lycurgum in Thracia barbaroru regem fibi ob^
fiftentem per emit Jlli proumcia? Maronem lam (enem praefecit: qui ^difica^
uitcmitatemjquam a(e Maroneam nommaum Macedonem filium regem
ftatuiteius prouinciar, quae ab eo Macedonia diVia eft. Triptolemum colen-
dis Atticis agris praefecit* Denicj cum orbem fermecircuiflet,domefticis fru'
dibusexcoluithominumuitam*Si qua regio uitibus inepta edet, docuit ex
hordeo potum fieri, haud multum uirtute guftu^uino inferiorem* Cum in
Aegyptum rediffet, tulit dona (ecum adiuerfis gentibus data* Quapropter
pro magnitudine beneficiorumja: donatus immortalitate, & honores coele-
ftium eft aflecutus*Deinde cum ad deos ex hominibus eflet translatus, &: ho-
nores illi dC (aera ut maximo deorum ab Ifide dC Mercurio inftituta funumul
ta^uimyftica ad cultum addita,quibus eius dei potentiam ampliorem red-
derent* Verum ex uetuftis (acerdotum arcanis quiOfiridis tempore fuerant,
poftea compertum efl:,Ofiridem Aegypto iufte regnantem, a Typhone fra-
tre impio atep nefario interemptum : quem ille in fex ac uiginti partes diffe-
(flum, cuilibet eorum qui fecum tanti fceleris participes fuerant, partem de-
ditjueluti eius facinoris confctjs,8(: fimul ut ipfos defen(bres cuftodes^ habe
ret regni fidos* Ifis, fratris, eiufdem^ uiri morte auxilio filij ( Orus ei nomen
erat) ulta, T yphone, 8C qui c^dis confeq fuerant, interemptis, Aegypti re-
gnum cepit*Commi{]a efl: pugna iuxta fluuium in parte Arabia?, quam An-
taei appellant uicum* Qj^iod nomen ex Antaei morteab Hercule occifi Ofiri-
dis tempore fortitus eft locus* Ofiridis partes omneis di(perfas,praeter puden
da, cum inueniflet,cupkns incertum effe uiri iepulchrum , ab Aegyptijs au^
tem ac fingulis homimous honori haberi, ex aromatibus ac cera fingulas eas
partes in formam hominis uiro fimilem compofiiit* Conuocatis deinceps
Aegypti facerdotibus,fingulis dedit Ofiridis imaginem, affereris eis folis cor
B pus illius creditum,atq^adiurans ut nunquam apud (e e(Ie fepulturam Ofiri-
ais ulli panderent: ut^ illum in abditis feruatum,ut deum colerent : ani-

mal ex fuis^quod mallent, dicarent : quod & colerent uelutiOfiridem,dum
uiueret,& poft obitum fi mili ceremonia obferuarent*Vt autem maiori bene
ficio iacerdotes ad haec fibi promptiores faceret, tertiam eis agrorum partem
ad deorum cultum dC (aera conceffit*Hi tum meritorum Ofiridis memores,
tum beneficio Ifidis alledi,eius mandata perfecere : qua ex re etiam nunc fa '
cerdos quilibet teftatur,penesfeOfiridemfepultum effe* Animantia quoq^
a principio ei dicata in honore habent: & cum moriuntur, in eorum funere
renouant Ofiridis lueftum* Tauros autem facros, hunc quidem Apim, alte-
rum Memphim nominatos (acrilicant Ofiridi:quos etiam ueluti deos Aegy-
pttj omnes colunt*Hoc enim animali tritici inuentores multum adiutos fc aft
(erunt,& ad ferendum, ad communem agrorum culturam* luraffe autem
IGsdicitur,uiro mortuo nulli (e amplius nupturam* lufto deinceps regnauit
imperio,benefict]s in fubditos reliquos omneis excedens* Poft obitum uero
immortalium honores eonfecuta eft, fepultacp apud Memphim in Vulcani
luco: ubi ufi^ ad hoc tempus fepulchrum eius monftratur* Nonnulli horum
deorum corpora non illic iita arbitrantur, fed in Aethiopia ^^gyp^T
tibus, iuxta infulam quae Nili portae ab agro dtjs (aero appelletur* Veftigia
huius offendunt, tum (epulchrum Ofiridi conftrucftum, atep afacerdotibus
Aegyptijs in honore habitum: tum urnas trecentas fexaginta, quas quotidie
lacfte replent fecerdotes ad id infi:ituti,lu(ftum^ renouant, Deos nomine uo-
cantes* Hacdecaufa infula a tranfeuntibus aditu prohibetur* Apud The-
baidis uero ( quae ciuitas antiquiflima eft omnium) incolas,maximum habe-
tur iufiut^ndum per Ofiridem innubibus exiftentemtomnibus Ofiridis par

tibus.

DIODORISICVLI ^

t7bus,ut retuli; prartcf pudenda, ibi fepultis.Ea^^^^^ fluuiumd Typlio^

ne cum nullus ex c^dis confctjs illa penes fe effe uellet,erant proieda. A b
de poftea non minori honore, quam reliquae partes, fuerunt fepulchro condi
taJius imaginem coli,facracp ei acceremonias pie ut fieri docuit, nome

eius Dei pr^cipuum reddens atcp infigne.Q.uapr opter Graeci cum Orgia 1 a-
cracR Dionyfia ex Aegypto tranftuliffent, huic quocp portioni honores im-
penderunt,cam iniacrisac ceremonijsPhallon appellantes* AbOfiride ue^
ro atcp Ifide,ufc^ ad Alexandrum Macedonem, qui in Aegypto fui nominis
urbem condidit,annorum dicunt amplius decem milia: ut uero quidam afle^
run%Daulo minus tria acuiginti milia extitiffe*Qui deum hunc tradunt The>
his bceoti^ ex Semele fltrloue fuifie genitum, aberrare uidentur* Orpheum
enim, cum ad Aegyptios tranfiflTet, percepilftt^ apud eos iacra myfteria
Dionyfia,enet autem amicus Thebanis,a quibus plurimo in honore ha beba-
tur, retulifle ad eos tradunt in ipforum gratiam huius dei originem^ Plebem
pofieatum ig iorantta,tum ut Deus in Graecia ortus uideretur,hbenter ea(a-
cra ac myfteria fufcepifle, Orpheum uerd hanc generis &C facrorum originem
ea coniec^ura uoluntad Graeciam tranfi:uliffe,quod Cadmus ex Thebis Ae-
gypti orrus,praefer caeteros filios & Semelen fiiicepit* eam a quopiam corru-
ptam, poft feptimum menfem pepenfle infantem ferunt Ofiridi fimikmtnc-
que illam uixifie diutius, fiue di]s improbantibus, fiue repugnante natura*
Qiiodxgre ferens Cadmus,rerponfoaccepto,ut parentum iuftaferuaret, in-
fantem deaurauif, illicpiacra inftituit,ut eflet argumentum illum ab Ofiridc
natum. Ad louem infuper genus retulit: ut dC Ofiridisfadium cohoneftaret,
&C corruptionis infamiam demeret* Id caufam praebuit Graecis,ut crederent
Cadmi Semelen ex loue Ofiridem peperifle, Orpheum poftea, cui magna e-
rat apud Graecos gloria,tum propter cantus fuauitatcm, tum propter facra,
hofpitio acceptum a Thebanis ferunt, magnofe in honore apud eos habi-
tum* Hic ciim ab Aegypttjs theologiam percepiuet,antiquum Ofiridis genus
ad pofteriores tranftulit:in^ Thebanorum gratiam nouum conftituit iacrf b
ficior um ritum*Quod fabulis caufam praebuit, ut louis ac Semeles filius Dio
nyfius putaretur* homines uero partim infcitia,partim Orphei fama& opi-
nione moti, eum ut Graecum libenter fufceperuntdeum. Poftea adhibitis
poetarum quas theatra comprobabant fabulis, certa eft praebita huic generi
fides* Dicunt praeterea Graecos, ut fuos ac domefticos fibi uindicare infignio
res Heroas, ac deos. Deorum infuper colonias aflerere ab fe miflas* Nam
Hercules,qui genere Aegyptius fuit,cum fua uirtute perambulaftet magnam
orbis partem, in Libya columnam pofuit*cuius rei teftimonium a Graecis ca-
pere nituntur*, Cum enim conftet omnibus',Herculem adfuiffe dijs in bello,
quod aduerfus Gigantes geffere,ferunt nequaquam Gigantes ex terra gigni
ea potuifle aetate, qua Graeci afferunt Herculem paulo ante bellum Troia-
num extitiftetfed potius, ut ipfi dicunt, in primo humani generis ortu* Ab
hoc enim plus quam decem milia ab Aegyptijs numerantur anni: a Troias
uerd tempore minus quam mille ducenti* Eodem modoclaua,& leonis pe!
lis,antiquo Herculi conueniunnquo tempore nondum erant arma adinuen
ta,fed fuftibus homines iniurias propulfabant, ac ferarum pellibus tegebant
pro armis corpora* Et hunequidem louis filium, matrem incertam ferunt*
Qui aute ex Alcumena genitus eft,plus annis mille pdft extitit, ipfe A Icacus
ab ortu uocatus,cui pdft Herculis cognomen eft inditum:non quod propter
lunone fitgloriam adeptus,ricut Omitres aiLfedquia uirtute illius prifei imi-
tatus*Couenit 9 apud Gr^cos,ex qs quae dicuntur fama, Hercule orbis mon
ftra perdomuifle. Quod illi Herculi tribui nequit,quiferme coquus teporib*
Tenacis fuiqiam maiori ex parte, ti5 cultura agroru,tu urbibus plurimis, tum
uerd hominu uhiep inhabitantiu multitqdmc domefticis* Magis igit ea decet

illum

ANTkXVARVM tlB* t t%

A illum Hercule qui pnTca ^tate fuit, cum homines infeftarftur A beluariS mul
titudme,in Aegypto pra^fertim, cuius nunc quocp regiones defertac (unt, 8C
feris immanibus plense^Huius uerifimile eft, ueluti patria? miiertuHercuIe,
ciuimodi feris occifiseamreddidiffe hominibus colendam : co^ beneficio
Coeleftium honore donatum» Ferunt infuper Perleum in Aegypto natum,
atep Ifidis genus a Gr^cis ad Argos referri, fabulantes Io in boue fuifle mu.*
tatam. Sed uana eft dehis dijs opinio.Nam quidam Ifidem,alij Cererem? qui
damThefmophoran,alrjLunam,nonnulliIunonem,altj alio nomine appei
lant.Ofiris uero tum Serapis dicitur, tum I>ionyfius, tum Pluto, tum Am>
mon,tum lupiter» Ali| Pana eundem uocant. Multi exiftimant Serapin efle,
quemGrasci Plutonem putant» Afferunt autem Aegyptij,Ifidem plurium
inuentricem ad morbos medicamentorum, 8C medicina? arti admodum con
tulifle, eam^ immortalitate quoque potitam gaudere hominum cultu, in^
eorum ualetudine praecipue ue,rfari» Quinetiam in fomnis opitulatur palam
eis qiios cenfuerit dignos, tum oftendens fuum numen, tum erga gentes cu
randas beneficentiam. Signa horum efle dicunt non Grjecas fabellas, fed o^
pera certa.Omnis enim ferme orbis hanc deam colit propter manifefias eius
morborum curas. Etenim in fomnis illam dicunt non recfle ual entium mor^
bis auxilia pracbere.Et qui eius monitis obtemperent, praeter opinionem cu
rari, etiam quorum medici falutemdefperarint» Vifu quoque aut alia qua^
piam corporis parte debiles, eius dea? numen implorantes, in priftinam ua>
letudinem reflituuntur. Ab ea quoque medelam adaffequendam immorta
litatem aiunt efleinuentam» Itacp Orum filium a Titanis infidtjsinterfecflu,
ac per aquam repertu, non folum in lucem reflituitjfed dC fecit immortalem^
Videturautem ultimus ifte deorum regnafle,poftqitam pater Ofiris fuit ad
deos translatus.Orum dicunt Apollinem interpretari,ac medendi diuinan^
di^ artem a matre Ifide edod:u,multum hominibus tum oraculis tum mede
lis attulifle utilitatis. Aegypti facerdotes a Solis regno ufep ad Alexadri tem
B pus, quo in Afiam tranfcendit,annos computant fere mille dC uiginti.Fabu>«
latur quocp, prifeos illos deos regnafle annis amplius mille dC ducetis, pofte
riores uero non minus trecentis. Et cum annorfi numerus fide carere uidea^
tur, conantur quidam, currt apud antiquiores nondu Solis motus notus efl*
fet, ad lunae curfum annum metiri.Ita cum annus triginta diebus conficeret,
haud impoflibile efle,quofdam annos mille ducentos uixifle.SiquidenunC,
cum duodecim conficiatur menfibus,plures centefimum excedunt annum.
Similiter dC de his accidit, quos aiunt trecetos regnafle annos. Illi enim tunc
menfibus annum conficiebant fecundum tria eius tempora, aeflateiii uiddu
cet, uerjac hyemem: quae caufa fuit ut quidam Graeci annos, fi cut parte eius
uocarent horas , annuas uero feripturas aduerfaria. Scribunt infiiper Aegy#
ptij,lfidis setateuafto fuifle corporehomines, quos Gigantes Grseci dixere,
facerdotes Aegyptij monftra quaedam, ab Oliride poftmodum deuieflos. .
Sunt qui hos exiftiment e terra genitos, recenti adhuc prima animantiu ge-^
neratione» Altj robore corporis cacteris ualidiores, cum multa praeclara edi-
diffent opera, Gigantum nomen cafii fortitos affirmant. Multi exiftimant,
cum loui, Oflridicp dtjs bellu in tuliflent, omnes peremptos fuilTe.Iege quo»-
que Aegyptij praeter communem caeterorum hominiim morem fanxere,fa9
efle forore a fratre uxorem capi: exemplo Ifidis mo ti, quae fratri Ofiridi nu^
pfifletreo^ mortuo dC iuraflet illa amplius non nubere, uiri mortem ulta,
iufto imperio regnafiet,plunmu etiam de genere hominu iiiis in eos benefi-^
cijs merita.His decaufis plus honoris ac dignitatis reginae ^ regi impendito.
In priuatis quocp mulier uiro dominari dicit^rofitentibus in dotis cofedia
ne uiris omnib.efle uxoris arbitrio parendu.Haud uero infeius ium,a nonui
Ks feriptorib, tradi borS deoru fep wlchra in Nyfa Arabias; Qta; a qua Nyf^um

Vio

diodorisicvli -

Dionyfiumappellent.efle autem utncj3 dicatam columnam facns fculptam 4
literis traduiitnn^ columna ifidis hafc fcripta elTe t

Ego Ifisfum Aegypti regina, a Mercurio erudita. Que ego legibus ftatuf,
nullus foluet. Egofum uxor Ofii idis. Ego fum prima frugu inuentrix. EgO;
fum Ori regis matenEgofum in aftro Canis refulgens» Mihi Bubaftia urbfi
condita eft. Gaude gaude Aegypte, qu^ me nutrillu

In columna Ofiridis ha^cfcripta dicuntur:

Mihi pater Saturnus deorum omnium iunior. Sumircro Ofiris rex, qui
uniuerfum peragraui orbem ufcp ad defertos Indorum fines» Ad eos quo(^

^ profedlus fum,qui Ardlo fubiacet, ufcp ad Hiftri fontes» Etiteru alias quoqj
orbis adij ufq^ ad mare Oceanu partes. Sum Saturni filius antiquior, germe
ex pulchro dC genero fo ortum: cui no femen genus fuit.Necp ullus eft in or^
be ad quem non accefterim locus, docens omnes ea quorum inuentor fui»

Hxc tantum in columnis legi pofte affirmant: alia(que plurima funt)tem
pore effe corrupta.Et de his fane quse in fepulchris extant, confentiunt fere
omnes.Nam quae facerdotes condita in arcanis habent, nolunt, ut ueritas
ignota fit, ad multos manare:pccna ijsadiecfta, qui ea inuulgus proderent*
Tradunt infup er plures Aegyptij,ab eis colonias per uniuerfiim orbem de^
ducftas.nam in Babyloniam colonos traduxiffe Belum Neptuni uolunt,Li>
by^cp filiu : qui fedem urbi pone Euphratem cum elegiftec, facerdotes (hos
Chaldaeos Babyloni] uocanr,quimore Aegyptioruaftra obferuarent) phy>*
ficos etiam, aftrologie qui dediti eftent,inftituit.Ferunt etiam Danau ex Ae>
gypto profecftum,antiquiftimam fere urbiu Graeciae Argos condidiffe:CoL
chorum quocp gentem, qui in Ponto funt: ludaros mfuper,qui Arabiam in-»
ter Syriamcp cofedere, ab ipfis teftantur tranfmigraiTe. Quapropter dC apud
has nationes antiquo more circunciduntur pueri, ab Aegypto ea confiietu^
dine traducfta.Quineriam Athenienfes colonos Saitarum Aegyptia gentis
effe,eoafferere nituntur, quod apud Gr^cos urbem, quajAfty uocatur, ab
Aegyptiorum more olim tripartitam fuiffe affeuerant. Nam primus gradus B
erat nobilium:qui prse caeteris docftrinse deditijmaiore honore digni habe>
bantur,inca re facerdotibusAegyptijsperfimiles.Secundus, eorum quibus
agri erant affignati,ut armis intenti effent pro patriae defenfione:iilis pares,
qui in Aegypto agros tenentes, milites ad bellum fubminiftrabant» Tertius
plebis erat,at 9 opificum,qui artibus mercenarijs intenti, ncceftarias operas
pr^berent.ordo ab Aegyptijs fumptus»Fuerunt &:Aegypti] quidam Athe^
nienfium duces.Dipetes enim Mnefthei, qui ad Troia militauit, pater, cum
effet Aegyptius,poftmodum Athenienfium ciuis dC rex facftus eft. Eum du>
plicis naturae extitiffe aiunt: quoniam duplicis politiae,Grcec2efciIicet &:Bar
barae, quarum altera partem ferae habet, hominis altcra,particeps fuerit.Simi
liter SdErichtheum tradunt Aegyptium genere, AthenienfibusimperalTe:
cuius rei hxc aflerunt argiimm. Cum maxima ficcitas omne fere orbem
praeter Aegyptum peruafiiret,ex qua ingens frugum, hominumep pernicies
fecuta eft, attuliffe ex Aegypto dicunt Erichtheu, propter cognationem, A^
thenienfibus frumentu:obcp id beneficium eis regem conftitutum. qui finn-
pto regno,docuit eos ceremonias ac myfteria Cereris Eleufin^ abAegyptfjs
translata.Eam quoqp deam his temporibus coacuam, Athenas frumeta com>
portaffe dicut,6il ferere denuo triticu docuiffe» Athenienfes regnate ErfMi
theo,cum omnes terrae fructus ficcitas abfumpfiffet, Cererem pr^efente fnu
mento eos iuuifte:iacra infuper &C myfteria eius deae tunc in Eleufina fuice>
pta, quae eadem &: penes Aegyptios celebrantur» Nam a: Eumelpides ab
Aegyptfjs facerdotibus traduefti ftint, dC a paftophoris praecones. Solos ex
Graecis Athenienfes per Ifidemiurare, forma moribus^ Aegyptijs fimiles,
pluracp alia his fimilia magis ambitiofe quam uere afferuntt Sed de h ac co^

Ionia

RERVM ANTIQVARVM ' LIB. I. ,,

;S loftfa ambfgftur propter gloriam duitatis. Verum plures colonias affirmant
Aegyptij a fuis maioribus ad uaria orbis loca, tum propter amplitudinem rc'
gum,tum propter hominum multitudinem traducfiaside quibus cum neque
certis ueftigijs,nc<f fcriptorum teftimonio conflet, indignas exiflimauimus
■ quae literis mandarent.Sed hatftenus de his quae theologi Aegyptij tradunt»
lNuncdefitueius,de^ Nilo,accaeteris memoratu dignis dicendum»

'i>E SITV ^EGYl^TI, ET

de Nilo prater opinionem dicuntur,

IV Cap: III

A Egyptusfermead meridiem fita, tum quiaipia natura munita cff,tum
regionis amoenitate caeteris uidetur regnis excellere. Ab occidente de^
fertum tutatur: &: fylueflris Libyae pars in longum protenia,non folum aqua
rum inopia, flerilitate^feru difficili aditu, fed admodum periculofo. A' mc'
ridie tum Nili cataradis cingitur, tum montibus ei contiguis. A' Troglody
tis,'extremis^ Aethiopiae finibus, fladijs quincj! milibus dC quingentis : ne®
facilenauibusfluuius eflperuius,necf adiri itinere terreflripotefl,nifi aut a
regibus„aut magno cjuodam prxparato ad uicflum commeatu. Ab oriente
uerotumfluuio munita efl, tum deierto latiffimi campi Barathra appellati»
Eft Syriam inter AegyptuiTK^ palus admodum profunda,quam Seruoniam

dicunt,latitudineomninoangufla:longitudofupra ducenta fladiaprotendi'

tur. Loci infcijs pericula infperata afferuntur.in ardum enini cotradam,arc
nae cumuli circunflant, qui nothis ucntis agitati, in aquam deferuntur, adeo
arena denla,ueimmixta aqute cotinens uideatur,ne^ facile,terra fit, an aqua,
difcerni queat. Quo fit, ut plures ignota loci natura, necp uia edodi, uadum
tenentes, cum omni exercitu abforpti fint. Nam arenam, qu* eminus flare
ut continens uidetur,ingreffi,Iabuntur longius: netp deinde raptis gurgite,
regrediendi aut emergendi facultas datur. Limo enim demerfi, nullam fpe-
® rant falutemtcum eniti, aut uti uiribus nequeant,fed abibrbeantur inprofun
dum ab arena aqua circunfuia,cum ueluti limus net^p uado, nem nauibus fit
peruius:qute res Barathri cognomen dedit. Et hatc de tribus, quibus Aegy-
ptus muhitur partibus^dida. A' quarto latere mari clauditur importuoio,
&: quod difficilem prxbeat adeuntibus acceffiim. Nam a Paraetonio Lybix
lopen ufc5p,qux efl in Syriae finu,fladtis fere quincp milibus nullus nauiganti-
bus,excepto Pharo, tutus eft portus. Loca funt praterea per uniuerfum Ut'
tus ftagnatia,at(^ ignota nautis.quo accidit,ut maris fe fugere pericula exifti-
mantes,tanqua in tutu ad littus diredis nauibus, deimprouiib ftagnisinhx-
reant,omnieuadendiipeiublata,Quidamcum praeuidere continentem ne-
queant(regio enim omnis plana ac deprefla eft)hi quidem ad ftagna ac palu-
ftria loca,hiad deferta deferuntur. Aegyptus igitur his locis redditur tuta.For
ma eius oblonga, nam maritima ora duo milti copleditur ftadia: mediterra-
nea uerd,ftadia circiter milia fexagintai.Olim numero hominu omnes fere or
bis gentes fup£rauit,necp nuc quotj alijs nationibus multitudine cedens, Op
pida infignia,ciuitates^ prifcis tepofibus,ultra decem dC odo milia fuifle iri
■^^§yP*^0’bbri (acri cotinent.Ptolemgi Lagi tepore amplius tria milia, qugd
uu^ ad nofiraatate perdurant,annumerata fiint. Vniuerfi populi numerum
fuifle antiquitus fepties decies cetena miliu:nunc haud pauciores efle ter de-
cies centenis milibus tradunt.Haec exfitit cauia,cur tradantur priores Aegy-
pti reges,magnis mirandis^ operibus a (e multitudine hominu conftrudis,
immortalia glori* (liae monumeta reliquifle.Sed de his pofterius icribetur di-
ligentius.Nunc Nili naturam,regionum^ quas interfluit, (itu 8 c proprieta-
tem periequamur. Nilus a meridie ad (eptentrione fertur, ortus ex fontibus
in extremis Aethiopiaefimb«s:adquaeloca(dcferta enimfunt)propteraeftus

b intem-

DIODORI SICVLI

intemperie nullus aditus fuit.Maximu omnium flumcnjCum per uarias plu- A
rcsffi feratur regiones,magnos flexus facit,quandocp ad oriente dCA rabiam,
qu^do® ad occidente SC Libyam fluens. Eius decurfus ab Aethiopiae mon
cibus ul® ad mare,fl:adia duodecim ferme^milia cum eius flexibus compledi-
cur. Facit autem iniulas in Aethiopia cum plures alias,tum maxime unam
inflgnem ^nomine Meroen: ubi duoru &: uiginti ftadioru latitudinem haber.
Ab inferioribus uerd locis ardior eft, curfu eius in duas partes diuifo, Haru
unam,qux in Libyam defluit, uaftae profundaccp abibrbent arenf,Quae con-
tra in Arabiam fertur,in paludes ac ftagna ingentia, quae circum uariac inha-
bitant gentes, fleditur. Aegyptum ingreflusjtum decem ftadiorum,tum pau-
ciorum latitudine, no redo curfu uarios flexus agit,nunc orientem, mme oc>
cidentem uerfus,quando(p in meridiem contrario delatus curfu. Sunt mon-
tes ab utracp fluuij parte protenfi, conuallibus SC anguftis prxcipitqs mterie»

distin quae magno impetulapius,rurfus tanqua ui repulfus per campos fun-
ditur, ad meridiem fpedans,ufqj ad locum EfRcanum nominetSt: naturalem
deinceps repetit curfom.Tam infignis fluuius,folus omnium abi® fludibus
quietus eft ^tranquillus, praterquam cum fertur inter cataradas. locus eft la
titudine ftadiorum decem,accliuis,prxccps in anguftum, claufus inter con-
uallestubi frequentia laxa fcopulis fimilia aquam magna uertigine mirabili^
allifam refledunt, in^ contrarium curfum Ipumis agunt redundantibus.^
Quae res ftuporem afpicientibus praebet.Eft enim ita ueloxhoc in loco aqux
decurfus.ut lagitt^limilis uideatur,cum augetur aquarum incremeto Nilus:
ideo^ leniore curfu aqua fuperemincnteicopulis,quidam per cataradas na-
uibusuento contrartj deicendunttaicendendinullaeft facultas, ui fluminis
omne hominum ingenium fuperante. Catarad» plures funr, ftd maxima in
Acthiopiaatcp Aegyptifinibusfita.CompIediturfluuiusinfulas plurimas,
fed praecipuam Meroen, in qua eft urbs fnOgnis infulae nomine,quam Cam-
byfes condidit,a matre eius denominata.Huius infulae forma ftuti perfimilis,
magnitudine fuperat exteras Nili infulas.Patet enim longitudine ftadijs tri- g
bus milibus,latitudine mille. Ciuitates in ea funt plures, fed exteris nobilior
Meroe,a cuius uno latere Libyam uerfus plurimi arenx cumuli.ab altero ad
Arabiam polito prxeipitia montis infulam cingunt.Effodiutur in ea aurum
argentum,xs,ferrum.Hebenum infuper fert, lapidumep multiplex genus.*

T ot autem Nilus infulas continet, ut ferme fit incredibile. Nam prxtcr cum
locum quem a forma loci appellant Deltam, ferunt alias quocp in eo infulas
circiter feptingentasefle: harum quaidam ab Aethiopibus incoli, miliumfe
in eis feri.Quafdam ferpentibus ac cynocephalis, uarijs® feris fylueftribus m
feftas,ac propterea acceflfu difficiles.Nilus in Aegypto in plures fciflus partes,
eam formam quam Deltam dicunt , eflPicit.Profundiorem fluuium reddit ma
ris ingrefuis,{eptem oftijs in pelagus delatum. Horum primum ad orientem
uergit, quod Pelufiacum uocant; fecundum Taniticu , deinde Mendeficum

uocant,Phatniticum,Sebenniticum,Bolbitinum:uftimum Canopicu a non-
nullis Herculeum nominatum.Sunt & alia oftia manufada minime prxter-
cunda.In eorum quolibet urbs fita>cftdiuifa flumine, pontibus ab utr^® par
te exitus & cuftodijs munita. Ab oftio Peluliaco foCfa eft opere fumptuofo ad
Arabicum finum ac rubrum mare duda.Hanc primum a Nechao Sammaty
chifilio agi coeptam. Darius Periarum rex perficere a^reflus, imperfedam
reliquiKadmonitus a quibuldam,fi locus intcriacens efibderetur,fore uti Ae-
gyptus omnis,curn mari rubro efletdepreflSor, ab aquis mergeretur. Secun-
dus poftmodu Ptolemxus illam perfecit,opportuniori loco folTam fummaar
te ettiaes.Hanc cum nauigare cupcret,aperiebat: eam rurfuscum ufus elTen'
daudens.Hume quod m folTam defluit,a nomine authoris Ptolemxu uoc5rv
in exitu ciuitas codita eft»Arfinoe.appeIlata,Ea quam Delta diximus, fimilia

Siciliae

RERVM ANTIQVARVM LIB« L

^ Sidlfas form:r 5 ab utrocp latere cotinet ftadia feptmgeta dC quinquaginta^ quae
uero eftmanpropmqaa^fiadia mille trecetajpiamfula pluribus fouis manu^
facfiis diuifa^agros habet fertiliffimos Aegypti: circudata emflumine,atcpirri
guatu fluuij incremeto magna uim limi effundetis, tum cura incolaru, terram
omne quadam machina ab Archimede Syracufio adinuenta,qua a figura co^
chlea dixere, irrigantiu, multiplici frucffu copiofa eff Nilus etia leniter fluens,
cum multa iiariam^ terram fecuferat^quiburdam in locis humilibus paulum
ftagnans, regione fructiferam fertilem^ efficff Radices in ea multifaria na'
(cuntufjguftu uariae, fructuum & oleru natura, quaemultu tum egenis confe
runt,tum infirmis ad ualetudine^ Non fblum uero cibos uarios affatim prae^
betad iaturitate egentibus,red altjs quoc^ neceflarijs ad uita rebus non parum
confert adiumeti* Loton praeterea fert plurima, ex quo panem conficiunt ad
uictusegefl:ate*cibonlinfuper,abundantiusfertquod appellant Aegyptiam
fabanit Sunt dC arboru plura uaria^ genera, quarum quadam Perfeae dicun'
tur,cibus dulcedine prcfi:ans,aPeriis ex Aethiopia allatus,quo tempore Cam
byiesealocafubegif^Sycomorum uerci ali^emora ferunt, aliae frudum ficu'
bus fimilem: quem cum toto ferme anno pr^beant, non parum adiumend
uulgo efurientibiis pr^ftant^Mala,quae inixaria dicuntur,circa Nili oftia na'
fcuntur:qiiaequoniafuauiafuntguf!:u,tragematis praebentur loco» Conficiat
quoqj ex hordeo poculigenus zythum nomine, haud multo inferius fapore
uinfiVtuntur etiam pro oleo ad lucernarum urum,Iiquore expreffo ex plan'
ta quam Cy cam uocanu Plura infiiper fert alia Aegyptus uidfui hominum
utilia, quae fingulatimperfequi longum effeta , . .

' Animalia Nilus compluria nutrit forma diffimili ac natura: fed duo praeci'
pua,quaeadmoduminterfedifferunt,CrocodiIum,6^€quum*horum Croco
dilus ex minimo in immefum animal euadffNam cum oua eius anferinis fi'
milia exifl:ant,ex his genitus pullus ad fedecim cubitoru magnitudinem ex'
creicittLongitudine uitae hominis ferme efl:,Iingua caret:corpus mirabili na'

B tura munitu^Nam dorfiim eius uniiierfum fquamofum efl:,duritie praecipua*
ex utrocg oris latere dentes habet perplures,in queis duo maxime eminent*
Non folum homines comedit,fei&r cetera terreftria animantia flumini ap'
propinquatia unguibus grauiter difcerpiLMorfii efl:aipero,tetro^, ut quod
dentibus laccrat,nunquam ianetur. Capiebatur prifeis temporibus hamis rc'
centi carne appofita:nuc quandoc]^ reti ualido, prout dC quidam piTcestquaii'
doc^ inftrumento ferreo ex cymba ad caput inieefio* Eorum ingens eft multi
tudo in flumine dC ftagnis propinq.uis,tum quia fecunditate excedit ( fingu'
lis enim parit annis)tum quia perraro capitunNam dC a quibufdam accolaru
ut deus ueneratur, externis eft inutilis Iabor,ob carnes efui malas* At illo'
rum fecunditati natura falubri remedio obftitit. Animal caniculo perfimile,
Ichneumon,nam iuxta flume belua parit,oua eius inquirens coterit : quod^
dieftu mirabile eft,ne(^ oua comedens,neqp ulla fua utilitate, (ed natura duce,
ad neceffariam quandam mortalium commoditatem*

Equiuerojquem uocant, magnitudo haud minor cubitis quinq^, quatuor
pedibus,angula more bouis fiffa* Dentes ex utrocp latere tres habet: ultra re'
liquas feras eminentiores aures, caudam,uocem,equis fimilem: reliquum cor
pus haud diffimile elephanto* Pellis eft ultra quarii cteteris beluis duriffima.
Aquatilis ac terreftris beftia,die quidem in imis aquis latet: nocftu in terram
egreffuSjtum frumeta depaftitur, tum fenum, deftruens paffim propinquas
agrorum mefles^Foecundiflimum prole animal,ut quodfingulis annis partu
riat* Capitur arte quadam hominum illos telis appetentium*Cum enim a ppa
rent,circunftantundicphomines,uulnerant^ telorum quae alligant funibus
iacftu,laxant^ quoad exanguis facftus capiatur* Carnibus eft dunlfimis, SC ad
digerendum difficillimis* Interiora fingula inutilia ad uefcendum*

b z Prteter

I

DIODORI SICVLI

Pr^tcr has beluas uarium ac niultiplexpifciugenus Nilus afiatim praebcf, A
ufui n5 fblum eius regiotjis incolis,fed externis quocpjad quos ialiti deferun-
tur, Vtilitate comodis^ caeteros orbis fluuios excellit.Incrementu eius a fol-
ftitio incipiens acftiuOjufq; ad arquinocfiium, feroper^ nouum limuin fecum
uehens, rigat tum cultas regiones^tum incultas, quanto tempore uelint agri-
colx. Aqua enim leniter fluente,fac!le eam paruis aggeribus arcet,inducutm
pro cSmodo terrar.Tantam uerd fertilitatcminfertj&ragricokndi facilitat^,
ut cumfeuerint,autoues introducant in campos ad conculcanda iac3a icmi-
na,aut aratro leui terra fubducanunecp nffi quatuor autquini^ exacflis men-
fibus admeflem redeutes,breui tempore uberrimos fructus abf^ ulla impen
fa aut damno reportet. Alibi agricultura magno labore exerccf,ac iumptuifo»

Ii Aegypttj minima impela,labore tenui fruges fertiles auferut, Vineg quot»
coderigatat modo,uino abundant.Terra inculta pecori ad paftu relicfia,aded-
exuberat herbis, ut oues bis in anno pariant, bisq} pratbeant lana. Incremen-
*um Nili afpicientibuSjUidetur admirabile, incredibile audientibus. Solus e-
nim inter reliqua flumina adeo teftatecrefcitjCum decrefeant catera,ut totam-
inundet Aegyptu.Hyeme minuitur, cum reliqua augeantur. Eft Aegyptus
plana,&: campeftristcumi^ urbes,uici, agricolaru mapalia aggeribus muni-
*a,aqu* inundatione deuitent, tanqua Cyclades ^paret afpi£ientibu 3 .,Ter--

reftresbeluaeomncsquaein campis remanentjfuffocanturaquatquteeuadut,.

ad altiora confugiunt loca. Pecora inundationis temporeinftabulis reduiC
nutriuntur a colonis,ad id antea prfparato paftu.uulgus remiflis operibus i Ui
Picis oriofum epulis indulget,ac uoIuptati.Qyoniam aut plurima cura, mole-

fiia9urgebataccoIasNilimundatio,excogita£aeftinMemphi quadam in-
crementi menfurandi a regibus obferuatio.Itaqs quibus id neeotii demanda-
tum erat,per epiftolas urbibus uicis^ fignifica?am,quo t cublis quofuc digt
tisfluuiusauduselTet,S<: fimul quo tempore coepilfetdeaefcere: quomodo

uacuusreddebaturcafoIicitudinepopulus,incrementimagnitudinc dccre-
mentoi^,notis,ub£rtatem9futurameu£ftigioabinundationis modo nora- „

tis prioribustemporibus,norcebaat. Occulta inundationishuiufmodi cau&
multos dubitare, tum pbilofophos,tum hiftoricos, ac uaria fentire compulit
Dequarepaucis differemustutnecpmodum excedat hiftoria, nem ab omni-
bus adeo quxlm agitata^ res relinquatur mtada*

De N!liincremeto,d€ eius fontibus,de oftiis quibus dcfccndit in mare dccg
rebus alqs quibus maximus omniu qutein orbe funt,a cteteris differat quidf
fcnp^coru mhilaufl iunt tradere hcet quandotp etiam de paruis torremibu»
TOnfcripfiffent. Ahi ca ufas reddere conati, procul a uero fenferunt. Nam qui
«dianici Cadmicp Hecataei artate fuerunt,omnesra prifciilli feriptores ad
tabulas deciinarunr.Herodotus,quimultarum confcripfithiftoriam rerum
camam reddere uoles,fibt ipfi repugnat.Xenophon, Thucydides, quoruar
h ftoriaj uerttas comprobatur, Aegypti loca minime attigerunt. Eos aute qui
circa ..phorum ac TheoiJompum extitere,pra: catteris hic fcrutatos,defcruie
«errras. Aberrarunt uero omnes,non negligentia,fed regionS fitus ignoran-
la. Nam prifeis ufep ad Ptolemaeum Philadelphum temporibus nulli Grteco
rum.nedum Aethiopia,red ne Aegypti quidem montes ( ita difficiles aditus

periculofrc]^ admodum ad Aethiopiam erant)tranfccnderunt,Ptolemeusprt
mus omnium cum Graecorum exercitu Aethiopiam ingreffus,diligemcr de
fci^ frrutatus eft.Itam locorum infcitia,errandi materiam pri-

DUS ferrnm ' n"* ‘ ^ quibus fluit.nullus ad hoc tem

facerdotes, ab O-
habere prtndpium ferunttnil afferentes ccr.

««/edccrtamcertioribusumoluentes.Ration£suero redduntad id,fed quse

plurima

REI\.VM ANTI a.V A R V M L I B. I. ty

plurima mdigeantfide^T roglody taj^quf propter ^ftu loca incolunt emmen-
tiora( V olgios uulgus appeIiat)amntloca aquofa effere quibus conijciutpro-'
pter plurimos eius regionis fontes in unu confluentes Nilum effici, Meroett
uero infulam habitantibus, quoru opinio, cumfinteis locis propinquiores,
ueriOmilior deberet uideri,ade6 Nili ortus eft incertus,ut ipfum Aftapon, id
eft ortam ex tenebris aquam uocet^Ita Nilum a locorum infcientia Cognomi-
narunt^Nobis autem propius uero efle uidetur,quod procul ab omni figmen
to eft alienuni4Haud uero ignoramus, Herodotu,qui Libyam qu^ ad orien^
tem,quac'uead occidente uergit,interfluereNilumfcribit, arbitrari eos quos
Nafamones dicunt, diligentius Nili ortum eife ferutatostideo^ tradere, ex
ftagno quodam orin^per^ Aethiopia ferri, Verunecp in hoc Libyis, quam-
uis uerum fequi uideantur, necj icriptori incerta afferenti fides eft adhiben-
da.Sed quoniam iam iatis de fontibus curfu^Nili icripfimus, deinceps cau^
fas incrementi difcutiemust

D E : iN^ND^rrONlS

(^ucede illa tum hiHoriciy tum philojo^hi
fcntiuntpcorum^s contradiSionCi.

Cap. IIIL

T Hales,qui fapiens inter feptem eft annumeratus,tradit,ipirantibus Ete-
ftjs Nili curfum a mari reprimi:eb^ aquis excrefeentibus, Aegypti> quae
plana eft 8C humilis regio,inundatione fequi, Qua? ratio quamuis nonihil ui-
deatur afferre, tamen facile argui ut falia poteft^Nam fi id ueru eflet,fluutj om
nes flantibus Etefijs fimili augerentur incremeto : quod quia minime accidit
in reliquis orbis partibus, alia caufa uerior querenda eft, Anaxagoras phy fi-
cus incrementi cauiam dixit efle niuem in Aethiopia liquefacftam. Quod 8C
eius diftipulus Euripides uidetur fentire,fcribens Nilu excrefeere cum Aegy
B ptiliquefcat niues^Qua? ratio faciilimepoteft refelli, cum palam fit omnibus,
propterxaloris inteperie,aut in Aethiopia niue no effe,aut in eis locis profer
tim circa Nili decuffum,gelu aut omnino hyeme uigere,Quod fi quis in Ae-
thiopiaeffeniuiu copiam contendat, tamen conuincitur fallam eam caufam
uideri,Nam flumen omne niuibus excrefcens,auram frigidam, aerem ^ craP
fum reddit. At folus omniu Nilus necp nebulas necj auram frigidam gignit,
Herodotus Nilu ait ipia natura efle talefn,qualis fit increm enti temp ore ; hye
me uero ibiem ad Libya delatu, attrahere ad fe humore, ob eam^ rem praeter
natura eo tepore flumen decreftere: a?ftate uero abfcedente uerfus ar (f?u fole,
cum Graecia?, tum fimiliu locor u fluuios arefcere,minui^,Non effe igit quod
de Nilo fertur,admirandu,fi aeftiuo crefeit tepore,diminuitur hyeme, V eru fi
hoc Nilo accidatjUt folis aeftu hyeme humiditas attrahatur, SC in reliquis quo-
que Libyae fluutjs id cotingereneceffeeffet,ut hyeme arefado humore dimi-
nuantur. Quod cum procul a uero fit, certe icriptoris error palam deprehen-
ditur,Etenim Grf ci^,no quia fol longius abfit,augentur hyeme flumina: ftd
propter pluuias frequetes, Democritus Abderites no meridionali niue aqua
rum augmentii fieri dicit,ficut Euripides Anaxagoras^ feniere,ied ieptetrio
nali,Niuiu enim coaceruatam magnitudine in Boreae regionib us ait brumae
congelata tempore,xftate liquefcere:ideo^ eleuatis fiirfum uaporibus, mul-
tas denfas^ nebulas circa mStana tolli cacumina:quae ab Etefrjs ad altiffimos,
quales in Aethiopia iunt,montes delatae, deinde in pluuiauerfk, magnos efft
ciantimbres,quibus Etefiaru tempor^Nilus augeat. Haec opinio facile rcijci
poteft,fi,quo tempore flant Etefiae,perpendas,Incipitenim creftere Nilus lol
ftitio aeftiuo, nondu flantibus Etefijs, Ceffataute.aequinodio autumnali, iam
olim his nentis quiefcentibus,Quando igitur ratio opinione iuperat, laudan
' . ^ b j dum

/

DIODORI SICVLI .

‘ dum cli ingcnfum fcribcritis/ed haudqua^ adhibenda fides^Praetcrco, quod A
palam eft,no magis ab ArcSo flare Etefias,^ ab Hefpero*Non enim Boreas^
aiit ieptentrionales uenti,(ed qui ab aeftiuo occidente flant , Etefiae uocantun
Dicere aut hoc maxime circa Aethiopisc montes contingere, non folu impro
bandum eftjfed etiam non credendu.Ephorus reccntiore caufam perfuaderc
conatur^plurimu tamen a ueritate remotam^ Ait enim , Aegypti terram om-
nem Nili inundatione exaggeratam,raram aridam^ natura efle,in qua terrae
hiatus maximis diuerfis^ in locis exiftant^Ideo^ hyeme humiditate omnem
attrahet e,atcp in fe continerc,quam aeftate ueluti fudorem quendam, quo flu
men auget,emittat*Sed hic autor non folum uidetur Aegypti loca naturam^
neicifle,fed ne eos audilTe quidem qui fcirenu Nam fi ex ipia Aegypto Nilus
incrementum fuiciperet, nequa^ in fuperioribus mundaret per faxa dC dura
loca fluens : fed amplius fex milibus ftadtfs ex Aethiopia delatus , eodem eft,
quo ante^ Aegyptum ingrediatur,incremento*Preterea fi Nili curliis humi
lior eflet raritate terrae a flumine iuperinduefiae , impolTibile uider etur , hiatus
qui in fuperficie forent, tantam aquarum uim abforbere pottiiffe* Item fi Nili
decurfus humilior terra fuperinduda foret, fuperiores terrae hiatus efle cotin
geret: a quibus impoflibile foret tantum aquae manare* Si uerd fuperiore te-
net fluuius locum,haud efi poffibiIe,ex locis depreflioribus cocauis^ fiirium
ferri aquarum cur fum* Quis unqua crederet fieri pofle, ut humores qui ex
ritateterraeaffluerentjtantum incrementum flumini adderet, ut uniueria fer-
me Aegyptus inundaretur c' Praetcrco,hanc rationem, in raritate terrae exag>
geratae tantum aquae contineri,mendacem deprehendi palam pofl^ Maean-
der quippe fluuius plurimum terrae attulit Afiacregionibus,per quas fluit : in
quo nil fimile Nili incremento confpidtur* Simili modo 8C in Acarnania A-
chelouSjCephifus in Boeotia a Phoceis defeendens , non parum eis oris terrae
fuperaddidere, quae coli poffet*Ex quibus manifefte deprehenditur icribentis
error Jtac^ nullus ab eo ueritatem requirat, uides eum in paucis uera ienfiffe*
Quidam in Memphi philofophantes, rationem huius incrementi reddere co e
nati funt, magis quae non reprehendi,^ quae probari poflet* Nam orbem in
parteis tres diuidentes,unam efle aiunt quam nos incolamus , alteram huic c
contrario fitam, tertiam in Thebis inhabitabilem, folis calore aduftam^Sier-
go Nilus hyeme crefeer et, certe a noftra zona ortum haberet, cum eo tempo-
re apud nos pluat maxime* Verum cum aeftate augeatur, uidetur fimile uerfy
in zona nobis oppofitahyemem efle, eocp ingentem aquarum uim eo tempo
re maname,incremento caufam praebere* Hac re nulli ad fontes Nili accefiiis
patere tradunt,quonia in oppofita zona ortus,per terra inhabitabilem fluar,
cuius rei teftis fit aquar u Nili praecipua dulcedo : cum per loca fole adufta de-
currat : quod caufam praebet ut dulcedine caetera ex iip er et flumina, tan^ ca-
loris natura eum iapore flumini praeftante*Sed huius fentetiae depulfio in pr5
ptu eft*Impoffibile enim uidetur, ex oppofito nobis orbe flumen, fi quide ter
ra rotunda exifl:et,ad nos (urium ferri*Si quis uero conetur fuis argumetis ue-
ritatem euertere,naturaipfa rerum repugnat* Verum illi,qu6 reda fenfilTe ui
derentur,loca de(ertainculta^interpofuere,ne eorum (ententiamanifefto ar
gumento impugnaretur*Sed aequum cft, qui aliquid pro comperto affirmat,
aut certum fuac fententiac afferre tcftem,aut eam ex conceflis principijs proba
rc*Nam quo modo inter omnes fluuios Nilus ex illo orbe ad nos folus fertur,
ita reliqua quoc^ flumina,qucmadmodum in hoc orbe contingit, ab eo fluere
merito deberent *Dulcedinis uerd fluutj cauiaquam afl[erunt,ratione penitus
caret* Si enim caloris aeftu decodus fluuius dulcedinem (brtiretur,nequa^gt
gneret animantia, necp uarias pifciu aut ferarum (pecies contineret* Aqua e-
nim omnis a natura ignis alienata ncqua$ generat* Cum aut Nili natura om
ninp huic contraria exiftat , exiftimandum eft eas incrementi caufas nequa^

ueras

RERVM ANTIQ.VARVM IIB. II.

A ucras eflejnopfdes Ghius tradit^ gftatc aquas infra terram cffe frigidaSjCaltdas
inhyemc.Hoc inputeis profundis pjanum oftendi,quoruaquamaximis ca-
loribus admodum frigida fit, ingenti frigore calida; dc Nilo igitur merito acci
dcre,ut byeme paruus compreflus^ propter terrg caliditate confumptajCum
Aegyptus plena humiditate exift imat ; aeftate , cum Aegyptus pluuia careat,
terra minime aquam abforbente, nullo impedimeto augeatur, Huicquomre
fpondedum eft,plures Libya fluuios oftijs dC curfu Nilo Omilcs , diffimiji eP
fe augmento, cum hyeme impleantur, qui aeftate fint exiliores, Ei^quo argui
tur, n5 rede fenfifle autore, A gathargines Gnidius propius ueritate accellit»
Ait enim , fingulis annis per Aethiopiae montes cdtinuos ab aftiuali folftitio
uftp ad ac^inocftium autumnale imbres fieriv haud mira igitur , Nilum hye-
me coprelTum fecundum natura tjs aquis fluere,quas fontes fubminiftrecgfta
te uero propter imbres incr ementu capere. Licet aut hucufe certam huius in
crementi ratione reddiderit,non tamen noftra opinio continenda eft.MuI
ta enim prater natura fieri uidentur, quoru caufas difficile eft ad unguem no-
icere. Nonnulla huicreifuntargumento, quain aliquibus Afialocisint*
Montes etenim Scythif Gaucafo contiguos annis fingulis,tam exatfta hyeme
immenfe niues continuis pluribus' ue diebus opplent. In oris India qua ad
feptentrione uerguntjCertis temporibusplurima grandines incredibili mag-
nitudine deicendunt. Apud Hydalpem ftuuiu aftatis initio continui imbres
fluunt. In Aethiopia uero poft dies aliquot idem cotingiuNon ergo procul
a uero effe dixerim, ex Aethiopia montibus,qu^ Aegypto adiacet, cotinuos
imbres incrementu fluuio prabere,prafertim cum etiam barbari ea incolen-
tes loca huicrei teftimoniuferant.&i aut qua de Nilo feruntur, contrariam ha
bent ijs quaapud nos efle dicuntur,natura, non tamen propterea fides rebus
detrahenda eft,Etenim Nothum apud nos pluuia afferre uidemus, apud Ae-
thiopes ferenitatem.Et uentos quocp Borea in Europa elTe uehementes, in i!
lis uero regionibus remiftbs,Et de Nili tnundatione,ne modum excedamus,
B hatfienus, ^Quoniam autem hunc librum in duos, ne modum tranigredere-
mur,partiti fumus, abibluto priori, iecundus nobis ordiendus eft. In quo de
antiquis Aegypti regibus, deij tjs qua prifei^ teporibus acftafut, diflTeremus.

DIODORISICVLI

LIBER SECVNDVS,

G EST ^ REGY M GYPTI

ai K^maflm re^ml Gap,. /,

Vm primus liber propter ipfius magnitudinem in duos

iit libros diuifiiSspnor totius operis prooemiuni continet^
niundi creationc^de^ prima omnium origine,
ac de dt]s , ^uas ue Tui nominis in Aegypto condidiflfe ur-^
Aegypti] tradunt^primumihiiiper hominum orturri,
^ eorum priore uitam , prarterea honores immortalium,

. I ^^^*^P^oruniaediflcationemr Tum deicribitur Aegypti

ituSj de Nilo prxter opinionem feruntur,eiusfe inundatione^quidue

de ea tum hiftorici tum philofophi fentiant,&: in ea re feriptoru diiTenfio^Hic
^t lib er continuato fuperioribus icribendi genere, priicoru Aegypti regu ad
ma im u% i egem gefta cotinens,a prim^ua Aegyptioru uita initiu fumet,
n cis uiai^egypttjs herbas,ac paluflre^ caules,radicesffi, quas guftu ex

perticoprobauent,fui{retradut,cam® quam agriOm dicunt,herb5tum preci
pua dulceduie,tuni hominibus ac iumetis utilis in primis ufus. Eius utilitatis
memores ad hoc ulcp tempus uiri,hac manibus decerpta deos orat, exiftiman
tes homme hmofum ac paluftre animal ciTe, fumpta coiedura tum ab eius hu
mih naturahep ortu,tu quia magis humidis $ Occis egeat cibis, Pifces deinde

b 4 fecun-

DIODORISICVLI

AesvPtnsfuifletraduntlNiloeoracopia^prasfertimcumde' A

Scfcei ifalacumfJdit!ferentc.Pecorum quocp carnibus uefcentes quidam,
eorum pellibus pro uefte utebamur. Domos ex arundinibus conficiebat^t.
cuius rd ueitigia penes Aegypti pallores perraanfere;cum hucufcp nulladia
Sfi excalamis fada habitacula probent. Hac uita plurimo tempore exada,
nollmodu aliis fruclibuSjin queis panis erat ex loto fa(fius,uelci caperut. Ho
fL inuentioncquidam ad Ifidengquida ad antiquiore nomine Menam re-
ferunt Aetyptirege. At uerd faccrdotes,dircipItnaru, artuimc^ repertorem
Mercuriu fuiffe iraduntieoru uerd quae ad uitam fpe(flat,t eges. Quapropter
antiquitus non ad principantiu progenie ferebantur regna/ed ad eos qui plu
rimum dehominSuita meriti uiderenturifiueobcomunem utilitatem crean
tefibi reges populo: fiue quod ita in libris facris contineretur. Eoru nonnulli
fabulantur, deos primu &: Heroas in Aegypto paulo minus dece odomi-
liaregnafie annos,deorum^, poliremuOrum Ifidis regno pot!tum;homines
uero paulo minus annoru quinadena milia, u% ad centeflmam atqj odogefi
mam01ympiade:quotcmporeinAegyptutran(cendimus,regnante Ptole-
ihxo,quinouuseftDionyfiusappellatus, Aegyptimaioreparte tenuerere-
ges Indigetes,pauca Aetbiopes,Periae<^,ac Macedones. Aethiopes quatubr
no cotinuis fed diuerfis teporibus regnarut,annis fermefex dC triginta: Perfe
duce Cambyfe rege,qui Aegyptu armis iubegit,annis centu trigintaquincp:
quoru infolentia,crudelitatem^,atqj in deospatrios impietatem damnantes
Aegypti], ab cis poftmodu defciuere.Pollremi Macedones,&: qui ab cis ma-
narunt, annis ducentis feptuaginta fex Aegyptijs imperarut. Prxter hos tem
poribusreliquis Aegypti] omnes regnu tenuere, uiri quidem quadringenti
ieptuaginta,mulieres quincp.Qus Omnia lacrorS libroru monumentis lacer
dotes a prifds illis temporibus feripta polleris reliquerut,cuiuslibet regis ma-
gnitudincm,natuia,mores,xtatem,gella,lcriptis mandantes.Nos autc, cura!
de quocnlingillatim tradere longum nimis liiperfluum^ eflet, ijs quat digna
memoria uidebunturcotentijhilloriacontexemus.Primumpolldeos in Ae- b
gypto regnalle ferut Menan:quipopulos colere deos,lacra^ his facere,men-
fas infuper & ledos llernere docuit, deliciisafluefaciens, 8 i] cultiori uitg.Quai
exremulto pdll tempore GnefadiiVecchoridis lapientis patrem dicunt in
Arabiam cum exercitu profedum, comeatu inlocis defertis atq; alperis deli-
ciente,coadu ellc cibii uilem ab idiotis,qui forte occurrebatfiimcre. Qiio Itc-
tatum,cum prster rriodu fuauis uilus ellct, delpexilTe aiut, at(^ abominatum
etfe, qui primusregumfumptuoliori cibo clTetufus. Adedautem fibi tum ci
bps, tum potus, tum ledus humilis cordi fuit, ut hoc in libris ia eris inferibi
impetrarit,ac Thebis in templo louis poni.Eam caufam ferunt cur nulla Me-
na gloriaaut honor ad polleros manarit.Huius regis deinceps progenies re-
gnum tenuit,quinquagintaduo reges, annis mille &:quadraginta:a quibus nil
memoria dignu prodijt.Bunris deinde,odocp ab eo polleri regnaium:qiio-
rum ultimus,Buliris quo(^ nominc,ciuitate condidit magna, Solis urbem ab
Aegyptljs,a Grxeis uerd fhebas appellatam: cuius mccnia centum quadra-
ginta lint lladia ambitu coplexa.Eam magnis adificiis,ac fpcciolis deoru tem

piis, alijsq ornamentis pulcherrimis exornauit.Simili modo dC priuatorum

domus uf^ ad quartam aut quintam contignatione conllruxit.Ciuitatem in-
fuper ommm,non Aegypti folum,fed aliarum orbis omnium reddidit Idcli-
^limam.Hums urbis propter eius potentiam exceikntiamq; ubiep diffufam
poeta meminit, inquiens Aegypti Thebas ornatas adilicris, in qua centum
m po''t*,m(q carira qualibet cullodes ducetos excellere equis SC curribus.
J^i am a erunt nq centum portas fuille ciuitatis,led plurcs, eas egregias

p o*'q*qportas,a quibus centum fit tanquam plurimarum portaru dida,

i-x ea uigimi miha curruiim ad bellum prodire folita, receptacula quoque

cquo^

RERVM ANTia.VARVM L I B* IL it

A cquofuccntumjquorunngula fupra ducentos equos capcrent,iuxtaflumcn
inter Memphim ac Thebas Ltbya uerflis fuiffe aiunt, eorum^ etiamnu ueftt
gia monftrarbNonfolu ucro hunc rege, (ed &C qui poft eum regnarunt, mul^.
ta accepimus ad huius ciuitatis amplitudine ornamenta cotuliuedonis : prac"
terea decoraffe pluribus, argenteis, aureis, eburneis, ftatuis infiiper Coloffb"
rum infi:ar,atcpobehfcis,ex unico lapide factis ♦ ut plane conftet,nuIIam ilib
(ble urbe ita fuifle exornata.Ex quatuor enim templis pulchritudine, magni-
tudinecp admirabili conftru(ftis,unum erat antiquiffimu : cuius circuitus fta^
dijs XIII pareaCjaltitudo cubitis quincp dC quadragin^a^muri latitudo fitpe^
dum quatuor &ruig4ntuReipondere huius templi magnificendaeaiunt orna
mentorucultum,quamuismagnaimpenfarita(:mirando opere conftrucfiu^
Ea llrudura uf(^ ad pofteriorapermanflt tempora* Auru uerd & argentum,
ebur,& lapidu lumptus atep ornatus, a Perfis ablata, quo terhpore Cambyies
Aegyptioru templa combuffiuTranftuIifle quocp in AOam ab Aegypto k'
rLTnt,nonfolum ornameta rerum plurima, fed dC artifices,quoruopera regiae
inflgnes tum in Periepoii,tum in SuOs, tum in Medis fint conRrudx* Tan^
tam pecLiniaru copiam in Aegypto fuifle tradunt, ut ex incendijs,qu^ omnia
abfumplere,inter caetera paru quid auri,quod tamen ultra trecenta talenta fit
penfum,clfluxerit,argenti uero duo milia 5>C trecenta* Sepulchra quoc^ regu
prifeoru mirabili opere,&que minime aequari a poderis poflTentjfuiflTe aiunt;
ReferutiacerdoteSjfeptem dC quadraginta iepulchrarcgia>quoruu% ad Pto
lemafum Lagum dece & feptem tantu fupererantjin eorum libris Icripta cen
tineri: dC eoru etiam plurima, quo tempore ad ea loca accedimus , abfumpta
erant, Olympiade centefimaate^ odogefima*Non (blum uerd ab Aegyptijs
facerdotibus harc traduntur, icd Gr^ci quocp piures, dC in his Hecataeus, qui
Pfolema?! Lagi tepere Thebas profedi hidorias Aegyptias feripiere, nobP
icum ientiunt*de prioribus enim regu fepulchris,m quibus tradit louis pellP
ces fiiiflTe coditas,recenfens fingula,regis monumcniu qui Simandius didus
B ed,fuifl[e tradit dadioru dece* Cuius in aditu porta erat uario lapide condru^
da*Et huius longitudine duorum iugeru>altitudinem quinqp dC quadraginta
cubitoru fuiffe ait* Pod hanc ingredientibus aderat lapideu peridylum qua-
dratu, cuius fi ngula latera iugera quatuor coplederent* In eo pro columnis
animaliaerant lita ex unico lapide, decem 8C lex cubitorum, ad antiquam for
mam fabricata^Textura omnis fuperiortedi confeda ex lapidibus duorum
padlium lat!tudme,uartjs^ dellis caeruleis ornata*Exhoc deinceps alter erat
aditus,6t in eo porta priori fimilis, fed Iculptura uberiori* In ingrelTu datuae
tres pofit^ erant ingentes unici lapidis,Memnonis opus.Harum una ledens,
cuius pedis menfura feptem excedebat cubitos, ceteras Aegypti datuas ma^
gmtudineluperabar*Du^ praeterea ufe^ ad genu,alt€ra a dextris, altera a fini
ftris, filiae &f matri minores pofitae* Hoc opus non folum magnitudine con-
Ipicuum, fed arte niirabili,& lapidum natura excellens fuir,cum in tanta mo
le neque fiflTura quaepiam,neque macula ineffet* Scriptum erat in eo:

REX REGVM SIMANDIVS SVM. SI QVIS, COALIS FVERIM, ET VBI
lACEAM, NOSSE VELIT, MEORVM ALIQVID OPERVM EXVPERET.
Eflequoc^ 6^ aliud fignum matris ferunt unico lapide, cubitoru uiginu, ha-
bens lupra caput reginas trcs,qug odenderent, fiIia,uxore^ ie dC regis matre
fuifl[e*Pod hanc portam dC aliud erat peridylum nobilius fuperiorc, Iculptu-
ris uarqs, in queis bellum erat contra Badrianos, quibus regis filq impera-
bant, defcifcentes ab eo,gedum aduerius hos quadringentis milibus pedi-
tum,€quitum uiginti,m quatuor partes diuifo exercitu, cum profedus eflTet*.
Prima muri pars obfidionem urbis iculptam continebat,ab ea parte qua flu-
uius muros alIuit*Rege deinde cu parte hodiu cogr€ffo,leo una cum eo inita
pugna hoftes in fuga uerterat»Scriptores quidam uera hidoria fuifie,Ieonis^

opera

DIODORISICVLI ni-

enutriti' resem m pugna uti folitum ad uicflonam ferunt* Alt) o

f ^f^mdine corporis prxcipua,konis fimilftudinc^corporis anitnsqj uires ip-
fortitiidi p K (Quintus erat caotiuis ablcfi puden-

SSwmqjdeuidis hoftibus continebat Jn medio perrftyl. latere ftatuas lace

rnVdL ?ngentes ex unico lapidc,cubitonim reptem &: mgmtuad quas tres

Speriftyidadituspatebant.Hasprope^domuseratcoIunmisfurpenra, CUIUS

Ss quodlibet duo iugera compledebatur. In ea ftatute Ijgnete pofitte haud
Sruo numero, reprsfentantes tum cos qui de re dubia d.rceptarent, tum re- ,
Fnicientes eos qui in iudidisfententias ferrent. Hi ab una murt parte fculptt

tfiointa numero crantA in medio iudicandi princeps: cuius a collo rufpenfa
irerita's Dcnderet,’&: oculis eflfet rubclaufis, librorum cumulo circunfiate.Hie
imaaines prte fe ferebant,iudices integros clTe deberetprxtorem folammfpi'

cere ueritate.Dehinc deambulatorio erat domibus plenujin^ eis diuerfa epu

larum genera fuauiaguftu praeparata. Sculptus deinde eminens exteris rex
uariis coloribus,aurura at® argentu qux ex aureis argeteiscp metallis annua
tim ceperat,Deo offeres.Infcriptaquocj fumma erat omnis in argeturedadta,
MINAE TER DECIES CENTENA, ET DVCENTA MILIA MILIVM.
Sequebat dehinc facra bibliotheca,in qua inferiptu erat: animi m e d i C a=
ment V AI. Erat deinceps Aegypti deoru omniu imagines.i egisquoqi dona
ferentis, qux cuien copeterent deo: offendentis infuper SC Ofiridem de poifc-
riores reges,tum in deos cultu, tum inter homines iuflitia, plui imuuitx mor
talium prafuilTe.Pone bibliotheca domus fitaerategregia,inqua uiginti ef ’
fent louis SC lunonis ledifternia, regis infuper ftatua, ubi & regis corpus fc-
pultu uidebatur.Hanc circunftabantplurimahabitacifla,in quibus pida cer-
nebaturanimatia Aegyptia fingula facris apta,omnia fcpuichru uerfusaicen
detia. Circumibat monumento aureus circulus cubitis trecetis fexagintaquin
que,unius cubiti fpiffitudinelin quo deferipti erant per fingulos cubitos dies s
annijdi aftrorum ortus atep occalus,quid'ue ea fecundum Aegyptios aflrolo-
gos obfcruatafignificarent.Eum circulum ferunt,quo tempore Camby fes et
Perfx Aegyptijs imperarunt, ablatum. Hoc Simandi) monumentu non fo-
Ium exteris omnibus ilrmptuofiuSjfed 8C artificio excellentius fuit.

Thebxiquidem fe antiquiffimos omniumprofitenturrprimum^philofb
phiam acaftronomiaabipOs repertas, fe^ a regionis fltu adiutos.ad cogno-
icendos orientiu ac occidentiu afiroru motus. Infuper B^menies ab eis &aii'
nos efTe inftitutos.Dies non iecundum lunam,fed fecundum fblem metiunf,
triginta dieru menlem conficientes. Quinep autem dies & quartu duodecim
menfibus adiungentes,anni curfum perficiunt.Intercalares menfes no inter-
ponunt, necp dies fubducuntjficut dC Grxeorum quidam. Solis 8C Iunx defc
<3 us diligenter ferutati funt:ex quibus multa futura prxdiccrc coeperunt. Ab
huius regis progenie profecffus pofteaOgdous,qui Vchorcus cognomina-
tus eft, Memphim condidit ambitu ftadioru centO 8C quinquaginta, urbe om
nium Aegypti prxclari(rimam,opportuniori totius cius orx loco, ubi Nilus
in pluresfcillus partes efficit forma Deltx. Quo fituttanqua inNili clauffio
pofita aditu prxbeat,prohibeatcpadfuperioraloca nauigantibus. Vrbs mu-
nita eft,ac optime fita.nam fluente iuxta eam Nilo, ad cohibenda aquaru in.
undatione uerfus Nothum aggeres ingentes oppofuit, &: incremento fluui)
prxfidium,&: aduerfushoftesquiaterrairent,munimentu,A' partibus exte
ris undicp eflTofTus eft lacus ingens acprofundus:qui fuperabundantia flurni-
nwin eum delata,ac locis urbiuicinis, excepto aggere, aqua repletis, urbem

etticit munitiffimam.Takm igitur eius urbis conditor loci opportunitate cie

gitjUt pofteri reges ferme omnes relieftis Thebis dC regia SC habitationes in ea

xdifi-

RERVM ANTICX.VARVM LIR rr, ^ 2}

* ^dificarintQiiapropter deinceps diminuta Thebarum magnificentia, aucfta
MemphiSjufcp ad Alexandri Macedonis tepus Js urbe fui nominis iuxn ma
rc c6didit,in augmentu cuius poftea reges Aegypti omnes incubuerut.Hanc
duitatem quidam deoru donis, plurimis^ decoris rebus adeo exornarunt, uc
prima apudquo(dam,aut iecundain orbehabeatur^Seddehaciepar^im po-^
ficrius dicetur^ Miemphis conditor poft ftrudu aggere, ftagnumcp enoifiim,
regiam scdificauit haud inferiore reliquis,qu^ alibi conftrudac funt, (uperio-^
rum iierd regum magnificentia at^ ornatu imparem^ Aegyptijiane omni^
noparuifaciendumpr^fentis uitae tempus eflTeputannfuturx uerd gloriam,
qux uirtute comparatur, maximi aeftimandam^Domos noftras diueribria ap
pellant,tanqua breui tempore a nobis inhabitandas^Defundorum fepulchra
fempiternas domos, quoniam apud inferos infinitum fit tempus,uocat. Ideo
domus xdificandx curam contemnunto Circa fepulchrorum mapnificetiaml
fummumftudiumoperamcpimpendunto Memphim quidam a conditoris
filia denominatam uolunt^Eius amore fabulantur nonnulli captu Nilum flii
uium,taurife fub forma compreffiffe mulieremtex^ ea genitu,quem propter
uirtutem incolae Aegyptn dixere: a quo & regio fit omnis denominata^ Hic
cum regnum cepiffet, perhumanus ac iuftus fuit^in^ fingulis excellens. Qua
cx re comprobata ab omnibus eius erga fingulos beneuokntia,hunc hono^
rem nominis fortitusefio ..

Hoc defundo rege, duodecima poft euii! pfoks Aegypti regnu poffedif,
nomine Miris : aedmcauit^ inMemphiboreale propylacurn, opus reliquis
cxcellentius.Supra ciuitate decem ftadtjs lacum effodit, miranda u tilitate,ma
gnitudine operis incredibili:cum pateatambitu ftadijs tribus milibus fexcen-
iis,profundum eius quibufdam in locis fit ulnis quinquaginta:ut qui rei ma>

gnitudinem aduertat,eius in omnes Aegyptios beneficentia,regis 9 prudeii

tiam nullus pro meritis fatis laudare poffit.Nam cum Nili incerta fint incre-
menta, &r pro eoru modo ff udus terra pracbeat,Iacu hunc effodit aquae inun-
g dantis receptaculu:ne cum fupra modu excrefceret,ftagnantibus praeter ibli*^
tum aquis,limo fuperfluo patria inutilis redderet, ne ue ex defedu aqu^ fru>
dus ex ficcitate perirent.Foflam uero a fluuio duxit ad lacu fiadtjs odoginta<
quincp,iugerislatituditte.Per hancfluuij aqua et recepta SC prohibita, probet
agricolis fertilitatCjnunc aperto ore fofIk,nuc claufb iuxta incrementi modu,
non dhCc^ magna impenfatcum quinquaginta talentis opus fit,fiue claudere,
fiue reierare bs foffae uelint.Permanfit hoc ftagnum fumma Aegyptioru utili
tate,u^ ad noftra aetate a conditore Miridc appellatu. Relidus eft a rege qui
eum efroditjin eius medio loeus,in quo (epukhru aedificauit, duabus fuperim
pofitis pyramidibus altitudine fiadtj, una fibi,akera uxori. Super has flatuas
quocp duas lapideas coHocauit in throno (edentes: exiftimans his operibus re
linquere fuae uirtutis memoria immortale. V edigal pifciu, quiin ftagno ca-
piebantur,uxori coccffit tum ad unguentoru ufum, tum ad reliquu corporis
cultu.Id,talentiargentuiingulis diebus pendif.Traduntur duo dC uigintipi-
fcium genera in eo efl[e,tantam^ eoru capi multitudine ut abunde pr^beat tjs
€tia,cum plurimi fint,qui faliedis pifcibus opera praebent. Poft Miride pro-
les feptima Sefoftris rex fadus,fu perior es omneis gloria etrerumagnitudine
exceffir.Sed quonia de huius regis geftis non iblu Graeci icriptoresjied etiam
Aegypti facerdotes,8C qui cantu eius laudes ornant,non eadem ientiunt : ex
jjs tum quaeiuperfiint ueftigtjs,tum in quibus fcriptores coueniunt,fimiIiora
neri coicribemus. Poft eius ortu pater decoru ac regiu opus aggreffus^eft.NS
ex tota Aegypto omnibus qui eadedie qua filius nati erat infantib.cogrega-
tis,nutriri,educari, acfingulos eade difciplina exercitio^ crudin fecit: exifti-
mas hoc pado fimul educatos atcp inftrudos,tu amiciores inuice, tu audetio-
res meliores^ inbello fore» Hos cotinuo ufij ad maior u patientiaexerceBat*

DIODORI SICVLI

Non enim licebat alicui cibum prius quam curfu centS oefioginta ftadia com A
feciffet capere:quo exercitio omnes uiricuaferant & robufto corpore, 8C ani
mopr^ftantes^rimumSefoftris in Arabiam, cum eorum qm fimul nutriti
mnt exercitu a patre miirus,a(ruetus 9 ucnatui ac c.bi potusep abftinentiar,
omnem eam gemem fubegit, liberam antea,& fermtio «nfuetam. Deinde m
Libyam proldus, maiorem eius partem m ditionem adhuc adolefcentior re
degit.Defundo patri cum in regno iucceffiiret,rebusa fe geftis elatus,adiecic
• animuad imperiu orbis.Dicunt quidam,a filia illum Atb wtia ad monarchia
hortatum, eamm ingenio acprudentia prceftantem docuiiTe patrem facilhnie
exeo exercitu imperare omnibus poffe. Alt) eam ferutdiuinationis perita^ fu
tura tum cceleftibus fignis^tum facrificijs nouiffe. Afferunt & plures,pam
poil natum Seibftrem in ibmnis Vulcanum pra^dixiff e^infantem genitum to
tf orbi imperaturum^ eami^ fuifle cauiam cur filium cum coa^ui^ut diximus^
pueris mftituerit,affuefccerit9 regi^ eruditioni, quo dignior eiiet qui impe^
riopotiretunSediamuirfaduscum Dei pra^didionem noffet, magno ani-
mo parauitexercitum«.Veruminprimis, quo facilius optata perficeret, fibi
omniumAegyptiorumbcneuolentiamconciliauit:ut8(:miIites producibus

fuis ad oppetendam mortem promptiores redderet,&r qui in patria reliqui eP
fent nouis rebus abitinerent.Omnes uerobeneficijsafFecit.Hosdonauit pe-
cuniis,aiios agris^nonnulIostemiffionepcEna^/inguIos oratione 8C humani-
tate deuinxitOmnesquiin rege deliquerant, dimifitimpunitos. Ob aes alie-
num uindos(magna h^c multitudo erat)foluit, Aegyptum omnem in fex et
triginta regiones(quas leges dicunt) diuidens, cuilibet pmorem, qui &: tri-
buta regia exigerer, pro regionis uarietate commodocp omnia exquireret,
profecit. Ex robufto milite exercitum elegit, quo animi confilia perficeret*
Fuere pedeftres copise milia hominum fexceta,equitummilia quatuor dC ui-
gintf Currus bello apti odo milia uigintf Deinde uarios duces ex tjs qui
unaiecum nutriti erant, exercitui pra?pofiiit,uirosexercitatosbello,8<: a pue^
risuirtuti deditos^Hi erantnumero amplius mille feptingenti,fraternaom- b
nes mutua ^ erga regem bencuolentia. Quibus diftribuit agros fertiles,ut re-
bus neceffarijs fulti, nullacp dudi inopia,liberius militiae uacarent^ Praepa-
ratis ad bellum rebus, primum Aethiopes qui ad meridiem ipedant aggreP
iiis,uidos acie tributu pendere copulitjh€benum,aurtr,&r elephantoru deh-
tes^ Deinde ad marerubru claffe quadringentaru nauium miffa, primus om-
niu longis naiiibus ufus,& infiilas omneis eius oras fibi fubdidit,^ partes ma
ritimas ufep ad Indos fubiecin Afia quo^ omne pcdeftri exercitu deuicit,Ne-
quefoiu prouincias expugnauit ab Alexadro poftmodu fubadaSjfcd &:gen
tes quafda, ad quas nunqua Alexander acceflrit, Nam & Gangem tranfijt, 8C
uniaerfam Mediam ufep ad mare Oceanu peragrauit* Scytharu quocp gdem
ad Tanaim ufe^ fluuiG,qui Europa ab Afiadiuidit,pertranfijt Jbi multis Ae-
gyptijsiuxta Mgotim paludem relidis, Colchorum genti originem prebuin
Hanc nationem ab Aegyptijs manaffe,argumento elTe dicut,quod apud eos
pueri Aegyptiorum ritu circuncidantur,prifcum morem,quem 8C lud^i fe-
quuntur,coloniareruantc.Afiamquocp reliquam fibi parere coegitXycfa-
das infulas maiori ex parte potitus eft.Tranfcendens in Europam, omnem m
Thraciam pertranfiens, periculum exercitus fubiit,tum propter inopiam fru-
gum,tum locorum arperitateXinemexpeditionisin Thracia ftatues, multis
in locis a fe deuidis columnas erexit,in quibus Aegypti)s,quas facras dicunt,
literis feriptuextat: hanc PROVINCIAM ARMIS SVBEGl

ea qua
tunc

RERVM ANTI(X.VARVM L I B. II. 25

^ tunc erat ^tate reliquit, arcum dC laculu tenente, (iipra quatuor cubitdru ma*
gmtudine Jp(e cum (iimma humanitate erga omnes fubditos ufus e(Iet,omiT
' (a poft nouem annos armoru cura,fl:atuit fingulas gentes quotannis ad fe do^
na i'n Aegyptu ferre.Cum omnibus demceps(permagna ea uis erat)captmis,
fpolrjs(^deui(fiarum nationuin patria rediens, maximisafercbusgeftis, dC
quae fuperioru a(fia excederent, templa Deum omnia Aegypti donis inOgni^
bus ac fpoltjs hoftiu orna uit. Milites, quorum optima in bello opera ufus eP
fet,pro meritis donauit.Necp folum ex hac expeditione ditati rediere milites,
fed 3C Aegyptus uniueria maxima rerum copia utilitate^ cumulata eft^

Fine bellis imponto,militibus quoru ipecT:ata flbi uirtus erat,quae parta e^
rantconceffittipfe gloriam fempiterna appetens, magno (iimptu opera per-^
multa edidit, fibi immortalem laudem coparans,&: Aegypttjs in pofterum
fecuritatem.Primu a dtjs incipiens, in fingulis Aegypti ciuitatibus templum
ei deo conftruxitjquem prsecipue colerent. Ad eoru ftrucSura,non Aegyptio
rum,fed que ceperat ieruitioru opera ufus eftjn omnibus iierd inicriplit tem
plis,nulli Aegyptio ad id opus fegrauefuiffe. AiTeritur aut, feruos Babylo^
nios operu labore calamitatem^ perta 2 fos,arege defciicentes, cum pone ora
fluminis confedi{renr,beIli5 Aegypttjs mouifle^ Tandem aflignatis fibi quos
ceperant agris,condidifle urbem, qua a patria Babylonia dixerat. Eadem ex
cauia &r appellata Troiam ferunt,etiamnu iuxta Nilum fitam.Nam cum Me
nelaus ab Ilio IW Aegyptu cum captiuoru manu nauigaffet,T roiani ab eo de
ficienteSjCum ipfo aliquandiu pugnarunt, quoad d^ta libertate urbem condi-
dere patriae nomen fortitam.Haud ueroinicius ium,Ctefiam Ctiidiunl diuer
fa de his ciuitatibus icripijffe: illos uidelicet qui cum Semiramide ad Aegyptu
penetraflentjhas a ie conditas urbes fuoru nomine appellafle.Sedde his ue-
rum icrutari difficile eft.Nosqugicriptdres tradiderat, retulimus:qud pofte
ri uerum iudiciu fequi poffint. Permultos infuper ac magnos erexit Sefo-
ftris aggeres,in quibus ciuitates,quce in humili folo erant,conftruxit:qud ho
B mines pecoraqa a Nili inundationetutaredderentur.Inomni uerdora quas
a Memphi ad mare ipeclat,frequentes a fluuio duxit fofras:qud friiflibus bre
uiori itinere facilius^ inuecff isjmaior reru copia effef* Quod uerd maximum
fuitjmunijt & ea4oca quibus ad Aegyptum patere hoftibus ingreffiis polfet*
Antea potior fere Aegypti pars omnis aditu facilis propter frequentes a flu^
uiodudias ab eo foflfas, munitior, difficiliorcp acceflu poftmodum fadaeft^
Duxit dC murum ab eo latere Aegypti, quod oriente ueriiis ad Syriam atcp
Arabiamipedat,a Pelufio ufcp ad Solis ciuitatem per defertuftadqs mille dC
quingentis. Nauem ex cedro fecit ducentorii odogintacubitoru longitudi-
ne,deauratam exterius,interius uero deargentatam:quam dono obtulit deo,
qui maxime Thebis colitur. Duos praeterea obelifcos ex lapide duro,utruncp
altum cubitis centum uiginti:in quibus tum imperij magnitudine,tum multi
tudinem uedigaliu defcripfit.addidit&quas fubegitnationes. Memphi in
V ulcani templo fuas 8C uxoris lapidis unius ftatuas altitudine cubitorum tri
ginta,filioru uerd uiginti ob hanc rem collocauit. Cum dimiflb exercitu Ae-
gyptum reuertiffet,ac circa Pelufium uacuus bello laxaret curis animum,fra-
ter ei apud fe cum uxore acfiltjs ccenati infidias parauit. Nam illis poft cibum
a uino quie{centibus,lignis aridis ad id antea occulte praeparatis,ignem in cu^
biculu nocftu iniecit. Increbrefcenteffamma,quiad curam regis pofiti erant,
fublato more ebriorum cIamore,regem excitarunt: qui ambas extendens ma
nus,(alutemcp filtjs & uxori deos orans, illaefus praster opinione, cum ialuus
flammam euafiflet,tum caeteris dtjs,tum maxime V ulcano ut liberatori uota
peribluit.Cum multis ac prodaris facinoribus nobilitatus elTetjtum id rrtagni
ficentiflimum eft habitum, quod cum nationes a fc deuicfi:a?,tum tj quibas re-
gna tradiderat, duces quo quosdiuerfis praefecerat prouincijs,pra!ftitfito

c dic

l

A

DIODORI SICVLI ^ ,

die in Aesyptum ucnicntcs,ci dona offerebant . hos fufcipiens bf
quidem inLbus uario honore afficiebatiat fiquando aut ad ‘‘T > a/

per urbem incederet, quatuor ex eis loco equom currui luncfiis ,
cum catteros omnes reges duces^ prteclaros bello fuperaffet , nullos fibi necp
uirtute ne* rebus geftis elfe comparandos.Et fane rex ifte uidetur omnes qui
unquam regnafrent,tum rebus bellicis, tum e^a deos munificentia , tum uc^
ro ieribus^a fe in Aegypto conftrucfiis anteifle. Annos treis & triginta cum
r^gnaffet,ex optato uuam deficientibus oculis finiuit* Cuius uirtute haud faci
lereperiatur dignum nomen. Vir magni animi.nec^ folum facerdotibus, fed
uniuerfis Aegyptus admirabilis : quum eadem animi magnitudine qua ope>
ra eflFecerat, 8 f mortem oppeteret Adeo autem diuturna eius gloria^ingens^
adpofterosmanauit,utcummultispofteafeculis Perfis Aegypti imperium
tenentibus, Darius Xerxis pater uellet inMcmphi fuam ante Seioitris itatua
ponere, princeps iacerdotum publice contradiceret,aflerens illum nondu Sc"
Ibftris opera ^quafTe. Quod refponfum haudquaquam aegre ferens rex, fed
letatus admodum libertateloquendi,fe curkturum inquit, ut nihilo illius uir
tute,fi tantundem uiueret,efletinferiort hortatusc^ eft,ut aetatis eiuidem ^on-^
ferret geftaud uerum argumentum efle uirtutis+Defuncfio Se(bftre,€ius filius
fegnum capiens, affumpto patrisnomine,nulla in re gloriam paterna cft imi^
tatus^ ied eodem quo pater caiii afflicflatus eft^oculis enim captus, fiueprop^
ter communem patris naturam , fiue (ut quidam fabulantur)|rropter impie^
tatem erga Nilum , cuius curfum laculatus eft, coacflus eftad deoru auxilium
confugere: ac plurimo tempore uartjsperacfiis iacris adplacadanumina,nuP
Ia ope adiutus eft«Decimo poft anno refpofo ei reddito, ut placato Deo qui in
Heliopoli coleretur, faciem mulieris inipiceret quae nullum nifi propriunof
fet uirum,ab uxore propria incipiens, cum multas expertus eflet,nullam repe
rit incorruptam, praeter hortulani cuiufdam : quam uifu reftituto uxorem ce^
pit , reliquas omneis in uilla quadam uiuas combuflit. Quem locum pofiea
Aepypttj facram glebam uocitarunt. Deo autem Heliopolis gratias fecundu b
oraculum acceptum reddens , duos erexit unius lapidis obeliicos, latitudinis
o(flo,altitudinis cubitorum centum. Poft hunc plures reges nil memoria di'
gnum geflcre. T andem Amafis quidam regnauit uiolentiusquam caeteri.
permultos enim pr^ter aequum p02na aSecit,alios fortunis fpoliauit : in om^
nes impotens ac fuperbus. T olerata eft eius crudelitas, cum ulcifcendi locus
non e{Iet,quoad Acftiianes Aethiopum rex in A egyptum cotra eum defcen-
dinTucodia occulta erupere:Str cum multi ab eo defciuiflent, rege capto Ae^
gyptus in ditionem Aethiopum ceflfit. Aclifanes fortunam capti regni huma
niter ferens , fumma sequitate Aegyptijs imperauit. Latrocinia nouo more
compefcuit,(bntes necp morte plecftens,neq^ linquens impunitos*Eorum iu*'
dicio conftituto,reos omneis in unum cogens, miti fententiadamnauit. am"
putatis enim naribus,in ultima deferti ire compulit: ibicp ciuitatem condidir,
ab excifisnafis Rhinoceraappellatam.Eain Aegypti Arabiaecp finibus haud
procul a mari fita, omnibus uitte commodis caret. Nam omnis uicina regio
falia eft.intra urbis moenia unicus eft puteus, dC is inutilis, utpotc aqua amara
guftu.Hos autem eo in loco poiiiit, ne fuis moribus uicinas getes inficerent,
ne'ueeorum erga reliquos iniuriac eflent occultse:feduttanqua in oram de-
fertam rdegati,omnire egentes,cogente neceflitatefibi uidum exquirerent.
Fifsis itaque calamis,quos ex uicinis agris colIegerant,longa fibi retia fecere :
quibus iuxta littus per plura ftadia diipofitis, ex captis coturnicibus
(nam magnus earum numerus in littore ad capiendos
pifces uerfatur) uidum fibi compararunt*

De

RERVM ANTia.VA RVM L T B. IL 27

^DE SEVy LCHRIS, 'PY R<^MIDI

hm^ ^ e£ypti;,qu^ inter feptem ntir acula annumerantur;^

^ eorum conditorihm^. Cap^^ IL

E O rege defundo, Aegypttj regno fibi' uindicato, regem ex fuis crearunt,
Miridem nomine : quem nonnulli' Maronem cognominant, uirum mi^
nime bellis aptum Js fepukhrum fibi'conftruxit,quod Labyrinthus appella--
tur : rem mirandam profedd,non tantum operis magnitudine, quantum ar^
te ad imitandum difficiluNam ingredientibus haud facile regreffus datur,niii
duce itineris experto^ Ferunt quidam Daedalum ad Aegyptum penetratemi
admiratum huius operis artem, fimilem in Creta regnanti Minoi conftruxiP
fe : in quo fabulantur extitiffe Minotaurum^SedCretenfis Labyrinthus defe
cit,flue opera hominu,fiue tepore corruptus: Aegyptius uerd ufc]^.ad noftra
tempora integer manete Defundo rege pofl: quintu gettu$,cum Aegyptus re
ge careret , ex dignioribus quidam in regem aflfumptus eft,que Aegypttj Ce--
te,Gr£eci Protheu appellanf,qui Iliaci belli tempore extitiL Hunc artiu perF
tum fuiile tradunt,^ in uarias ie formas uertere folitutuinunc animal,quan>
docp arbor aut ignis,aut quid aliud uideretun Quae eadem 8C iacerdotes de il
lo fcribunt^ Harum rerum cognitione ex continuo aftrologoru acfacerdotu
ufu rex eft aflecutus^ Coniiietudo aut regibus tradita,Graecis aniam huiuimo
di tranimutationes fingendi praebuit* Nam Aegypttjsmos erat regibus,aut
leonis,aut tauri,aut draconis priore parte in capite ferre,infignia principatus*
Quandoc^ uero arbore , aliquando ignem , quandocp redolentia fupra caput
unguenta* hasc tum ad decore fpedabant,atcp orna tu: tum ftuporem ac iuper
ftitione quandaafpicientibus inij ciebat* Mortuo Protheo filius fucceflit,per
omne uitam uedigalibus, 8C ad cumulandu undicp theiauru intentustuir pu-
filii animi, at(]^ auarus:ut qui necj deoru muneribus^necj ulli beneficentiae usi
carit : ita ut non rex, (ed ut diipeniator bonus, pro uirtutis gloria plus auri ar-
genti^^ praeteriti reges omnes (quadringenta talentorum itiilia eafuifle tr^
^ dunt) reliquerit* Poft huius obitu ieptem fuere reges, intantum ocio dediti ac
uoluptati,ut iacri libri nulla eorum gefta contineant hiftoria digna, prseter u^
nius Nilei, a quo fluuius ibrtitus eft nomen,cum antea Aegyptus uocaretur^
Hic cum plures foffas, eas^ opportunis feciflet locis,&Nilum utilem admo^
du incolis reddidit,& nominis caufam praebuit* Odauus deinceps rexChem
mis Memphi annos regnauit quinquaginta : ^dificauit^ trium pyramidum
maxima,inter (eptem praeclariffima opera annumerata* Hae uerfus Libyam
ipedant, longeaMemphiftadtjscentuuiginti, aNilo aut quinqp 8C quadra-
ginta : quae dC artificio &C operis magnitudine mirabilem ftuporem prober et
afpicientibus* Earum maxima quatuor eft laterum,quorum quodlibet ab in^
feriori parte iugera feptem continet* Altitudo amplius ^ fexiugera tollit: la-
tus quodlibet, deducfta paulatim ufep ad uertice altitudine,continet cubitos ie
xagintaquincp*Ex lapide duro,difficiliq 5 ad tracftandujfed aeternum perman-
furo ftrucftura omnis conftat.Nam ferme mille anriis,ut aiunt quidam , utalif
tradunt , amplius tribus milibus quadringentis ad nos uft^ ea moles integra
permanfit* Ferunt eos lapides ex Arabia longo admodum itinere aduecflos*.
Aggeribus aiit fabricata eft,nondi5 eo tempore inuentis machiriisropus^certe
mirabile, prxfertim in terra undi^ arenoia,ubi nulla necp aggeris,nec 5 caefi la
pidis fint ueftigia : ut non ab hominibus, fed a dtjs tanta moles ftrucfta uidea-
tur*Conantur Aegypttj mira quaedam de his fabulari, ex fale 8C nitro aggeres
eos facftoSypoftea^ Nili incremento liquefacftos abfep hominum labore peni-
tus defecifte*V erum id procul a uero abeft* Nam 8C multitudine hominu ag-
ger conftru(ftus,&r multitudine deletus eft* Trecenta enim et iexaginta horni
num milia, ut aiunt,ad id opus deputata funt: quod uiginti ferme annis abfol-

c X uerunt*

jjg DIODORI ^ICVLI

werunt Poft regis dbi tum frater eius Cephus regnum eepit : regna> ^

uitcB annis fex &: quinquaginta. Quidam non fratrem/ed filium regnum te-
nuine airerunt,nomine Chabreum ' quod fimilius uero uidetur : quonia qui
ei fucceffit, imitatus fuperiorem regem, fecudam pyramidem acdificauit, ftru-
cf ura 8C arte priori fimilem, magnitudine impare,utpot€ cuius fingula in biU
latera ftadium comprehendant. Pecunia omnis ad opus prioris impenfa ; ut
olera tantum herbascp (is enim cibus opificum fuit) ad mille 8C fexceta takn
fa exceflMe dicatur. Aliarum non extat fumptus.IIlius aditus ab uno tantum
latere patet. Veriim nullus ex ijs qui eas fibi pyramides in fcpulchra con^
didere,rex in illis iepultus eft.Nam partim nim tj labores in operibus abfump
ti,partim crudelitas regum 5C iniblentia ita populum»compukre, ut eoru aut
diffiparent corpora,aut etjcerent ex monumentis. Qua ex re domefticis man-
daruntquidam, ut iTia corpora inlocouili obfcuroq3 conderent j^qudefFuge-
rent fieuitiam plebis. Huncregem fecutus eft Micerinus , quem nonnulli
Cherinum uocaf, prioris pyramidis autoris filius. Hic tertiam ab fe inco^ptam
minime perfecit, pracuentus morte.Erant fingula latera in bafi iugerum triu ;
murus ufep ad quintumdecimu cubicum,€x lapide nigro, Thebaico fimili: re
liqua pars ex eo lapide, quo dC reliquat pyramides, eft conftrucfta. Opus fane
tum magnitudiile,tum artificio, tum uerd lapidum iumptu cacteris pyramidp
bus inferius. Scriptum erat in latere ad Boream uer ib nomen autoris. Micer!
nus. Huc tradunt fuperiorum crudelitatem abominatiim>uitam uixifle fum-
ma cum humanitate , dC in fubditos bcneficentia,fccifie^ feduld omnia qui-
bus beneuolentiam omnium fibi compararet, Pecuniam contempfit, praebes
etiam munera ijs qui iufterecfiecp iudicaflent. Sunt aliae tres pyramides,
quarum fingula latera ad duo iugera protenduntur,iiniuerfiim opus ftrucffu
ra praeter magnitudinem fuperioribus fimili. Has dicunt a tribus regibus,,
quos retulimus, iiiis uxoribus aedificatas : quae traduntur alia Aegyptiopera
non folum mole^dificiorum atep impenia exupcrarc,ied artificum excelten-
tia:magis^affirmant admiranda effearchitecftorum ingenia,& artem,quam b
regum fumptus. Hi enim proprijs animi donbus,ilii alienis pecunijs hhoti'
bus^ tanta opera erexerunt. Verumdeharum pyramidum audoribus nil
certi necp apud incolas,necf apud icriptores conftar. Qiiidam eos quos dixi-
mus reges, illas aedificaffe, alrj alios tradunt: prout maioris afferunt Armeum
extitiffe conditorem, iecundae Amafim,terti^ Marum,quam uolunt quidam
Rhodopis pellicis iepulchrum fuiffe : dC id nonnullorum principum qui eam
amaffent, communi opera abfolutum. Regnum deinceps fumpfit Boccho-
rus, corpore quidem robufto ac ualido,ingenio uerd fuperiores excedens re-
ges. Multis deinde exadis feculis regnauit Aegyptijs Sabaccus nomine,gc-
nere Aethiops, deorum cultU3liberalitate<^ prae cacccris regibus excellens. Ar

gumentum uirtutis eius uel maximum fit integritas , utilis^ in ieruandis le-
gibus animaduerfio. Nam capite damnatos nequa^ mortis affecit poena,fcd
opus tacere uindos compedibus per ciuitates coegit : qu^ res non paruo ext!
tit uedigali.plures enim ex eo feruitio pecunias contraxit: eorum opera mu!
tos aggeres conftruxit : foffas uarijs locis opportunas fecit. Ita 8C poenseacer-
bitatem leniuit, inutilem poenae afperitatem in magnum commodum uer-
tit. bius egregiam pietatem,&: a principio uitae inftitution€m,facilc quis cx
mfione fomnij perfpiciat. Vifus eft ei Deus qui Thebis coIitur,in fomno dicc
ie, regnum fuum in Aegyptios necp felix neqp diuturnum fore,nifi facerdorf.^
Aegypti omnibus occifis , per media ipiorum cadauera cum fuis trafirct

omnes undicp facerdotes conuocauit : narratis^

dirlT f folutum fcelcre, ab Aegypto abfce

, fat s que uitam reddere, quam impia caede inquinatum regno potiri*

Ita

RERVM •ANTIQ.VARVM LIB. ll
A Ita Acgypttjs regno tradito,m Aethiopiam redijt.Duobus i'ta($ annis Aegy
ptij abfcprege fuere, turbatisomnibus, cum etiam ad ciuiliabelia peruentum
cflet,Duodecim igitur loco regis ex maioribus duces pr*ficiuntur,quib.om'
nis regni cura permifla eft.Conuenientes hi in Memphi, cornum' confilio int
perium exercebant. Cum uno animo concordi^ quindecim annis utrex ad'
miniftraffentjdecreuere ut fibi comune iepulchrum aedificaretur ; ut quemad
modum in uitauno conienfu ac pari honore Aegyptum gubernaflent, ita 8^
poft obitum c5munis eflet omniu unius fepulchri gloria. Conati funt in ea re
^ omnia fuperiora regum opera excedere. Elecfia ad id iuxta paludem Libya
aqua, quain Miridem dercendit,ex pulcherrimis lapidibus Iepulchrum adi'
ficarunt, quadratum,quaquauerfus ftadtj unius, fciilptura at® artificum opC'
re nihilo iam antea facSis cedens, Ingredientibus illius ambitum domus ade'
rat colum nis circufulta,quatuor ad latus quodlibet colunis pofi tis.Et huius te
<fJi contignatio unius erat lapidis, fculpta prafepibus,uarfjsm picluris ornata.
Erant ibi fummo artificio depida Aegypti regu, templorii , facrorumm mO'
numen ta, Tanto aut iump tu, tanta magnificentia ea moles ab his regibus exci
tata eft,ut fi ante eo^urn dilTenfione fuifletabfoluta,ca!terafepulchra cxcellen
tia operu fuperaflet, V erum cum annis quindecim fimul imperiu tenuiffent, ♦
regnu ad unica redaefium eft.Pfammiticus Saites,unus ex duodccim,cui ma- ^
ritima ora obuenerat , tributo emportjs omnib,pr»fertim Phoenicibus Grx'
ciscp impofito,magna(^ ui pecunia? contracfla^amicitiam plurimaru gentium
principum^ fibi liberalitate comparauit.Huius reiinuidia moti reliqui bellu
ei intulerunt, Quida ex antiquis feriptoribus fabulantur, reiponfum imperan
tibus redditum,qui ex illis prior xrea phialam Deo qui erat in Memphi, do'
no tuliflet,eum folum rerum in Aegypto potituru,Pfammiiicum,cum extU'
liflet iacerdotu quifpiam c templo phialas aureas undecim, elegantiore a fe e'
ledam Deo obtulifle,Quod refeifeentes cateri,cum nollet occidere, relegafi
fe illum perhibentur in pal udes iuxta mare fi tas,fiue ob cauiam qua dixinms
B fiue inuidia moti. At Pfamrniticus ex Arabia, Caria, Ionia condudo milite’
acieillospropeMemphim fuperauit, Alij reges partim ceciderein beIlo,par'
tim fugientes in Libya ceffere regno,Sumpto imperio Pfamrniticus ueftibu'

Ium oriente uerfus Deo in Memphi conftruxit. Circum templii pro colunis
coloflbs duodecim cubitoru pofuit.Militibus mercede codudis prgter ftipc'
diu dona large diftribues, caeteris agros forte diuifit paulo fupra Pelufn oftia:
guos multis poft annis Amafis rex ad Mephim traduxit. Rex propter opera
a mercenarfis militibus nauata,poftmodu externo militi plurima fifus,mult3
illoru prxfidio ufus eft. Cum in Syriam exercitu ducerct,pra? exteris honore
mercenarijs impcnfo,ftatuit eos in dextra, Aegyptios a finiftra phalangis par
te : qua contumelia iritati A egyptij, ad ducieta milia eoruab rege defeifeetes,
Aethiopiam uerfus profedi funt,nouas fedes fibi uindicaturi,Rex ad eos du
ces primumifit,eam ignominia deprecaturos, Ipfcquoc^ cum hi nihil profe'
ci(rent,nauibusprofecutus eft. Cum ipfos iuxta Nilum proficifeentes, iam®
Aegyptunontes tranicendentes reperiflet, rogabat ut animu mutarent, ut®
temploru,patrix,uxorum ac filioru inmentem ueniret. At hi omnes una uo'
ce clam^eiublato,haftis^ ftutapercutientesrelpondere,qudd armorum po
tentes eflent,iacile iepatria reperturos, Oftefis uerd iliblata uefte genitalibus,
nec uxores nec filios,dum eis uti pollent, defututos. Hoc dato reiponib,de'
^icientes qux altjs maxima efle uiderentur, in Aethiopix parte fertili ibrtitis
inter le affatim agris, coniedere.Plammiticus eorum diftcfc haud parum do
lensjad curam rcgmconuerlus,&r uedigalia dilpofuit, QC cum Atheniefibus
quibuldam^alfis Grxeis focietatem intjt.Erga externos qui in Aceyptuac'
cederent,(umma beneficentia utebatur. Cum Grxeos plurimu diligeret,!?'
lios dilciplinis Grxeis erudijt; Primus Aegyptiorum regu exteras nationes

c j adim'

..f

D I O D O R I S I C V 1 1

ad importanda qucc apud fe erant, allexit, iecuritate fingulis stdeuntibus pra?- A
bita* Apud fuperiores enim reges nulli externi ad Aegyptu nauigabant,cum
partim occiderentur,partim adigeretur in ieruitiite. Impietas Buliridis tepo^
re apud Aegyptios aduerfus exteros ieruata,Gra?cis cauiam pr^buit,licetmi
nimeueram, led multacontracfla crudelitate/cribendi qu^dc eo in fabulis fe
runtun PoftPiammiticuregnauitquartaexindeprogenics Aprieus,annos
duos 5: uigintu Hic aduerfus (^pru ac Phceniciam terra mariq? bello moto,
Sidonem ui captam cum diruiflet,reliquis Phoenicias urbibus fuba^flis, clafie
Cyprios ac Phccnices fuperauit : rpolfjs(^ hoftium copluribus capris , in A ^ .

gyptumredijn Miflb deinde contra Cyrenem & Barcen exerciru,magna^ ^

exparte deu/eiis^reliquosab fealienauit. Exiftimantes enim ipftim m eorum
perniciem comparafle exercitum^qud fecurius imperaret Aegypttjs, defeiue
runu Ad hos compefeendos deftmatus Amafls Aegypfius,.uir infignis,man>
datorum quae ad cocordiam fpedlabant oblitus, cum silos in regem inchaher^
confpirationefacftarexcreatur: pauIo(^p6ft cum plures a rege defciiccrenr,
coa(fius eft ad mercenariorum (tj ad triginta miiia erant) opem confugere#
Praelio circa Mariam pagum commiiTb,Aegypfiorum res fuperior fum Ita^
que captus Aprieus,ftrangulatus^ interijf^ Amafis fufeepto imperio, couer^
liis^ ad regni curam , mfteimperauit* magna cum laudemult^ Cypriorum
duitates euertit,multa^ donis inOgnibus deiim templa exornahiu Cum re-
gnaiTet annis quinc^ &: quinquaginta , mortem obsjt : quo tempore Camby-
fes Perferum rex Aegyptum armis cepit, circa tertium annum Olympiadis
tertiae fexagefim^: qua uic^or in ftadio fuit Parmenides Camerineus*

Zf £ LBGIBVS I D I C 1 1 S

e^yptiorum- Cap. 1 1 L

R Eccnfitisuetuftorum temporum ufe^ AmaOm Aegyptf rebus, nuftcatj-
miranda ejuaedam, S>C tjuseprofint legentibus, de moribus corii (irntlcrt^
benda.Plura enim uetera Aegyptioru aefia non folum ab indigenis aftiman' b
tur magni, (ed S^apud Grafcostjuocp non parum admirationis habent, Itaoj
■ ^ut plurimu docfirina exceliuerunt, in Aegyptum tranfierunt,ur leges eO'*
rum,&: ftudia cognitione digna perciperent. Quamuis enim feirent Aegyp-
ti aditum externis difficilem, tamen omni ftudioolim illuc accedere appetiue
runt , intjuib.antiquioresextitere Orpheus,poetaq 3 Hoi'nerus; deinde Dofte
ri nonnulli, Samius Pythagoras, acicgulator Solon. Affirrunt Aegypm IP
_leras,aftroru curfus, geometriam , artes^ plurimas ab fe fuiffie repertas iop ti^
mas infuper ab ieinftitutas leges. Quorum maximu ferunt efle argumentir
annis amphus tribus milibus ^reptingentis indigetes reges Aegypto impe’

: qua? nullo potuifient

pado hen.nifi opnmismonbus ac legibus uixiirent,eruditicK omni dodrma

rumgenerefuiirent.VerumnosijsquacHerodotusaltj^pnonulliAegypnV

rumgefta narrantes, prxter ueri opinionemulta uoluptatisgratia fin^ntes

tradunt, prattermiffis,facerdotudiligenteranobisfcrutatoslibrosrcqtLur.

Primum, A.egypt .1 reges uitam , n5 aliorum regnantiu,quibus uoluntas oro
lege eft, traducebant licentia,fed Icgu inftituta in cogendis pecum>,quotidia-
no <5 uKftu, fequebant.Eoru cultui obfequio^ nullus deputatus erS ncS^^ni
ptitius,necp domi genitus feruus, fcd nobiliSfaccrdotu ki tum ultra Sinti

annona, ^,„mdoA,„apr.cf,cm„„dra

diei ' euadunt, ubi defunt Tuarum cupiditati! miniftri. Inftituta- erant

His

RERVM ANTIO.VARVM LIB* It $t

jv His acfliSjCum in ufror u excellentia coetu lauiflet corpus, ueftcm prafclara iti'
dutus iacra dijs faciebat* Mos erat ia cerdota^ principi iuxta aram hofttjs dedu
disjaftante rege, magna uoceaudiente populo ualetudine proipera,omniacp
bona precari regt iuiiicia in fubditos coIentuNarrare infupcr particulatim re
gis uirtutesjin deos pietatem ac religione, in homines humanitate feruantist
tum illum continentem dicere,iufi:um,magni^animi,uerace,liberalem,om^
neis^ frenantem cupiditates: poenas infuper mitiores ^ poftularent errantis
crimina exigentem, reddentem uero gratiam meritis ampliorem «Plura his fp
milia orans, tandem execratione in malos exequebauTum regem culpa pur>
gans,omne crimen in miniftros qui regi iniqua iuaderentiConijciebat«His Z'
cSis^iacerdos 8C regem ad foelice dtjs»^ gratam uitam hortabatur , dC fimul ad
bonos mores, agendum^ non quaj fuaderentmali,fed quae ad laudem dC uir
tutem maxime pertinerent* Demum cum rex tauro dijs (aera fecidetjiaeerdos
quaedam ex libris facris clariffimoru uirorum confilia a(fia(^ proferebat,quib;
rexmonitus,imperio pie ac iufteilloru exemplo uteretur* Non autepecunijs
uacandi,iudicandi^ folum, legibus antiquis, ied deambulandi quocf ,lauan^
di^,S<r cum uxore cubandi, omnis^ degendae uit9£ tempus erat lege pr^ftitu
tum*Cibo ueicebantur fimplici,ut qtxora menfe nihil praeter uitulum & anie
rem inferretur* V ini potandi certa ftatuta erat menrura,qua necj farciri uen-'
ter,necp inebriari poffennDenicp ipfbrum uita ea tenebatur modeflia^ut non
a iegislatore,fed a peritiffimo medico ad feruadam fanitatem compofita uide--
retur* Mirabile uidetur A egypti reges no ex uoluntate,ied ex lege uita prP
uatam agere*Sed multo efi: mirabilius,illrs ncc^ iudicadi, necj pecuniam con^
gregandi,necj puniendi quenc^per fuperbiam, aut iram,aut aliam iniuftam
ob cauiam,Iicentiam permiiTam* Sed ueluti prmati tenebantur Iegibus,necp
id^greferebant,exifiimantes parendo legibus (e beatos fore* Nam ab tjs qut
fuis indulgerent cupiditatibus , multa cenfebant fieri quib* damna pericula^
fubirent* Scientes enim (kpius Cc peccare, tamen aut amore aut odio aut alio
B animi morbo uidi, nihilominus aberrant* Qui uerd fapientia confilio^ui'-
tam inftituunt,in paucis offendunt* Hac ufi' erga fubditos iuftitia reges,om>
nium beneuolentiam adeo alTecuti funt^ut no folum facerdotibuSjfed fingu>
Iis Aegyptijs maior regis quam uxoru filiorum^ aut aliorum principum ia-
lutis ineflet cura* Etenim plurimi regum quos retulimus, ciuiles mores fecu-
tgada feliciter uita mortem obierunt , quoad ea legum difciplina permanfiu
Nationibus praeterea uartjs fubartis,plurespofIederepecunias,regiones aedi-
ficijs operibus(^ ingentibus, urbes ampliffimis donis fiimptuofis^ dccOran^
tes*Sed ea quae poft obitum Aegypti) fuis regibus praebuerunt,m agnam po-
puli erga principes beneuolentiam monftrant* Id honor mortuis impenfus
oftedit* Nam cum quis regu decedite uita, Aegypttj omnes mortem comuni
moeftitia lugent, ueftes lacerantjtemplis claufis fora non frequentant, fefta fo-
lennia non agunt, dies foptuagintaduos luto deturparites capita , ac findone
fubtus mammas cincfli , una uiri mulieres^ d aceti ferme aut trecenti circum-
ambulant bis in die, nouantes lucflum , atep ad numerum cum cantu uirtutes
regis comemorantes*Cibisanimantium,co<flis^,acuino,omni(^menfieap-
paratuabftinent*Non lauacris, non unguentis,nonfl:ratis lecfIis,no uenereis
utuntur : fod tan^ defundio filio,per eos dies mccrentes lugent*Hoc tempo-
re quar ad pompam funeris ipecflant praeparatis , poftrema die corpus in arca
conditu ante fepulchri aditum ponunt*Ibi breuiaria in uita aB rege geftorum
de more recitant : uolenti^ facultas datur defunefium accufandi* Adftant fa-
cerdotes, mortui re(fIefa(flalaudates*pGpulus 3 ispermagnus eft, quiexequias
circuftat,applaudit ueris laudibus: in reliquis magno redamat tumultu*quo
accidit,utplures reges repugnante multitudine folito caruerint fepulchri ho>
nore , ac magnificentia* Is timor coegit Aegypti reges iufte uitiere, ueritos

; € 4 futuram

DIODORI SICVLI

futuf am pofl mortem plebis iram,atcp odium fernpiternum. Antiquorum re^ A
pum uiuendi mos hic maxime fuin Aegypto omni in plures partes, quarum
nuxlibetGrxcouerbo appenabatur,diuifa,cuilibetpractoraderat, qui

omnia haberet curam, Aegypti uedigalibus trifaria partitis,priorem portto-
nem percipit collegium facerdotum, magna apud incolas autoritate, tum pro
nter deorum curam,tum propter do(Srina,qua plures erudiunt. Hanc parte
cum adfacrificioruminifteria,tum ad priuatas uitxcomoda imparriunt.Ne^
enim deorum cultum omittedum putant,ne® publici confilil uttlitatisf^ mi-
niftrisxquumcenfentuitac comodadeeffe. Adfuntenim grauibus in rebus
hi femper confilio atep ope regibus,tum aftrorum peritia,tum uero facnhcqs
futura prxdicentes.Ex libris praeterea iacris priorum gefta referunt, quib. re-
ges inagendis nofcant quae fint profutura. Non enim,quemadmodum apud
Gr*cos,unus homo,aut unica mulier facris praeeft , led plures in cultu deoru
honoret ucrEntur,qui eandem iacrorum curam filtjs tradunt. Hi omnes im
munes ftnt,iecundumcp poft reges honoris dignitatis^ locum tenent. Alte-
ra portio ad reges peruenit : quam 8C ad bella, &: ad uits cultum, tum ad libc-
ralitatem erga ftrenuos uiros pro meritis impendunt. Qua ex re fit ut popu-
‘ lares nullograuentur tributo.T ertiam percipiunt milites, &: qui belli funt in-

ftituti minifterio : uthocftipendio accepto paratiorem babeant animum ad
bellorum pericula obeunda.Iniquum enim foret,ad tuendam comunem ialu
tem intcntos,nulla ex ea pro qua pugnarent patria,comoda percipere. Ea ue-
rd prxeipua utilitas uidetur,qudd mercede laborum impenfa cum fiant opu-
lentiores, facilius gignendas proli operam dant. Quo fit ut referta m ultitudi-
ne hominu patria,nequa$ externo milite egeat. Hoc militandi ordine a pro-
genitoribus iiifcepto, parentu uirtutem a pueritia imitati.bellicis^ exercitati
muneribus,milites egregtj euadunt.Eft infuper eorum politia in tria hominu ,
genera inftituta,agricolaru,paftorum,opificum. Agricolx paruaquadamer
cede a facerdotibus rege^ aut militibus agros mercati,per omnem artatem ab
Ipia pueritia rei rufticac fine intermiffione uacant. Quo fi't,ut agricultura caete b
ris tum ob dodrina a parentibus perceptam, tum ob continua ufum prteftet.
Norunt enim prae cteteris diligenter agroru naturam, rigandi, ieredim ac me-
tendi tempora, 8<r frutfluum feruandorum comoditates,tum parentum obier
uatione,tum fua diligetiacognita.Eodem modo ST pallores cura atm arte re-
, gendi pecoris a patribus accepta,femper in eo gubernando aetate agunt, Mul
tum cis conferunt quae a progenitoribus de pecorum cultu ac pafcuis audic-
runt,a nonnullis etiam quaedam fuo ftudioadinuenta. Nam qui aues STanfe
res nutriunt, praeter carum quz apud alios homines habentur,procrcandi na
turam, adeo illis indulgent, ut in numerum ditfiu mir abilem auium euadant.
No enim ouis incubant aucs,(ed ipfi ingenio et naturali arte ex ouis prgter cg
terorum confuetudine educunt foetus. Artes quoc]p apud Aegyptios admo-
dum excultas uidemus, 8C ad ilimmum perdudias. Nam foli Aegypttj opifi-
ces omilla rerum publicaru cura,nullum nifi aut legibus permiflTum , aut a pa-
tribus traditum opus exercenttut nc(^ eos docentis inuidia , neq^ ciuile odiu,
ne^ aliud quid ab inftituto impediat exercitio. Altjs in locis licet artificibus
f elicflo priori opificio caeteris fe dedere , &: hos cultui agrorum,hos mercatu-
r3e,alios pluribus artibus operam praebere. quidam in ciuitatibus qute a popu
lo reguntur,ad conciones concurrunt,in perniciem duitatis precio corrupti.
Apud Aegyptios fi quis opifexad rempub.accedat,aut plures exerceat artes,
magna multatur poena. Hanc antiquam tum reipub. tum priuatx infiitutio-
nem a patribus tradita, ueteres Aegypti) habebant. ludicia uerd non cafu fie-
bant, fed ratione, exiftimabant enim rite fadla plurimu uitte mortalium pro-
defle.Nam punire nocentes,auxilium ferre oppreffls, optimaad prohibenda
mala facinora uiam putant, Pcenam uero deltdii aut pecunia aut gratia tolli,

exilii-

I

;

I^ERVM ANTICi.VARVM L I B. IL n

cxiftitnabatitconfufionetn uitae comunis fore* Quamobreex ciuitsitibus
rioribu^ut Heliopolr, IVIemphi^TfaebiSjUiros optimos cligebant^quos ludi^
cijsprafficerentt quiiudicum confeffirs ne^ Athenarum Ariopagitis , hecs
Lacedaemoniorum (enatui cedere uidebatur* Poftquam hi conuenerant trP
gmra numero, mter (e eligebant optimum uirum,quem ludictj principe con-
Ihtuebant : in locum cuius cmitas alium ludicem fubftituebat* His omnibus
ui(fJus,fed principi opuIentior,a rege dabatur* Is aurea catenk fignu uartjs or-*
natum lapidibus a collo fu(penfum,quod appellabat ueritatem^geftabanCoc>
ptis iudicijs , ac figno ueritads a pnncipeiudicum propofitd,omnibusffi legi^
bus,quae o<fIo libris continebantur , in medio eorum conftitutis,mos eratate>
culatorem (cnbere ea m quibus aliiim acculabat , moduin^ jpatratx imunae,
aut dami fa cfii, quanti cp eam aeibmaret* Reo autem dabatur tempus teictibcti
di ad ftngulk, ^aut (eid non lecilTe , aut recfle fecifle purgandi, aut iniuriam
uel damnum minoris a^ftimandi+Rurfus acculatori reo® inuicem relponden
di locus eratflta bis auditis litigatoribus , cum iudices decontrouerfia qu^Of*
fent, princeps figno ueritatis m palttem ueriorem uerfo, fert tendam ferebat;
Hic mos ludiciorum apud Aegyptios erat , exiftimantes acculatidum excu^
lantfumcp altercatione 3^ ictiptis ueritatem tiiaxirhe elici poffe* Sane orator u
ars,hypocritarum fraudes,lachTrymac periclitantium, multos a recflo uero^ in
dicio auerterunt. Videre quidem licet aut errore,aut ^frecfIioneaIiqua,aut m£
fericordia, aut oratione dicentis fepius reos fuifle d iudicibus abfolutos. Ve>
^m fi aduerfantiunl (cripta penitus intelligantur , ekiflimaruntiudicarire''
ciiuSjUeluti nota ueritate, poffe * cum necp ingenio, necp aftuda, nccp menda^
cio,nec]^ audacia,neque arteiudicia peruerterentur , (ed cuique effet commu-^

ne ilis ♦ ^um quia tempus dabatur acculatori reo que ad dilceptandum , tutrt

quia iudkes ex eorum refponfis elicerent ueri iudicfj modum* Quoniam
de legum inftitutione mentio tncidit,haud ttit alienum ab irifti tuta hiftoria an
^uas Aegyptiorum leges referre t quo palam fit,quantum caeteris pr^ftent
B c<r rerum ordine, & utilitate* Primum periuri capite multabanturjtanquant
qui duplici tenerentur fcelere, ut qui &: pietatem in deos uiolarent ,& fidem
inter homines tolleret, maximum uinculum focietads humana* Si quis iter
faciens, aut hominem a latronibuis catdicom periret, aut quamlibet iniuriam
perpeti, nyuefubueniret auxilio (i poffet,mortis erat reus* Si auxilium fer

re non pollet, denunciare latrones tenebatur , dC iniuriam accuiatione perfe^

3 plagis ad certum numerum plecffebatur , triduo^ ca-
rebat cibo* Falfo quempiam accuians , fi poftmodum ad iudicium delatus
roret, poenam calumniatoribus ffatutam (iibibat* Cogebantur Aegyptrj om-
nes fcriptafua nomina ad pracfidesregionum,6^ fimulquo exercitio uiueref^
deferre : qua in re fi quis mentiretur , aut fi iniufto uiueret quaeftu , in mortis
poenam^cidefaat. Dicitur hanc eandem legem a Solone,cum ad Aegyptios
penetraffet,ad Athenienfes tradutfiam* Si quis fpote aut liberum aut fer uum

r, leges iubebant*quac non fortunae condirionem,red

conliliu racfi:i pendentes, homines a fceleribusdeterrebat:& fimul uindicata
lerui morte,reddebant liberi (ecuriores* Patribus qui filios occideret, no erat
poe^ mortis indicia, (ed tribus diebus nocflibus^ cotinuis ediVIu,ut circa de
luncti corpus aflTifterent, publica etia cuftodiaafl:ante*No enim iufltr putabat,
cum priuari uita,qui uitae filtjs autor fuiffettled potius cotinuo dolore, fatfficK
peeni^ntia affligi, qu6 caeteri a (imili fado auerteretur* Parricidis exquifita
impoluerunt poenam*Nam articulatim prxacutis calamis caefos, iubebant ui
uos (upra ({Mnarum aceruum comburitmaximu inter mortales iudicantes (ce
ius,ei morte per uim inferrcja quo uitam accepiffes* Mulierum morti defti-
natarum,fi praegnantes effent, partus expedabatur* quam legem multi Grae>
eorum acceperut, exiftimates penitus iniquum efle,eum qui nihil comififlfet,

und

DIODORI SICVLI

UIM cum facfnorofb pcenam pati ; aut duos ple<3i,cum

coquifpontepcccaflet^crimm/suacuupuniri.Infuper

ter minimexquum cenfebant, filium patri matri^ commune,luere matema
Dcenam. Etenim fepe repertu eft, iniquos iudices mortis reos libcralle.dam
nalTe infontesJn bellis uero qui aut ordinem reliqui(rent,aut no parerent du-
cibus,non pledebantur morte, fed maxima omnium ignominiatqua poltmo
dum mrtute &:Ve(fle faefio deleta,ad priorem flatum redibant. Ea lex &: horni-
nes alTuefeciebat ut id dedecus, pefflmum malum,mortc9 ipfa grauius cenie-

rent:&:fimuladmonebat,mortuosniliamuitacmortahumprodelie;ign^i

nia uero affe^os^plurium bonorum uirtutis defiderio caufam futuros. His

qui fecreta hoftibus reueiaffenf, linguam lex lubcbatabfcmdu Eiqui mone-
tam circumcideret ^ aut adulterinam cuderet^autpodus uel figna immiitaretj
aut falfis Uteris infcriberet,aut de feripto demeret, aut falfas fy ngraphas affer-
ret, amb^ amputabantur manus : ut quae corporis pars peccafTet, per uniuer-
fam uitam lueret poenam : exteri quoque illorum calamitate moniti , a fimili
fcelere abftinerent, Afperx etiam circa mulierum delicfla pceng ftatutg erat^
Nam ei qui mulierem liberam uiolaffet,uiriliacxecabantur,quoniam uno crt
mine triahaud parua icelera complexus eflet,iniuriam, corruptelam , 8C libe-
rorum confuOonem, In adulterio fpontaneo deprehenfus uirgis exdebatur
ad mille plagas,mulier nafo mutilabatur, ^uo dedecore uultus incotinentia
maculatus, ea multaretur parte,qua maxime facies exornatur, Legu qug ad
hominum commercia pertinent, Bocchoridem latorem fcribuntfuifc Hx-
mandant creditis abf( 5 fcriptura mutuo pecunijs, fi negarentur, flari debito-
ris iuramento,ut qux iufiurandum ueluti religiofam rem magni xflimarenu
Nam cum certum fitjijs qui ixpius iurant,abrogari fidem : plurimi ducut, ne
boni uiri nomen amittatur,rard ad iuramentum defeendereXegis infuper la
tor omne fidem in uirtute conftituens,bonis moribus iudicauitafluefieri ho-
minesad probitate, ncindignifideuiderentur,deberejniquu etiam putauit,
cis a quib,ab((j iureiurando credita pecunia eflet,dc refua iurantibus no pr^
flari fidem, Foenus quod ex icripto contrahebatur, prohibebat ultra contradi ®
mutui duplum exigi,Solutio ex bonis debitoris foliim fiebat : corpus no po-
terat addici cr€ditori,Putabat enim, oportere bona tantu fubdita efle debitis:
corpora,quoru opera dC bello 8C pace uter ent,ciuitat ibus addida eflcv No e-
nim xquu uidebatur,milites qui pro patrix falutc pericula fubiret, pro ufuns
in carcerem duci,aut ob unius auaritiainpcriculum agi patrix faliirem^Hanc
quotplegem uidetur Solon ad Athenienles tranftu!irfe,qua Sifachthiaappel-
lauit, decernens ne ob ufuras ciuiu corpora nederent. Haud iniuria querun-
tur quida de nonnullis Grxeis legulatoribus,qui arma, aut aratrum, aut aliud
quiduis operi necelfariu prohibeant ob foenus addici creditori : corpora uero
qux his utijtur,trad! permittat. Lex preterea priuatim de furibus apud folos
Aegyptios hxc eraulubebateos qui furari uolebant,nomcn iuuapud princi-
pem facerdotufcribere,atcp€ueftigio furtuad eum deferrc,Simiiiter quib 4 res
furto erepta €rat,apud eundem rei fublatx tempus diem et hora feribere tene
bantunHoc modo faciidnuento furto,qui remamifi(Tet,quarta multabatur
parte,qux daretur furi,Satius lator eflelegis duxit,cum impoffibilc eflet furra
prohiberi, potius alicuius portionis ^ totius rei amiflg homines iaduram pa
ti, Nuptiaru non idem apud Aegyptios mos eft. Sacerdotibus unam tantil
uxore ducerelicet, reliqui pro uoluntate & facultatibus plureshabcnt* Qiia
legem conferre exiftimant propter hominum multitudinem, & ad felicitate,

£>C adpotentiam ciuitatum^NulIus ex €is,neex ferua quidem empta genitus,
fpuriushabetunSolumenim patrem exiftimantgeneris audorem : matrem
& nutrimentum 8C locum infanti prxbere. Arbores uero frudum ferentes,
prxter Grxcoru morem appellant mares; foemmas,qux adiuuat maturitate.

Natos

unusdeliquiflettcu^ ^
cum fbla peccafletma-

RERVM ANTI(\.VARVM tIB. II.

^ Natos adeo parua educant facili^ iinpen(a,ut mx credi poffit. Nam tum fcir^
porum,tum altjs radicibus, quas iiib cineribus coquunt, cum caulibus palu^.
fttibus, quas partim cocfias, partim aflas ign!,partim crudas pro cibo praebet,
liberos nutriunt.diicalceati nudicp maiori ex parte ob patriae temperie,uitani
ducut. Omnis fumptus in pueros quoufcp ad aetate perueniat , a paretibus im
penfus,no excedit drachmas uiginti. Qua ex cauia cotingit Aegyptu gentes
caeteras hominu numero excedere, plura^ in ea magnifica cfle opera effecfia^
Erudiunt facerdotes filios dC literis quse appellantur iacrae,8(r altjs qu^ad com
munem ipecflant docflrina, ut plurimu Geometriae Arithmeticae^ ftudio in^
tenti. Fluuius enim qui fingulis annis propter inundatione uarias agrorii for
mas fuperinducit , magnas cotentiones inter uicinos de finibus agroru excF'
tat,quae abfij Geometria adminiculo haud facile coponi poffent. Arithmeti^
cauero dC uitae domeftte efi utilis, &rad Geometria ate^ Aftrologiam maxF
me confert. Accurate uero & ab alfjs quibufda,&r ab Aegyptijs traduntur or
do,&r aftroru m otus,eorumcp deferiptio , res multis antea feculis fummo ftu^
dio obieruata.Planetaru infuper motus,coiun(fiiones,epicyclos , quas etiam
uires circa animantia generatione, quse'^ ueaut bona aut mala importarent ho
minibusjdiligecer feruratifunt: fepius quoq^,qud melius occurri futuris poF
fet,fi:erilitate,prgterea frueSuu ubertatem,morbos tum hominibus tum peco
ribus imminetes, terrae motum,atcp inundationu tempora,cometarum^or
tus pr^dicebant.MuIta etiam reliquis cognitu difficillima,diutinaobj(eruatio
ne nota fignificabant. Afleruntetia in Babylonia Chaldaeos Aegyptioruco^
lonos, Afl:rologiae,ut qui eam ab Aegyptiorum iacerdotibus acceperint, pe^
ritos effe.Reliqua Aegyptiorum multitudo a pueris ex patre aut cognatis dF
fcuntjUt diefiu eft, exercitia uitae.Literas percipiunt no omnes, led artificio de
diti. Pal^ftrac aut muficac non uacant : exiftimantes quotidiana illius exerci>
tium iunioribus infirmum eife 5C periculofum, ex^ eobreuiores uires efficu
Muficam non folu inutilem , fed nociua ducunt, tanquam uiroru animos ef*

B foeminancem. Morbos uel ieiunio curant, iiel uomitu : id^ aut quotidie , aut
tribus diebus aut quatuor interieclis. Allerunt enim, ex ciboru fuperfluitate
omnes creari morbos. Eam ergo ad ualetudine curam efle optima, quae mor^
boru principia auferat. In militiam aut peregrinatione profedli, nulla impen^
ia mercede curantur.jVIedici enim ex publico uieSum fumunt. Aegros iecun
dum legem curat, ab antiquis medicis comprobatiscp icriptoribus tradita.Sl
quis normam iacri libri iecutus infirmii fanare nequiuerit , omni caret crimF
ne.Si pr^ter ea quae libris continentur,iUum curauerit,morte punitur. Credi
dit enim legislator, ea medendi cura,auae plurimo tempore ab optimis medf'
cis obferuataprofeda^ fit, haud facile meliorem reperiri polle.

UE ^NIH^ LIBT^S DIIS ^VVD

_ _ j

Aegyptios Jacris^torum^cultu^ Capi. II IL

A Nimantia dtjs penes Aegyptios facra haud immerito praeter fide uide^
tur,quanto honore habeantur, credere.Colunt enim animantia quaeda
pr^ter modum,non fblum uiua,fed etiam mortua: ficut Feles, Ichneumonasa
Cane;^, Accipitres,Ibides,Lupos,CrocodiIos,8^ eiufmodi plura. Quora cau
fas reddere , fi prius pauca de his difleruerimus, enitemur. Primum,fingulis <
animantibus quae colunt , feparatim quampiam regionem facrant, quae fatis
Ce ad eorum curam ac uid um. Faciunt etiam dijs quibufdam uota Aegyptq
pro pueris,qui de morbo euaferint: radentes^ capillos, acin auro argento' ue
ponentes, dant munus magis.Qui eiufmodi animaliu cura habent, altj carnes
incifas accipitribus uolantibus proficiunt, magna uoce donec carnes capiant
appellantes Jn cibu uero felis, ac i chneumonis,bIandietes illis,ac allicietcs,pa

nem

>

^ DIODORI SICVLI

nem in h^c ponunt, aut nutriunt pifcibus Nili. Eodem pacflo 8C animalibus A
exteris opportunum cibum prxbent.Non folum uero horum cultum palam
profiteri non erubercunt,fcd tanquamin honoribus deorum effufl, id laudi
fibi & decori ducunr.Cumcp cum lignis illorum proprijs urbes ac uaria loca
circumeant,procul oftentaiites quxobferuant animalia, ea more fupplicum
finguli uenerantur.Cum aliquod eorum moritur, findone contedum , cum
ululatu pedus percutientes,fale Iiniunt,ac cedri liquore, unguentis^ odori,
feris, quo diutius feruetur corpus undum^infacrislocis fepeliut.Si quis quod
horum fponte animaliu occiderit, morte damnatur, xluro 8C ibide exceptis;
quos fponte an fecus occiderit,interficitur,accurrente turba, & abfcp iudicio
hominem uarijs fupplicijs afFedum interficiente. Quo timore, qui hos mor-
tuos confpexerit,procul aftans lamentatur, teftificans animal abfcp fua culpa
mortuum effe. Adeo aurem mentes hominum ea fuperftitio peruafit, adeo^
infixus animis horum efl:cultus,ut quo tempore Ptolemxusrexa Romanis
fociusate^ amicus didus eft, applaudentibus Aegypttjs,Italos^ad feuenien
tes fummo ftudio coldibus, maximei^ annitentibus ne quam diffenfionum
aut belli caufam prxberent, tamen cum quidam Romanus felem occidiflet,
ad domum eis concurfu plebis fado,nc(^ a regtjs ad id miffis principibus,n^
que Romanorum timore a poena hominis abfterreri potuerunt,quamuis no
fponte beftiamoccidifTet.Quam rem non auditu percepimus, fed uifu: cum
co tempore in Aegyptum na uigaflemus^ Videntur hxcforftn indigna fide
nonnullis, 8C fabulis quam uero fimiliora.Sed indigniora multo uideri debd
qux fequunt. Premente aliquando Aegyptios fame,ade6 ut plures ab hu^
mana carne ob inopiam cibi non abftinerent, animalia iacra omnino intada
reliquere.Sicubi iierd canis domi mortuus repertus €flet,finguli eius domus
totu corpus fada lamentatione radunt. Hoc qao(^ eft mirabilius.Sicubi ut
num,frumentutti'ue,aut aliud quid uidui accomodatum , ubi fimile animal
cxpirauit,inucntum effet,non amplius illis utebantur. Eodem^ ludu etiam
ad alia loca profcdi,xIuros &r accipitres mortuos ad Aegyptum deficien^ b
te perfxpe uiatico deferebat. Quam uis etiam facile llt,quomodo apud Mem^
phim Apis, apud Heliopolim Mneuis,apud Midetam hircus, crocodilus
apudMiridem paludem, leo apud Leontem ciuitatem,multa^aliauarie co
lantur,referre,tamen difficile eft ea apudhuiuimodi rerum infeios credi. Nu-
triuntur hxc animalia fumma cura atep impenfa in templorum ambitu a uiris
haudquaquam coremnendistquf nmilagine,&: al!ca,uarijs^ epulis lade con
ditis cibant. Anferes infuper tum elixos, tum aftbs apponunt quotidie. His
qui cruda edunt,aues capras prxbent. Denicj eas omnes magna fuftentat cu-
ra acfumptu.Lauantinfiiper aqua calida,unguentiscp optimis, odoriferis^:
ledos quocp illis fumptuofos fternut,atc^ ornatos. Si quod ex eis infirma na-
tura nafcitur,diligent€r curant: prxterea femellas cuic^ generi animaliu prx-
parant rpeciofas,quas appellant pellices. In^ his nutriendis plurima impen-
feate^operx ponunt. Eorum mortem seque ac filiorum lugent, iepeliuntcp
fumptuofi us quam eorum facultas ferat.Poft Alexandri obitum,cum PtoI^
maeus Lagus Aegyptum teneret,boue in Memphi exfenecfta morfuo,qui il-
lius nutriendi curam ceperat,pecuniam quae in eius iumptum data erat, per-
magnam,ac infuper quinquaginta talenta argenti, mutuo aPtoIemxo iiim-
ptaineiusfepulturamimpend/uNoftraquoc^ ^tate quidam qui ea animalia
nutrierant, in illorum fepulchra haud minus centum talentis contulere. Ad-
demus 8(rhis,quae circa facri tauri,quem uocant Apim,cura fieri percepimus^
fco mortuo,magnifice9repuito,quaeruntadiddele(fti facerdotes uitulu prio-
n perlimilem:inuento,populus ludum finit. Sacerdotes quibus ca imminet

o icitudo,primum in ciuitatem Nili uitulum perducuntrin qua eum nutriut
le us quadraginta. Deinceps innauim contedam, habitaculum aureum ha

b entem

RERVM A NT I Q.V AR VM LIB. 11. J7

A betitem introducentes, et ad Memphim ut Deum ducentes,in V ulcanifano
locant.His diebus folx mulieres taurum uident : qu^ ante eius faciem aftan-
tes,ueftibus fublatis ei abrafum femen oftentant. Reliquo tepore prohiben-
tur in conlpecfiu huius Dei accedere^ Honoris bouiimpenfl caufam nonul
li tradunf,q) defuncti Ofiridis anima in bouem tranfmigrafleU quaj deinceps
ad pofteros pergens fuerit transfuia^ Altj a T yphone interfeclo OfiridejferuC
A pini membra eius collecfla in bouem ligneu corio bouis albo circundatum
conieciflet ideo^ ciuitateBufiridemappeilatam^IVlulta alia de Api fabulan-
tur ^quselonguelletOngulatim referre* Omnia uero miranda & fide maiora
de eiufmodianimaliu honore differentes Aegypttj , dubitatione haud parua
qu^rentibus caufas iniecerunt. Sacerdotes fecretiora quaedam fcripta , prout
iam dijtimus, habent* Multi Aegypiioru tres caufas reddunt: quarum prima
omnino fabulofa antiquorum fimplicitate digna* Aiunt enim priores
deos.cum pauci numero effent,uiribus^ populo impares, impietate uero ho
minum timerent,fimiiesiequibu(dam animantibus finx!{Ie,eocpmodo cru-
delitatem uim^ hominfi effugiffe : parto deinceps orbis imperio, ut reddere-
tur animalibus gratia qu^ fiiae (alutis caufam praebuiflent,coiecrafle illa, quo-
rum fumpfiffent formam, oftendifiecp quo pa(51o uiua nutrienda efl[ent,Su

mortua fepelienda* Secanda caufa^Ferut Aegyptios ueteres,apud quos nui
Ia effet militaris difciplina^cu a uicinis (jpius bello fuperarent, excogitaffe fer
re aliquod infigne ^d milites fequerent* Figuras igitur animaliu quae nunc co
lunt,in tabulis pidas , duces eoru in bello tuliffe : ea^ ex recognito feruato^
lub quo quife militaret ordine, ui(5toriam confecutos* Igitur uiium effe gra-
tiam his anitmlibus tan^ uidoriae audoribus reddi , ftatutum^nephaseffe
quodpiam eoru quorum imago delata fuerit,occidi,red coli potius debere, ho
nore® afficfiTertia affertur caura,horum animantm illata uicflui hominu uti-
lifas*Nam bos femella 6^: alios parit,qui terram arant:»: ipfa haud inutilis ad
arandum*Oues bis edunt fetus , lanaq^ praebentes uario accomodatam ufui,
B lac cafeum^ abunde nobis pr^ebent*Canis tum uenationi, tum ad cuftodiam
prodeffPropterea Deum qui apud eos Anubis uocatur,capifefingunt cani-
no, fignilicates cuftodem corporis Ofiridis atqp Ifidisfuiffe* Quidam aflerut,
Ifidis canes quo tempore Ofiris quaefitus eft , 6^ feras, &: obuios omnes amcv
uentes una Ofiridis corpus inuelfigaffe* Ideoq^ in feftis Ifidis praeire canes po
pam,ueteri more antiqua erga canes gratiam ofi:entante*Feles uero ad ierpen
tum dC alioru reptilium morius plurima conferunt* Ichneumon crocodilos
obferuans,oua eoru conterittqua diligentia occurrit, ne illorum multitudine:
infeftum flumen reddatur* Quodqj dicflu incredibile uideatur,crocodilos oc-
cidunt* Merfi enim limo, cum beitiae aperto ore in littore dormientes iacent,
per os intra corpus infiiiunt,eroibc^uentreconfeftim abicp ullo periculo fe-
ra mortua egrediunt* Exauibus tum Ibis utiliffimaeftadferpetes ac locuftas
brucos^ delendos: tum accipitres admodu proiunt ad icorpiones,ceraftasqp,
&: parua animalia qua? morfu nocent* Quidam ob eam cauiamhonorehaberi
accipitri uolunt,q) his utantur Augures in futuroru pra?di(flione* Alij accipi-
trem prifeis temporibus dicunt librij puniceis inferiptum literis,in quo comi-
nebatur qui cultus dtjs,quf ue honor deberet, Thebas adiacerdotes deti^fle*
Quapropter literaru (aerarum (criptores 6^ puniceum pileum geftant, ac-

cipitris alam in capite/ Thebae aquilam honorant, tum quia regia iiidetur a-
uis,tum loue digna*Hireum deificari3t,ficut & Graeci Priapum, propter eam
corporis partem,d qua fit omnium ortus* Pudendis non folum Aegyptij,(ed
alij plurcs (aera faciunt,tan^ cau(k animantium creationis* Sacerdotes quocp
' cum in Aegypto (aera patria fufeipiunt, prim um huic Deo ininantur* Panas

iniuper 8C Satyros tradut eadem caufa ab hominibus coli*Igitur Sl imagm^es
horum plurimas nonnulli in gratiam fecunditatis eorum in templis ponut,

d in hir-

/

38

DIODORI SICVLI

jn hirci natufac,qua Iibidinofam effe dicunt,fimi'litadme^ Taaros facros, A> a
pimfcilicetacMneuim pro dfjshonorant* In Ofirfdis, ueluti frugum acfru^-
cSuum repertoris memoria apud pofterds immortalem,boues runos^quonia
uidentur colore fimiles T y phom^qui Ofiridem necauit^immolari permifsu^
Ethommes quoqp colore Typhonis antiqui reges ad fepulchru Ofiridis facri
ficio maciabant. Qua ex caufsi pauci rufR Aegyptij reperiebant,externi plu-
res. Hxc res materiam fabulandi Gr^cis dedit BuOride bofpftes necaflfe.fed
Ofiridis fepulchru ea crudelitate notatu eft. Lupos uenerari ferunt propter fi-
mihtudine canum,paru enim natura^cum ena mutuo coeant , a canibus diffe-
runt. Reddunt aliam caulam honoris huius Aegypti) fabulofiorem.nam
cumifis una cum filio Oro cum Typhone effet bello dimicatura, ferunt Ofi-
ridem in lupi' forma ab inferis auxilio & uxori' filio ueniffe. Vicffores ita(^
Typhone interfedlo honore ei animanti impendiffe , cuius interuentu fubfi-
dio^ uicfforia parta effet.Tradunt nonnulli agros Aegyptiorum incuriantes
Aethio^es,a lupis facffa acie ufcj ad ciuitate EIephantinam,repulfbs. Qua ex
re fit & locus ille dicffus Lycopolis,& cis beluis honos a pofteris habitus. Cro
codilos admirantur multi,cum homines interficiat,edant^, rem perniciofam
mortalibus, cur lege, ut pro dqs colantur, fuerit fancitum.Sed uidetur toti pa-
triae fecuritate afFerre,no tantum Nilus,ied StT qui in co iiint Crocodili : quos
Arabia Liby^ecp latrones ueriti,non audent flumen tranfirepopulatu. Affer
tur 8^ alia ab hiftoricis huius beftisc colendae ratio. Nam regem quem Mena
dixere, cum fui canes perfequerenf,fugifle aiunt in Moeridis paludem, ibi^ a
Crocodilo fufceptum,mirabile dicff:u,in continente fuifie delatum. Igitur ut

gratiam animali redderef,condita ciuitate paludi propinqua,quam Crocodi-

lam appellauit , mandafle accolis,ut pro Deo ea beftia coleretur , paludem cp
in earum cibum uouiffe.Eo quot^ in loco pyramidem quaquauerfus quadra
cam in fepulchrum fibi,acrem multis admirandam feculis Labyrinthum »di-
ficaffe uolunt.Similia & de multis alqs animantibus ferunt , qux breuitate ie-
quentes, omifimus.H^c aut ab cis utilitatis caufa fuiffe adinuenta iudiciil eff, ©
nonnullos cibis quibufdam qui in ufu finf,abftinere. Nam quidam lente, alij

fabam, nonnulli careum,alij cepe,cum plurimos eiufinodi fruclus ferat A egv

ptus,nequaqp edunt. Adt]citur his alia caufa,apud prifeos reges fiepius dd-
iciicentepopulo,quempiam prudentia proflante in plures Aegyptum partes
diuififTeyCdixiffccp quae animalia feparatim colerent,a quibusque cibis abftine
rent.Eo id acflum effeconfilio, ut cum quicp certa animantia pro dijs habei ct^
quae ab alqs colerentur,cotemptis, alteri alteros perofi, nequac^ fimul aduer-
(us principes confpirarent. Quod 8^ fecutum eft. Nam diuerforu finium ho-
mines inuicem diffentiunt,mutuo fibi cultus impietatem obijeientes. Fertur
alia horum animalium confecrandoru ratio. Nam a primordio orbis con-
«cnientes fimul homines ex filueftri ufta, primucarnibus humanis uelceban
tur,bellabant(j muicem,eo cui plus uirmm inerat, fup era nte. Tum iniurfis
potentiorum imbecilles urgete neceffitate edodf , acie fada fignum animalis
libi ex his quae poftea confecrata funt,proporuere ; ad quod poftmodum con
gregati inhrmiores,aduerfiis aliorum iniurias ie tuebantur. Quo facflum eft
ut animali quod ialutis cauia fuerat, deorum honores tribuerentur. Ita diuer-
raeAegyptioru gentes huiufmodi animantibus a fuis maioribus faentis ufen
ad hoc tempus honores prxbent. Ex ea re dicuntur Aegyptii prarter alias na-
tiones erga benemeritos dcftgrati. Exiftimantenim magnu uitarfubfidium
cie gratiae retributionem. Et fanemoucntur omnes ad beneficia eis impen-

fiiosee^^r eflTe. Hac Aegypttj caufa
S. uenerationecf ut deos obferuant ; nam nem abfm

lllaus meriff^Q ^ n j * • lIt^)S : optime de morta-

Iibus meritos propter res egregie geftas diuinaenatur» participes arbitratur.

De

RERVM ANTia.VARVM L I B. IL

aD 3 MORIBys CXyoS IN SETE^

licndis mortuis i^e^yptij fcruanU Capi. Vf

V idebuntur fortaffis haec quae diximus , miranda : fed hequa^ mmus ad^
mirabitur quis , fi quid apud quofcp fit Aegyptios in funere mortuoru^
confideret* Priuati diuerfaru gentium mores^ Cum quis defiindus eli , pro^
piiiqui omnes amici, qui deturpato luto capite^Iugentes ciuitate quoad mor«^
tuus fepeliatur, circumeat: interim neqplauantur, netj uinum aut cibum nifi
' uilem fumunt, neq^ ueftibus utuntur iplendidis* Scpulchrorum tres h?ihzn'
tur IpecieSjiumptiioia^mediocriSjhumilis* In prima argenti talentum expo^
nunt,in fecunda minas uigintfiin ultima parum quid fumptus erogant*
funera mortuorum curant, eo exercitio a maioribus tradito, funeris impeiam
domefticis defcriptam ferunt , fcrutantes qiiand uelint celebrari funus* con^
tr^rUione facfia,corpus eis traditur, ut iuxta impeniam curetur funus* Primus
grammaticus (ita enim appellatur) pofito humi corpore , circa ilia deicribit
quantum a finiftra parte incidatur*Deinde qui dicitur iciflbrjhabens lapidem
Aethiopicum, quantum lex finit,latus aperit : fubito^ curiuperfequentibus
qui adftabant, lapides^ cum execrationeineum iacientibus, fugit* Exiftimat
enim odium inhaerere, quicuncg amici corpus uulnerc illato uiolariuCurato^
res uerd corporis, hos ialitores appellat, honore digni exiftimatione® haben>
tur* Vtuntur enim iacerdotibus, templa^ pariter ingrediuntur* His penes
cadauer adftatibus , unus fciffuram per corporis interiora praeter renes 8C cor
ducit, quae fingula alter uino Phoeniceo ex rebus odoriferis lauat: deinde cor^
pus totum primij ex cedro cum alijs preciofis unguentis uiigut dies amplius
triginta*Myrrha dcinceps,ac cinamomo,caeteris^ rebiis liniunt: quae no fo'
Ium id ieruarediutine,ied odoriferum reddere queant* Curatum cadauer co^
gnatis tradunt defun(5ii,ita fingulis eius partibys, etiam iupercilioru palpebra
rum^ pilis integre feruatis , ut dmnis corporis ipecies dormientis more inte^
B gra perduret* Plures Aegypti) progenitoru corporibus domi magno fump
tu conditis,refpicientes fuorum imagines uiuentium magnitudine 8C habitu
alonga progenie du(fias,tan^ uiuentium aipecf}u,animo obledantur* Ante--
quam fepeliatur corpus, praedicit a cognatis tum iudicibus,tum defundi ami
ciSjfepulturae dies* Afferunt uero illum,nomine mortuu appellantes, palu^
dem tranfiturum* Adftantibusiudicibus amplius quadraginta numero,ie^
dentibus^ in praeparato ultra ftagnum hemicyclo, trahitur nauis ad id copo^
fita ab ijs quibus ea curainiunda eft, regente magiftro,quem fua lingua Ac^
gypttj Charontem uocant* V nde dC Orpheum (qua de re paulo poft dicetur)
aflerunt cum hunc morem apud Aegyptios cofpexiiIet,fi'nxifle poftmodum
inferos, partim qu^ uiderat imitatum, partim qua^ ipfe comentus eflet* Perdu
da in flagnum naui,ante^ condatur in arca cadauer, permittitur lege uolen^
ti mortuum acculare*Siquis comprobatur male uixirie,iudices fententiam fc
^ runt,qua cenient corpus eius iepulchro priuandu*Qui deprehenditur iniufte
crimen obiecifle,magna multatur poena* Cum deefl:accuiator,autpercalum*
niam accuiatum confiat , cognati finito luduad laudes mortui uertuntur:nil
de genere eius,ficut Grgci confueuerunt,narrantes, (exifiim^pt enim omnes
Acgyptij pariter ie nobiles efle) fed ordietes a pueritia,in qua uitacinfiitutio^
nem eruditionem^ recenfent, ad uiri aetatem deicendunt,eius erga deos rel^
gionem,iufiitiarn,continentiam,uirtutes^ caeteras comemorantes* Inuoca^
tis uerd inferis dijs,precantur ut eum inter pios locent* Ad quae uerba omnis,
multitudo cor reipondet, gloriam mortui extollens , tan^ apud inferos cum
beatis femperfuturi*Sepeliuntpofiea quiqp iiios : hi in proprtjs fepulchrisjh^'
quibus ea defunt,domi apud firmiore parietem arca corporis ercda* Qiii ue-'
rd aut crimine aliquo aut fenore iepultura prohibentur,domi abfi^ arca po^

d riuntur;

40 _ DIODORI SICVLX

nuft tur. Quos pofteri ditiores facfli^ac debita &r crimma luetes, honorifice (e»
pehunt. Gloriantur enim Aegypti) fiios paretcs maiores^ue magnifice efle fc^
pulros. Mos eftapudeoSjdefundoru parentum corpora dare irt pignus credi
torrSummaillosquinonredimuntjlequiturinfamia^&iepulturacarenuMt
rabitur quis^StT meritd,eos qui hicinftituerunt , non (blum quceaduiuentiii
mores fpecSarenf,perfecutos,fed etiam quae ad mortuoru iepulchra cultum^
pertinerem Adeo hocpacflo ad bonos mores, quantu fieri poflet, componi ui
tam hominu exiftimabanrn Graeci iane,qui ficflis fabulis ac poetarum diefiis R'
dem excedentibus depiorum meritis, malorum^ poena tradiderut, nequa^
potuerunt fuis (criptis traducere homines ad uirtute,. quin econtra potius de^
rifi contempti^ funtab improbis^ Apud Aegyptios lierd ^lon fabulis,(ed ui-
fu,imp4s poena,iufl:isIaus impartita* Singulis diebus utrofep eoruqu^ uit^
urilia exiftant,. admonent, cum uideant cuicp pro his quae egit , debiti pr^mq
memoriam impendi. Qua ex cauiaad melioi efinguli uertuntur uiuendinor
mam.Eas enim optimas effe leges putandum efl:,quib^ non diuites,fed hone-
fti prudentescp homines fianm Igitur de Aegyptrjs legum latoribus, qui eas
tam admirabiles exquifitas(^ tradidere, dicendum uidetur. Pofl: antiquam
Aegyptiorum uitam,quam Deum Heroumc^ tempore fuiffefabulantur,tra
dunt perfuariflTe primu multitudini icriptis uti legibus Menam, magni animi
tiirum,uitae<^inter omnes probatae. Finxifieauteas Mercurij dat^ praecepi
to,rancg magnorum bonoru cauiam futuras ; quemadmodum apud Grcccc^
aiunt in Creta quide Minoon,apud Lacedaemonios Lycurgum fecifie, que^
rum alter louem, alter A pollinem iiiaru legum autore extitiffe dixit. Plures
quoc^ nationes eo modo tradunt leges iu(cepifl[e,quae optem perantibus mub
torum ^norum cauia fuere. Arianis nancp icribunt Zatrafte fimulato numi
ne dediue leges«Getis eodem modo Zamolxis V eftam praeferens leges tulir^
Apud ludacos Moy (es Abiao,quem Deum uocant , acceptas leges dare pr:e
fc ferebat : fiue putantes rem mirandam 3 acdiuina,maximecR mortalibus utP
lem leges e(Ie,fiiie ut citius populi obrei excellentia deum timore legibus ob^ ®
temperaret. S^tindus apud Aegyptios legum lator dicitur uir prudentia
excellens Saib^is. Hunc dC ad Deum religionem cultumm multa prioribus
legibus addidilie peh*bent,geometria ?9 fuiffe inuentorem , ac incofis afiro-
^m carius oitendiUe.T ertium Sefoftrem regem tradunt,qui adrem militare
belli munia plurima contulit inftitutis fuis. Quartus feribitur rex Ycccho-
ris qui leges dederit , & comercia hominum ludicia^ conftiruerit : cuius me-
moria m muhis, ob ingentj acume u% ad hoc tempus manet.Eum dicunt

tirmoextmfiecorpore,pecuniarupra!Cxteriscupid^ Poft hunc legibus
multa addidit Amafis rex : quem tradunt & de qsqu^ ad monarchasoerti-
nent,decp omni Aegyptioru (xconomia pra!cepi(re.Hunc admodum perfpi^
cacem fuiffe fcnbunt , iufti arqui^ amatorem : qua ex re ab Aegyptiis cft rex
conftitutus,cum regio genere ortus non eflet. Cum Elienfes circaOlympia-

legatis ad eum mifiis qu^fifTent quo maxime modo

H certamen lufte fieret,SmuIlus Ehenfis certaret,rerpandif. Po^

f * 1 ' ^ bcictate coierat, cum 8C ciues SC externos ed

nauigantes uiolennus tra<fhret,per legatos ad modeftiahortatus eft. quo fuai

brem rocietatem direm<t/cribens,cum i^let illu

ff.nr tyrannidis poznas daturum, nolle ex amici cafu dolere. Admira-

dlum prudentiam, cum Polycratri breuiquod prxdb

Sextum feruntDarium Xerxis patrem legibus Acgy

deosAeo ' ■ ' '^^^^^‘riSyfls qui antea regnauerat,erga

tis^ Drircnri’im^° ^ illis,gefiis^ qu» libris factis continebantur, percep-

t s,pnlcoi-Mm regum magnificentiam, ecinfubditos humanitatem hiftoria

COlU'

RERVM ANTI(X.VAR VM L I III. 41

complexas cft«Certe uirtute illorum imitatus, ab Aegyptijs folus uiues Deus
A appellatus eft, mortuus uer 6 eos honores affecutus , qui regibus antiqua lege
tnbuebant^Has tomunes leges priores illi magna gloria tradidere:plura poft
modum qu^ antea coprobata erant, Macedonum tem pore iunt commutata*

JD3 GRAECIS EXCELLENTIBYS

do^lrina uirU^qui eruditionis gratia in Aegyptum

■fiSliJunt^ Cap* V E

N V ilc qui Gr^ci lapientia dC doctrina proditi in Aegyptum priicis tem^
potibus trartfierintjUt leges 8C doiSrinam illorum perciperent,recenfe^
bimus. Scribtiilt eorum facerddtes,in iacris contineri libris tranfifle primum
ad Aegyptios Orpheum, Mufeum,Melampodem,Daedalu, Homerum poe-
tam, 6 i^ SpartanuLycurgum* Deinceps Solonem Aihenienfem,Platonephi
Ioibphum,ac Samium Py thagora,Eudoxu quoqg mathematicu,ac DemoerP
tum Abderitem, dC Inopidem Chium.Omnium uero monftrantur ueftigia,
quorundam imagines , nonnulloru loca tum ab eis tum a docfh-ina qua fecu-
ti fiint, denominata Jn Aegypto certe percepetut omnia,qu:e illos apud Grg
cos admirabiles fecere^ Nam Orpheum hymnos deoru plurimos,orgia,&r
inferorufidionem attuliffe tradat* Ohridis iane ceremonias dC Dionyfij eaP
dem efle/Cmiles^ effe Ifidis Cereris^,nominibus tanta differre. Impiorum
uerd poznas, 8C campos Ely fios , & ftatuar a uiiim ab A egyptiora iepulchris
fumpta introduxit* Mercurium quoq^ fecundum antiquos deftinante finxit
mortuorum animas*Erat mos Aegypttjs, Apis corpus reducente aliquid pro
pe aftanti Cerbero abfeiffum porrigere* His ab Orpheo ad Grxeos traduefiis,
Homerus Orpheum imitatus idem in fuo poemate ictibens,ait Mercurium
Cyllenium animas Heroum euocare, habente uirgam in manibus* Rutfus^
erant prope Oceani fluxum,& Leucados petram^Solis^ portas,fbmnia po^
palorum* Sequebatur uirens pratum, ubi iuniorum erant anim^,fimulacra
mortuorum* Oceanum igitur Nilum uocat, quonia ab Aegyptijs proprio
B nomine Nilus Oceanus appellatunSolis portas HeliopoIimdicit*Pratum ue
rd habitationem coniidam putat eorum qui trans paludem delati fant,qux
Acherufia nominat* Et,Prope Memphim,circun^ prata amQ 2 ha,pa!ades^
calamis plenaj*Profequitur deinceps mortuos ha^c incolere loca, quonia Ae^
gyptiorum fepulchra maiori (ane exparte in eis locis fintpofita* Corpora ue^
ro per flauium Acherufiam paludem ad fepulchra delata,ibi^condita , a^
lia^ plura qux nunc etiam feruant Aegyptijjdant fabulis quas Grgci de infe
ris finxerat, locum. Nam nauis qua? uecfiat corpora,uaris appellata, haec apud
Graecos efi Obolum aiunt dari portitori, cui nomen inditu eft ab in^

colis Charon* Afferunt circa haec loca Hecates umbrofe templum effe,Cocy-'
ti portas,atcp obliuiones,greis uedlibus diftincflas* Effe & alias portas uerita^
tis,quas prope ftatua fitiuftitiae ab% capite*Multa quocj alia fabuloia de Ae--
gyptijs feruntjquae adhuc nomine & opere perfeuerat*Nam in urbe Achan^
ta trans Nilu Libyam uerfiis procul a Memphiftadijscentuquiquaginta uas
eft pefforatum,ad ^d fingulis diebus facerdotes C C Cl x.aquam ex Nilo defe^
runt. Afini etiam fi^i fabula monftratur in quadam celebritate* Nodos enim
quos unus in principio longioris funis complicat , altjpdftiequentesdiflbP
uunt* Melampodem infuper ferunt Dionyftj facra ab Aegyptijs ad Gr^cos
.tranftuliffe,qu^'uede Saturno ferunt,de^Titanu pugna,hiftoria poftremd
omne deorum paflionedocuiffe* Daedalum quoc^ aiunt imitatu efte Labyrin
thi errores,qui ad hoc ufej tempus manet* Huncaliqui aedificafte dicut Men^
detum,alij Maronem regem multo ante ^ Saturnus regnaret. N um erus pri^
fcarum apud Aegyptios ftatuarum idem eft qui eft a Daedalo Grarcis facftus*
Templi Vulcani ueftibuii, §d pulcherrima in Memphi fitum eft, D^dalum

d 5 archi-

^ DIODORI 5ICVL1

architciSiim fuiffe confiat: obfe eam rem a populo ftatua lignea m tcploquat A
ab ipfo fabricata fitjdonatu. Huic propter artis prxftantia, multacp ab eo in-
ucnta, magna gloria adepta, deoru honores accolg impenderut. In una enim
Memohis infularu templum nunc quoc^ eft Daedalo dicatum, Homerum in
Aegypto fuifle,tum alia multa indicia feruntur, tum maxime potio ab Hac-
na in prjeteritoru obliuionem Telemacho data.Nam potione ad abolendum
ludum, quam poeta Helenam copofuiffeferibit, in Thebis Aegyptijs aPoly
damna Thonis uxore fada confiat , ubi nunc quocp mulieres hoc medicami-
ne utuntur. Apud folos uerd Heliopolitas (caedem enim Heliopolis 8C The-
bjefunt) prifeis etiam temporibus inuenta effe tradunt 6C irae doloris me-

dicamenta. Venerem incolat ex antiquo nomine aurea appellant ; agru^ effe
confiat aurea Veneris prope Memphim,Qua de louis lunonis^ connubio
iraduntur,deffi in Aethiopia peregrinatione, exinde uidentur traduda , q) an
nis fingulis Aegypti) louis templu tra/edo flumine in Libyam ferunt,^ con
ftitutis diebus iterum ad priore locum reducunt , tan^ loue ex A eihiopia re-
deunte.C^in etiam Lycurgus, Plato,Solon,multasab Aegyptijs fumptasic
ges ad fiias relpublicas detulerunt, Pythagoras iniuper multa ex facris libris,
geometriam quocp arithmetica percepit , ac animaru in alia corpora tranP
niutatione.Exiftimantautcm Sc Democritum quinqp annis quib.in Aegyp-
to fijit.plurima inafirologia didicifle. Similiter & Inopide cum facerdotibus
aftronomiscp diutius ueriatu, & folis circulum , dC aliorum curfus afirorum,
Zodiacu^,ac multa alia ab eis percepta ad Graecos digna laude attulifie. Scul-
ptores antiqui maximo in honore fuerunt Theledeus ac Theodorus Rhici fi-
lij,a quibus SamiPythij Apollinis fimulacrum extat fiulptum. Huius ftatuae
medietas fertur Theledei opus fuifie,reliqua pars a Theodoro in Ephefo per-
feda.His fimul pofitis,ita conueniebat totum corpus, ut ab uno artifice fculp-
tum uideretur, Genus artis Graecis ignotum,ied apud Aegyptios erat ufii co-
gnitum, Nam ibli Aegyptij non oculis totius fiatuae compofitionc metieban
tur,(eddimefione, ut ex uarijs multis^ lapidibus in unum corpus ad certam B
menluram redadis fiatua perficeretur. Res profedd mirand3,diuerlbs artifi-
ces uarijs in locis ita in unamenfiira conuenire,ut quandom ex uiginti, quan
do <5 ex quadraginta partibus unica ftatua componeretur. Quod in Samo
fignum fimile operi Aegyptio a capite uf<j ad pudeda ita pari forma diuifum
conftat,ut unius opus appareat, Ethaecinmodum ftatuae Aegyptiae fertur,
protenfis manibus , cruribus in ambulantis modum. Et de Aegyptijs hade-
nus ; nunc ad Aflyrios tranfeamus,

DIODORI SICVLI

LIBER TERTIVS,

DE NINO, QJ^I TRIMJ^S IN

i-^ftaimf>erautt,de^ciu4^eflis* Cap, L

V periore libro rjs quae ad Aegyptiorum deos, Nili natu-
ram , reges prifeos , leges, mores,facra,caetcra& memora-
tu digna pertinebat deferiptis, praefens antiquas Afi^res
conrinetjinitio ab imperio AilyriorumTumpto* In Afia
prifeis temporibus regnaucrelndigetes^quorum gefla no
men^ uctuftasaboleuit.Primus rex Aflyriorum feripto-
res nacflus eft Ninus,qui eius gefta literis traderent^ Is na^
lirtutis appetens, cum primum robuftiflimos iuuenu plu^
rimo tempore armorum ufu ad omnem laborum patientia, dC belli pericula
cxercuiffet^coado exercitu focictaie inijt cum Arico Arabum rege: quorum

opes

RERVM ANTiaVARVM LIB. IIL 4,'

A opes ea tcmpeftate,ut res erant^plurimu ni atep armis praedabant Haec gens
libertatem feruans, nullum aduenam apud Te regnare pafla ed^lta neqp Per/a>
rum necp Macedonum reges^quamuis potentes armis , eorum imperio potiti
(untEft enim inexpugnabilis ab externo milite, propter loca partim deferti,
partim arida, aquis^ deficientia^ Sunt tamen fontes plurimi,fed abfeonditi^
ac folis incolis notu Ninus igitur Arabum regcafliimpto, exercitum duxit
aduerfus Babylonios Arabiae conterminos^ Nondum enim condita erat Ba>
bylonia,(ed aliae circa urbes nobiles incolebantur: quibus propter armorum
defuetudinem facile fuperatis, tributo^ impofito^ regem eoru cum filijs cap*»
cum interemiuDeindequibuidam Armeniae urbibus in poteftatem rcdacfbs^
Barzanes rex Nino uiribus impar,cum multis donis occurres, &: ie & regn2
cius poteftati permifitHuic Ninus, magno ufus animo, Armeniae regnum re
ttituitjCommeatu 8C militibus imperatis* In Mediam deinde audis uiribus
tranigreirus,cum ei Farnus rex cum exercitu occurrifl^f,pr»lio uidu^ cum^
iixore 8C leptem filijs captum,cruci affixit* Proipera fortuna elatum Ninu cu^
piditas cepit totius Afig,quae inter Tanaim Nilum^ iacet,pot(undae. Secun^
dx etenim res ut plurimum maiorum ingerunt cupiditates^ Itacp prcefide ex
amicis quodam Mediae impofi to, ipfe ad reliquam fubijciendam Afiam pro>
fedus, omnem annis decem dC feptem pr^ter Indos ac Badrianos in potefia
cem rcdcgit*Pugnas fingulas,aut deuidof um numerum nullus feriptor tradi
dit*Nos quae excellentiora feruntur, CteCam Cnidium fecuti paucis narrabi
mus*Subiccit omnes maritimas acpropinquas geteSj Aegyptios, Phoenices,
8C interioreSyriam,Ciliciam,Pamphiliam,LyciamjCariam, Phrygiam, Mi>
Oam,Lydiam,Troada,&: Phrygiam quae eft iiipra Helleipontum*Proponti>
da etiam, ac Bithyniam, &: Cappadociam, & gentes iuxta Pontum barbaras
ui^adTanaimflumenfux ditionisfcdc* Adiecit imperio Gadufios^ Tapy>

ros,Hyrcanos, Drangas,Dcrnicos,Carmanios, Coroneos,Rhombos,Vor-

canios,Parthos,Per^aspraeterea,ac Su(ianos,Carpios^,ad quos anguftus eii
B aditus,unde 8C portae Cafpiae appellantur : plures^ alias,quas recenfere infti
tuto opere prolixius e{ret,ignobiles nationes* Inito cum Badrianis bello,Ctt
dC locorum difficultate , & hominum numero fe tutarentur , retrocedens ia
tempus aliud id certamen diftulit* Dedudo in Syriam exercitu,urbi conden>
dae locum elegit* V erum cum fuperiores omneis gloria dC rebus geftis rupe>
raffet, urbem quocp ingentem condere ftatuit, cui par magnitudine necp fuiP
(et antp,nccp cflet futura* Arabum regem donis fpolrjs^ cumula tum, ma>
gnifice cum exercitu domum remifit* Ipic coadis undic^ uiribus,& his quae
ad tantum opus ipcdarent,paratis,rupra Euphratem urbem condidit, no ae>
qua laterum dimenfione*nam duae muri partes longiores erant reliquis* Ho^
rum latus quodlibet longitudine eft ftadiorum centum quinquaginta , hrc'
uiores uero ftadrjs nonagmta*Qua muri ffimenfionc ambitus ftadia comple-*
ditur quadringenta odoginta* Et fane ipc fiia nequaquam fruftratus eft*:
Nulla enim poftmodum urbs tanto ambitmtanta' uemosnium magnificentia
conftruda eft* Altitudo murorum , pedum eft centum : latitudo , qua tres
currus fimul perambularent* Turres mille SC quingentae : quarum altitudo
pedum eft ducentorum* Habitare eam coegit maiori ex parte Afiyjrios , 8C
quidem potentiores*Exreliquis nationibus uoluntarios affumpfit,a nomine
(uo urbem Ninam appellans* Agros propinquos habitatoribus diuifit*

DE SEMIRs^MIDIS G E NERB^

dus^ incremento, Cap, 1 1,

C Ondita ufbc,antiainBa<Sn'anos uertens , ibi Semframidem uxoretn
cepit ; 9uae cutn ciarifflma omnium mulierum feratur , quomodo ex

d 4 humiU

3

DIODORI SrCVLI
humfli fortima ad tantam gloriam peruenerir,haud ab rc crft referre, Eft Sy-
rixduitas Afcalon : haudprocul ab hac ftagnum eftpifcibus plenum, iux^ A
ta^ templum mfignedea^ quam appellant Derce tam , facie hominis, reliqua
parte corporis nifcemt Huius caufas fabulam ferunt, Venerem aliquando
obuiam ei deae facSam,am orem cuiuidam ipeciofi adoleicentis iacrificantis
fibi inieciffe,ex ^ eorum efle coitu filiam natam^ deam fui erroris pudore du"
(Samamouifleadolefcentem , filiam uero in loca quaedam deferta acfaxoia,
inquibusaues erant plurima , expofuifie: ibi^quafidiuinonutuabauibus
infantem nutritam^ Se uero pudore dolore^ compulfam in lacum abiecifle,
atq^ ibi in piicem conueriam, Vnde 8C Syrij ufq^ ad haec tempora his pifcibus
abllinentes,eospro dtjs colunt. Tradunt rem mirandam^anes infantem alis
coiifouentes , nutrifle coagulato lacie ex proximis paftorum mapalibus rap-
to, Ado anno,cum fiVmiori cibo egeret, aues cafeum eodem ex loco raptum
ori infantis admouifle. Qua re a paftoribus ex corrofione cafei animaduerfa,
infantem ipecioiam forma compertam ferunt, nutritam^ apud fe dono pb-
ftea datam praefidi paftorum regio nomine Simma, Hic liberis carens, ut fi-
liam magna cura nutritam,Semiramidem ab auibus(eo enim nomine lingua
Syrauocantur) appellauit. Quas poftmodum Syri omnes ut deas honorant.
Haec de Semiramidis ortu fabulae tradunt. Quae cum iam nubilis edet, ac pul-
chritudinecacteras excederet uirgines , mifliis a regeadrecenfendos greges
praefedus Syriae Menon, cum apud Simmam diuertiffet, confpedae uirginis
amore captus,uxorem illam fumens duxitin Ninam,excp ea duos Iapete att^
Idalpem liberos genuit. Cum plures uirtutes Semiramidis formam exorna-'
rent,uirmulieri deditus, nil abfcp eius agebat confilio, Ninus ciuita te a fe con
dita adiecit animum adBadrianos,patriam moto{am,acceftu^ difficilem,
hominum numero ac uiribus ualidam. Cum aut priori expeditione nil profe
ciffet,maioribusopus efle ratus copijs , coado ex fingulis gentibus eledoin-
geti exercitu aduerfuseos profedus eft. Tradit Ctefiasfcriptor, pedites ad de
cies (epties centena milia fuifle^ equitum milia ducenta , currus uero falcatos
paulo minus decem milibus 8C fexcentis, qui militum numerus incredibilis b
nunc forfan fit audientibus : fed haudqua^ impoffibile uidebitur, A fi^ mag-
nitudinem, multitudinem^ in ea nationum animo aduertenti. Nam fi quis
Dartj aduerfus Scythas expeditionem cum odingentismilitum milibus , fi
quis item Xerxis in Grxeiam tranfitum cum infinita pene hominum multi-
tudine, fiqp in Europa paulo ante res geftas c6fideret,mmime didis noflris ab
rogabit fidem. Nam ex unica Sicilia ciuitatuSyracufis Hionyfius exercitum
peditum ^ntum uiginti, equitum duodecim milium cofecit. Naues magnas
pardm triremes, partim quinqueremes ad quadringentas ex uno eduxit por-
tu, Romani paulo ante Hannibalis tempora futuri belli preeuidentes magni-
tudinem, cenfu in Italia tum ciuium tum focioril qui bello apti efTent habito
decies centena fermemilia hommum deicripfere. At ea ne uni quidem ali^
proutnaae hominum numero coparanda eft, Quse ideo recenfiiimus.nc ciuis
cxhacquas nunc eft urbium folitudine prifeam illarum gentium expendat co
piam,Hunc tantum numerCr gentium Ninus contra Badrianos patriam aipe
ram at^ angufta ducens, exercitu in plures partes diuifit,Sunt in Badria piu-
res mfignes urbes,quaru una (ea regia eft) Badria nomine, pr^ftantior exte-
rn hab^,tum magnitudine, tum arce admodu munita, Badrianoru rex erat
^oroaltes,qui coparato hominumquadringentorum milium ualido exerci-
/n occurriu permifra^ de induftria parte hoftium prouincia

§ bpugnamitahoftes m fugam ueribs fuperat,perfequitur ctedendo ufi

centum m, lia hoftmm c*fis:demde aux.Imm fe
Sm mhS Kr \ Affyriorum Bactriani , d/fpei-fi fux

q cpw ubfidioabijt, NtnusBaclnamingreffus,cacterisiirbibuscaptis,

- Badri'

, , RERVH A NTiQ.VAR VM LIB. Itl, 4;

' Bacflham cC natura loci,8(f rebus exteris qux ad defenfionem (pe<f?anf, mutii
tam,cum expugnare no poflef,obfcdit. Protraefia logius obfidione,uir SemP
ramidfs (fs Nino aderat) amorisimpatiens , ulxorem accerfit : quX peripicax,
magnic^ ultra muliebte (exum animi , tempus natfia quo Uirtute oftenderet,
uiam multoru dieru ingreditur.induta eiufmodi formx ftola, ut uir ne an mit
lier eflet,nequ!ret peripici.T uebatur ea ab itineris xftu corporis colorem, agi
lis ad omne opus. Cuius tanta erat comoditas,ut poftmodum Medi,cum’iC-
fix imperarent,Perix(^,ftoIa Semiramidis uteretur. Cum ueniflet in BatSria,
per(pe(flaobfidione,tum locis, urbis^ fitu, qua^adiri pollet, animaduerlis,
arcem, quia loco natura munito difficiliqjerat, & quem nullus antea tentarat

acceflujcuftodns uacuam conipexit,intentis omnibus, uelutiarceab hofte tU'

ta,ut inferiori parti campeftri fubfidium ferrent. Sumptis igitur qui' per loca
petroia abrupta^ aicendere foliti erantj per aditum uallis prxeipitem fupera-
taloci afperitate partem arcis cepittmagno^ ad terrore excitato tumultu, lig-
num captxarcis oblidentibus dedit. Qui intra urbem erant,arceamilD obliu
p efatfiijderelidis moenibus fqga fa 1 uti confuluerunt.

QJ^OMODO NINVS DVXiT
. uxorem Smiramidem propter etusuirtuf es,

Cap. IIL

C Apta ciuitate, admiratus Scmiramidisuirhitem Nihtis , in primis cani
multis donis cumula uitt deinde pulchritudine eius allecius , periuadere

uii o conatus cft, ut illam iponte libi uxore condonaret, pollicitus filiam ie ma

granam daturum nomine Sofanem, Renuenti comminatus
elteifeocuIos,ni pareret, eruturum.HocpercuI/us timore,fimul etamorem-
cenfijsIMcnonjCum laqueo uitam finillec , Semiramidem Ninus uxorem ce^
® vr* ^^^^^^*** omnesBa(firianorum,magnumaun’ atep argenti pondus ad
Nmum perueniunt :quicpnftitutis Bactrianorum rebus,cxercitum dimifiu
Genitoij ex Semiramide filio cui nomen Nini indidit,excc(nt e uita, imperio
uxori relicto. Sepultus eft in regia, fepulchro ingentis molis, altitudineno^

ueniltadiorum,latitudine,utaitCtefias,decem,eiconftru(^o^Cum ciuitasiu-'

xta Euphra^m fit in plano condita , conipicitur uelut arx quaedam ea moles,
licet multis itadijs diftans ♦ quam tiunc etiam ftare dicunto

QyOMOBO SEMIRAMIS VOST

tnorttm Mini fufccpto imperio multa egrtqia fecit ^ de

cedifLcatione Babylonice^ Capf III I,

P Oft Ninam a Medis dirutam , quo tempore Aflyrioruni imperio potiti
funtjSemiram is magni mulier animi cupiens uir um rerum gloria excel^^.
IcrCjurbem in Babylonia codidit, accerfitis undiqj opificibus ate^ architecftisj
c^teris^quaead tanta rem pertinebant paratis. Addidit ad id opus perficiun-
dum ex omni regione hominum milia ter decies centena, Vrbs ab urroq? late
re Eu^mis,ut medius interfluat, ‘aedificata t cuius moenia ambitufiadiatre^
centa&rfexagintacompletflebantur, frequentibus turribus ac magnis. Erat
tanta operis magnificetia,ut in muri latitudine fex equorum currus una pro'^
dire pollent. Altitudo incredibilis audieiltibus,ut Ctefias Cnidius ait : ut au^
tem Clitarchus, & qui cum Alexadroin A fiam profecti runt,fcriprere,pediJ
trecentorum lexagintaquinq’. Addiderunt eiiam,quolibet anni die ftadiumi
muri abiblutu,ut tot fint ftadiorum circuitus,quot dies annu conficiat, Mae-
nia ex lateribus afphalto faefia : quorum altitudo , ut Ctefias tradit, cfi paP
fijum quinquagintafUC quidam pofteriores icribunt,cubitoruquinquaginta 5

latimdt^

g D 1 O D O R I S I C V L1

latitudo amplior ^ qua duo currus ueherentur.T urrcs ducent» quinquagiti . ‘
ta numero,quarum altitudo latitudo^ magnificentiam aequat muroru. Non
cft autem mirandum in tanto moenium ambitu paucas turres efle aedificatas.
Nam cum plurim» paludes urbem circunftent , non fuit confiliu ea parte tur- .
res conftruere,qu» loci natura effetadmodum munita, Intermurum att^»'’
dificia, pomerium duo iugera conficiunt. V t celerius opus confummaretur,
cuilibet ex amicis ftadium perficiundum, tradita ad idimpefa affignauit. His
mcenibus fumma cura unico anno abfolutis,pontcm qua parte fluuius angu
ftior fluebat, conftruxit ftadiorum quinqj longitudinis , columnis in profun-
do fumma arte inuicem pedes duodecim diftantes iatflist lapides aedifici} trun
cis ferreis immixto iunduris liquefado plumbo coniunxit. Ante columnas,
ad impetum aqu» fcindendum, curfum^ fluiiij reprimendum, firmos com-
pofuit anguIos,qud ab omni aqu» undicp circumfluentis ui tutae cflent. Pon-
tem,is triginta pedum latitudine erat, ex cedrinis cyparifli^ ac palmaru trabi
bus fpedat» magnitudinis coiunxittopus nulli arte pofterius coru quae a Se-
miramidefada funt. Ab utrocp fluminis latere muru duxit fladijs trecentis le-
xaginta,pari mceniii urbis latitudine. Regias iuxta flumen exutroq^ pontis
latere duas aedificauit, quae dC aipedulateurbis praeberenf,8£: eflentian^ ciui
tatis propugnacula,Euphrate per mediam urbe meridiem uerfus fluente. Al-
tera regia ad oriente,ad occidente altera lpedat,utrai]p ingenti opere conftru-
da.Nam quae ad occidente uergit,primum habet ambitu ftadiorum iexagin-
ta, altis 8c fumptuofis moenibus excodo latere conftrudu. Alter deindeinte
rior eft circuitus : cuius in audis adhuc lateribus uaria animatia quae(^ fuo co
lore ad naturae fimilitudine exprefla fuere. Huius longitudo ftadioru eft qua-
dragintadatitudo laterum trecentoru,altitudo, ut Ctefias fcribit,pafluu quin
quaginta.T urrium altitudo ad paflus ieptuaginta eleuatur. Eft & tertius inti
mus circuitus>qui arcem continet,trigintaftadioruambitu.Huius aedifici} al-
titudo latitudo^ iuperat fecundi muri opus. Inerant diueribru animalium fi-
gurg in turribus ac muris, colore quotj ac forma naturali.Er atiniuper omnis
generis animantiu uenatio,quoru magnitudo quatuor cubitos excedebat. In “
his Semiramis conipiciebatur ex equo pardalum iaculata, iuxtam eam uir Ni
nus iaculo leone feriens.Erexerat & portas tres,{uperm eas uaria ex »re pofi-
ta ornameta.Htec regia excellentior ea,qug ex altera fita erat fluui} parte,fuit,
tum magnitudine, tum ornatu. Illius enim muri ambitus triginta ftadia ex co
do latere compledebat.loco animalium aeneae ftatuae inerant Nini , ac Semi-
ramidis,praefedorumi^,8<rIouisinruper,quemBelumBabyIom}uocat. Im
erant acies ftrudae,uariae^ uenationes ad aipicientiu uoluptatem. In loco
Babyloniachumiliori lacum quadratum eflFodit, cuius lingula latera ex latere
codo alphalto^ aedificauit.ftadia erant ducenta,profunditas pedum triginta
quincp, ad quam flumine fuperindudo ab regia foflautrinqp aditu fecit, . Es:
utracp uerd parte,cx codo latere fornicibus coftrudis afphaltum fuperindu-
xit, ad quatuor cubitoru fpiflitudine. Erant aut muri fofl» latitudine lateru ui
ginti,altitudine fupra fornices pedu duodecim. Septem diebus opere perfe-
do,flumen fn priore curfum reftituit. Statuit aut ab utratp fofl» parte portas
aeneas, qug ufij ad Perlaru regnum ftetere. In urbis medio templu loui Belo
erexit, cuius amplitudinenec^ feriptores propter uetuftate, nem ulla memo-
ria Angulatim tradunt.Conftattameob illius mirandam altitudinem, a Chal-
daeis tum oriente tum occidente uerfus aftroruln eo obieruationes fadas. Id
ex latereatcp aiphalto fumma arte magna^ impenla eft conftrudu. In fum-
mo templi tres ingentes aureas ftatuas, louis, lunonis, Opism erexit : quaru
louts adhuc cxtat,longitudine pedum quadraginta, milleBabylonioru taien

fimili pondere in fella aurea refidet ;ad cuius genua duo
aditantlcones , iuxta^ferpentesargentei ingentis magnitudinis, ponderis

quilibet

RERVM ANTIQlVARVM 1 1 B. lII. 47

fi quiltbcC cli talentoru trigmta Junonis flans fignu, poderis efl talentoru oeflin
gentorum^Hums dextera caput ferpetis tCnet/ceptru lapideum fihiftra. HiS
omnibus comunis erat menfa aiirea manufarta Jongitudinis pedum quadra^
gmta,duodecim latftudmfs^ponderis talentoru qumquaginta^Duo prgterea
carchefia talentoru triginta erant, totidem^ uafa uaporibus apta, utruncp ta^
lentorum triginta^ Crateres ex auro tres t quorii loui' dicatus talenta mille 8C
ducenta Babylonica pendebat,alioru quilibet fexcenta : qu 3 c omiiia poflmo^
dum Perfarum reges furripuere^ Regiae SC reifqua ornamenta tum tempore
confumptafunt,tum ab hominib, deleta Jpfius quocp Babylonia parua qu£>
dam portio fuper flat,maxfma parte intra moenia cultui agroru expofita.Erat
& ortus penfilis iuxta arcem,no a Semiramide,(ed a quodam Syro rege poft-
modum in gratia pellicis facflus. Qu^ cum Perfa effet gener e,cupiens in mdrt
tibus uidere iuxta more Perlatu prata, uiro perfuafit,ut artificio excitaret or^
tum, qui arboribus pratis(^ patriam, repraefentaret* Huius orti fihgula latera
iugeribus quatuor extenduntur. Aditus ueluti in monte erat,^dificijs altero
fuper alterum confl:ru(flis,ut ex eo conlpecl:us longe late^ paterer. Tefludi-
nes in folo pofit^ erant , quee totius orti pondus fuftinerent : inde ali^ fuper
alias excrefcente femper magnitudine aedificatae. Nam fuperiores,in quib.or-
ti muroru fuperficies continebatur, altitudine quinquaginta cubitorii emine
bant : earum latitudo pedes erat duodecim.muri magna impenfa conflrud/,
fpiiritudine erantpedum uigintiduoru.Solum hoc modo coflabat. Erant po-
fitae lapidee trabes, longitudine pedum fedecim, fex latitudineSuper has pro
pauimento flrat^ arundines afphalto compad^. Defuper cocfli lateres dupli
ci ordine gypfo ftrucfli , tertio tegula plumbeae , nequa h umiditas ad teftudP
nes manaret; Aquarum infuper receptacuIa,quib.humor efflueret . In hoc pa
uimento cogefla humus profunda,ut magnaru arborum radicibus fatis effer,
ortum efFiciebat.in eo procera; omnis generis arbores afpecflum iucundu red
debant.Lumen quocp adeo teftudines inuicem pr^bebant , ut in eis regia dP
g uerforia haberentur. Praeterea aquaeducflus occulte fabricatus rigabat ortum.

Et hxc orti moles poftmodum fadaefl. Semiramis&:alias urbes fuper Eu-
phratem Tigrimc^ fluuios aedificauit, in queis emporia conftituit eorum qug
ex Media ac Paraetanis omnicp propinqua regione ferrent. Poft Nilum enim
&^angem,flumina totius Afiae nobiIiora,Euphrates ac Tigris ex Armenig
motibus fontes habet.Diflat aut ab inuice fladtjs mille 3C quingentis; delatio^
per M!edia & Parajtanos deicendut in JVIelbpotamia, qua undiqg circundan-
tes, regioni nome indiderut. Deinde per Babylonia fluetes, in mare rubrum
deferun^ Flumina ingentia alueo coprefra,magn^ emporia frequentantibus
exiflut comoditati; unde & locoru quae iuxta aquas fiintjmercatores cotingit
ditiffimos eTe. Semiramis ex Armenioru montibus lapide excidi fecit, longis
tudine pedu centu quinquaginta,Iatitudine uero fpiflitudine® quatuor et ui-
ginti.Huc magna curuu multitudine ad flume delatu, naui® impofitu,Baby
Ionia fletulit,in 9 uia infigniori erexit.Res mirabilis afpicietibus,qua a forma ^
Obelifeu dkut, inter iepte mirada opera annumeratu. Cum multa fint Baby ^
lonigafj^cietibus admiratione digna, no minus mirabit quis magna
^ >afphalti. tata enim illius iuperefl copia,ut n5 folu iatis tot t^tisc^ ^dt

nefis fecerit, ied etpopulus licet innumerabilis eo arefacfld ^ lignis utat : adeo
magna illius copia tan^ ex largo fote haurietibus adeft.Huc^pefote efl terrg
hutus hai^ magnuSjied uirtute mirabili.Eficit enim odore fulphiireu,ac gra
q trafeutes animates interficit.Ita em anhelitu coprimit,ut ipiritu interclu-
^ abrepta refpiradi facultate mors fubitd fequat.Efl et ultraflume palus bre>
ui circufcripta loco,fumu habes circa iblujn qua fi' gs infeius ingrediaf,eucili-
gio attrahit,nulla data regrediedi facultate. Deinde paulatim torpore ^da cor
poris totius in ^fundu delatus, mergif, paulo^ poft mortui corpus iupnatat.

l

DIODORTSICVLI

SEMIRAMIDIS IM ^EGYP^
tum, KAethiopiam at^ Indiam expeditione*

Cap* V .

H Is perfectis Operibus Semiramis magno cu exercitu profeda Mediam
uerfas,cum peruemfTet ad motem qui Bagiftanus appellatur, is loui fa-
cer eft, caftra pofuit, ortum cp luxta in campis patetibus, cuius ambitus ftadia
duodecim compkdebatur , confiruxit, fonte ibi erecfio^aqua cuius ortum ri-
garet* Pone ortum,faxum altitudine fta diorum decem & feptem icindens, in
inferiori cius parte iiiam effigiem, centum^ ei dona ferentium fculpfit* Syris
in eo literis fcriptum erat, a Semiramide fubditor um opere id iaxum fuiffe ex
cifum^Deinde cum a parte campeftri aquato aggeribus faxi pr^cipitio in fum
mumtranfcendensinciuitatem MedigChaonamacceffiflet,animaduerfaia
quodam elato campo ftupendae altitudinis ac magnitudinis petra,ortum alte
rum permagnum in medio illius fecit : ubi iumptuofa uoluptatis deliciaru^
cauia aedificia, ex quibus & ortum &r omne exercitum (is in campis erat) (pe-
dare poflet, erexit* Hoc in loco diutius commorata eft,quieti delictjs cp dedi-
ta*Nam alium uirum capere noluit,uerita ne imperio priuaretur* Sed eos ex
militibus eligebat, appetebat^ , qui in caftris erant forma 8C decore praeftan-
tes*Quos omnes poftea priuabat uitaJter deinde per Ecbatanos flexit ad lar
cieum montem* Ad hunc multis ftadtjs per plura prarcjpida ac conualles erat
aditus* Cupiens ergo tum immortale fui monumentum relinquercjtum brc
uiorem facere uiam , abicififis anfradibus , locis^ concauis ad planum dedu-
dis, magno fumptu iter breuius reddidit, quod uique ad hoc tempus Semira-
mis appellatur* AdEchatanam inde campeftrem urbem accedens,magno
fumptu regiam sedificauit* Verum cum aqua ciuitas,nullis propinquis fonti-'
bus, careret, aqu^dudum in eam urbem admodum neceflarium magna im-
penfa labore^ perduxit* Eft mons urbi propinquus ftadijs duodecim, nomi-
ne Orontes, afpetj&T accelTu difficilis : ut cuius redo itinere afcenfus ufquead b
fummitatem ftadiorum fit uigintiquincp* Ex altera motis parte lacus magnus
fluuium efficitt quem illa effioffo ab radice monte in urbem induxit* Erat foP
fx latitudo pedum quindecim, altitudo quadragintaquinqi*His in Media ge
ftis,uenitin Perfidem , alia^ Afia? quibus imperitabat loca* ibi^ montes fa-
xa^ incidens, uiam facilem tranieuntibus reddidit : & in locis planis aggeres
ftatuens , nunc fepulchra defundorum ducum,nunc urbes in eis tedificauit*
Conftieuit aliquando in caftris paruos aggeres erigere, ubi tdorium fuum
tendens caftra de(piceret*Quo fadum eft, ut ufij ad noftram etatem multa in
Afiaeiufmodirerum ueftigia perdurent, quae opera Seixiiramidisuocantur*
Vniuerfa deinceps peragrata Aegypto,Libya(^ magna ex parte in ditionem
redada,ad louem Ammonem tranfi]t,fcircitatura a Deo fuae uit% finem* Di-
citur refpon fum ei datum,ab hominibus migraturam efle, atq^ a multis Afiae
gentibus immortalium honores aflecutura* Id^ fore, cumci Ninus filius in-
fidiaretur* Aethiopiam poftmodum ingrefla,plurimac^ fibifubijciens, multa
in ea miranda conipexit. Ferunt in ea ftagnum efle quadratum, cuius circui-
tus CLx efficiat pedes t aqua? eius colorem fimilem minio , odorem fuauem,
necp ueteri uino diftimilem,uirtute ucro mirabili,ut qutepotaininfaniauer-
tens cogat occulta errata palam fateri*Sed his haud facile adhibetur fides* Se-
pulturas defundorum Aethiopes diuerias ab reliquis faciut* Salientes enim
corpora,in 9 uafis uitreis nuda condentes,fupra columnas pommulta per m
truiTj defundi corpus afpicitur,quemadmod ufcribit Herodotus : quod Cni-
dius tefias improbat. Ait enim , faliri corpora, fed nequaqua in uitro nuda
con I* ri enim, ideocp corrupta non pofle (peciem fer uare t (cd flatuas au-

reas cauas heri, in quibus mortuos ponant, uitro circumpofito, Qiio fit ut int

locis

I

, ^ ^ ^ RERVM ANTIQ^VARVM XIB. III* 4^

A locis flipcnoribus fitae,circumftante uitro, imago aurea defoncflo fimilis rcd^
datur a^icientibus^Ec haec ditiorum fepulcbr a efle affirmant* Tenuiores,

argenteas imagines ponunt^inopes uerd ficfliles* Vitrum abunde,cum pluri--
mum fiat in Aethiopia, omnes habent* Mores A€thiopum,alia^memora--
t:u digna, paulopdftjCum res orum prifcaereferentur,narrabimus*Conftitutis
Aethiopiae Aegypti^ rebus, Semiramis ad Bacflrianos Afig cum exercitu de
icendit,maximas habens copias* Cum diutius pacem egiflet, honoris cupi>
da excogitauit aliquod memoria dignum bellum gerere* Audiens igitur In^
dorum gentem maximam inter ceteras orbis,regionem uerd pulchram ferti^
lem^ efle,arma in India uertit* Imperabat Indis ea tempeftate rex Stauroba^
tes,maximo fultus exercitu,elephantis^ plurimis bello aptis*Eft India pr^ cg
teris pulchritudine excellens,ac multis qug illam rigent fluminibus diftincfla,
biscp frucflus annuatim ferens* Adeo autem omnibus exuberat ad uidum ne
ceflarrjs,ut affatim ubilibet frudus praebeat*Dicitur,nunquam in eafterilita-
tem efle,aut fruduu uaftitatem* Eli dC incredibilis elephantorum numerus,
qui uirtuteA: robore corporis multo Libycis praeftant* Similiter aurijargen-*
ti,ferri,^ris,lapidum praeterea precioforum,cxterarum 5 rerum qu^ ad deli^
cias ate^ opes ipedant,fumma copia : quae fingula nota ^miramidi , ad bellif
Indicum eius animum impulere* Videns autem quantum bellum fufeeptu
c(ret,magnis^ fibi uiribus opus efle,omnibus prouinciarum praefedis man^
dauit)Ut pro magnitudine prouinciarum iuniores aptos bello conlcriberent,
ut^ nouas armaturas pararent* Reliquis quocp edixit, ut poft triennium in
Badris parati inftrudi^ adeflent* lufRt praeterea in Phccnicia,Syria,Cypro,
altjs^ maritimis locis,ubi ea materia fuppetit , naues fluminibus aptas , quae
diuidi pollent, parari*Indus enim,magnus prae caeteris eius loci fluuijs, regnii
Indorum terminans,pluribus tum ad tranfuehendum,tum ad prohibendos i
ripahoftes nauigqs eget. Et cum iuxtaflumehaudquaquam materia effet na-
uibus apta,nece(re fuit illam ex Badris per terram uehere* Inferior uerd ele-
B phantorum apparatu,rem excogitauit qua terreret Indos,cogitantes nequa^
extra Indiam elephantos effe* Occifis igitur trecentis boum milibus , carnes
operarijs concellit, coria infui fecit elephantoru inftar : qu^ poftmodum fce-
no referta,uei i elephanti fpeciem prae fe ferebat*Intus hominem,camelum^,
fuper quo (edens formam beluae duceret,inclufit* Haec in loco femoto occlu-
fo^ ada,ne qua exterius emanare poffent,ut^ Indi improuifa re perculfi,ue
ras bcftias extftimarcnt* His biennio c6fedis,tertio copias omneis inBadris
coegit* Fuit peditum numcrus,ut Cteflas tradit, ter decies centena milium, e-
quitum milia quingenta,currus ad milia centum*Erant totidem numero ho-
mines fupra camelos, cum gladtjs cubitorum quatuor* Naues diuifead duo
milia : quas una, & elephantorum fimulacra,cameli deferebat* AfTuefecit au
tem equos,ne eis fi mulacris terrerentur* Quod 8C Perfeus Macedonum rex
multis pdftannis in eo bello imitatus eft, quod cum eo Romani elephantos
habentes Libycos geffere* V erum nec^ illi in bello, necp Semiramidi profue-
runt* Audita rex Indorum tum exercitus magnitudine , tum ingenti appara-
tu beUi,conatus eft excedere Semiramidis uires* Et primum ex arundinibus
nauigia confecit ad quatuor milia fluuio accommodata* Ferunt enim Indiae
tum flumina , tum loca paluftria, arundinu copiam ita craflarum, ut nequa^
ca ulnis homines ampledi queant* Ex his naues optimx fiunt, propter arun-
dinum robur* Armorum quotp omnis generis copiam parauit, ex imiuerfa
India accitis maioribus quam quse erant Semiramidis copijs* Elephantoru^
(ylueftrium uenatione fada, plurimos ad bellum inftruxit , ut terrorem a/pi-
cientibusirit) cerent; Omnibus,qucebelli u(us pofeit, prarparatis , nundos
ad Semiramidem iam appropinquantem mittens, reprehendit eius Ambitio-
nem , quod nulla iniiiria lacelfita bellum libi inferret* Multis^ uerbis eam

e per

’ DIODORI SICVLI

per Ittcras mculans,dcos9 mu9cas, teftes minatus adc uicfla eflTet, fe illa ^

cruci affixuru.Lecla epiftola rides Semiramis^Non uerbis/ed uirtutecertan^
dum effe refpodit* Deinde ad Indu perueniens.inueta regis clafle ad certame
parata, &: ipfa fuas naues dedis militibus inftruxit.Ibi durij certamen comiP
Ium eft,ac diutius magnis utrincp uiribuspugnatu^Tandem fuperata Indoni
clafle, qua in pugna ad mille naues fubmerf? funt,multi9 mortales capti,po-
tem,qu 6 facilior effet trafitus,fupra flumen coftruxit : praffldio^ ab utrocp fa
tere'impofito,omneis copias traduxit , infulas quo® ac urbes in flumine fitas
cepit,ad centu milia hominu in feruitute redadis. Clafle amifla Indoru rex fi-
mulans fuas copias procul a flumine retro abduxitrut hoftes id formidine fe'
dumrati,fluuiu tranfiret* Quo cognito Semiramis cumexuoto res cederet,
parte copiaruad pontis cuftodiarelida> Indos cum reliquo exercitu perfecu-
ta eft^Precedebat elephantoru flmulacra,qud regtj exploratores elephantorii
apparatu coipedo regi metum inqcerenu V erijm ea fimulatio haud diutius
latuit. Nam admirantibus Indis unde tanta illi elephantorum copia fuppete-
ret, quida exSemiramidis exercitunode captirem prodidere. Quapropter
confiTus fuis uiribus rex,fidionem elephantorum predicens,ut (ixblato metuf
acrius pugnam inirent,copias omneis aduerfus Auyrios eduxiu Inftrudx
quo(]pacie Semiramis proflcifcebatur. Appropinquantibus exercitibus,rex
equites ac currus in prima acie ante phalangem deffinauit. Semiramis fimiila
tis elephantis aduerius equites pr^milIis,inito^ certamine regios equites fu-
dit. Aflueti enim ueris elephantis equi, noua forma olfadu^infueto turbati
funt Jtacppars in hoftes equorum impetu,pars in alia loca defertur. Semira-
mis cum dedis militibusuidoriam fecuta, in primis pugnans,Indos in fuga
uertebat. Quibus ad phalangem refugienribus,Staurobateshaudeareper-
culfus,aciempeditum procedentibus elephantis promouit.Ipie in dextro cor
nu pugnans , fuper^ ualidum elephantem infidens , aduerfus reginam uirili
animo proficifcitur,cafu eodem in cornu pugnantem. V eri elephanti contra
limulatos ibant,ne® pari robore pugnabatur. Superiores erant regij , mag- ®
nam^ edebant Aflyriorum caedem , partim qui elephantorum pedibus con-
tererentur, partim qui interirent aut lacerati dentibus, aut probofade abfum-
pti. Cum magnus interfedorum alterius fuper alterum cadentium cumulus
fierer,timorcp ac terror omnia compleflet , nulli iam ordinem feruabant. Ita
omnibus fermeAffyrijs ad fugam intentis, rex Semiramidi cafu obuius pri-
mum fagitta brachium eius,deinde iaculo humerum fauciauit. Regina haud
quaquam uulnere (leue enim erat) exterrita , cum equum afcendiffet, bdua
mfequente ferme capta eft* Omnes in fugam uerfi , ad naues tendunt, fnfe-
quetibus Indis magna caedes fada eft per loca tantae multitudini angufta,cutn
equitibus peditibus^ qui ad Pontem tendebant, immixtis, alter alteri impe-
dimento eflet,ut necp fugae ncc^ felutis ullus daretur locus,fed ipfi fuomet tu-
multu oppreffi interirent, multi ex utroc^ Pontis latere prx fugientium mul-
titudine in aquam praecipitati iunt. Semiramis^cum maior eorum pars qui
bello fuperfuerant, flumen tranfiiTent , ponte (is fuper naues fabricatus erat)
difcidit.Naues in plures partes diuifac,delatxm per flumen,in diuerfa loca ap
plicuere , multis Indorum qui illas infequendo afcenderant,ui fluminis fub-
merfis. Rex multis prodigtjsaugurumcpreiponfis monitus ne flumen tranfi
ret,finem periequendi fecit. Semiramis permutatis capttuis inBacflrianos re-
diens,maiorem exercitus partem dimiflr. Paulo pdft detecftis quas ei Ninus

parauerat infidijs , ornni(^ iniuria iuxta Ammonis reipofunt
remiira,cumomnibus filio ut regi parerent prxfedis mandaflfef,eueftigio cua
nuit,addeos, iuxta oraculi refponfum,ut creditum eft, translata. Qiiidam fa-
bulantur, illam in columbam fuifle conueriam.compluribus enim auibus do
mum ingreliiSjQ^ illam cum reliquis auolafle uoIunt.Quo facftum eft, ut Syrif

colum-

r

RERVM ANTICi.VARVM X I B. tlh ^ ^ St

A columbam ut deam colant , immortalem reginam arbitratu Imperftauit um'^
uerfeAfiaf praeter Indos^ Vixit annos, quemadmodum Cteflas Cnidiusfcri
pfitjduos dC lexaginta^cum quadraginta duobus regnaffeu Athenienies,no^
nulli(^altj icriptores alTerunt^Semiram idem, cum pulchra decora^forma eP
fet,arege Aflyriorum praeter modum dilectam : cuius modeftia fuerit admo
dum laudata^Cum eius uite integritas uulgata admodum forct,perfuafifl[e ui'
ro tradunt, ut quincp dies feYolam regnare pateretur. Quo impetrato,fceptro
regni ftola^ regia fumptis , prima die fplendidum conuiuium feciffe, in^ eo
omnes duces principes(^ adegifle ut Obi ueluti regina parerenuSecunda dic,
cum populares nobiliores^ fe tanquam reginam colerent , uiro in carcerem
truro,magno^animo cum cepiflet regnum , ad ienium ufcf, multis a feprac^
clare magnificecpgefi:is,tenuifle^ .

D E 8V CCESSOKIBVS SEMIRt^^

midisp Regum Babylonice delidjs^^ ocio^

Cap. VL

H Aec deScmiramtde a diueriis autoribus traduntur^ Poft cius obitu ium
pto regno filius pacem cum fingulis egit,nequa^ matrem imitatus: ied
omne uitae tempus reclufus in regia, confpecfium^ hominum uitas, inter pcP
lices & eunuchos ociu & delicias fecutustraduxiuExiftimabat enim,incom'
moda omnia uitare,in continuis uerfari uoIuptatibus,uacuum efle euris, ium
mam in rege felicitatem eflfe* Adfecuritatem imperij, ut a fubditis timeretur,
annuatim certum militum indicebatnumeru, ac eorum ducem Qngulis pro^
uinctjs imperabauExercifus cum extra urbem coueniiret,ducem cuilibetna^
tioni prudentiorem ex his qui fecum erant coftituebat^ Adlo anno copias,re^
miflb domum priori milite, rurfus a prouincijs petebat^Quo fiebat ut dC fnh'
diti promptius imperata faceret, cum femper timor militum fub dio agentiu
immineret : 8C fi qui forte defcifcerent, timore poena? quamprimum dicfio pa
B 1 entes eilenn Annuam uerd militum mutationem ad id conferre exiftimauit,.
ut parua temporis confuetudine nulla inter cos amicitia cotracfia , neqp duces
necp c^eteri aduerfus regem confpirarent* Diutina enim militia tum milites
robuftiores, tum duces prudentiores folet efficere : quaeres faepius magnas fa
cultates addefcilcendum a principibus praebuit^ Vita uerd principis exterio-
ribus ignotajuoluptates eorum occultas reddit, & tanqua inuifibilem Deum
ne uerbo quidem quis blafphemare principem prae timore audet* Hoc pacffo
duces exercitus, prouinciarum praefides, domefticarum rerum curatores,iu-
dices infuper fingularum gentium, alia^ pro regni cura dilpones, uitam age-
bat*Similiter et caeteri reges ad Sardanapalum ufi^ triginta regnum tenuere^
cuius tempore Affyriorum imperium , quod annis mille trecentis fexaginta
perfeuerauit, quemadmodum Ctefias iecundo libro tradit, ad Medos traftjx
Nomina regum, quanto^ quifc^ regnauit tempore,cum nil memoria dign5
egerint, nequa^ fcribit* Solum memoratur auxilium Troianis ab AiTyrtfs
miffum^Dux praefidtj Memnon,Tithoni filius fuit*Theutamo enim in Afia
regnante, quiuigefimus a Nino atcp Semiramide deicedit, Agamemnonem
tradunt aduerius Troiam cum Gra?cis bellum mouifle, cum Affyrtj amplius
miffe annis Afiaeimperaffent* Cum uerd Priamus bello oppreifus , ab rege
Theutamo pra?fidiu,utpote Affyrqs fubditus , per legatos poftulaffet,ilIe de-
, cem milia Aethiopum , totidem^ Sufianos cum ducentis curribus duce Me-
none ad Troiam mifit^Erat tunc Tithonus prasfecffus Perfarumjacceptus ma
ximeregi* Memno uero aetate florens, ac animi corporis^ proflans uiribus,
maxime ea tempeftate uigebar* Aedificaffe eum ferunt in Suiis loco excelfiori
regiam^quae uic^ ad Peri&rum imperium permanfit, Memnonia ab illo deno
kninata* Strauit uiam leophoram in ea regione, qua? adhuc Memnonia uo-

c » catur; ^

DIODORISICVLI

catur, Aflerimtquiiflintin Aegypto Aethiopes, McmnonacisfnIoGJsna' ^
tum.oftendentcs antiquam illius regiam, quam nunc etiam Memnoniam di-
cunt. Sed conftat illum Troianis cum uiginti peditum milibus,curribus du-
centis,prjefidio fuiffe, multoscp Graecos pugnatem occidifle : tandem pcriiv
fidiasdThcflalisinterfedum ; corpus eius ab Aethiopibus eredum, crema-
tumm extitiffe.ofla^ eius ad Tithonum delata. Hxc de Memnone in feriptis
regrjs barbari tradunt contineri.

CiyOMODO S^KBAN^'PALy 8 V L*

timu6 i^jjyriorum rex propter uoluptates regno ab kA f'

bace yiedo priuattts efl^ Cap* VII,

S Ardanapalus a Nino trigelimus rex, ultimus uero Affyrioru, excefftt om
aes fuperiores defidia ac uoluptate. Nam praeterquam q? a nullis exterms
cofpiciebatur, uitam muliebre dtixit, cum pellicibuSjUefte tum purpurea
dutuSjtum molh' lana cotexta* Stola mfuper muliebri faciem totum^ corpus
i'n modum pellicis fuco componens, ultraluxum muliebrem lafciuiebat ; uo^
cem foemineam loquendo imitatus^ Non folum cibum potumep qui uolupea
te prxberent, continuo appctcbat^led luxuria? quocp deditus^nunc uiri,nunc
mulieris uice abutebatur^omni pofthabita iexus ac pudoris cura^ Adeo uerd
deliciar,turpis uoluptas, incotinentia*^ in eo uiguer€,ut fucceffbribus poft o®
biium filum in fepulchro infcribibarbarica lingua mandarit, §d poftmodum
Grarcus interpretatus eft: Ha?c habeo quae comedi, & quae cum amore 5C uo
luprate percepuEa plurima 8C praecipua relicfia funt, V ita in hunc modu cur^
piter exadia,imperium Affyriorum, §d diutius perfeueraratjCuertit^ Arba-^
CCS quidam genere Medus, uirtute & animi magnitudine praeclarus,dux erat
copiarum quae fingulis annis in Ninam a Medis deftinabantur* Cotraefia hic
amicitia cum Babylonioru duce nomine Belefb , hortatus eft ab eo ut princi-'

^ patum Affyrioru delercnErat enim infignis inter facerdotes,quos Babylonij
I Chaldaeos uocat,peritusaftrologiaediuinationis^,qui multis prodixerat qug s
erant proculdubio futura^Hic Arbaci cum amicus eilet,eum imperio omniu
potiturum praedixit,quibusSardanapaIus regnaret* Laudato uiro^fatrapam
le illum Babylonioru, fi uera praediceret, faefiurum promifiu Ipfe tan^ Des
uocibus in ipem elatus,eum prx reliquis ducibus, tum benigne alloquendo,
tum benefictjsad ftiam beneuokntia attraxit. Cupiens aut regem atep eius ui^
tam infpicere, data uni ex eunuchis aurea phiala, ad Sardanapalum introdu"
eSus eft, Conipeefia regis mollitie et muliebri apparatu, illum ut nullius rd ho
minem defpexit: magis^ in fpem incubuit a Chaldxo datam, inita cum Bele-
fo ibcietate,ut ipfe Medos ad imperium, Perfasad defecfiionem fblicitaretjib
le uerd Babylonios barbarorum' que ducem fibi amicum ad communionem
confiliorum impelleret.Cum tempus miflionis exercitus aducniflet,quilibet
de more in patriam feceffit* Arbaces aS Medos reuerfus, illis perfuafit ut pro
tm perio,Perfis ut pro libertate fumer ent arma. Similiter dC Belefus Babylo-
nios impulit ad libertate: SC ad Arabes legatis miflis,profe(fiu eorum fibi fami
liarem ad focietate confilioru hortatus eft, Adoanno ad Ninam couenerc om
nes,fuccedere fe de more caeteris fimulantes : re aut uera ut imperiu Sardana-
palo auferrent. Erant quatuor gentes quae in unum couenerant,numero mi-
n quadrmgenta,muniti caftris,ac dercbus comunibus confultan

ta defecftione Sardanapalus, aliarum nationu exercitum aduerfus
ducens, commiffo certamine hoftesfuperat:ptofiigati ad montes
confugiunt, ftadtjs a Nina diftantcs feptuaginta : quibus, cum denud ad cam-
pos fortunam experturi defccndiffcnt, Sardanapalus cum omnibus copijs
occurrit, Inftrucfla acie, per pr econem,ei qui Arbacem aut Babylonium Bele
liim occidillet, talenta auri duceta ♦ qui uiuos tradidifl[et,duplex praemium,ac

Mcdi«

iianommui

^ifcences

RERVM ANTICX.VARVM L I B. IIL

A Mediae pracfecfluram pollicitus eft* Verum nullum ea praemia mouerunf*
Comiflfo certamine multi ex hoftibus occubuere, reliquos Sardanapalus uP
que ad caftra m montibus fi ta perfequitun Qui cum Arbace erant, aduerfis
pr^ijs pauentes , initio quid uicfiis agendum eflet confultant ♦ maior pars in
patriam cuiqp redeundum, ibi preoccupanda munita loca,alios in focietatem
belli uocandos , neceffaria ad bellum paranda efle cenfebat 4 Belefus Babylo^
nius afferens deos multis cum laboribus periculis^ uidoriam polliceri, per^
fuafit ut in bello perfeuerarent^ Commiffa igitur rurfus pugna , rex fuperior
fumcaftris^hoftium potitus, ufcp ad montes Babylonios infecutus effln eo
certamine Arbaces uiriliter pugnans, multis proftratis Affyrtjs uulnusacce^
pit.Tot aduerfis praelijs,eorum qui defciuerant icfii duces,cum domum abire
decreuiffent,Belerus fub dio pernodans,ex aftrorum obferuationerecedere
nolentibus prodixit, paucos poft dies ultro illis auxilia aduetura,res^ eorum
inmelius ceffuraseffc%Haecafl:ris fignificare deos,Suadere igitur ie, utfuxar^
ti fidentes,parumper deorum beneficia expetfiarenu Huic exhortationi pa-
renribus ducibus, promiffum^ expeefiantibus tempus,nunciatum efl:,Bacfiri
anorum exercitum ad regem mitti, propinquu^ effe, magnis itineribus pro-
ficifccntem^ V ifum eft igimr Arbad,reliquis^ ,cum expeditis militibus ob-
uiam proficifei , ut aut defeclionem peifuaderent Badrianis , aut ad id armis
cogerenuPrimum duces, tum reliqui libertatem afferentes,coprjs c^terorujji
iefeaddiderunt^H^c Sardanapalus ignorans,memor fiiperioris fortunae, ad
hilaritatem profufus,epuIum militibus ex ia cris,uinum^ abunde praebuif, a-
lia^ epulo accommodata^ His intentis Affyrijs, Arbaces qui per transfugas
holtiumin caftrisnegligentiam , ut qui uino cibo^ grauati, fomno quieti^
indulgebant, norat, nodu caftra hoftium expugnauit, acie inftrudiinconi-
pofitos,parati imparatos adorti,muItis interfedis reliquos in urbem compu^
lere^ Sardanapalus cum exercitui ducem praefeciilet Salamenum uxoris fra^
trem,urbis curam cuftodiendx fumpfit* Hoftes in locis patentibus iuxta ur-

B bem duobus praelijs copias regias fundunt: interfedo^ Salameno^ reliquos
perfequentes, partim in fugacaedunf, partim in flumen Euphratem prxeipi-
tes agunt: paucis qui exdi iuperfuerant , in urbem compulfis* Adeo ingens
numerus occiforum fuit,utfluuius redundante hominum ianguine colorem
mutarit* Obfeffo in urbe rege,multa£ nationes,quxlibet libertatem afferens,
ad Arbacem defecerunt^ Rex magno in diferimine regnum uerfari uidens,
filios tres , duas^ filias cum magna auri argenticp copia in Paphlagoniam ad
Cottum praefidem mifitjducum omnium fibi acceptiffimum : tum per epifto
las reliquorum qui non defecerant, auxilia accerfi t, ad ferendam obfidionem
paratus^Eratenimreiponfum progenitoribus datum, nunquam Ninam ca-
pipofle,nifi cumfluuiusurbihoftisfieret4 Quod nunquam futurum ratus,
fpem ceperat obfidionis traducend^,&: fimul futura auxilia expedaban Ho-
ftesurbem,quam propter moenium altitudinem expugnare nequibant,obfe-
dere* Nondum enim catapult^,ne(j uinearum,necp arietis quo muri urbium
detjciuntur,u{us erat^Iis qui in ciuitate erant, omnes ad uidum res 8 C obfidio
nem tolerandam neceflariae,regis cura ad id antea impenia fupererant* Cum
duobus annis obfidio perieueraffet , per fummum ocium obieflbrum , tertio
continuis imbribus excreicens iupra modum fluuius , cum partem urbis in-
undaflet,mnros deiecit adftadia uigintu Hicrex exiftimans tempus oraculi
aduenifle,deiperataralute,ne in hoftium poteftatem perueniret, pyram in re-
gia ingentem extruxit : fuper^ eam auro argeto^ omni, uefte infuper regia
impofitis, uxoribus quo^atq^ eunuchis in medio pyrae reclufis, fe cremandu
una cum his in ignem iniecmHoftes audita regis morte , urbem per eam quae
ab oraculo praedida erat muri parte ingreffi, Arbacem regia ftola indutum,
regem appellarunt,omnium fibi rerum poteftatepermifla^ Sumpto imperio

c 3 Arba^

DIODORI SICVLI

Afbaces, cum belli foctjs pro camfcy m^-^rms dona impenderet , prouinciaru A
quoc? prxfides pronunciamt^Babylonius Belefus,qin' futurum imperiu pr^
dixerac^admonens praemiflbru, praefe<Sin’'am Babylonia? obtinuit: & fimul
teftatus eftjuotum fe Belo , dum in dubio res edet fecifle , uicfio Sardanapalo,
j-egia^ incenfccineres fe ex ea Babyloniam delaturum : ac pone templa Dei
aggei^m erecfiurum, qui ab omnibus per Euphratem nauigantibus conipice
recur,perpetuum monumentum regni Aflyriorum deletu Hoc petijt iuafo'
re eunucho quodam, a quo argentum aurum^ ad fe delatum occultu tenuiu
Quod ignorans Arbaces, (exidimabatenim,omnia igni una cum Sardana.
palo abfumpta efle) deferri Babyloniam cineres permifit, ciuitati immunita-
re conce{ra.Belefusparatisnauigijs una cum cineribus Babyloniam uim mz-
gnam auri argenti(^deftinauiuQua re ad regem delata , iudices eius criminis
dati funtex his qui una fecum fuerant ui(Sorcs. Cum Belefus fadum confite-
retur,iudices eu capite damnarunt» Rex,magni uir animi,uolens regni prin-
cipia humanitate ac clementia firmiora reddere, non folum Belefo poenam re
iBifit/ed dC aiportatum aurum argentum^ condonans , profecturam Baby-
loniorum aprincipio c6ceflam,habere iufflt, alTercns maiora illius erga fe be-
neficia, quam iniurias efIe»Hac uulgata cIemenria,non folum beneuolentiam
iingulorum,fed et gloriam affecutus cft, cenfennbus omnibus illum imperio
dignum,qui ita parceret delinquentibus» Arbaces fuis bonis ciuibus conceC
fis,urbemafoloeuerut: aurum argentum^ omne (nam ad multa talenta ex
incendio effluxerat) detulitin Ecbatanam Medio urbem»Hoc pacto Aflyrio
rum imperium, quod ad trigefimam prolem a Nino peruenerat , annis mille
&r quadringentis ad Medos tranfijt^

DB CH^LBu^EIS, BT DB OB.

fefuatione ajlrorum. Cap^ V III,

N V nc *quum uidetur,qu6 nil monoratu dignum omittamus,de Ins qui
Chaldaei apud Babylonios uocantur,referrc. Chaldaei Babylonioru am a
ciquiilimi,eum locu in fua rep.qucm in Aegypto iacerdotes obtinuere. Ad
cultum enim deorum deputa ti,per omnem uitam philofophanturjperitiffimi
aftrologiac habiti. Multi diuinatione quada futura prodicebant, ac tum augu
rijsjtum iacris,tum alijs quibufdam incatationibus &: malaauerterc ab horni-
nibuSj&T bona afferre, auguria infuper fomnia^ &r prodigia interpretari con
fucuere. Eorum prg terea quo ad iacra (peculanda pertinent, peritifflmi. Non
enim quemadmodum Groci,horum omniudoefirinam percipiiit.Nam pue-
ri a patribus progenie fecuti eam difeunt phiIoibphiam,omni aliarureru cura
pof}habita.Ita,tum quia a teneris annis in ea dodrina erudiunt,tum quia diu-
tius in illa perreuerant,dodiffimi euadunt. Apud Grocos ut plurimum tarde
ad philofophiam accedunt, paulum^ in ea immorati,ad quofium uertuntur.
Pauci admodum in ea immorantur perdifeenda , lucri gratia ad alia exercitia
uerfi. Non enim de more imitantur parentum dodrinam, fed ipfl fua Ipontc
uarqs ftudrjs pro libito incumbunt.Etenim barbari in fufeepto exercitio fem-
per immorantur, Groci uero lucri gratia nouis iemper opinionibus incuben
tes , de^ maximis difciplinis interfe altercantes,incertos difcipulos reddunt,
animum^ eorum per omnem uitam dubium, nulla certa fententia,crrare co-
pellunt.Ita fi quis proclarifllmorum philofophorum diligenter fedas exqui-

rat,repugnantes admodum , maximis^ de rebus inuicem contrarias compe-

nat. At uero Chaldoi mundum fempiternum efTe aiunt, ne® principium ha
ui Cjtiecp iortiturum efle finem» V muerfotum ordinem atcK ornatum diui
na quadam prouidentia fadum. Coeleftia omnia non cafu.aut fua ipontc fed
determinato quodam firmo^ deoru nutu iudici^ elTe perfeda. Aftrorum,
longa obleruauonecurfum naturam^ diligentifliime ferutati , multa futura

horni-

RERVM ANT1Q.VARVM tlB. 111.' y/

A hominibus praedicunt. Maximam uero uim acmotum quin^affroriim qui
^P^|^*^^u*^jinterpretes ilIi,S^ eius praeiertim qui a Grxcis Saturnus
dicitutjelk affirmant.Clariflimum uerojS: cuius maxima fit uirtus, Solem di
eunt. Reliquos quatuor eo nomine quo noftri aftrologi appellant,Marte,
Venerem, Mercurium, louem.Mercurios illos propterea uocant,qu6d cum
alijsaftrishaudquaquam errantibus, fed motum ordinatum habentibus ifti
loli proprium curfum ibrtiti, futura oftendat, tanquam Deorum Interpretes
uoluntatis.Nam tum ortu, tum occafu,tum colorefignificareredleaduerten-
tibus futura teftantur. Aliquando uerd uentiSjquandoqpimbribus,tum eftu,
nonnunquam cometis,folis &:lunae eclipfi,biatu terra, multis deni^ fignis,
quaprofint,qua ueobflnt,nonfolum gentibus aclocis,fed Gregibus et pri
uatis perfonis oftendunt.Sub horum curfu effe aftra triginta, qua deos coiul>
lores appellanti 8C horum medietatem fupra reliqua fubtus terram ferri,tum
qua apud homines accidunt, tum qua a cceleftibus eueniunt,ipedantia,Die
faus autem decem ex fuperioribus unum ad inferiora uel uti attrorum ange>
lum,alterum ruf fus ab inferioribus ad fupera mitti. Et hunc eife eorum pra^
feriptum motum circuitu iempiterno.Deorum pracipuos duodecim aderat
c(renumero,quotum cuilibet menfem,&: unum ex Ognis Zodiaci tribuunt,
perepea iblem ac lunam reliquosqj planetas quin efRceremotum fiium.So
lem anno,1unam menie proprios curilis peragere. Reliquorum planetarum

? uemlibetfuum motum diuerfis coniummare,tum uelocitate tum tempore,
los aiunt planetas plurimu in generatione coferre ad uel bona uel mala con
lequenda; percp eorum naturam atq? afpetfium maximecognofei qugfint ho
minibus euentura. Multa quoqj pradixere tum altjs,tum etiam regibus,prg-'
(ertim Alexandro, cum edet cum Dario pugnaturus jpoftmodu Antigono,
Nicanori,Seleuco,Pradicunt etiam idiotis lutura ita euidenter,ut mirum, QC
ultra hominum ingenia ede putetur, V igintiquatuor praterea aftra prater
Zodiaci circulum annumerant, quorum duodecim uerfus Boream , duode^
B cim ad Notu uergant,Ethac quidem uideri,qua attribuunt uiuentibusthac
non apparere, & defundis adede putant ; quaiudices uniuerforum appellat.
His omnibus inferiorem lunam ferri propius terram dicunt t qua breui tem
pore ediciat curfum fuum,non quidem propter uelocitatem motus, fed prop
ter circuli breuitarern. Quod uero lumenaible habeat, quod^propter terra
umbram obfcuretur,fentiunt cum Gracis. De folis eclipii uaria fentientes,
necg de ea fuam fententiam afferre audent, neq? tempus pradicere. De terra
priuatas iententias aff'erunt,aderentes ftapha fimilem,& concauam edetmul

latj dehac,de^ reliquis qua in orbe funt, periuadere nituntur t de quib.alie-

num ab hiftoria eft fingulatim refcrre.Hocaute concedunt omncs,Chaldgos
aftrologia ultra catcros,cum diutius in ea uerfati fint,effe peritos.Numerum
annorum quibus fe huiufmodi aftrorum dodrina uacadeaffirmant,haud fa-
cile quis crediderit, nam quadringenta tria annorum milia annumerant u%
ad Alexandri afcen(um,ex quo aftrorum obieruationes ab ie coeptas dicunt.
Eide Chaldais hadenus.Nunc ed unde digredi fumus , redeat oratio.

DM REGIBys MEDIS, ET (XF'

modo de. eis dijjentiant feriptores^ ^

Q Vomam fcnptpres plunmide Medorum imperio diffentiut, haud ab
re e^ ueritatem hiftorice exquirenti,in quib 4 differant referre^ Hero^
dotus,qm Xerxis tempore uiguit , Allyriorum regnu, qui annis antea quin^
gentis An^imperitauerantjfcribitaMediseuerrum: deinceps multo tempo
re nullum fuiile rege qui omnibus imperaret : duitates fingulas populari im^*
perio uias,abi^ regibus uixiflctTandem plurcs poft annos elertum a Medis

. , c 4 tegem.

DIODORI SICVLI

regem,iuftit/a /nfignem, nomme Cyaxarcm, qui propinquis populis in Me- A
dorum ibcietatcm adducfi/Sjdux omnium creatus eft» T um pofteri eius fuice

ptumimperium propagaruntufcpad Aftyagem, quemCyrusPerfarmdcui'

cerunt,de quibus, nunc paucis contenti , poftmodu ilro tempore diligentius
trademus.Secundofeptimxacdecimae Olympiadis annofacSus efi Medoru
rex CyaxareSjiecundum Herodotum.Ctelias Cnidius poftHerodotum,qui
cum Artaxerxe aduerfus Cyrum fratrem eius militans captus eft, obm artem
medidnxannis decem & ieptem cum rege fummo cum honore fuit, ex anna
libus regum in quibus prifca Perfarum gelfa obferuata confuetudine icripta
erant, certam a fe compertam hifioriam ad Grxcos attulifle affirmat.fs tradit,
poli deletum AlTyriorum regnum Medos imperio Afiepotitosfuiire,Arba
ceregnante ; qui cum Sardanapalum bello (ut dicfium eft) fuperaflet^regnap
fet^ duodetriginta annis, Mandanes filius imperium fufeepit, qui AfiS im»
perauit annis quinquaginta. Poft liuncannistrigintaregnafleSarfomcncm,
quinquaginta Artecarmim,Arbianem duos &:uiginti, quadraginta Arifihe
um,qm bello maximo cum Cadufi)sgefto,fuperatus fit, Eiusreicaula tradi-
tur fiiinc Perfodes Perr^ , uir fortitudine ac prudentia m ultiscp praeterea uirtu
\ tibusmemorabilts , qui regi apprimecharus , cu magna ellet autoritate apud

cos quipraccipuipenes regem habebantur , ex quodam iudicio infenfus regi
cum tribus milibus peditum,equitibus millead Cadufios aufugit. A quibus
fufeeptus fororem delpondit uni qui exteris eo tempore potentia pr xftabatt
cum^iam a rege aperte defecifiet, fualitCadufijsomnibusutieinlibertatem
uindicarent.Dux ipfe belli ob uirtutem creatus, exercitum maximum ad du-

centahommumilta coegit :caftris^infi'nibusCadufiorupofitis,Arinheum

Medorum ducem aduerfus (e cum ocftingentis milibus hominu profectum
pugna mita fuperauit. Ad quingenta milia inter fecflis , reliquos a begit extm
Cadufior um fines.Hac uidoria infignis , a Cadufijs rex creatus in Mediam
tranfqtlomniqs proumcia uaftata,magnam gloriam alTecutus eft. Vergens in
fenium , cum inftaret uhx&nis , exeeratus eftfuccelTores qui odium inimid- b
tiami^ inter Cadufios ac Medos delerent t qui pacem procurarer, exilio rnuP

Cadufius elTet. Quapropter Cadufii femper
Medis hoftes exntere,nunquam illorum regibus fubditf,ufc« ad Cyrum Per-
arumregem. PoftAnfthei obitu in Medis regnauit Artines annis duobus
u ginti, Artabanus quadragmta.PofthuneParthi a Medis deficietes cura
patriam urbemqj Sacis tradidiflent, magnum bellum inter Sacas Medosm

eft,excitarunt. Pax tal’

ScTmnemS“l/

tum regina erat mulier,Tarina nomine/bel-
rum ap^tens . audacia quoque 5C rebus geftis exteris fceminis inter Sacas
ii ntorf ea patria mulieres robuftas,qux uiros appetut prxfertim bel-

+

deruntlepulchro auream ftatuaminftarcolofli honores/nfir i *,'^*^*^*'

Iiatjad fepulchri magnificentiam impenderunt qux fuis
uerunt largiri. Aftibara Medorum rege in EcbatZnTr
filius Apanda regnum ceoit aGrxeit Afiv:.r. ^^'^^^^^^"^‘^^mdefunefto,

ge Perfarum df ’ ^fiyages nominatus : quo ^ Cyro re-

8 miarum deuido, Medorum regnum ad Perfas tranfijt ; de quibuXlo-

co.fcri-

f

RERVM A NTI(i.V AR VM LIB. III* ft

A coicribcmus; De Aflfynorum Medorum^ inipcrfo,dc^ his in quibus diP
feticiunc fcnptores/atis didum putamust Nunc ad Indos,ea^ quae de his tra
duntur,tran(eundum*

DESC RITTIO INDIAE, ET DE

tjs (^<e in ea jiunt Indorum moribus CT itt>^

■ jlitutiSi. Cap^

I Ndiamquatuor latera difiindaefi:* Quod ad orientem, quodque ad meri^
diem u€rgit,magnu mare circundat* Quod ardos fpedat, Haemodus moS
ab ea Scythia quam habitat hi qui appellantur Sacaejdiuidit+ Quartum,quod
cft ad occidentem , fluuius Indus terminat , omnium fere poft Ninum maxi^
must Magnitudinem Indiae ab oriente ad occaium icribuntftadiorum uigin^
tiodo milium,a ieptentrione ad meridiem milium duorum ac triginta* H^c
tanta Indiae magnitudo circulo aeftiui tropici uidetur iiibieda. In multis Indi^
locis aiunt eredum lignum nullam a (ole umbram reddere: node Ardos na
uideri* In ultimis ucrd minime afpici Ardurum : quo in loco umbras uerfijs
meridiem inclinare dicunt* India multos montes ac magnos continet, arbori
bus omnis generis oppletos* Campos infuper plurimos,maximoscp,frudi^
bus uberes, pulchritudine egregios. Diuiia efl flaminum multitudine, agros
plurifariam rigantium. Ifta ex re bis in anno praebet frudus : animantia uarif
generis producit prae emeteris magna, ac robufta, partim terreftria, partim uo^
lantia^ Elephantes infuper plurimos maximos^, qui Libycos robore exceL
lant. Vtuntur his,quos uenatione abunde ca piunt, in pr^lijs: multumepad ui
foriam conferunt.Homines quocp fert proceros ac ualidos,6^ artificio acco^
modatos: ut qui adem purum ducant, &: aquam bibant ialubrem. Terra &C,
domefticis frudibus opulenta eft,& uarrjs multiplicibus^ metallis foecunda*.
Naicitur in ea ingens argenti auriepuis : non parum quo(^ aeris,ferri^, & ori
chalci.Multa iniuper ad cultum utilitatem^ uitae,&r belli apparatum .Prate^

B rea inter alias iegetes fit apud Indos plurimum milij ac leguminu, agros aqua
fluminum irrigante. Oryza quo<p, dC quod appellant boiphorum , muka^
alia ad cibum utilia. Plures iniuper frudus,animantium nutrimentatqu^lon
gum eflet recenfere. Ob hanc cauiam affirmat nunquam Indiam fame aut re:»
rum inopia premi.Nam cum bis annis fingulis iegetes ferat,hunc quidehye^
me, quo tempore alij rizum ierunt, perdpiunt : alterum aeftate, cum oryza, (e
iamus,boiphorus,milium,ieruntur. Quo accidit,ut praecipua fit apud Indos
ubertas : cum dC fua fponte nafcatur frudus, 8^ paluftres dulcedine prtecipua
radices magnam copiam uidui hominum praebeant. Omnis enim fere eam--
peflris regio dulcem cum a fluminibus humorem fufcipif,tum a pluuia , qua:
certo anni tempore fieri aeftate confueuit. Sunt radices quoq^ paluftres aefiu
decodae,fed magnarum pr^cipuearundinum,dulces.Confert etiam ad Indo
rum fertilitatem confuetudo quae in bellis (eruatur. Nam apud ceteras gen-
tes hoftes belloru tempore regiones fpoliat, uaftantffi > necp agros coli finunt.
apud Indos uero belli tempeftate in campis opus runicum exercent abfq; cu'
ra agricolae, procul ab omni diicrimine belli. Hoftes in praeltjs mutua c^de
graflantur : agricolis nulla in re nocent, icd intados relinquunt , tanquam
communis utilitatis minifiros. Neque uero hoftium agros urunt, neque cae^
dunt arbores. Habent infuper Indi plura flumina,ingcntia^ , nauigtjs apta,
qu^ ex fontibus montium ad ieptentrionem uergentium in campeftria decur
runt. Horum permulti in unum coeuntes, in Gangem defluunt.Eius latitu^
do fiadiorum efl triginta.Fcrtur i feptentrione ad meridiem, in que mare O' '
ceanum ingreditur , delapius uerfus orientem per Gandaros,apud quos per^
m^lti funt maximf que elephanti. Quo accidit, ut nullus unquam eis rex ad^
tienaimperarit, propinquis gentibus numerum uiWque beluarum ueritis.

Alexan-

DIODORISICVLI

Alexander Macedo totius imperium adeptus/olos Gandaros non op A

pugnauit.Nam cum ad Gangem cum exercitu perueniflTetjCXteris Obi fubdi-
xis Indis, ut nouit Gandaros quatuor milibus elephantis ad bellu paratos, nc-
qua^eos armislaceffiuit. Indus eodem modo quo Ganges ab Ardomcipi"
cnsjn(^ Oceanum fluens , Indiam diuidit,iapfus 9 per loca patentia augetur
pluribus egregijs fluuijs qui in eum decurrunt, quoru pr^cipui Hipanes,Hy
dafpes^ dC AceOnes dicunt, funtpr^ter hos haud uulgaria flumina Indiam
mterlabentia,qux regiones eas hortis uarijscp frudibus uberes reddunt. Cur
in India plura maximacprintflumina,caufas philofophi phyOci^ afleruf,In-
diam Otu eflTehumidamrScythas uer6,Badrianos, Arianos^ uicinasgentes
elatiores. Merito igitur humiditatem ex iuperioribus locis ad infima fluent^
plures &raquofiores fluuios reddidere. Sed quod accidit inter caeteros fluuib
quem dicunt Sillan,eft didu mirabile.Defluens enim a monte eiufilem nomi
nis abrupto,ne(^ alterius fluuij decuriii audus,abforbetur ab hiatu terrar. In^
diam omnem,cum fupra modum amplitudine excedat , multae uariae^ inco^
funtgentes : quaru nulla origine extra Indiam trahit, fed omnes indigetes ap^
pellantur. Nun^ externa colonia illuc adtjt, neqp ipfi ad alias gentes mifere;
Aflerunt priicos inde homines his cibis^quos terra fiia (ponte produceret, pel
libus^ animalium, quemadmodu 8C Gr^cos,pro ueftibus ufbs: artes<^ 5C cg
tera ad uitam necefl&ria paulatim adinuenta,utilitate homines docente,quib.
natura manus,IoqueIam , dC animipraeiiantia adiumenta uitae dedifler. Tra^
dunt qui prudentiores apud Indos fuere , prilcis temporibus, cum adhuc ho"
mines diiperfi per uicos liabitarent,uenifle ad Indos cum exercitu ex occiden
tali plaga Dionyfium,omnem^ peragrafle Indiamullis adhuc praeclaris con-'
ftitutis urbibus quae ei obfifteret. Cum uerd ob ingentes aeftus exercitus eius
pefte interiret,ut dux prudens in m ontes ex locis planis milites traduxit. Vbi
cum uenti frigidi afflarent, aquae potu uterentur,quae pura ex fontibus ma^
nabat,a morbo luntliberati.Locum montanuin quo exercitus a pefte euafit,
femur appelIauit.Vnde& Graecos tradidifledeeo Deo pofterisferunt,inIo' b
uis fem ore Diony fium effe nutritum. Cum multos frueftus Indos plantare do
cuiflet,6^ uini quoqa, aliorum^ ad uitam' utilium iifum dedit: plures infuper
condidit egregias urbes,coges ex uillis in ciuitate migrare. Deoru quocp cub
tum tradidit .Megesaciudiciacoftituit.Tandem propter impenfabcneficia,r€
rumcj^ uarias inuetiones Deus exiftimatuseft,& immortalm honore potitus.
Scribuntetiam mulierumultitudinem in exercitu circiinduxifle,ufumcpefre
in acie tyrripanis cymbalis^, nondu tuba reperta. Cum Indis imperaflTet an-
nos duos 8C quinquaginta , ftnex defunefius eft : cui fucceflerunt in regno fi-
li] ♦ ied paulatim labente fucceffbru culpa principatu, cum logo tempore poft
regnu omnino defecifletjciuitates libertate afleruere. Haec de Diony fio, decp
progenitoribus eius, ab his qui Indiae montana incolunt, traduntur. Hercule
praeterea uolunt ad Indos accefli(re,ficut & Grxci,claua, pelle^ leonis orna-
tum : qui corporis ipboreuirtuteqp multo caeteros homines excefler it, terrae
infuper ac maris moftra perdomuerit. Cum multas cepiffet uxores, filios plu
res,natam unica genuit, filrjs, cum ad aetate perueniflTent, omnediftribuit In^
diam,regnis pro numero filioruconftitutis. Filiam ab fe nutritam reginam fe
cit.MuItaspr^tereaciuitatesabeo conditas feribunt: maxima clariflimamcp
appellauit Palibotra. In qua iumptuoia aedificata regia, multos in eam intro-
duxit incolas, iepulchris etia fluminibusep reddidit urbem munitiore.Et ipi^
quidem Hercules cum e uita migralTet, immortalm honorem confecutuseft.

o eri eius per multa regnantes iecula,nil dignu memoria geflerc, neq^ exer
citu a iquo extra India ducfio,nec^ colonia ad alias natioes m ifla. Multis poft
annis Pjyritn^ ciuitates in libertatem fe uindicarunt. Nationes quadam reg-
num ulcp ad Alexandri aduentupaflkfunr* Cumlegesapudlndosuariceha-

beamur.

HeJLVM ANTi(17ARVM LlB. IIL
^ beantar^admiratione tamen digni hac fuer ut , a pnfcis eorum philofbphis €>
ditac+ Lege enim fenxcr unt,nemmem omnino feruum cffe : liberos aequo lu^
re honorecp haberi omnes^ Qui afluefeerent nec^p pracftare cxterisytiecp iniu^
ria quenquam afRcere, optime ad omnes fortunae caius inftituiffe uitam^ Stub
tumianeuiderij leges aequas omnibus pofitas , fortunanon aequeomnibus
communes efl[e> Indorum populus in tribus feptem eft diftributus^ Prima
cft philofophorum , qui caeteris numero pauciores , fupereminent d/gnitatev
Hi ab omni opere immunes, necp feruiunt cuiquam , necp imperant : recipp
untepa priuatis et ea quibus facra dijs faciant4& curam habent defunctorum^
tanquam chari dtjs, & quae fiant apud inferos, praecipue norint t proptera do^
na plurima honores'que eis impenduntunMultum uerd profurt Indorum
uitact Nam anni principio una conucnienteSjficcitates,pluuiaSjUentc)s, mor>
bos praedicunt , caetera^ quorum cognitio poific utilis efle^ Futura enim aii^
diences tum populus , tum rex,S^ futura declinant mala, 8^ bonis futuris im>
minennQui philofbphus falia praedixerit, nullam,praeterquam quod p€rpe>
tuo filet, poenam fubit^ Secunda tribus eft agricolarum, qui multitudine fu-^
perantes caeteros,a bello reliquo' que opere liberi, iblis agris colendis tempus
impartiunnNullushoftis eos lacefl[it,ne<^ (poliat: fed exiftimans illos in com
muni utilitate uerlari , ab omni iniuria abftinen Ita foluti metu agricoise , ter-*
ram' que libere colentes, rerum afferunt ubertatem» V iuunt autem in campis
cum uxore acliberis,ne(5 in urbes commeant»Dant regi (omnis enim India
fubdita eft regibus) tributum» Nulli priuato licet agros poffider e, praeter tr P
butum: & quartam quoqp frueftuum partem regibus impendunt» Tertiam
tribum conficiunt omnis generis paftores,qui ne<j in ciuitatibus, necp in uib
lis morantur» Vtuntur tabernaculis: uenatu, ac retibus tutas a feris auibus<^
regiones reddunt» Hoc exercitio Indiam dornefticam pracftant , multisua^
rijs^ tum befttjs,tum auibusfementi agricolarum infeftis copiofam. Quar>
tum locum artifices tenent: quorum pars armis, pars rufticis infi:rumentis,aa
B Itj altjs utilibus rebus fabricandis uacant»Hi non folumimmunes a tributo
iimt,led frumentum infuper a regia percipiunt» Quinto ordine mil!tes,fed
numero iecundi,belli di(ciplinaexercentur»Omnis ea multitudo armis dedi^
ta,tum equi elephanti^ bello apti ex regia uicftum habenu Sextus cft ordo
Ephororum» Hi quatcunc^ in India aguntur inipicientes ^ regi referunt : ubi
rex defit,principibus» Septimo loco exiftunt, qui publicis confiftjspreiunf^
numero pauci{Iimi,nobilitate prudentia^ maxime infignes» Ex his enim ad
regum confilia, tum adrempublicam curandam, tum ad res dubias iudicaiv
das adicilcuntur^Duces infuper ex his deliguntur,ac principes»Has in partes
politia India? diftributa , haudquaqua licet unius ordinis uirum alterius uxo^
rem duc€re,nec]p exercitium mutare» nec^ enim fas eft militem agrum coler Ci
autphiloibphari artifice» Habet India plurimos maximoscp elephat6s,fortitu
dine ac magnitudine pra?ftantes»Coit hoc animal,no,licut quidam putat,pr O
mifcue,fed uelut equi,&r reliqua quadrupedia»Decimo ac fexto ad minus mS
feutplurimu pariunt, quando cg ocftauo 8C decimo» Vnicum,ueluti cqui,par^
turiunttquenutriunt matres annis fex» Viuunt maiori ex parte aetate longgui
hominis»Qui uero maxime fenefeunt, annis ducentis»Sunt & apud Indos fia
tutiprincipes,qui iniurias ab aduenis prohibeant» Si qui eorninfirmcnt,coiv
dudlis medicis curat,defunclos^ (epeliut,eoru pecunia proximioribus tradF
ta»Iudiccscaufascogno(cut: fontes diligenter puniut» Etdelndishaclenus^

DB SCYTHIS S,

^ IdyptrbordSi, Capi. ^

V nede Scythis,qui funt Indiae cotermini,dicendum»Hi olim a primor>
dio paruam patriam poftidebaattPoftmodum paulatim per uirtutem

SCuF

N

DIODORI SICVLI

uircs audi/, cum rcg/oncs mul tas fibi fubdidiflTent , in magnum imperium *
cloriamcK peruenere. Ea primum natio iuxta A raxem flumen parua numc'
ro propterm ignobilitatem contcmpta.copfedit.Nadliregem quendambel-
licofum &: militari uirtute praecipuum, agros ampliarunt, motanos quidem
ufcB ad Caucafum,campeftrcs uerd ufep ad Oceanum , & Mgotida paludem,
aliacR locaad Tanaim uf$ flumeiOFabulantur Scythg, nata^apud eos ex ter

rauirginem umbilico tenushomini^orma,reliquauiper»,Eamgenuinepu

crum,cuius nomen fuerit Scytha* Hunc, cum omniu qui ante eum fuerant,
clarilTimus euafifletjindidiflepopulis Scytharum nomen. Inter huius regis
paftorcs extitifle fratres duos iumma uirtute, unum Plutonem , alteru Na-
pim appellatos ; qui magnis rebus geftis , regno inter fe diuifo, alteros popu-
los Plutones,alteros Napas uocitarunnHorum magno poft tempore regum
progenies uirtute Sd belli artibus inflgnis , regiones ultra T anaim ufquc ad
Thmciamfubiecit.Verfls deinde ad alteram partem armis , ad Nilum Aegy-
pti peruenere : redadiiscp in poteftatem quae intermedix erant gentibus,ufcg
ad orientis Oceanum,8<: Cafpium mare,paludem 9 Mgotidem imperiu pro-
tenderunt, Audia uiribus ea gens,reges habuit memoria dignos.a quib. qui-
dam Sacx,hi Maflagetx, quidam Arimafpi alio nomine appellati. Sub hisrc
gibus ex jjuincijs a fe bello fubaefiis colonise dedudtac funt, fed duae maximae:
aitera ex Aflyrijs, inter Paphlagoniam ac Pontu pouta : ex Medis altera, po-
ne Tanaim flumen,cuius populum Sauromatas appellarunt. Hi multis poft
annis imperio late diffufo,magna ex parte uaftata Scythia,eam penitus defer-
tam cultoribus reddidere. Deinceps deficiente Scytharu principatu, regnafle
feminas dicunt fortitudine corporum praeclaras. In his enim gentibus exer-
centur ad bellum feminae, uiris nihilo uirtute inferiores. A' quarum mul-
tis uirtute egregtjs magnae r es non tantum in Scythia funt, ied in propinquis
locis geftx. Cyrum quidem Periarum regem cum ingenti exercitu Scythiam
ingreflum,a Scytharum regina prglio fuperatu, captum^ cruci affixit. Adeo
autem Amazonu uires claruere,ut non folum multas uicinas gentes, fed ma- b
gnam etiam Europae Afiae^ partem fubegerint : de quibus pofteaquam Icri-
bere coepimus,haud abfurdum erit,qug de illis magis fabulofequam uerelcri
buntur, referre. Penes Thermodoonta fluuium primum gens Amazonum
fuit ; qutc uiris fimiles,bellicis artibus, uiribus^ corporis praeftabant. Earum
regina exercitu mulierum coadlojcxercuifle traditur eas militari dilciplina:
acnonnullas ex uicinis gentibus expugnafle. Eius deinde gloria Sd uiribus
ampliatis,propinquis^ fiibadlis gentibus,filiam genuit,quam Martis filiam
appellautt. V iros ad texturam, muliebria^ deputauit exercitia. Lege autc
ftatuit,utfoIae feminae in re militari erudirentur,uiris interdidla effent arma,
feruilia^ officia permiffii,Maribus qui ex eis nafcebatur, crura ac brachia de-
bilitabant, quo bello inutiles fierent. Foeminabus dexteram inurebant mam
mam , nepugnacefletimpedimento: ex quo S^Amazomim eis eft inditum
nomen.Regiiia, Aprudentia, 8«: rei militaris opinione praeftans,urbem prae-
clara in oftijs Thermodoontis , quam appellauit Themilcyram , ines ea regia
inlignemcondidit.Cum in bellis militarem difciplinam fummo ordine ferua
ret,primum propinquas omneis gentes ufip ad Tanaim flumen fuo imperio
addidit. In quadam deinceps pugna cum uiriliter dimicans interiflet, filia in
regno fiiccedens , per^ omnia matris uirtutem imitata, gefta eius fuperauit,
nam uirgines a primis annis uenationibus exerdtans , quotidieadbelli mu-
nia inftruxit.Marti quo^ & Dianae iacrificia inftituit, qux Tauropolium ap
pcllauit. Sacra facere edocuit, VltraTanaim exercitu traduefio, omnes eius o-
ra: gentes ad Thraciam uf^ deuicit. In regnum deinde cum multis fpoliis re-
uerfa,magnifica eis deis templa conftruxit,omnium fubditorum bcncuolen-
tiam iufto atquo^ imperio adepta, T uin ad alteram fluminis partem uerfis

' armis.

. ar ANTIQ.VARVM tIB. III.

A armi*, AOaiparcem u% ad Syriam bello fubegit. Poft huius obitum propin-

quiorge^em regno luccedebatjiufte imperans , ita ut Amazones magno

•mperio SCglona potirentur. Multis pdft feculis uulgata earum per omnem
orbem uirtme, Herculi Semeles ac louis filio ab Euryftheo mandatum fuifle
traduntjUt Hippolyta: Amazonis baltheum adfeferret. Qua ex reillato A-
inazonibus bello, acic(j profligato earum exercitu,ui< 3 amHippolytam cum
baltheo cepit; quopraelio Amazonum eli regnum deletum.Barbaras dein'
deproximas gentes, contempto Amazonum nomine, praeteritarum iniuria-
rum memores,adeo gentem earum continuo bello contriuifle aiunt utipfit-

i^m fitnomen et genus extincSum.Paulo poft hanc Herculis expeditionem,

Troiam belli tempore, Pentefileam reginam Martis filiam tradunt fuarii cx’
de perKrritam,cum^mazonum reliquijs ex patria profuga , Troianis au-
xiho affuiffe ac poft Hecfloris obitum multis prxclaris belli facinoribus edi-

interfedam. Hancpoftremam Amazonum prxcipua uirtute
exntiile,reliquiascp deinceps eius gentis paulatim defecilTe ferut. Ea caufa eft
cur apud pofteros cum robur earum uirtusm refertur , fabularum antiquarS
loco accipiantur. Nobis pofteaqua res Aiix qux ad Arcium uergunt, dig-
Ms duximus qua:pofteritatimandarentur,haudabfurdum uifum eft,qux de
Hyperboreis traduntur,confcribere.Eorum qui ueteres fimilescR fabulis hi-
itorias fcribunt, Hecatxus quidam^ alij oppofitam Celtis iuxta Oceanu eife
inlubm haud multo Sicilia minorem pone Ardos tradunt : habitariq} ab his
qui Hyperborei,eo quod uento Borex fint adm odu fubditi,appellantur : in-
lulam uero fertilem ac fruduoiam,ut in qua frudus annui bis naftuntur. Fa-
•"“/.^"‘“^Latonam in ea mtam : unde 8 C Apollo ibi prx exteris diis maxime
colitur.fcfle quocp eius mfulghomines ueluti quofdam Apollinis facerdotes
raius laudes arhymnos quotidie in cantu celebret , fummem eum honorent
deum. Prgterea lucum ingentem, templum^ Apollinis forma rotunda egre
gium,multis9 donis ate^ ornamentis cumulatum. Vrbs ei facra eft cuiusTn-
B colas maiori ex parte aiunt efle cithariftas,continue9 in templo fonare caiien
tes hymnos in Apollinis laudem,cantu9 eius gefta exornantes. Habent Hy-
perborei propriam linguam Grxeis : fed Athenienfibus maxime Deliis® fo
cietate ac beneuolentia iundi fimt,a priftis temporibus ccepta.Etenim cSx-
cos quofdam dicut cum ad Hyperboreos tranfiirent,dona fumptuofa in tem-
plo appofuifl^Grxcis literis inferipta. Eodem pado ex Hyperboreis olim
A^rim uenilTeinGrxciam, amicitiam^ cum Delijs antea contradafirmaf
fe* r erunt inuiper lunam m hac infula uideri parum a terra diftantem.ac terre
Iftes quofdam ueluti cumulos habentem in fe manifeftos. Dicunt q uock eum
Deum per annos undeuiginti adire infulam , in quib. aftrorum reuolutiones
perhciantur. Obeam rem huiufmodi annorum tempus a Grxeis Metonus
amms nominatur.Intereacitharafonare, pfallere^ nodu continuo ab xqiii-
nodio uernali uiqp ad Pleiadum ortum Deus exiftimatur , uoluptati deditus,
Ke^x ciuitati imperant hic, templo^ prxfunt ij, quos appellantBoreadas,
progenies Borex,qux per genus recipit principatum.

DE IDEQJ^E HIS QJ^^E

in capta cj^cfahulantun Cap^ -X' I L
Vnc ad reliquas Aiiaj partes, eas praefertim in quibus continetur Ara-
i N bia,tranleundum» Ea inter Syria Aegyptumm fita , multis uarijscR di-
ftinguiturgentiDus*Nam qux uergunt ad Orientem partes, Arabes incolut,
quos nominant Abateos,habitantes patriam tum defertam,tum inaquofam,
tum in P^cjs fere^m frudus» Ideom latrodntjs vicinis gentibus infefti fiint,
atep inuicti bello» Qui regionem aquis carentem tenet, puteos effodiunt ex-
teris Ignotos : quae res holiium pericula depellit» Nam qui eos perfequuntur,

f aut

)

aut errantes fiti deficiunt/ontium mfcitia : aut mx redeunt,Iabore defat/gatf, A
Ob hanc caufam Arabes ea loca incolentes , cum bello expugnari nequeant,
liben umunt: neq^ ulli unquam externo regi, non Affyrio, non Medo, non
Perfe paruerunt* Ipfi Macedonuni reges nunquam eos fiibigere quanttim^
uis magnis copijs ualuere* Eft m regione Abataeoru (axum natura admodum
munitum,unico angufto^ alcenfu euntibus patens, paucis cuftodibus eges x
ftagnum quocp ingens , ut longitudine quinquaginta, latitudine fexagin-

tafermeftadia cople(flatur,arphaltu producens, ex quo no paruu uecSigal per
• cipCEius aqua odoris eftpeflimi, atep amari* quo fit utnecp pifces producat,
necp aliquodaquatileanimaUEtcumpluresduicis aquae Euutj inilluddecur-
ranr,nequa^ tame aquae natura mutat* Aiphaltu ftagni medietas plurimu an
nuatim gignit : quadoq^ ad tria iugera,quado(:j ad duo* Vnde & circunftan^
tes barbari maiore partem taurum,minore uitulum appellant* Plenus afplial^
to lacus procul aipicientibus infula apparet* Cum aiphaltum lacus eft egeftu^
rus,palam ante uigefimum dC fecundum diem apparent figna* Etenim circa
ftagnum ftadijs pluribus fcctor a uento excitatus , proprium argento aurocp
dC aeri colorem aufert : uento iterum reflante reftituitur* propinqua loca ex ca
lorefoetore<^ lacus corrupta,& morbos afferunt incolis, dC breuioris uit^red
dunt* Fertilis eft ea palmis regio,quae fluminibus aut aquis fontium rigatur*
JNafeitur & in quadam eius conualle ad multa medicis utile ballamum,maxP
mum uc(ftigal,cum nulla orbis pars alia eam plantam producat* Ab hac defor
ta arida^ patria uicina Arabia adeo differt, ut multitudine fruduum , ca^tera^
rum^ rerum qu^ in ea naicuntur,felix nominetur* Calamo enim,& eo quem
appellant fchinum , rebus^ alijs quae aromata dicuntur, plurimum abundat*
foltjs praeterea odoris fuauiifimi,& quod ex arboribus ftillatgummi* myrrha
etiam, dC dijs gratiflimum, per^ uniucrfum orbe diffulixm thus extrema Ara
biaeferunt:coftuminruper,cafiam,cinamomum, 8C alia eiufitiodi plura*Her^
bae uero 8C arbufta odorifera adeo illic abundat, ut quae caeteri raro (uper deo^
rum altaribus ponant , illi pro lignis in furnis comburant : his^ quae apud a- n
lios habentur rara, Arabes feruorum domi ledos fternant* Cinamomum utP
litate excellens,ad hoc refina,miri^ odoris terebinthus, apud Arabes nafoun
f ur*]V[ontes non folum abietes ac populos proferunt,ied cedros, & quem uo-
eant baraton * plurimas uero alias nutrit plantas, fuauem odorem tranfeuntF
bus infpirantes* Natura id foli accidit, ut dulces in eo odores orti ferat* Nam
quibufdam in locis eflroffa terra,aliquae reperiuntur fiiaueolentes glebae* quae
ueluti metalla fufae,lapides ingentes fiunt,aedificandis domibus apti*In eos cu
guttae aquae pluuiae cadunt , ita liquefiunt ex humiditate iundurae lapidum,
commifoentur^ inuiccm,ut unicus murus appareat*Effoditur in Arabia au^
rum ,quod non ignidecoquitur,ut apud alios confueuit: fedeueftigio efiof
rum,nucibus id caftaneis fimile reperitur*coIore eft ita lucido, ut preciofos 1^
ipides ab artificibus auro inclufos,fplendidiores reddat* Pecorum adeo fertilis
Arabia cft,ut nationes plurimas uitam paftorum ducentes enutriat* Frumen

tonon cg€t,multarum rerum ubertate opulenta*Pars Syriae cotermina mub

tas uariascj nutrit feras* Nam dC leones &: pardali multo plures maioresm in
ca ^ m Libya reperiuntur: praeter hos quiBabylonrj uocantur tigres Fert
animalia naturx duplicis, mixta fpecie: quorum aliquos appellant ftruthioca-
melos , qui ex ftruthione camelo^ conflant : unde & nomen trahunt,magni

tudmeadcameli naf^ntesmodum.Capitefuntpiljs minutis, oculis groffiod

?erreTw ’ penn.s duobus cruribus,pcdibus ungula filTa : ut

S graui-tatem ne% altius ex^

tes. quos fepius lapide pedibus uclutt funda «dio ferit, Cum effugere nequit.

inter

DIODORI SlCVLl

ANTiaVARVM LIB. III. fi,

A umbrofa loca caput abfcondit, non natur» defid/a,nc

uideatur autconfpioatur ab ali]s, ut quidam putat t fed quia ea corporis pars
c»tens debthor,urnbram fibt pro tutela parat. Natura enim, optima fineulis
animantibus ad futfalutem magiftra,non fug tantum, fed eorum quom quos
procreat cura ialutis gerit.Qui camelopardi uocantur,ab his ambobus a qui-
bus lortiuntur nomen,naicuntur : fed camelis exiftunt minores StT breuiore
collo : capite,oculis,colore,pilis,pardis fimiles : ungui» fiflura.cameloi cau-
dam h^abet longam in modum pardi. Nafcuntur etiam in Arabia tragelaphi
ac bubali' alia uan^ formas mixtaem naturas animantia, qux breuita^

tis gratia omium^. Videtur aut ibi regioni ad meridiem politae plurima sis'
nendi uirtutein affe^e: propterea^ plurima in eis locis uaria ac pulchra ani-
mantia natura neri.Eadem caufa dC in Aegypto crocodili,^ fluuiatiles equi;
m Aethiopia uero ac Lib y» defertis elephantes multi, uarij ferpentes, draco-
nes,cacterae^ fer» magnitudine ac uiribus eximi» naicuntur . in India quocft
elephantes mole,uiribus, multitudinereliquis funtantecellentes.Nonfolum
aut his in regionibus animalia ipecie diueria lolis opere uirtute® fiunt, ied la
pidfs quocp natur» uari»,tum colore tum Iplendore admodum lucido. Cry-
ftallus enim lapis ex aqua oritur pura, congclata,no quidem frigore,fed diur
ni calons ui,qua duritie ieruet,uarioscp lufcipiat colores.Smaragdi enim be*
ry lliqp inter metalla »rea nalcentes,a iiiperis formam coloremcB capiunt. La-
pidibus etiam aureis,folis »ftus eum colorem indidit, ^apropter &: adulte-
rinos quocp arte hominum colore addito, cryftallos fieri tradunt. Carbuncu-
loru infuper uarias fpecies folis uirtus efficit. Eodem modo diuerfarum auiu
formis color eft additus : utinuicem differentes, qu»dam omnino purpureo,
ali» Iplendido, nonnull» croceo , ali» imaragdi colore exillant; qu» omnia
luminefolis effici uidemus. Hoc in iride confpicereccelefti licet, qu»ua-

rios colores a fole accipit.Horum uarietatem Naturales fuperioribus tribuur,
calore folis cooperante,qui uiuifleet omnium rerum formas, deni® florS ter-
r »9 colorum uarietates faciat ; cuius naturale opus ars poftea hominu natu-
^ ra docete imitata, uarios fingulis rebus colores addiderit.Etenim colores,fru-
(ffuum odores,faporu uarietates , animalium magnitudinem, cuiufcK rei for-
mam, terrarum diuerfas fpecies, conflat folis caliditate fierfiqui terr» humidi
tate cocalefacfla,cuiuslibetrei naturam producat, Itacp necp Parius,nem alius
quiuis mirandus !apis,cum Arabicis efl comparandus,quoru et albedo fplen
dida eft,&: pondus graue,nec c»teris cedunt leuitatc.Hanc ei prouinci» pro-
prietatem uirtus folis,ut diximus,elargitur. Calor enim condenfat.ficcitas co

primit,fplendor illuminat, Auiu genus omne caloris particeps,uolans prop

ter leuitatem,folis opera diuerfi efl coloris , in regionibus pr»fertim foli pro-
pinquis.Babylonia pauones plurimos colore uario diflincflos nutrit. Vltima
Syria fert pfitacos,porphyriones^, acmeleagridas,plures® alias animatium
fpecies coloribus uarias. Simili modo &:dealtjs fimilis plag» locis, ut efl In-
dia, Rubrum mare, Aethiopia, &: Liby» portio.Sed partes orientis qu» fera
ciores funt,nobiliora maiora ferunt animantia,reliqu» fecundum (olis uir-
tutem.Eodem pacflo inter arbores palm»in Libya frueflus producunt iquali-
dos a eparuos; in interiori Syria qui carioti appellantur,iunt alijs excellentio-
res tum dulcedine,tum magnitudine, tum humore. His maiores multo Ara-
bia fert, ac Babylonia ; quorum magnitudo fex ifl digitorum. Colore firnt
quidam fub»reo,nonnulli pun'iceo,alr) purpureo, afpetfiu amoeni, & fuaues
guflu. Palmarii arbor procera efl,ftipite tereti, StT ufmad uerticem »quo; co
ma eius uarie circumquacp diffunditur. Ea qu»ad meridiem fpecflat Arabia,
felix cognominatur.Interiorem paflores colunt,in tabernaculis uitam ducen
tes.Hi pecoribus armentis^ dediti,latos habitat campos.Qu» inter hos feli*
cem^ Arabiam imeriacet,ab% aqua efl,&:,ut iam diximus,deferta. Que ad

f » occa-

'<J4 DIODORI SICVL!

occafum ucrgttjarctiofa eft penitiis.per eam iter qui' faciunt, quemadmadunfi a
m mari nautas, Ardi Ogna itineris duces habente Reliqua pars Arabi ^ uerfus
Syriam flta , multifariam agrorum cultoribus mercatoribus^ referta eft : qui
eorum quae exportant pr^mtjs alledi,quae rara apud caeteros babentur,abua
de fubminiftrant.Quae ad Oceanum pars reipiGit,iupra felicem Arabiam po
fita,multis<^ ac magnis diuifa fluutjs, plures ftagnantes locos paludes^ haud
parui ambitus facit, quse tum flumina tum imbrium aquis irrigata, maiori ex
parte duplici fr udu abundat, N utrit aut is locus elephantorum greges , alia^
uaria ac diueria ipecie forma^ animalia^ Pecorum infuperjpraeiertim boum
atcj ouium magnas pinguescp caudas habentium copiofa eft^ Multa quoqp et
diueria camelorum probet genera, tum pinguium,tum macilentorum : quo--
rum nonnulli gibbum duplicem in dorfo habent , a quo &r ditili nominatur*
Horum carnibus lade<^ uefcuntur incolae* Quidam ferendis oneribusapti,^
fupra decem frumenti medim nas , homines uero quincj in ledo iacentes ue-
hunt* Anacoli uer6,Lagari(^,qui dromadum funt forma, plurimum uiaecon
ficiuntjprg fertim per deierta,& aquis caretia locajn bello quoc^p duos in cer-
tamen iagittarios fer ut dorib,,contrarie inuice iafidentes:alterum a fronte ad-
uerfus hoftem,aIteru contra periequente pugnantes*Et de Arabia hadenus*

VE INSyLlS VERSVS MBRIDE

m in Oceano inu entis ^ Cap^ JC IIL

N Vncde infula in Oceano uerfus meridiem reperta , 5C quae in ea praeter
fidem narrantur, de^ inuentionis cauia, paucis iimt explicanda* lam-
bolus a pueritia eruditus,pofl: patris,q.ui mercator extitit,obitum, ipie mer
caturae operam dedit*per Arabiam tranfiens ad aromata emenda , cum ibcijff
itineris a latronibus captus,primd cum uno ex coieruis paftor deputatus eft :
deinde una cum eo a quibuidam Aethiopibus comprehenfus, ultra^ mariti-
mam Aethiopiam dudus* Hi cum eflent externi,in expiationem eius regio-
nis capti funt*Mos erat his qui ea loca incolebant Aethiopibus, a priicis tem- b
poribus ex deoru reiponib traditus, per^ progenies uiginti, annos uero iex-
centos (progenies enim trigintaperficitur annis) obieruatus, duobus homi-
nibus expiationem facere* Habebant prapparatum nauigiolum ad ferendas
maris tempcftates aptu, &r quod duo uiri facile poflent regere* In id fex men-
fium uidu,quod iatisefletambobus,impofito,uirosinducentesmandabanty
ut iei^ndum oraculi reiponia nauiculam uerfus meridiem dirigerent : uentu
ros effe eos ad infulam felicem, & humanos homincSjqui beate uiuerent, Eo-
dern modo eorum patriam,ii ipfi in infulam ialui pei ueniflenf,iexcetisani-

nis in pace felicitate^ futuram* Sin uero longitudine maris territi curfum re-
tro uertermt,tan^ impios ac iceleftos, omni eorum genti magnarum calami
taturn caufam praebituros. Aethiopes uero aiut dies agere iuxtamare feftos,
acraqj facer^optantes,qud folita fiat expiatio, profperum nauigantium cur-
ium* rti polt quatuor menfium nauigationem multis adi tcmpeftatibiis,ad
infulam deferuntur figura rotundam,ftadiorum ambitu quincft milium* Infu
lae appropinquantibus accolx quidam obuij fcapham deducunt* Aln accur-
rentes mirantur alienigenarum aduentum : eos humaniter benignecBfuicipi

unt : quae apud fe erant, cum illis communicantes. Sunt eius infulx ImminL
corpore acmoribus haud noftris {imiles,eadem tame omnes corporis forma

ofra,uelutinerui,qud
^^'^^^^‘Corpore funt plus quam noftra agiliacrobii

dShs cTm>fr """ r ' poteft*pilis caret,

noHra parte corporis adeo per

comonfr lanugo appareat* Pulchri iunt,decori, dC corpore

ompofito.aunumforatnmamdtonoarispatenriora , quemadmodum

lingua

I

RERVM ANTia.VARVM LIB* III. es

A lingua a nobis differunt^Habet enim eorum lingua priuatim quid tum a natu
ra tum ab ingenio datum, Diuilam enim linguam natura dedit^qucC fdnditur
inmferton' parte, ut ab radice duplex efle uideatur^ Itacp uaria utuntur loque
Ia: ut non folum uoce hominum loquantur/edaumm diuerfarum imitentur
cantiis,Quod uerd uidetur admirabilius,una cum duobus hominibus perfe-

defimul tum reipondendo tum diiputandoloquutunVna enim lingua par^ ' t '

te uni loquuntur,reliqua alteri. Purum ibi elle integro anno adem conftat :
quemadmodum poeta icribitjpirum iiipra pirum, malum iiipra malum , uua
fupra uitem,ficum fupra ficum fenefcere^Eire infuper tradunt continuo diem * ‘

parem nodfiCirca meridiem nullam fieri rei alicuius umbram,cum fupra uer
ticem fol exiftat, V iuunt aut fecundum cognationes ac coctus : qui tame qua-
dringentos non excedant,Habitant in pratis,ferente abicp cultura iponte iiia
uberes frudus terra. Nam infulae uirtus , zeris^ temperies terram fua iponte
Iri^^if^r^m ultra ^ fatis eft, reddinNaicunturapud eos arundines piurime,fe
rentes uberem frudum albo eruo perfimilem. Hos colledos ipar^t aqua ca
Iida,quoad audus ouis columbae magnitudine ^quet, ex his poftmodum co-
tritis panem conficiunt,dulcedine prarftantem. Sunt etiam in ea aquaru fon-
tes permagni, ex quibus partim aquae calidae ad uium balneorum, ad curan-
dos^ morbos manant ; partim fumma dulcedine frigid^,qux ad ualetudine
conferunt. Efl: quocp omnium dodrinarum , maxime^ aftrologi^ apud eos
cura,y tuntur literis,qaas habent uiginti 6c odo fecundum uirtutem fignifi-
candijCharaderes uerofeptem: quarum quaelibet quatuor interpretatur mo
dis«Eongi{Iimae funt itatis, ut qui annos centum quinquaginta tiitam agant,

et abfcp aliquo ut plurimum morbo,Si quis febricitet,aut corpore eger fuerit*

mori ffatuta lege compellunt, Nonicribunt per latus, ut nos^ ied aiuperiori
partereda lineaad inferiorem, Mos cft eis ad certam u% ^tatem uiueretqua
perfeda, uariam fibi mortem fponte cofeifeunt. Gemina eftapud eos herbat
fuper quam li quis iaceat,in fuauem dedudus fomnu, moritur,Mulieres mi-

B nime nubunt, fed omnibus funt communes. Simili modo dckli) educantur

communi^ amore funt omnibus. Abducunt fepius a nutrientibus infantes*
ne matres filium recognoicant. Quo fit,ut cum nulla fit apud eos ambitio,aut
praecipua affedio, concordes abfi^ ulla ieditione uiuant, Efle iniuper anima-
lia ea in infula magnitudine quide parua , fed natura ac fanguinis uirtute ad-
mirabili,Corpore funt rotundo,ac teftudinibus fimili,duabus lineis inuicem
per medium tranfuerfls : in quarum cuiuslibet extremo fit auris dC oculus: ut
quatuor oculis uideant , totidem audiant auribus : urticis uentre atque intefti-
nis , in quae comefiaconfIuunt,Pedes circum habent pl ures, quibus in utran
que partem ambulant,Huius belu% ianguis mirabili afieritur uirtute. Omne
enim corpus conciiumjdum ipirat, hoc tindum fanguine,euefl:igio coh^ret.
Similiter dC manus caeia,reliquae 9 corporis,dum uita fuppetit , partes refarci-
untur,fi recenti adhuc applicetur uulneri, Quifij coetus nutrit magnas diuer-
1^ naturae aues , quibus experiuntur quales filij iint futuri, Impofitis enim fu-
per aues mtantibus , fi uolantes per aera immoti non expaueicant , educunt,
Minuero timoreignauia^ deficiunt, proijciuntur: ut necK diutius uidurf, dC

^animi exercitio inutiles,^^uiuslibet coetus ienior alijs tanquam rex,cui pard
omnes,imperat. Annis centum quinquaginta adis,ie ipfum uita ex lege pri-^
uat,polt eum lenior accipit principatu. Mare quo iniiila circundatur,fluduo
lum,oc quodmotusingentesfacit,dulcis eftaquaeguftu, Ardus,& plersec»

IteUx quae nobis apparent,minime ab illis conipiciuntur,Septem uero infula
limiii magnitudine paribus interuallis eiuidem gentis legis® exiffunt. Omni

^^^^nis terra iiia Iponte abunde uidum ferat , tame his
modelte utuntur. Simplices enim cibos appetunt,nutrimetum quod fatis eft
quaerentes: carnibus tumafl[is,tum elixis ueicuniur:coquoru artem, uarijscp

f 5 faporibus ^

1

DIODORISICVLI

faponbirsconditautinutiIi'arerjciunt:deos5 &:eum qui omnia continet^So^ ^
reliqua coeleftia colunt^Pifces^aues^uarij generis capiunt. Nafcun
tur etiam fua fponte arbores frudiferae^oleaeq^A uites , ex quibus olei uinicp
copiam educunt. Serpentes magnos, fed innocuos infula producit: quorum
carnes mir^ dulcedinis edunt. lYeftes parant ex lanugine molli ac fpicndida,
-p ex medio arundinum fumpta : iqua maritimis tincta oftrds ueftimeta purpu'
rea conficiuntur.. Varia exiftunt animantia :& quia praeter opinionem, haud
facile credita.LCertum uiuendi ordinem feruant, unico cibo dietim contenti.
rSam certo die pifces,aIioaues, quandoc^terreftria animalia edunt: oleo ali-
quando fimplicicpmen/a utuntur» Diuerfis funtexercitijs dediti. Quidam in-
uicemminiftranttaltjpifcantur , altj exercent artes , nonnulli circa alias res
ufui commodas occupantur. Quidam, exceptis ienibus,partitis inuicem ope
riSjferuitio uacat.In facris,ac diebus feftis hymnos in deorum, & maxime So-
lis laudes canunc:(cui ie &r infiilas dicarunt. [Mortuos in littorefepeliunt, ca-
•f d.auer,cum mare fluit,arena obruentes , ut aquae fluxu inundatione^ exagge
retur locus.Calamos aiunt, ex quibus frudum deccrpont,aug€ri minuf ue ad
lunas modum. Fontium aqua dulcis aciana caliditate ieruat,nifi frigida aqua
autuinuimmifceatur. Iamboius,5(rqui cum eo acceflerant,cum iepte annis
m infula manfi flent , tandem eiedos fuiflie aiunt inuitos,tanquam malos,ma-
lis^ afluetos moribus. Igitur prasparataicapha , cibiscpimpofitis abfcedere
coadi,mefibus quatuor ad regem Indiae per arenofaac uadoia loca maris ap-
pulere. Et alter quidem tempeftate pertjt:Iambolus in uillam quadam diiicr-
tens, ab incolis ad regem in urbem Alibrotam plurimum a mari difl:ante,de-
dudus eii. Cum Grtecos diligeret rex , plurimicp eoruni dodrinam faceret,
multis illum donauit. Deinde iecure in Perfidem primo, tum foipitein Grae-
ciam mifir. Haecpoftmodum lambolus literis mandauit : multande India
confcripfit, antea caeceris ignota»

DIODORI SICVLI 8

LIBER Ci,VARTVS»

k^BTHIOVIBVS QVI st^nt

ultra Libyam , de^j his (Juce apud eos antiepiitus
feruntur^ Cap, L

Ofteaquam (iipenus de Aegypti Afie® (ecunduquamm
prouinciam memoratu dignis rebus fcnpfimus , hic liber
Aethiopes, Libyos, Atlantides compledetur. Ferut Ae-
thiopes primos hominum omnium creatos eife : cuius rei
conicduram ferunt, quod no aliunde homines in eam ac-
cefferinr,fed in ipfa geniti, merito indigetes omniu cofen-
fij appellentur. Et quidem fimile ueri efl,eos qui fub meri-
diehaoitant, primos a terra fuiflc homines genitos. Nam folis calore terram
quas humida erat arefaciente, ate^ omnibus uitam dante, decens fuit locum Igl
I i propinquiorem primo naturam animantium tulifle. Aflerunt autem, deo-
rum apud eos cultum primitus adinuentum. Sacra infuper, pompas, celebri-
r^tcs,alia^ quibus drjs honores impenduntur,ab eis fuiflc reperta. Qua ex re
tpforum in deos pietate religione' que inter omnes uulgata,iiidentur Aethio- ‘
pum facra dfjs admodum grata eife.Huius rei teftimonium afferunt antiquif
Itmum fere ac celeberrimum apud Gr^cos poetarum,qui in fua Iliade louem
relrquosqj una deos introducit in Aethiopiam tum ad facra qux eis de more
Bebant,tum ad odorum fuauitatcm commigrantes.Dicitur etiam Aethiopas

fuae

.RERVM ANTIQ^VARVM LIB. IIIL
A fu^efgadeospietatispr^mmmtuhiTe^quodnunquam ab externis regibus

fubadi funtXemper enim liben permanfere* Etenim cuplures magms copi]s
apparatu^ adiierfirs eos profecSi flnt,nullus tame eorum imperio potitus eft*
Gambyfes quippe maximis uiribus Aethiopas aggreffiis , & exercitu amffif,
&: ipfe periculum fubijt uita?* Semiramis &: confihj magnitudine^&Trerumge
illarum fama exccIIenSjCum Aethiopiam intraflet^ deiperatione rerum ilibitd
abfceffit. Hercules quocp et Dionyfius uniuerfo peragrato orbe, folos Aethi-
opas etiam Aegypto conterminos,tum propter eoru in deos cultu,tum quia
inexpugnabiles uidebantur,incad:os reliquere. Affirunt infuper Aegyptios
eorum colonos effe,co!onia abOimde deducfla.Quinetiam Aegyptum olim
non terram firmam habitabilem(^,fed mare ab orbis exordio extitiffe: eam,Ir
mo poftmodum Nili inundatione ex Aethiopia adueefio, exaggerata a flumi
ne terra paulatim continente fadam.quod in ofttjs fluminis confpici licet. An
nis enim fingulis noua materia inundatione Nili oftijs appofita, cedit pelagus
ob cumulos terrg fiiperinduda* Jta regio omnis incrementa ab Aethiopia ex
terra allata cepit. Plurima? eda leges ab Aethiopibus funt ad Aegyptu tranP
latae, colonis maiorii feruantibus inftituta. Nam reges deos exiftimare,fepub
chrorum^ prj cipuum ftudium habere, alia*^ eiufmodi plura ex Aethiopum
diTciplina profecla Tunc. Statuarum iniliper magnarum ufiim, ac literaru for-
mas ab Aethiopibus acceperunt, cum Aegypttj literis utantur proprtjs. Has
quidem uulgo difeunt omnes : has nero quas facras appellant , foli facerdotes
norunt, a parentibus eorum priuatim acceptas. Apud Aethiopes ijfdem om-
nes figuris utuntur. Sacerdotes uero apud utran(^ liatione eundem ord/neiu
habent. Pure enim caftecg ad cultum deorum accedunt utricp, fimiles ferentes
ftolas3€iu(demcpfigura?iceptrum,inaratri formam, quo utuntur reges. Pi
leos etiam oblongos gefliant, circa finem umbilicii habetes ierpentibus^ quos
afpidas uocantjCircumuoIutostiTionumentufn infigne,€os qui contra regem
iniurgere audeantimortiferis morfibusiiibeffe. Plura alia de illorum antioui
g tate dicuntur, Aegyptiorumo} colonia t dequibusicriberehaudoperaeprC''
cium uidetur. Sed de Aethiopir {ireris|, quas Aegypti) lacras uocat, ne quid
depriicis rebus omittatur,dicendum. Sunt Aethiopum litcrx uartjs animan-
tibus, extremitatibusc^ hominum,atcp inflirunicntis,ied praecipue artificum^
perfimiles. Non enim iyllabarum compofitioneaut literis uerba eorum ex-
primuntur , ied imaginum forma , earum fignificatione ufu memoria? homi-
num tradita. Scribunt quidem accipitrem,crocodilum, ierpenrem,hommis
oculum , manus , faciem , & ca?tera eiufhiodi. Accipiter rem denotat cito fa-
(Sam t quoniam ha?c aliarum ferme omnium auis fit uelocilTima.Transfertur
h^cnoiiatioad domeftiicas res,qu^ uel ociter fiant. Crocodilus malum figni-
ficat. Oculus,iiiftida?ieruator, ScTtotfus corporis interpretatur cuftos. Reli-
quarum corporis partium, dextera manus digitis pafTis libertatem defignaf,
finiftra uero compreflis tenacitatem at(^ auaritiam.Eodem modo &r c^tcra-
mm corporis partium figura atque inftrumenta certum aliquid notabant.
Quae memoria hominum logo ufu ac meditatione obieruata, euefligio quid
ea exprimerent, internofeebat. Aethiopum leges quadam non parum ab rdi
quarum gentium legibus , maxime uero circa regum eletffionem , differunt^
Nam facerdotes optimos ex (eipfis eligunt. Qije uero ex eis Deus more quo-
dam bacchandum circum delatus cepit, hunc regem populus creat : ftatfmm
flexis genibus, quoniam fit diuina prouidentiadatus,ut Deum honorat. AP
fumptus in regem , uitam ducit ftatutam legibus , omnia^ agit iuxta patrios
fnor^tnecj praemio necKpcena afficiens quenquam,praeter traditam a fupe-
rioribus legem. Mos elr illis,nemin€m fubditum,cdam damnatum , morte
punire : ied quidam ex hcffonbus praeferens mortisfignum ad reum mitti-
cur , quo accepto reus domum abiens fibi mortem confeifeit» Commutare

( 4 mortem

^5 diodorisicvli

mortem cxilfOjUelutf mos eftapiid Gr^cos,nephas habctun Fcruntquenda A
miflb ad fe mortis figno, cogitalTe ex Aethiopia fugere: quod praefentiens ma
ter, 2 :onaadfiltj collum po(ita,nequa^ manibus reniti aufum, nefuis dedeco
rieflet,ftrangulalTe.Sedpr^ter omnium opinione mirandum uidetur, quod
fertur deregum morte.Nam qui in Meroefunt circa deorum iacra cultum^
dediti facerdotes,&: hi quidem maxima apud omnes pollent autoritate : cum
cis uifum fuerit, regi nunciant ut mortem oppetat* Ita enim deorum iubere re
(ponia^netj fas efle immortalium uoluntatem a mortali homine contemnfa.
lias% add^t rationes , quibus ex uetere obferuata^ confuetudine uolunta-
riam regiliiadeant mortem*Et iane fuperiores omnes reges, facerdotibus, no
armis necp ui coacSi,ied ipla uidi fuperftitione, ipote paruerut* A t Ptolemaei
fecundi tepore rex AethiopuErgamenes Gr^cis dodrinis philofophiae^
deditus,hunc primus morem ipreuit* V fus nancp prudentia rege digna, cum
militibus in Auatum,ubi templum aureum erat Aethiopum,profedus,(acer
dotibus omnibus interemptis , ueteri^ confuetudine abolita , pro uoluntate
regnum tenuit* Confuetudinem quam feruant regis amici , quamuis mira^
bilem, tame permanereadhoc uf(j tempus dicunt* Moris enim afferunt Ae>
thiopibus fuiflejutfiquando rex aliqua corporis parte ex quauis caufa debili
xaretur,domefl:ici omnes fponte fua eandem partem debilitarent* T urpe et*'
enim exifl:imabant,rege claudo no dC omnes claudos amicos effe*Et quidem
abfurdum uidebatur: cum uere fit amicitia?, ex rebus aduerfis amicorum do-
lere,Iaetari iecundis , non 8C corporis quocp doloris amieos participes effe* Fe
runt quoij confuetudinis effe , amicos ultro in regis morte uita defungi, exi -
ftimantes eum interitum gloriofum,uera?^ amicitia? teftem* Ideo haudfecik
cfl: Aethiopibus aduerfus talem amicorum conienfuminfidiasparare: cum
& rex SkT amici uno animo communi eorum coniiilant ialuti* Ha?legesapud
eos Aethiopes qui metropolim ac infula Meroen uicina^ Aegypti loca in-
colunt,{a:uantur*Sunt dC alia genera Aethiopum admodum populofa: quo-
rum hi utrafcp Nili ripas infulas^ in Nilo fitas habitant,hi A rabie funt proxi b
mi* Alq mediterraneas tenent regiones ueriiis Arabia fitas.Horum pars ma-
ior, maximem iuxta fluuium inhabitantes, colore nigri funt, facie fimiles, ca^
pillis crifpis,iyluefi:resfermeomnes,atcp aipetflu efferi, corpore robufto, un-
gues protenfos habentes,feris fimiles,abfunt^ a mutua humanitate plurimii,
uocem pronunciat acutam*In ca?teris qu^ ad uidum fpedant,nihil domeftici
humani^ habent: plurimum a noftris moribus differentes. Arma ferunt hi
quidefcutaexcorioerudobouis,ac paruas haftas :h! prxacutas fudes: quan-
docj ligneos quatuor arcus cubitorum , quibus fagittant, altero protenfo pe-
de*Confumptis iagittis,fudibus pugnant* Armant infuper ufq? ad certam ^ta
tem foeminas , quibus ut plurimum moris eft a?reum circulum in labtjs ferre.
V eftibus quidam minime utuntur , uitam per omnem nudi : expofitife folis
ardoribus, nulla re pra?terqua qux cafu fe offert,adiuuantur* Nonnulli pecu-
dum caudas,pudendis uelamen femoricircundant* Altj pecorum ucfiiiintur
pellibus«Sunt quiiubligaculis>qua? ex capillis cotcxuntjuicpad medium cor-
pus cooperiantur*Non enim oues eoru (ita fert regio) lanam habet* Cibis u-
tuntur quidam herba,qu? in aqua fua fponte circa ftagnantia ac paludofa orit
loca : quidamarborumfrucfJibus, quibus etiam corpora ab arftu meridiano
circundant. Ali] iefamum 3C lotum ierunt* Sunt qui teneras arundinum ra-
dices edant*Plures arcu exercitati,auibus occiiis famem fedant* Magna pars
pecorum carnibus , lacffe, caieo uitam ducunt* Oe dijs,quiiiiperiores ac-
colunt regiones , dupliciter ientiunt* Nam quoidam eorum opinantur fem-
piternos atque incorruptibiles effe, ueluti Solem , Lunam , SCuniucrfum
Mundum* quofdam uero putant mortalis naturx participes : fed propter
uirtutem , dc in homines benefaefia , honores immortales fuiffe ibrtitos*

Ifidem

loi _ RERVM ANTIQ.VAkVH LIB. ini. g6

A «ia«ni naftcp,Pana,HercuIcm,Iouem pradpue coIunt,exiftitnStcs multa ab
his hommum generi beneficiaimpenfa. Quidam Aethiopum nullos cenfent
eile deosj ideo que folem orientem ut hoftem ^in loca paluftria fugientes exe-
crantur. Moribus circa mortuoru funera funt uarijs.Nam hi defundos in flu
men prot)ciunt,exiftimantes id optimum iepulchrum efle.Hi ctfcundatos ui
tro diu ieruant , ne eorum aipedus fit pofteris ignotus : ne' ue in obliuibnem
incidant domefticorum. Altj in urnis fidilibus condentes,circa templa fepe-*
liunt * per quos maximum habetur preftitum iuflurandum, Regna tribuunt^
hi quid^ melioribus , arbitrati fortuntc dona utra^ dC monarchiam & uir-
tutem efle, Alij bonos paftores in regnum affiirnuntjtanquam eos qui rei op'
tima: curam habeant. Quidam ditioribus, ut qui iiiis facultatibus ibli cacteris

opituIariqueant,regnummandant,Nonnullifortitudineprarftantes eligunt

j Potantes eum qui bello plurimum pollit j iblum imperio dignum efle^
Eius iuxta Nilum oxx que Libyam refpicit, quadam portio pulchritudine ce
teras fuperat,uarias ad ufum uita res copiofe^ afferens. Ad euitandos uerd
ardentes folis aftus.paludes aptiflim um refugium habet, C^a ex re is locus a
Libycis ztcp Aethiopibus fapius bello laceffitur. Ipfi' quoque accola mutuis
decertant bellis. Accedut ad eos ex fuperiori plaga elephantes, alledi fut qui»
dam tradunt) fertilitate loci,paftus%_ fuauitate.Paludes enim mirandaa ripis
fluui) manant , in quibus multi uarij^^ut alga, arundines® , nafcuntur cibi
quos cum deguftant, libenter inhis locis morantur i confumentes® ut pluri-
mum nutrimenta hominum, eos compeUunt ad aha loca fugere, A t ipfi utpo

tepaftores,in tabernaculis habitantes,fertiliores agros fuam patriam effe pu-

tant,Elcphantes autem mediterranea arida^ loca procul ab aquis linquutma
icuorum iimpia, nam tum silus magnitudine, tum raritate fontium pauca ibi
nafcuntunT radunt quidam,in defertis ac efferis locis ferpentes, qui cum ele-
phantis propter aquas pugnet, magnitudine numero® ad mirabiles effe, C6-
plimnt enim corpus affurgentes t annixicj^ uiribus , elephantorum crura con-
B nedunt pluribus Ipiris , adeo arde , fumma^ ui,ut fpumantes beftias natura
graues ad cafum compellantium plurium concurfufado, beftiam haud faci-
le mobilem depafcuntur, omiffis inde elephantis,ad affuetos uertutur paftus.
Dicunt hos ferpentes loca fugere campefiria,habitare autem inter longas co;
ualles in altis fpeluncis , necf affuetos tutos^ deferere loCos : natura Sd cuicB
ad tutelam conferat,finguIa animantia docente. Et dehis Aethiopibus had?
nus, N unc pauca de autoribus,qui de A egyptijs at® Aethiopibus feripiere,
funtnobis dicenda. Horum nonnulli, fams, dc quidem mendaci,credentcsi
quadam fcribendi uoluptate fedudi,nullam merentur fidem, Agatharchides
quippe Lnidius in fecundo rerum AOaticarum.ac Artemidorus Ephefius iri
odauo geographigfibris,nonnulh 9 alif quiin Aegypto habitantes hiftorias
edidere, m plurimis eorum qus retulimus,conueniunt.Et fanc nos q uo tem-
pore ad Aegyptum uenimus , plurium facerdotum confuetudine ufi cum

nonnullis qui ex Aethiopia aduenerant collocuti, ab his di

• «nulta® ab hiftoricis falfd feripta de
pr^e^entes,ea m quibus conueniebant,literismandauimus.

DE (XyOD IN ENT REMIS

eff oditur f de^ cim prxparationU
tijicio. Cap^ I /,

N Vnc Aethiopes,qui meridiem uerfus 8c rubrum mare incolunt, refere-
mus, V erum prstermittendum nobis non uidctur,quomodo auf u a-
pud Aegyptios repentur. In Aegypti finibus qui ad Aethiopiam & Arabia
uergunt, loca funt metallorO feracia,ex quib.magno cum labore atqj impen-
»a aurum educitut . Nam ferra nigra natura, meatus ac ucnas habet marmoris
' ‘ ' albiffim/;

diodorisicvli

albiITImi,&: quod fuper omnem luceat fplendorem.Huk operi qm praefiint,
magna hominum copia ad excudendum aurum utuntur^ Aegypti enim rc^ A
gesfcrimine damnatos omneis^acex hoftibus captos, infuper ob aliquam fab
fam calumniam aut regum iram in carcerem detrufos.auro effodiendo depu-
rant, fimul fumpta facinorum poena , 8C magno quaeftu ex eorum labore per-
cepto* Illi compedibus uincf^i, magnus hominum numerus, abf^ ulla inter-
mifflonedie noclc^ exercentur,nulla nccp requie concefra,omni 9 ablata ef-
fugiendi facultate* Nam barbari milites diuerfainuicem lingua,eorumcufl:o-
di^pr^funt: quorum nulIus,iermonis commercio fublato , aut precibus aut
amore poteft corrumpi* Ex terra quas fuerit duriffima , plurimo igni deco^
<Sa,aurum extrahitur* Molliorem petram,&: qug mediocri labore frangitur,
ferro effodiunt infinita fere hominum milia* Qui auri uenas dij[cernit,prccce-
dit operarios, oftendens qug effodiant loca*Monftratum lapideum marmor,
robore corporis prasualidi,non arte,fed magna ui cuneis ferreis profcindunt*
Cuniculos uerd agunt noni re (flos , ied quo fplendentis auro marmoris natu
ra ducit : cum propter uarios flexus circuitus^ obicuri exiftant* Lumen opi-
fices ante frontem praeferentes , faxa magno conatu in frufta exciia , in folum
detjciunt* Ab hoc labore nunquam conquiefrunt, contumelijs uerberibus^
ad continuum opus coaefri* Impuberes pueri in duas partes diuifi , hi quidem
proieifla frufta minutatim fcindut , hi uerci efferunt* Qui annum trigefimum
excedunt, fumpta ab his ad menfuram concifa frufta , in lapideis uafis ferreo
malleo ad erui magnitudine terunt*Ea deinceps in molas,quae plurimae funt,
coiecfla , feminae ienes^ duo aut tres ad molam pofiti uicpad farinae modum
contrita molunt* Nota omnibus horum corporis illuuiejUecp uefte ulla ope-
riente pudenda, nemo eft quin eo afpecflu fedo tetro^ motus,tanraemi(erea
cur calamitati* Sed nulla pietas,nulla requies,nulla uenia illis datur,fiue ^ger
fiue febricitans , flue fenes, fiue feminae debiles fuerint: ied plagis omnes ad
continuum opus coguntur,quoadmiieriex debilitate deficiant* Sunt qui ti-
more futurae uitae,quam praeienti putant pexna deteriorem, mortem uitcC prg -
ferant* Demum opifices ad molam cotrita,in latis tabulis paulo acclinioribus B
ponenteS)iterum aqua iniecfla marmor terunt* Eo modo terra defluente,au-
rum ex grauitate in tabulis remanet*Hoc faepius iterates,manibus aurum fri-
cant*Deinde raris ij3ongtjs terram mollem exprimunt, quoad uelut arena aii
rea reddatur. Ah]' poftremo operari] pondere ac menfiira in ollas ficflil es con-
jjcientes,fuperaddunt certa menfura plumbum, algam maritimam/urfurem
hordeaceum*Hisad proportionem compofitis, ollas luto diligenter liniunt*
Deinceps quin^ continuis diebus nocftibus^^n fornace decodlum,rebus cx
teris confumptis, folum aurum purum in uafis reperitur , parum priore pon-
dere imminuto,Hoc labore induftria^ in Aegypti extremis aurum paratur*

- Sane ipfa nos palam docet natura,aur ii inuentione Iaboriofum^cuftodia diffl-
cile,quxftu anxium effe,ufu inter uoluptatemac dolorem conftitutum* Ho-
rum metallorum inuentio uetufta eft, ab antiquis regibus reperta*

DE IIS Qyi M<^RITIM^ LOC<^

rahice incolunt , CT ([uce ad Oceanum fit a uerfits Indiam loca uer^
£unt : ubi deferibuntur fingulatim nationes, cr quibus leoibm utuntur:
quam ob caufam multa de eis uarie fruntur , minime^
fides illis pr ce fletur ^ Cap, II L
Vnc de his qua Arabici fiaus littora,Troglody tasq?,ac A ethiopia que
i. N meridiem notum^rerpicit, incolunt gentibus, dicemus. Exordiemur
autem ab eis quos Ichthyophagos uocant, qui littus habitat Carmanium, Ge
drofium^, extremum u% Arabtd linum,longa fane intei cap edo,ac d uob us

Epiris,

RERVM ANTIQ^VARVM LIB, IIII; yi

A /Epiris,altcfo in exitu ftib felicem Arabiam , altero fub Troglodyticam oram
dau^^Horum barbarorum quidam nudi per omnem uitam degentes ,'uxo>
res filios^ omnes communes habent , beftijsfimilestutquinec^p uoluptatis
ne(^ doloris ullum nifi naturalem fenfiim percipiant , ne(j turpis ncc^ hone^
fti diicrimen norintt Habitacula habent no longe a mari iuxta promontoria^:
ubi non iblum profundae cauernae/ed conualles immefe,&: anguftaefpelun^
cae exiftunt^egreffu ipia natura difficili, ac tortuoib^ Harum,tan^ ad eoru u>
ium natura facfiaru,aditusincol£emagnoru congerie lapidum obfepiunt,qua
ueluti retibus capiatur piices^ Maris enim fluxu,quod bis diebus fingulis cir^
ca tertiam ac nonam horam accidit»oras littori propinquas inundante, aqua
in immenfum cxcrefcens,opertis locis omnibus innumera ibrtem diuerforu
piicium fecum in continente defert^Qui cum in diueria loca cibi gratia diuer
tant,refluente mari,aqua ueroper lapides effluente, pifces in fieco deftituun^
tunQuos incolae cum uxoribiis pueris^ concurrentes ca piunt^ Acced unt au
tem per coetus diuifl Barbari, ad fua quifqp Ioca,cum clamore uafl:o,ueluti im
prouiiam quandam uenatione nadi. Mulieres pueri^ minores ab fe captos
pifces in terra proijciuntQui corpore uigent , magnoru pifcium capturae ua>
cant^T raducuntur aiit a mari non folum fcorptj,muraen», dC canes,fed marf>
ni uituli,uaria^ pifcium genera? et nomine & forma ignota^Has marinas bc
luas non armis expugnant,fed capraru cornibus praeacutis,faxis^ in acie ab-
ruptis cxdunt^ Etenim neceffltas naturam inftruit: quae temporibus parens,
fe ad id quod ufui efle uidetur,accommodat, Captos uarij generis pifces fupra
petras ad meridiem litas,nimio^ folis incenfas xftu,ponunt,paulo^ poft re
uoluunt : tum ad fblem decocflos,per^ caudam apprehenfos quatiunt Om-
ni excufla carnc,fpinas ad certum proijcientes locu,in magnum aceruu cumu
lant, certo poftmodum ufui, de quo pofteafcribemus, futuras : poft h^c car-
nes pifcium in concauo faxo pinfunt, admifto^ paliuri femine cibu conficiut
fibi fiiauiflimu^ Nam fic immixtas carnes in modum longioris lateris format,
B ad fblem^ paulo deficcatas,fedentes cum uoluptate edunt, no quide ad certa
menfura aut pondus,fed ad fatietate, prout cuiufcp fert libido, dC edendi appe
titus^Habent enim femper uelut e penu promptu hunc cibu , tan^ Neptuno
pro Cerere uidiu illis fubminiftrante^Quandocp uerd maris tempeftate adeo
littori proxima loca multis diebus inundantur , ut nulla detur piftandi facul-
tas^Quo tempore cibi penuria conchas legunt permagnas : quarum tefta fa-
xis attrita,interiori carne cruda fapore oftreis perfimili uefcun& Vbi uerd te-
pefias uentoru ui diutius perfeuerat,cochae^ defici unt,ad ofla confugiut iam
cumulata* Ex his tenerioribus recentioribus^ eledis,quae dentibus pofTunt^
mandunt*Duriora edunt faxo contrita: nil brutis animantibus diflimiIes*Ec
offibus quidem,ut diximus: pifcibus aut miro quoda modo, ultra ^ quis exi-
fl:imaret,utunt*Nam eoru capturae quatuor diebus continuis intenti,epulanf
palam cum laetitia, cantu^ abfono omnib* inuicem cogratulantibus*Deindc
mulieres ut quancp quis forte incidit, cognolcijt,prolis caufa, omni cura ob ci
borum qui prgfto fint copiam uacuf Quinto die ad fontes pergunt,potus gra
tia : ubi aquae dulces fluunt, ad quas paftores greges atcp armenta potum du>
cunt*Eorum profecftio hauddifumilis eft armentis boum,omnibus fimul uo
cem uelut incoditum fbnu tollentibus*lacftantes infantulos matres in ulnis fe-
runt,repullbs a ladie patres*Qui quintum excedunt annum, cum parentibus
magno cum gaudio, ut qui fua fponte uieSum quaerant,proficifcuntur* Natu-
ra eorum incorrupta, famem fedare, maximum ducit bonum, nullam aduen-
titiam uoluptatem quaerens*Cum pallorum aquationibus appropinquat, re-
pleto aqua uentre uix regredi queunt, potu graues : ea^ die nihil edunt* iacet
quifep aqua plenus,diftentus^,flniilis ebrio : poftera die denud ad capiendos
jpifces redeunt* Ita eorutn uita per omne tempus tranfacfla , ob limplicc uicflu

< taro

^ DIODORI SICVLI

raro m morbos fnddunt. Breuioris tamen quam nos funt uitx. Ha? e eorum A
qui mtra finum habitant, muendi norma. Atilloru qui extra finum funt,mu^
to cft mirabilior , ut qui nunquam bibant, 8C natura ab omni femoti fint paP
fione.Hi procul a terra habitabili tanquam in loca deferta a fortuna eieeSi, pi-
fcationi dant operam.Humida non appetunt : pifces edunt femicrudos : non
quo fitim effugiant,fed feritate quadam eo contenti iiidu, quem a fortuna for
tid funt. Felicitatem fummam putant his carere rebus, quae dolorem poffenc
egentibus afferre. Id uerd mirabile,&: quod uix credi queat, quod nulla mo ^
uentur animi paffione. Ab Aegypdjs mercatoribus qui per rubrum mareiu^
xta ea loca nauigant,etiam nunc eadem quae nos feribimus, de his referuntur^
Tertius quoc^PtoIem^us,cupies elephantos qui in eis funt locis uenari,quen
dam ex amicis Simmiam nomine ad fpeculandam earn regionem mifit. Hic
diligenter icrutatusfingula, ut Agatharchides Ciiidius refert, ait gentem hac
Aethiopum qui abfcp paflione uiuunt,nulIo uti potu: ut quto non app etant
natura: necp nauigantiumlermone, aut appropinquandum externoru afpe
diu moueri : fed refpicientes tantum immobiles ftare , abfe ullo,ac fi nemine
uiderent,fenfu.Si quis enie edudio eos percuflerit,non diffugiunt, dC uerbef a
8C iniurias perferentes: neqp quifquam alterius uulnere aut damno mouetur:
fed faepius filios aut uxorem ante oculos interfecfios abfij ulla paflione reipF
ciunt, nullum necj irg ne^ miiericordi^ fignum ofl:endentes.Deni<p omnia
mala quieto animo perferunt,aipicientes iblum ad percudentes , acad fingu^

Ia monentes caput. Ferunt eos praeterea iermone carentes , nutu manibus^
fignificare quibus egeant^^T quae uelint.Quoduero quis miretur magis,ma-
rini uituli inter hos ueriantur, pifeium captui*^ uelut homines intenti. Simili
ftudio cubiiia,partus(^, dC natorum tutelam hx gentes unanimi confeniu pa^
ceq; carant,nullo externo animanti infeflae.Quod uit:e genus, licet mirabile,
d prifeis olim temporibus ea gens feruauitjfiue ita longo tempore aflueta,fiuc
coacia neceflitate.Habitaculis nonrjfdem quibus Ichthyophagi utuntur, ied
diuerfis habitant modis. Quidam in ipei uncis diueribria habent ad Ardum b
pofitis : in quibus tum umbra tum fpirans aura cos ab ^ftu folis tutatur.Nam
qux ad meridiem loca fpedant/ornacibus ex nimio a^ftu fimilia,acceflumad
ca adimunt. Qui funt uerfus Ardum, ex coftis cetorum incuruis, quas mare
plurimas effert, ex utrocj pofitis later e, colligatis^, quas maris alga operiunt,
habitacula fibi extruut ad euitandos xftus , natura fibi artem ex necefsitate ad
le tuendam reperiente.Eft dC tertius apud Ichthyophagos habitandi modus^
Arbores quaedam iuxta littus plurimae naicuntur,imminentes mari. Has fre
quentibus folrjs,fruduuer6fimilinuci cafl:aneaf,fimul conn€dentes,umbra
cula fibi conftituunt : ubi in littore pariter &: mari commora ntes,uitam agut,
tum fokm effiigientes arborum umbra, tum cotinua maris unda, uentorucn
aura teftum mitigante. Quartum habitaculorum modum ingens iuxta litt^
tumulus efficit: qui prifeis olim temporibus ex maritimis herbis,arena& ma-
ris fludibus immixta editus,mftar motis excreuit,ade6 firmus, folide^com
padus,ut in eo oblongas effodiant fpeluncas:in quibus commorantes maris
refluxu prodeant ad pifciu capturam : fluxu, ad fpeluncas confugientes epu-
lant es 9 quos ceperant pifces^ Mortuos in mare protj ciunt inundationis t^-
pore,iepulchrafuis corpora pifeium praebentes. Vnum ex Ichthyophagisge
nus eas habet habitationes , ut qui eiuimodi diligenter res inueftigare uelint,
fatis addubitare cogantur.In promontortjs enimpraecipitibus undicp ac pre-
altis habitant nonnulli,ad quximpoffibilefuit quenquam in principio adire;
Pars mari proxima ne pediti quidem eft acceflibilis. Nauibus non utuntur
cum fit ignotus illis earu ufus. Ita fateamur oportet, illos effe loci aborigenes,'
neqp aliunde generis , ficut quidam naturales fenferunt , principium cepiffe.

Y erum cum horum cognitio difficilis nobis fit , nil prohibet multa pollicetes

* inpai^

RERVM ANTICLVARVMLIB. IIIL 7J

A in paucis ucra fentire : dC quae uerbis fimilia uero audientibus pcrfuadenfur,
quandoc^ longe a uero abefle4Nunc eorum quos Chelonophagos dicunt, ui'
ta recenfeatunSunt in Oceano infulae luxta continentem numero plures,fed
paru^3 humiles^, nullo netp domeftico nec^ agrefti fructu* In his, quoniam
fer me contigua lunt,nulla fit tempeftas,aut fludiuum maris inundatio^ Inter
has magnus habetur teftudinum numerus, quae ed confugiunt ob maris tran
quillitatem* Noc^u in profundo commorantur, intentae cibo^ Dieinterinfu^

!as diuertentes iacent, refpicientes ad fblem, inuerfiscp nauiculis piicatorfjs a^
fpecflu fimilcs* excellunt enim magnitudine prge/pua inter marinas conchas^
Barbari infulas incol€ntes,interdiupauIatim,nefentiantur,uerfus teftudines
natant* Eas adorti quidam ab uno latere ad terram premut : quidam a reliquo
furfum leuant , quo reddant refupinas , ne uertere fe , ne'ue effugere queant^

T um longa refte per caudam ligatas, nando ad terram deducunuin infula ex
poOtiSjOmnia interiora paruo tempore ad fblem adufta comedut* Tefta,quae
concaua eft, tum ueluti cymba ad continente nauigant, tum pro aquae recep">
taculo, tum pro tentortjs utuntur : quibus natura admodum opitulata eft , ut
una res uarioufuiaccommodaretur* Cibo enim,uafe,domo,naui,uitam illo^
rum adiuuat* Haud procul ab his littus inhabitant, uitam incultam ducentes ^
Barbari. Nutriuntur enim ex cetis e mari ad littus eie(ftis,quorum magnitu^
dine quandoqj abunde epulantur: quandocp illis deficientibus, torquetur fa-
me : coguntur^, cum caetera confiimpta fint, algam dC extrema coftaru man-
dere* H^c fertur Ichthyophagorumuita* Littus quod ad Babyloniam fjp e-
cftat, contiguum eft regioni domefticae, 6 (r plantis plenae* Tanta uero ineft pi-
fcium multitudo, ut incolis nunqua eorum defit copia* Nam prope littus fre-
quentes infigunt humi calamos, adeo inuicem connexos, ut retia afpicienti-
bus in littore uideantur*In his funt plurimi aditus,qui oftijs ita ut in utranque
uoluantur partemjclaud untur* Maris fluxus ad terram delatus, aquae impe-
tu oftia impellens aperit , refluxus claudit* Singulis igitur diebus ex maris in-
B undatione pifces contingit ad terram per portas deduci : qui refluente aqua
ofttjs claufis humi in ficco remanent, tanto perfepe numero, ut cumulum fa-
lientium pifeium diceres* Hi 8 C copiam uiuendi,& haud paruu uecftigal pro-
bent* Quidam circum ea loca habitantes (regio enim omnis plana at® humi
lis eft) foffas a mari ad eorum ufe^ uillas pluribus ftadij s ducunt : oftia^ ex ui
niinibus fada in im o foffe ftatuunt,quae fluente mari aperiuntur, clauduntur
refluente.Igitur remeante per oftiorum raritatem aqua deprehenfos pifces in
fofla finut, quoad ceperint quos uelint* Nunc ad reliquos tranfeamus*In Ae*
thtopiaquxfupra Aegyptum eft,iuxtaflauiumquem Aftapam uocat, inha-
bitat gens quam Rhi2:ophagos uocant* Radices enim arundinu quas ex pro
pinquis locis effodiunt,magna cura lauantes barbari, lapidibus terut, quoad
molles fadae cohaereat : deinde placentas ad modum lateris quantum manus
capitfadas, atquead folem decocftas mandunt* Quem folum cibum cum per
omnem uitamfuauematq^affatim habeant, eo^ pacem continuam inuicem
ieruentjCum leonibus tamen belIant*Nam aere circum aeftu feruente,e defer-
to leones ad eos egrediuntur, umbr^ caufa , dC ut minores uenentur feras-
Ad hos Aethiopes ex paludibus exeuntes, multi pereunt,tum inferiores ui-
ribuSjtum deficientibus quibus fe tutari ualeant,armis* Et iamdudum ea dele
ta effet a leonibus natio, nifi natura cis fponte praefidium tuliflet*Nam fub or-
tum Canis , mirabilis atej innumera nullo agitata ueto culicum multitudo ad
ea loca aduolat* Homines ad paludes confugientes, minime laedunt : leones
abire ex his regionibus compellunt, tum morfu,tum uocis fono territos. His
funt Hylophagi,Spermophagi^quiappellantur,propinqui* Quoru hi qui-
dem frueftus qui gftate ex arboribus decidunt colligentes, abftp labore edunt:
reliquo tempore herbam in umbrofis nafcentem locis decerpunt , quae uitae

g fubuenit

DIODORI SICVLI

fubucnitcgeftatiV Hylophagiuerocumfiltjs uxoribus^adlocacampeftrfa k
acc€dentes,arbores afcendunt,ac teneras ramoru.fummitates auferunt, Tan^
tam aut ex continuo ufu ramos afcendendi peritiam habent omnes,ut,quod
incredibile uidetur^dc arbore in arborem uelut aues profiliantjafcendanti^ tc
nues abfcB periculo ramos , macilentia kuitate^ corporis nixi.fi quandope-
des labamur, manibus ramis coprehenfis fe a cafu uindicant.quod fi forte dc>
ciderint,nulla in re propter leuitatem corporis laeduntur. Ita ramis teneriori
bus dente exefis,uentrem farciunt.Hi femper incedunt nudo corpore , com-
munes^ uxores ac liberos habent. Pugnant inuicem pro locis, armati baculis
aduerfiw alios,ac dominantes uic^is. Moriuntur ut plurimum fame, cum de-
ficiente uifu corpus priuetur eo fenfu quo cibum quxrebat. Reliquam circa
regionem Aethiopes tenent qui Gymnetae dicuntur,numero haud multi, ui
ta ab reliquis diuerfa.Sylueftrem enim incolentes patriam, penitus aipera,
raris^ aquarum fontibus,fuper arbores ferarum timore dormiunt.Sub auro
ramadaquarum decurfus armati prodeuntes,feabrcondunt inter arborum
frondes, Sub arftum uero folis agreftes boues^pardales^ac uaria ferarum ge-
nera tum caloris tum fitis impatientia ad aquas potus cauia confluunt. Repk
fas graues^ aqua beftias, Aethiopes,cum ha ud facile moueri poffint, ex arbo
ribus defeendentes adoriunt : ac lignis aduftis faxis^&r fagittis occiias^
co2tus diuiias cdur. Aliquando uerd,quamuis perrard^&r ipfi a uakntiori be-
ftia interficiuntur. Sed multas ipfi dolo iC arte uakntiores beluas capiunt. Si-
quado defmt animal ia , antea captorum pelles madefaefias remotis pilis ad ig-
nem leuem ponuf,diipartitas^ finguliauidead iatietatemfumunt. Impube-
res pueros exercent ad certum fignum iacere,(blis cibum prarbentes ijs qui fi-
gnum tctigere.Ideo iaculatores optimi euadunt, urgente fame. Ab hacregio-
ne quioccafum uerfus plurimum diftant Aethiopes^ cum elephantis certant»
Habitantes enim in iylucftribus & arboribus refertis locis,ekphantorum in-
greflTas atep exitus ex praealtis arboribus obferuant. Multos unaincedentes
non aggrediuntur,omnifpeuincendireraota.Singulis intjciuntmanusj mi- *
rabili audacia freti. Nam cum incedens beftia arbori propinquat, in qua (pe-
culator occultus latet,ex ea defilies,manibus apprehenia cauda, pedibus^ ad
dextru femur oppofi tis, recuri,qux ex humero pendet, kui,ut quae unica ma-
nu tractari queat, & acie acutiflima, dextera manu apprehenia, neruos dextri
poplitis crebris ilibus amputat : finiftra manu regens agile corpus, beluae co
natus magna uelocitate efiiigit. In eo nanep certamine uerfatur utriuique ia-
liis,Tnortis diicrimine in alterius uita pofito. Elephas neruis abfeiffis , q,uan-
doque,quia haud facile fe uertere poteft, inclinatus in latus faucium,in terram
cadit, Aediiopemcp iecum trahens interficit. Quandoque ad arborem aut
laxum hominem allidens, ipib pondere, quoad animam exlialet, comprimit»
Quidam elephantes dolore moti, cum infidianti obeffe nequeant , diffugiunt
per campos, quoad continuis iecurisicfiibusab infidenteciefi decidant.Tum
concurrunt Aethiopum ccctus,&r adhuc uiuetisbeftiae poflerioris partis car-
nes abfeiflas edunt. Nonnulli ex propinquis incolis abfcp ullo diicrimine ele-
phantos arte fuperant.Confueuithocanimal cum a paicuis plenum redit, dor
mitum proficifci,pIurimum natura ab reliquis quadrupedibus diuerfa. Non
enim genu corpus fledi ad terram potefl:,fed arbori b^rens dormit. Arborem
elephantis adhaefione tum attrita, tum forde plenam aduertentcsincol^,iux-
ta humum fecant,ut tamen nonnifiimpulfa cadat. Deinde fuiacceffus uefti-
gia ad ea loca deknt,iubito abeuntes,priuiquam beftia ad ibmnum redeat.E-
kphas uefperi cibo plenus ad notum cubile profedus,omni9 mole fecfic h^
rens arbori, ftatim una cum ea ad terram profternitur. Refu^nus tota noclc
iacetjCim (e erigere nequeat. Aethiopes die ad locum accedentes, abfi^ peri»
culo bcliiam occidunt , tabernaculis^ ibidem erecflis moram trahunt,quoad

animal

RERVM ANTIQ^VARVM LIB. IIIL 7^

A ammal fitabfiimptum^ Harum gentium qua? partes adHefperum pertinetes
habitant, Aethiopes fimi ad meridiem fpedates,Struthophagi cognominan^
tur^Eft apud eos auium fpedcs natura terreftribus animatibus mixta, unde et
aues ceruinae nom inata? funt.Ha? magnitudine fiint magni cerui, collo oblo^
go, rotundis lateribus atcp alatis, capite tenui oblongo^, cruribus ac iun<d:u^
ris firmiflimis , filTo pede^ Alte uolare propter grauitatem nequeunti Verum
ocyflime fummis pedibus terram tangentes, pra?fertim cum flans uentus alas
uelutinauem extentis uelisimpellifjCurrunt^Venatores feriunt lapidibus fer
me lateris magnitudine,pede iadis^Ceflante uento alarum pr^fidio deftitut^,
curfucpuid:e prehenduntunHarum cum magna fltmultitudo,uartjs artibus
plurimas barbari facile^ capiunt : & carnes quidem edunt,pellibus uerd pro
ueftibus utuntur, adedis* Ab tjs uerd quos fimos Aethiopes dicunt, ik-pius
uenatione laceflit^,rofl:ris fe tuenturtqux cum magna fint,&: ad incidendum
apta,magno fiint incolis ufui , cum haud parua habeatur horum animantium
copia* Haud procul abhisabfunt Acridophagi, deferto cotermini, homines
paulo ceteris breuiores,macilenti,ac fiipra modum nigri* Veris tempore Ze
phyrus ac Libycus uenti infinitum pene locuftarum ex deferto ad eos deferut
numerum*Hae permagna? funt>fed colore alarum turpi ac fqualido* Aethio-
pes ad id affueti, in quandam lata longam^ multis ftadijs conuallem plurimiJ
materiei ex propinquis locis ingerunt* Cum fuo tempore locuiiarum tanquS
nubes a uentis fupra uallem defertur,materiem cogefl:am,omnem^ loci her^
bam antea fiiccifam incendunt* Locufta? defuper uolantcs ingenti lumo ene-
cta?, paulum ultra uallem ad terram tanta decidunt copia, ut uidu omni gen-
ti abunde pr^bcant*Has enim iale,quod regio plurimu fert,fuperinfufi),diu-
tius ieruantjCibum guftu eis fiiauem* hic efl: iblus eorum per omne tempus lo
cuftarum uidus*Necp enim pecora nutriunt,neqp pifces edunt, procul a mari
pofiti : necp ullum aliud uita? adminiculum habent* Corpore leues funt,uelo-
CCS curfiijdxT uitae breuis,ut qui longifflme uiuunt,quadragefimum non exce-
B dant annum*Finis eorum non folum mirabilis efl:,fed etia incredibilis* Nam
propinquante ieneda, pediculi alati, no folum uifii uarij,fed ipecie horridi ac
turpes in corporibus nati , uentrem primo y tum pedus, deinde totum corpus
paruo tempore exedunt* Qui morbum patitur, primum ueluti icabiei cuiufi
dam pruritu alledus, corpus fi:alpit,uoluptate fimul & dolore perceptis* De-
inde exorientibus pediculis,fimul effluente fanie,morbi acerbitate ac dolore
percitus, unguibus corpus magno cum gemitu lacerat.Tanta uero uermiu co
pia efflait,alt]s fuper alios tan^ ex perforato uafe icaturientibus , ut deleri ne-
queant* Hoc pado fiue cibi iiue aeris caufa miferum ibrtiuntur uita? finem*
Huic genti regio adiacet peram pla,uarieta te pafcuorum fertilis,feddeferta,et
quaepenitus adiri nequeat*Non tamehominibus a principio caruit,fed poft-
modum intempeftiua ex pluuia deferta efi:,multitudinem aranearum fcorpio
, num^ferente*tantam enim harum beftiaruexcreuifle copiam ferunt,utmor
fibus peftiferis incola? coad/,patriam deierere,&r ad alia loca confugere com-
pellerentur*Necp uerd debent ha?c incredibilia uideri* Multo enim his maio-
ra fiint per terrarum orbem literarum monumentis tradita* In Italia murium
multitudo fylueftrium e terra prodies,plures iblum patrium linquere coegit*
In Media adeo inges pafferum inoleuit copia, iada abfiimentium femina , ut
homines malo adi ad aliamigrarint loca* Eos quos Attariotas uocant,rang e
nubibus pro guttis aqu^ in terram delapfa? adegerunt,relida patria ad eam m
qua nunc quo(^ refident oram confugere* Etenim quis ignorat,inter m ulta
opera pro quibusHercules immortalitate donatus eft, illud etiam an-
numcrari,ex Stymphalide palude innumeras aues qua? ea loca infeftabar, fua
uirtute expulias c' C^a?dam Libya? ciuitates leonum ui ab deiertis locis ad eas
Rduentantium deferta? funt*Hgc eoru gratia^qui parum quandocp fidei icrip-

g z toribus

g DIODORI SICVLI

toribiis ut incredibilia narrantibus babent,retLiIiinus.Nuncad hifiori^ redea A
mus. Extremas ad meridiem partes uiri tenent a Graecis CynamoIgi,a uicmis
barbaris fylueftresappellatf.Hi barbas habent admodum magnas, greges fyl
ueftrium cani1 nutrientes ad pr^efldia uitae^Nam ab aeftiuo tropico ufc^ ad me
dium hyemis Indici boues innumera multitudine eoru patriam ingrediutur»
Caufaquidem incerta efl:,utrum'ne alias infeclantes Te feras fugiant,an paflus /
penuria,an alio natura (quae omnia miranda gignit) impulfu hominibus ig'
notoacfl ^4 His homines cum obOftere nequeant, fuis freti uiribus,fecanibus
tuentur : quibus in uenatione ufi^boues permultos capiunt Et hos quide re^
centes edunt , hos ialiunt ad futuru ufum^MuIta infuper alia animantia cani^
bus capta comedunnPoilremi qui ad meridiem habitant,in hominis forma fe
rarum uitam ducunt^Sed de his hac^f enus» Nunc de Troglodytis loquemun
Hi a Gr^cis appellantur paftores,eo q? ex pecoribus uiuant Coetus ac tyran^
nos inter ieconftituunt^Vxores ac filios habent comunes,excepto, qui unica
tcnet,tyranno*Huic propinquanti mulcflam tyrannus irrogat, certo numero
pecudes.Etefiarum tempore,quomaximidecidunt imbres^ianguineetlacfte
immixtis paulu^cocflis nutriunt: aeftu lolis deficientibus pafcuis, ad loca de--
clinant paluftria : pro quibus (olis inuice certant» Pecora uetufta,aut in mor^
bos cadentia ocddunt,excp his per omne uiuunt tempus. Parentum nomina
minime indunt filijsjied tauri,arietis,ouis» Et hos quidem patres, hasmatres,^
quonia ab his, non a parentibus quotidianus praebeat cibus, appe!Ianf»V tun-
cur potu idiotae paliuri fucco: potetiores ex quodam flore expr€ffo,qui eft de^
terrimo noflro mufto perfimilis» Armentoru greges iecu ducentes,uarias,ae
ijfdem m locis morentur diutius, regiones murat:corpora,prteter uirilia, quac^
pellibus teguntur,nudi» Pudenda Troglody te omnes uelut Aegyptrj circua
cidant,hisdemptisquosacafu claudosappeliant» Hi foli intra regione exter^
norum habitantes,ab infantia nouacula inciduntur. Arma ferunt Troglody-'
tae fi quos dicunt Megabaros,fcutu ex corio crudo bouis rotundum, & ferra^
tam claua» Alfi arcus,lanceas^»SepuIcbra ridicule penitus curat» Nam paliu-'
ri uiminibus corpus ligantes, defunefii ceruice cruribus appiicant»Deinde ca-'
dauer in loco editiori pofitu lapidibus ridentes obruunt : impofitoq^ fijper Ia
xorumaceruu caprae cornu, abeunt, nullo dolore moti» Bellant inuice, noa
utGraeci,ob iram aut ambitione, fed pabuli gratia» In eorum concertationi-'
bus primuiaefiis lapidibus, quoad aliqui uulneretur,cocertant:tum arcu,quo
admodum exercitati funt,pugnantes,mutuis uulneribus cadunt. Ea certami-
na dirimunt qug aetate procedunt foeminae, quibus nullo periculo in medium
prodeuntibus (nephas eft enim has ullo pacfto laedere)extempld a certamine
ceuantJnualidi ob ienium armeta iequi, gutture bouis cauda adftricfto uitam
nniunt,Qjiii mortem differunt,licetuolenti,eodem modo, admonitos tamen
amea,uita priuare» id^ habet benefiefi loco, Febriciates ite, aut morbo incu-
rabili correptoSjOmili afficiut morte» Maximu enim arbitrant maloru, ab eo
uitam diligi, qui nequeat aliquid agere dignuuita» Videre licet Troglodytas
omneis corpore integro,xtateualida, ut qui fexagefimunon excedant annu»

Verum dc Iiis hacftenus.Si quis uero lecftor aut propter reru nouitate, aut mi-
rabilem eoru qui deferibuntur uiia, noftrae forfan hiftori^ fidem abrogabit :
ocytharu Troglodytarum^ aerem noftro coparans, quantu^ inter fe liidif-
lerant penfi tans,ft:ribentiu uerbis credet» Tantu enim nofter differt aer ab eo
qui in hiftorfis aliquando narrat,ut diuerfitas eoru incredibilis uideatur» Ali-
tibus in regionibus adeo maxima frigoribus cogelantur flumina,ut currus
cc exercitus luper immobilem glacie tranfeant» Congelantur etiam uinil rcli-
quacr, humjda,ade6 utgladio abfeindantur» Quod® his eft mirabilms,&:cx-
tremitates ueftiu quas homines ferut,frigore attrita decidunt,obfufcant ocu-
li, ignis Ipiendore non reddit, ^reae ftatu^diriimpunturt Quandocj uerd oh

denfas

RERVM ANTICi.VARVM LIB. IIIL 77

A denfts nebulas nccp ftilgura necp tonitrua in eis locis fiiir4 Plura alia his

mirabiliora natura efficit, quae ignorantibus incredibilia uident : tjs uerd qui
ea experti funr 5 facilia» In Aegyptiae Troglodytaru finibus propter immen-'
fam folis circa meridiem caloris uim,nequa^ fc reipicere prope ftantes queut,
ab acris craffitate» Abfcp calceis ire nonpoffuntmam diTcalceatifubito pedes
immenfacaIiditateexulccrantur»Sitientes,nifi potum cito iiimant, eueftigio
moriimtur,utpote folis ^ftu humiditatem corporis fubitd abiiimenteXibi in
uas aeneum cum aqua poiiti,extcmpl6 folis ardore abfcp igne alio decoquun^
tar»Has tamen qui incolunt oras,tanta uit^ incommoda nolunt effugcrcjfcd
ultro potius eam deligut uitam,^ alio cogantur more uiuere»Ita patriae amor
quidam ingens natura fingulis innatus eft : &: aeris malitiam confuetudo a te
neris annis coepta fiiperat» Has uero tot rerum uarietates haud magna locoru
intercapedo aliquando continete A' Maeotide palude,ubi Scythae quidam in
pagis fummis frigoribus habitant, multi cum onerarijs nauibus decem die
bus Rhodum,tumqiiatuorin Alexandriam acceffere : deinde per Nilum na
uigantes, diebus decem in Aethiopiam peruenerunt» Itaa frigidiflimis orbis
partibus ad calidiffimas regiones non amplius quatuor et uiginti dierum con
tinuaeanauigatiofuit» Quapropter cum non longe diftantium locorum ac-
ris Ot tanta uarietas,non eft mirandum uitamillorum,mores,&: corpora a no
ftris multum differre» Nunc de feris quae in eis funt regioni bus,aliqua funt
feribenda» Eft animal quod ab re Rhinocerotem uocat,par uiribus elephanti,
magnitudine inferior, pelle duriffima,colorebuxi Jn fiimmitate nariu cornu
gerit Oniu forma, duruf^ inftar ferrfHoc pabuli caufa cum el ephate certat» A-
cuit enim ad faxa cornu: deinde cum elephante congreflus,uentrem grauiter
icftu cornu tan^ gladio profcinditHoc pacfto pugnas,beftiam exanguem red
dir» Si uero elephas illius icftum pr^occuparit,probofcide captu,cum fuperior
ftt uiribus,Ianiat» Sphinges & apud Troglodytas Aethiopes^ nafcuntur,for
ma haud ei diffimiii quapingunt,fed paulo pinguiores»natura habet manfue-
B ta,pluribus exercitas difciplinis^ aptam» C^iCynocephaliuocant, corpore
funt & forma homini periimiles,uocem^ imitantur humana:ferum omnino
ate^ indomitu animaI,ratione cares» Supercilijs afpetfiu^ funt horrido ac tru-
ci» Fccminis fua natura accidit , ut palam expofita extra corpus uuluaper om-
nem uitam ferant. Is uero quem Cepum nominat,a corporis & aetatis decore
nomen fortitus,facie eft leonis,corpus reliquu panthera ftmile : excepta, qua
damis aequaf,magnitudine» Horum animalium omniufylueftris taurus, qui
carnibus pafcitur,feritate excedit,penitus(^ eft inexpugnabilis» Corpore ma-
ior eft domefticis tauris,equi uelocitate, ore ufep ad aures fiffo, rubicundo co-
lore,oculis aIbis,nocfte^ refulgentibus : cornua ueluti aures mouens , in cer-
tamine firma tenet» pili contra naturam caeterarum animantium uerfiis caput
ducuntur» Et haec fera uiribus fortitudine^ mirabili pugnat cum cjcteris be-
ftijs,quas fuperatas comedit»Eft quocp infeltus admodum armentis, nihil ne-
quepaftorum uires,necp canum multitudine timens»Dicitur eius pellis haud
qua$ uulneribus patere» Ciim multi illum .conentur ui capere,fruftra defati-
gantur»In foueam delapfus,aut alio captus dolo,feipfum ex ira fufFocat,prifti
libertatis memor» Merito igitur Troglodytae hanebeftiam optimam iudi
cat,cui a natura indita fit leonis uirtus,equi celeritas,robur tauri,quod^ ma-
ximum eft,haud inferior natura ferri» Quos uero Aethiopes appellant Crocu
tas, mixta fiint canis lupi^ natura , fed ambobus deteriores : dentibus ita uali
dis , ut offa omnia facile conterant, 6^ digerant comefta» Hoc animal feribunt
quidam uocem hominis (quod nobis procul a uero uidetur) imitari» Varia
ferpentum genera,inercdibili^ magnitudine confpici dicunt , qui loca defer
to incolunt propinqua» centum enim cubitorum longitudine nonnullos efle
aiunt : ut merito non folum a nobis,fed ab alijs quo^ id falfum effe exiftime-

8 ^

I D I O D O R I S I C V L I

tunAddantmfuperliismiiltomaiorahauddignafidc+Nanicumplanafitre A

PIO* ferpentes uero maximi , circumuolutos in gyrum longe procul afpicien-
tibus locum editiorem, &: quafl collem quendam uideri. Sed eorum magni-
tudo non omnino uideturfpernenda^ Nos de maximo omnium qui in con-
fpcdum uenerint ferpente capto, ac in Alexandria delato referemus, adden-
tes capturae modum*. Secundus Ptolemxus cupiens 3C elephantos alias mi
rabiles uifu ac uiribus beluas ad fe adduci,donis ac pecuntjs plures ad elephas
tos,qai multi ad eum deduef^i funt^alias^ feras capiendas pellexi^ Itacj mul-
ta eius ftudio ad Grxeorum notitiam antea ignota animantia^deduda funt*
Confpeda uenatores quidam regis in huiufmodi donis magnificentia, decre
uere communi animo aliquem magnum ferpentem uiuum in Alexandriani
ad Pcolem^um traducere* Cum reshgc grauis difficiliscp €(ret,fortuna eorum
confilio opitulata eft.Serpens erat triginta cubitoru longitudine iuxta aquas,
quireliquo tempore immobilis, fein circulum redigens quieicebat: acceden-
tibus ad aquam potus cauia caeteris animantibus, fubitd allurges, ore^ non-
nulla capies,alia circumnedens cauda, depa(cebatur*Huncconipicati homi-
nes, cum longior effet, hebes^ natura, laqueis 8C catenis illum capere exifti-
iiiant€S,primum fidenter ad eum accefferunt^ Beftiae appropinquantes,uifis
igneis oculis,lingua lambente fingula, fquamarum aiperitate, dum monere-
tur, ftrepitum ingentem reddente, dentibus infuper eminentibus, oris quocp
afpecfiu horrido,immutato colore admodum exterriti funt* Itatj timide inie-
cf^is ad caudam laqueis , ad contacflum funibus corpus,magnis fibilis conuer-
fa belua, propinquiorem ore captum uiuum dcglutiuit : alium fugietem cau-
da longe apprehenfum,atcp ad fe tradum occidit* Ceteri metu perculfi,fuga
ialuti confutuere : non tamen omittentes beluae capiendae curam , fpe lucri ti-
morem fuperante* Arte igitur,& dolo potiore uiribus,beluam iiint aggreffl^
Primum ualidis fpiffis^ funibus rete concauum gibbi forma beluae capax fe-
cerunt*Tum ipeculantes ierpentis cubilejatq^ exitus reditus^ notato tempo-
re: ut primum ierpens ad confuetum animalium paftum prodijt , orae aditu b
ingetibus lapidibus terra<^ obdudo , in proximo uallis loco latum in primis
ingre(rum,tum ardiorem interius,ueluti cuniculum,cubile uerfus,m quo re-
te pofitum eft,fecere*Reuertenti a paftu belue,iagittarfi funditores^ , tum e-
quitum magnus numerus,ad haec tibicines ad id praeparati, omnes ieie often-
dere*nulli tame adire propius aufi funt,aliorum malo edodi*Hos ille ut con-
fpicatus eft, caput alte extuIit*Sed tum coniedis procul manu telis,tum equo-
rum conipedu, tum latrantium canum multitudine, ad haec tubarum concen
tu territus ierpens,ad folitum aditum profedus eft : quem obieptum cum re-
perifletjilli infequendo armorum equorumcp ftrepitu,tubarum infuper clan
gore,&r uenantium clangoribus iam feritate depofita obftupefadam beluam
ad praeparatum ad id aditum adegere: quem ingrefla,inreteincidit*deinceps
reludantem,rete^ dentibus magnis editis fibilis lacerantem comprefterunt*
Nam dC cuniculo cum reti extrada,multis^ ad caudam idibus per cufla,cfrra
dis infuper dentibus, ex^ ea re dolore perculfa fera mitior eft eflreda* Eo pa-
do irretitum (erpentem deferentes Alexandriam regi obtulerut, mirandum
(pedaculum , dC uix audientibus credendum. Dedudo deinde paulatim ad
conterendas uires cibo,feritas eius remiilior reddita eft: ita ut ob illius omnes
manfuetudinem obftupeicerent.Ptolemscusuenatoribus tributo pr^mio,ier
pentem dimenfo enutriens cibo, ad regiam uenientibus exteris pro mirando
ipedaculo oftendebat* Tam ingenti igitur ierpente in coipedum hominum
palam deduc'fo , haud abroganda uidetur fides Aethiopibus, ne^ pro fabulis
ducenda, que de ferpentibus tradut* Aflerunt enim, reperiri apud fe illos tau
ta magnitudine,ut non folum boues ac tauros,caetera 9 eiufde molis animan-
tia , fed elephantos quocp occifos uorent» Nam cum illis congreifi' , prim um

RERVM ANTIQ^VARVM LIB^ IIIL 79

cauda pedes illorum multis nexibus complicant, ita ut nequeant mouerij de^
mdem caput affurgentes, oculis que tanquam fulgure incenGs , elephanto-
rum mfum obumbrantes, ad terram deiedos comedunto Nunc de reliquis
Arabici' finus oris (cribemus , partim a nobis Alexandri^ ex regum com-
mentartjs , partim ex his qui uiderunt perceptis. Haccenim orbis portio^iii-
fula quoque Britannia? , & loca ad Arctum fita, paucis nota funt* Vcf um de
regionibus qua? Ardum ip edant , de que Britannicis rebus tum referetur a
nobis, cum C.Caeiaris, qui Romanum ufquead Britanniam imperium pro-
tulit,eas'que oras incognitas antea , notas effecit , gefta compledemun Ara-
bici finus oftia patent ad Oceanum, qua meridiem refpicit , plurium ftadio-
rum longitudine, qua? Arabia? Troglodytarum^ finibus terminantur : ofttj
reliqui finus latitudo decem &: ieptemftadijspatet: a portu Panormi ad op-
pofitam Epirum diei unius nauigatio^ Plurimum uerd didat circa Tiritum
montem, ubi ita latum eft mare, ut Epiri minime inuicem afpiciantur. Ab
hac latitudine paulatim clauditur uique ad oftium eius. Is finus multis in locis
infulas continet magnas, quas inter ardus eft nauiumcurfus , marisuerd
fluxus uehemens ac multus* Hiefitus eft Arabici finus , cuius ab ultimis lo-
cis ordientes , utrinquenauigandi modum , qua?^ in eo iunt memoratu di-
gna recenfebuntur* Et primum dexteram fumemus litteris partem : quam
ufque ad defertum habitant Troglodytae* Ab Arfinoe ciuitate iuxta dex-
trum continens euntibus, uarijsin locis ex faxisinmare emanant aqua? ial-
(edine amara?. Vitra quas latis campis mons imminet uiridi colore , qui con-
tinuo afpicientiumuifum corrumpit* In montis radicibus ftagnum eft diffi-
cile ad nauigandum, nomine A phrodites* ex tribus qua? ineo funt infulis,
dua?oliuas ac ficus abunde ferunt* tertia his arboribus deficiens,meleagridis,
ut appellant , referta eft* Poftha?c finus eft ingens nomine A cathartus , in
quo Cherronefus angufto aditu iternauigantibus ad oppofitum mare pra?-
bet* Vitra ha?c loca infula eft longitudine ftadiorumodoginta , nomine O-
phiades , olim deferta cultoribus,ob ferpentum (unde nomen fumpfit) in
ea diuerfantium multitudinem* Poftmodum regum Aegypti opera ferpen>
tibus purgata eft, ad cultum^ redada , ita ut nulli in ea amplius confpiciatur;
Non autem pra?termittenda uidetur caufa,qua hanc iniulam ferpentum mo>
leftia cura hominum liberauit*Inuenitur in ea infula Topazius lapisj uitro fi-
miliSjColore aureo* Cuius accellus omnibus eft ihterdidus, poena mortis ad
eam nauigantibus ftatuta.Pauci cuftodes infula? pra?funt,uiiam miferam du^
centes.Ne quis enim eos lapides furto auferre poftit, nulla penitus in infula
nauis relinquitur. Qui prope nauigant, regis timore haudquaquam propin-
quant infula?*Nutrimentum deferentes eueftigioabfcedunf,cibo relido* Ca?
teri propinqui infulam non adeunt* Deficiente cibo ad littus fedent omnes,
uita? fubfidium expedantes.Hos qui defer unt,ut tardos fa?peincufant, uelut
in extremo uita? pofiti* Hic lapis in petra naftitur , die ob folis fplendorem mi-
nime apparens* Nodu in umbra lucct,procul offendens quo fit in loco.Cu-
ftodes forte di uifi, ad loca ubi latd T opazq, accedunt* Quem ubi nodu fplen
dentem confpexere,locum fplendentem lapidis defignant : eum poftmodum
die excifum, opificibus tradunt, qui ex eo Topazium eliciant* Propinqua lit-
tora maiori ex parte Ichthyophagihabitant,& paftores Troglodyta?* Mon-
tes infiiper fiint ufc]p ad Sotera portum contigui,qui nomen hoc a Gra?cis pri-
mum ed profperenauigatibus accepit* Deinceps Syrius eft Arabiam uerfiis,
cuius regio ac mare aliam a priori naturam habet*Nam continens humilis eft,
nullis collibus elatus* Mare non amplius tribus paffibus profundum, colore
admodum uiridi*Quod ferunt minime natura aqua? cotingere, ied quia algsi
referta eft : locus ad nauigandum facilis,nulli fubditus tempeftati, multis® re
fertus pi(cibus*Naucs qua? elephantes uebunt, tum profundsc , tum pondere

g 4 gtaues^

DIODORISICVLI ^

graucs,haud parua fubcunt maris difcrimina. Nocfiu cnim uentorum ac^ig ui, a
quandocR infcopulos, quadocp adlocauadofa impelluntur. Naut^ubincqp
esredi propter aquam ftatura hoipinis profundiorem^necf nauem eous que-
unt impellere, omnia prxterquam ad uicSum neceflTaria e naui etjcientes, non
tamen propterea periculum deuitant , nulla infula, nullo editiore loco, nulla
naui propinqua. Nam regio penitus inculta eft,&: incolis uacua &: ad quam
rari nauigent.Prgter has diificultates breui tempore tanta maris fluctibus are
na ad nauis alueu impellitur, ut ueluti aggere obducatur. IIli incalium ad lur-
daloca exclamantes, nontamen omninofalutem defperant. Nam quandocp
maris ex^ftuante fluefiu nauein altum eleuata,tanquam Deus quifpiam lalu-
tem attulit periclitantibus^Si ucro hoc Dei auxilio deftituantur, ubi cibus de-
ficit , imbecilliores in mare a ualentioribus , quo pluribus diebus cibi fuppe-
tant,protjciuntur. Sed tandem dC ipfi pereunt, multo deterius quam iam uita
functi. Illi enim breui tempore ipiritum natura?, quae illum dederat,reddide-
re t ifti multis calamitatibus morte producla , longiora difieredo mala perpef
fi, tandem priuantur uita. Naues autem defl:itutaenautis,tanquam fuorum fe-
pulchra aliquandiu pcrmanent,arena undicp congefta. Malus antenn^^ a
longe conipecf^ae, ad defunciiorum miiericordiam , aipicientium animos mo-
uent.Regium eft mandatum, hquando eiuimodi caiiis accideritjUt fignincen
tur locanauigantibus perniciola* Traditum eft a maioribus fama, i]s qui pro-
pe Ichthy ophagos habitant , magno quodam eius finus fluxu mari ad oppo-
fitum littus iecedente,omnibus^locis eius finus arefacftis,terram funditus co
lore uiridiapparuifte: ex immenlb rurfus maris refluxu aquam in priorem Io
cum reftitutam* Harum partium a Ptolemaida ad T aurum ui^ montem na-
uigationem retulimus, cum Ptolemaeum elephatorum uenationi fcripfimus
operam dediffe. A' Tauro uertitur littus orientem uerfus, ubi aeftiuo folftitio
umbrae ad meridiem uergunt,diuerfo a nobis modo,ufcp ad horam fecudam.
Habet ea regio flumina decurrentia a montibus quos appellant Pfebaeos : di
uiditurquocplati(Rmiscampis,hibifcum,cardamomum,acmiraemagnitudi- ^
nis palmas , fr udus infuper omnis generis afperos guftu ferentibus, ignotos
nobis. Mediterranea regio €lephantis,taurisfylueftribus, leonibus,caeteris^
magnis feris copio^eft.Nauigatio impeditur infulis, nullum domefticum fe
rentibus frudum. Auesin eis uariae,afpedu^ mirabiles nutriuntur. Mare
deinceps iequitur profundum, habens cete magnitudine eximia, haud infefta
hominibus , nifi cum forte quis infeius in earum criftas inciderit. Necp enim
nauigantes iniequi aduerfo fole poflunt , fplendore illarij oculos obumbran-
te.Has Troglodytarum partes ultimas,montes quos dicunt Pfcuaras, circun
dant. Reliquum exaduerib littus Arabiam ipedans , ab ara quam Arifton a
Ptolemaeo ad perueftigandam Arabiam uiqp ad Oceanum miffus Neptuno
dicauit,Neptunium appellatur. Eius longitudinis regio maritima propter u-
tilitatem admodum celebris, Phoenicia a palmis , quas plurimas fert ubere ac
fuaui frudu,appellata. Omnis propinquus ager tum aquas fcatentes raras ha-
bet, tum ad meridiem uergens eft admodum calidus : propterea locum illum
arboribus frudu^fertile,inter deferta hominibus loca fitum, merito dijs bar
bari iacrarut. Etenim no pauci fontes riui^ aquam qug niuiu frigiditate haud
inferior eft,icaturientes,tcrram herbis uirentem praeftant, rern alpedu adm o
dumiucundam. Eft &r templum ex duro lapide priicis temporibus conditu,
uetuftaru,&r qu^ intelligi nequeat literaru infcriptione.Ei uir ac mulier prte-
funt per omne uitam,facroru curam habentes.Hi felices habiti,qui id loci ha-
bitant,!^ arboribus ob timore dormiunt ferarum. luxta Phoenicia na uigaot i
ad Epiri promontoria infula eft ab animantibus quae in eaueriantur, dicflafe
rarum infula. Tanta enim harum beftiarum copia in his locis fupereft,ur mia
rum uideataipicientibus.Imminens huic infulae promontoria ei loco adiacet

. ' quiappcl-

A . ff A NTiaV AR VM LIB, IIIL • 9t

qutappcllatui* Pctraj&T Arabia Palcftmapfln hanc & thus & rel/cjtra cdorchi
reddetis €X lupcnorijUt fertur, Arabia Gerrh^ei Mensei^ apportanUreliqua
maritima oram tenuer ut ohm Maranaei : deinde qui proximi funt Garind^u
que loca ab efs hoc pado fut ufurpata^ Celebritas erat olim in ea qua diximus
Plioemcia,lultris fingulis feruata, ad quam undiqp e proximis locis accedebat
pingues camelos(hecatombas appellant)dtjs in templo facrificaturu Aquam
in de recedentes (nam perfuarum erat eam fanitate deferentibus c6ferre)in pa
triam ferebar*Ob eam caufamlVTaranaeis ad iacra adeuntibus, Garinda^i tum
prius qui domi remanierantMaran^os, tum deinceps qui a facr is redibant,
per inlidias aggre(Ti,ad unu peremerunt. Vacuam cultoribus patria, tum fru
gibus, tum pecoribus nutriendis apta,tnter iediuiierunt* Portus ea regio paii
cos habet, fed frequentibus diuiditur montibustex quib« prajter aipecflus uo-*
luptatem, magna a coloAis utilitas percipitur» Ex hacnauigates finus excipit
ElaniteSjlrequentibus inhabitatus Arabu uicisjquos Nabataeos uocat^hi ma^^
lorem Onus portione tenent, 8C mediterraneasquaidampropinquas partes,
in quibus frequens eR populus, permagna pecoris copia» hi priicis tempo*^
ribus iaReuiuebant,uicl:uqaemarmenta prf bebant, contenti» Poftea uero^
Alexandrinos mercatores ad ea loca nauigates ipohare pr^datorijs nauibus
cccperunr, imitati eorum qui in Ponto iiint tauroru feritarem , triremibus de-*
inde capti, meritam pCKna dedere» SubeR deinceps regio campeRris irrigua ,

quae ob frequentes fontes nutritgramenmedicu,6t" longitudine hominis Io>

tum»propter loci ubertatem non iblum infinitusibipecorualitur numerus,
fed fylueRres cameli, cerui,dam^i^ copiores pafcuntur» Magno pr^rerea na
mero accedunt eo cibi gratia leones ex locis defertis , ac iupi,parda!esc^ t qui'*
bus cum feris pro armentoru tutela paRores die nocRuq^ certare coguntur» I ra
ioli illius bonitas incolis diferiminis caufam praebet» ISIatura enim bonis ut
pliirimu qu^ hominibus Iargitur,&: mala immifcet»His capis finus quingen"
torum latitudine fiadioruadiacetmatura mirabili claufus pluribusac magn/s
B fcopuliSjperplexuscp, ac exitu difficilis» Saxum longe in mareporrcclum,na'’
uigantium aditum reditumcp impediet tantum fluxus tempeRa tisQ? tempO'*
re,cum flueffus exercuere , naues fupra faxum uentorum ui delatasi rranfcunr»
Gentes quxiuxtafinum habitant, BanizomenapappelIat^,uenationibusm''
uunt*apud quos eRfancRiRimum templum, quod omnes Arabes firperRiriO'»
fius celebrant» Tres proxima his funtinful^,qu^ piares habent portus. Ha**
rum piimam fblitai iam, in qua antiquaru domorum l^idea iiint firndamen-'
ta>itemq^coIumna£ barbaricisliterisinfculptas ferunt ludi iacram, Eodem pa^
cRo SC reliqug funt defertae cultoribus, oleis tamen refertae a noRra ribus diuer
fis. PoR has infulas maritinja loca ad mille Radia abruptis fcopulis plena fut»
M,aieiimauigabile,necp portus neq^ locum habet in quo anchoria; figi queatt
ut necefle fit orta tempefiate nauigantes fub mergi» Mons huic mari imminet
uertice pr^scipiti, atque alto, in cuius radicibus exefe fpdunc^ funt frequen-
tes, afper^ queconcauitates» In has frequentibus procellis delata maris pro-
Jundi tempeflas fonum tonitruo fimilem reddit» FlucRus partim ad magna il
hli laxa,lur(um feruntur fpuma mirabili edita : partim a locis concauis abfor-
bentur,maximq edito fragore ac Rrepitu radeo ut eis locis propinquantes,co
ionim perculfi timore pereant»Hoc littus Arabes incolunt nomine Thamu-
daei» Sequitur fimus ingens , fparfis in eo infulis permultis afpecRu fimfli infu-
fulis Echinafqs»Iuxta littus arenas funt prasalti tumuli, colore nigro, longe la-
tc^ difperfi»peincepsCherronerusfubeR,optimum habes omnium portCF,
qui m hiflorjjs tibuntur, nomine Charmutha» Nam fub rupem immen-

ftm quae ad Zephyrum fpe(Rat,finus eR non fblum iucundus afpeclu, fed uti
litate quocp c^terosippergreflus» Ei mons imminet amoenus centum Radio-
rum ambitu JngrefTum habet duorum iugerum, portus traquillus, duobus^

milibus

gj « DIODORISICVLI

milibus patens nauitr Jrrfguus eft praeterea magno flamine in eum flaete. In A
medio quocp infulam continet aquis redundante^atc^ ortis accomodam.De-
nim Carthaginenfium portui , quem dicut Cothonu, uidetur effe perlmiilis:
de cuius utilitate fuo loco ‘dicetur, Pifcibus plurimis , ad eum ex magno mari
tum ob cibum , tum ob aquaru in eum decurrentiu dulcedine confluentibus,
cfi:refertus,H^cnauiganbus loca montes quinqp diftantesinuiceprasalti ap-
parent, uertice in modum Aegypti pyramidum acuto. Sinus eft deinc^s ro
tundus , magnis circundatus promontorijs , cuius in diametri medio aflurgit
collis in modu menfe oblongus ; in quo tria templa funt admodum magnifi-
ca>dtjs grsecis ignotis facra, magno^ in honore ab incolis habita,Sequit dcin
de littus tum fontibus irriguu,tum plenu dulcis aqua^riuisjn eo mons eft ua-
rijs arboribus denrus,quem Gabinu dicunt. Loca monti contigua Arabes te
nent, quos uocant Debas. Hi camelos ad omnem uita: ufum paratos habent,
nam in his bellanf,his uaria ferunt onera, horu lac potant, his uitam ducut,fu-
per hos diueiTa perambulant loca Jn medio regionis eoru dicitur clTe fiuuius
arena aurea,ex qua incola aurum elicere nefciunt.Sinunt aut ab externis, fed
non omnibus,auferri.Boeoti)s enim duntaxat &C Pcloponneftjs aren3 afpor-
tare licet Jdcp eis Herculis beneficio, ergafuam gente, ut a maioribus accepe-
rant, olim impenfo, in gratiam benefici] conceffum. Contiguam eis patriam
Arabes Abil^i Gafandi® habitant : non quidem calore feruidam, ut propin
qua locajfed molle, drfpiuis quandoc^humeda nubibustquinynibifuo tem
pore aduenientes ceftate frudiferam reddunt. Regio fua natura fertilis habe-
tur: ied parum colitur,hominuincuria. Aurum e cuniculis nulla arte fa dis ef-
fodiunt , non quidem §d terra igne liquefadum exprimat: fed ipfa natura pu
rum,qdab re apyrondicunt.Minutum tamen reperitur, ut pars minima, fcin
tiliae ignis : maior,nucis fit inftar regiae. Illud circa manuu iunduras feruf, cir
cacp collum, preciofis lapidibus diftindum.Cum auri apud eos fit copia, ^ris
inopia ac ferrfiinuicem ea cum mercatoribus permutat. Hos fequuntur quos
uocant Carbos.Hos Sabaei, gens Arabum populofiflima,qui felicem Arabia b
incolunt, eorum quae apud nos funt preciofilTima ferentem plurima,ac omni
pecoris genere apprime copioiam. Odoribus infuper fuauibus , quos palTim
natura apud eos gignit,omnes fermealias fuperat natioes.Nam in maritimis
locis baliamum oritur, &: cafia,quaedam^ herba natura fingulari, qu^ recens
afpedu oculos obledat , inueterata fubito fit debilior. Pars mediterranea fyl-
uas continet amoenas,in quib. magnae fiint thuris ac myrrh^ arbores : palm^
infuper,arundines,ac cinamomum,&: alia his odore fimilia. Neo:; enim refer-
ripoflctfinguloruipeciesacnatura : adeo affluenter multa ineam odorifera
natura exaggerauit.Diuina quaedares cft,6t: ^uj^uerbafuperct,fuauis ad no
ftros fenfus ab eis afpirans odor.Et fane longe quocp a continenti naufgantcs
hanc odorum uoluptatem percipiunt. Veris enim tempore uenti a terra per-
flantes , ab huiufmodiarboribusodores ad propinqua maris loca perferunt,
Nonenimjemiflamaromata,^: uetufta, uelutiapud nosaccidir,uim habent,
led ingente,recentem^,6^quae ad omnes fenfus perueniaf. Aura quidem ex
optimis mixta odoribus ad maritima dercedes,multa fuauirate nauigantes af-
cit,&: confert uaIerudini,Nam haudqua^ ex contrito frudu, aut in uafe rcco
dito aer manat odoriferus,feda patria, arboribiiscp, quib, id diuina quadam
natura fneft, ut qui odores hos fentiut, Ambrofiam qua narrant fabul^e(tanta
enim odoru excellentia nullu libi nomen inuenit aptius) efle putent. Non ta-
men pura, fi mplicemo^, et abicp inuidia felicitate fortuna his hominibuslarj?!
ta eft: fed tantisdonis plura immifcuitmaIa:profecfi6admonens, in perpetui
bonis deos a nobis loIerecotemni.Nam apud odoriferas fvluas ferpentu infe

fta multitudo uerfapcolorerubicudo,logitudinepalmi,auiprofilc£esmhonu'

nes, letali occidut morfu, Singulare quid incolis accidit,lbgo debihb, m orbo.

Nam

RERVM ANTIQ^VARVM tIB. lUt
A Nam loliga ucxati aegntudmejcum natura dcbifis,adco^ exhauffa cft, ut r
creari' nequeat, ex afphalto hfrci^ barba uapores fadunt,qu6 malus odor bo^
m immenfl^ uirtutem contundar* Bona emm, menfura dC modo fumpta,ho
minibus profunt,& afferunt uoluptatem : temere dC cafu, mutilia redduntur,.
Huius gentis metropolis efl:,quam Saban appellant, fiipra montem fita* Re-
ges habet ex genens fucceflfione, eos quibus multitudo honores diftnbuit bo
nis malisi^immixtos^Beatam nanqueuitam habere utdentur,qu6d reliquis
imperates, rationem ab fe geftorum mmime coguntur reddere* Infel%m ue-
ro,qu6d nunquam regiam exire queunt* Nam fi palam prodirent, a turba ho
mmum lapidibus ueteri quodam deorum refponfo, obruerentur* Haec natio
non iblum propinquis barbaris,red caeteris hominibus ditior atep opulentior
habetur* Nam in mercaturarum commercio ex parui ponderis re plui imum
precij a mercatoribus in rerum commutatione capiunt* Ideo^ cum nullam
unquam calamitatem ea gens fit experta,a uri autem argenti(j copia , praefer-
tim Sabae, ubi regia €fi:,(iiperflr,toreamata argeteaaurea^ omnis genens po^
culorum habennleclos inftiper > tripodas^ argenteis pedibus,c;xteram(^ Iu-
pellecflilem ultra fidem fimiptuoiam* Magnis quoeg columnis porticus iulci'
untur : quaru capita tum argentea tum aurea exiftunt : laquearia uero ac por
tac aureis phialis preciofis lapidibus intermixtis , totius domus fumptuofiffi-
mum ornatum oftendunt* Alia enim auro, alia argento, quaedam lapidibus
lpkndent*Nonnulla tum elephantoru dentibus fiint exculta, tum multis prae
terea rebus alijs quae plurimi apud homines exiftimantur* Ethi iane muIiis ie-
culis perpetuam habuere felicitatem* Abfuit enim ab eis penitus, quod mul-
tos in praeceps dedit,ambitio per auaritiam aliena poffidendi *Horum mare al
bo colofe effe uidetur : quod cum mirabile fit , eius rei cauiain quaerendae dc-
dit.Infulg fimt felices propmqua^jquarum urbes moenqs carent*Pecora in eis
omnino alba, cornua feminis natura defunt* Ad has mercatores commeant
undicg, fed maxime ad Potanam,quam Alexader iuxta Indi fluminis oftiunt
B condidit , locum in Oceani lictore nauibus recipiendis aptum. Et bsec hade-
nus*Nunc illa qu^ in eis locis miranda in coelo uidentur,non omittenda*Sed
praecipua admiratione uidentur digna quae de Ardo icribunt, multum^ du-
btj afferunt nauigantibus^ A' menfe enim Martio nullum eorum feptem que
circa Ardum funtaftra, u%ad primam Vergiliam uideri dtcunt*maiore au
tem ufque ad fecundam horam,paulo^ pdft,parum afpici a nauigantibus: at
qui planetae appellantiTr,non afpici omnino* Aliorum autem quaedam maio-
ra noftris uiderfiquaedamdiffimiliortuatq^ occafu* Solem no tanquamapud
nos paulo ante ortum iubar cmittere,fed adhuc node obfcura fubird appare-
reiucentem. Ideo nunquam diem in eis locis,prius quam fbl uideatur, oriri:
quem ex medio pelagi tradunt furgere inccnlis carbonibus fimilem, radios^
permagnos procul afferre : forma autem apparere non rotunda,quemadm o-
dum apud nos, fed columnae fimili,paulum afummo capiteluculentiore af]ae
dum habente* Praeterea necp fplendorem neqp radios ufej adpriniam horam
praebere, fed uelut ignem abfq^ luce in umbra uideri. Secunda hora ueliiti cly
peum fieri, lumen^ praebere continuum,& fupra modum feriiens* Circa oc-
cafum econuerfo c6tnigit*Nam uidetur afpedu orbem nouis radijs illumina-
re horis duabus ut Agatharchides Cnidius tradit,tribus* Hoc uero tepus

incolis periucudum.Iam diminuto uergente in occafum folis eftu,Zephyrus
& Libycus dC Euriueti apud cos, ficut dC apud alioSjfpirat* Nothi uero apud
Aethiopiam necp uigent,neqj noti exiftunt* Apud Arabes ac T roglody tas
adeo calidi fupra modum regnant, ut 8C exurant herbas , dC ad umbras quocp
confugientium debilitent corpora* At Boreas merito optimus
exiftimatur , cum fit ubic» terrarum frigidus*

De

diodorisxcvli

TRISCIS LIBYAE REBVS, DE^ ^

^ue ijs quce de Gorgone CT i^mazonibm ^ *^mmont

^ at^ i^tlantibm Jcribuntur* Cap^ II II.

N Vnc ad Libyos Aegypto propinquos , dC proximas eis regiones tran^
feamus.Circa Cyrenem ac Syr tes oras^ mediterraneas quatuor Libyo
rum inhabitant genera: quorum Nafamones dicuntur, qui ad notu uergunt:
alij Anfichitse, ad occidentem fitu Quidam Marmarida^^inter Aegyptum dC
Cyrenem habitant,aclirtoris partem. Quartum genus multitudine proflans
hominum , appellantur Macae : qui circa Syrtes habitantes, foli inter caeteros
Libyos agros uberes frudu colunt Jumentorum, ex quibus nutriuntur, dili-
gentem curam habente Hae ambae nationes regibus parent, uitam non omni-
no agreftem agentes, nec^ ab humanitate alienam.Tertij necKullis fubfuntre
gibustnecp uIIam,Iatrocintjs femper intenti, iuftitiam norut. Rapientes enim
qux prima ex deferto cafu occurrant , confeftim ad fua loca redeunt. Hi om-
nes Libyi uitafylueftrifub dio habitant+Vidu ferarum more contenti, nil do
mefticum edunt. Nullus ueftibus pr^terquam caprarum pellibus tegunt cor-
pora. Potentiores inter eos nullas habet ciuitates,ied turres aquis proximas,
condentes in eis qux ufui (iiperfunt. Subditos populos fingulss annis adiurat
ut principi pareant. Obtemperantes utibeios diligimt.Imperiumabnuentes
ut latrones periequuntur. Arma funt eorum & regioni moribus congrua.
Nam cum fint corporibus leues,patria uerd ut plurimum plana,nc(^ enfe ne-
que gladijs necp alijs armis utuntur in bello : treis tantum ferunt haftas , lapi-
des^ in uafis ex corio fadis delatos, cum his certantes, tum in congreffu,tum
etiam abeundo primo ferire hoftem conantur , ad curfum, lapides redHa-
ciendos,longo ufu edodi. erga externos nullum ius , nullam omnino fidem
feruant.Regio Cyreni proxima campeftris efi:,no frugibus iblum, fed uineis
oleo^ paicuis utilis. Sunt infiiper flumina non parum incolis utilia. Quae
uerd ad notum uergit, defertocinda, infruduofaefttutpote aquis carens, b
afpedum habet mari fimilem. Huic defertum ingens fterile adiacet,tranfim
perdifficili.Ita ne(^ aues in ea,neq^ quadrupedia,pr;eter damas &: boues con-
(piciuntur. Loca mediterranea arenaru cumulis referta, quo plus uitae netefla
rijs carent, eo uarijs magnis^ ierpentibus, tjs pr^efertim quos Ceraftasuocat,
quorum morfus letales habentur, iunt fertiliora. Hi colorem arenx fimilem
habennquaex re a paucis internofcuntur.ita coloris errore fedudi quida, pe
dibus illos conculcantes,uitae periculum adeut. Ferunt hos quondam ferpen
tes in Aegyptum tranfmigrantes , plures uicinas regiones inhabitabiles red-
didiffe. Mirabile uerd quippia in eis oris , ea quae eft circa Syrtes Libya,

contingit. Nam quandocp , 6^ maxime quieto a uentis tempore , apparent in
aere diuerforum animantium formae : quarum quaedam quiefeunt , quaedam
mouentur.Et h^c aliquando fugiunt, aliquando iniequuntur: fed omnes ma
gnitudine eximia ftuporem timorem^ infctjs probent. Nam quae homines
iniequuntur , comprehenfum frigido circundanteontadu. Externiquidem,
utpote eius rei infueti,€xterrentur.ab incolis ex afluetudine fpernunt. C^o-
niam res uidetur miranda, & fidte fabulae perfimilis , Phyfici quidam eius rei
conatifunt rationem reddere. Aiunt enim uentos in ea regione aut omnino
non ipirare,aut penitus debiles efle remiflos : adem uerd perfiepCjquonia
necp coualles,ne 9 abrupti fpecus,aut antra, nec^ alti colles,aut magna flumi-
nain eis funt locis,effe immobilem, quietum. Deniq^ omnes uicinas regio-
nes iteriles,& ab fi^frudu, nullos uapores quibus uentus excitetur, gignere.
In aere igitur denfo at(^ obtufo,quernadmodum aeftiuo tempore in nubibus,

I diuerfas animantium ipecies licet uidere , formam illis aere, quem

ciies oC tenues aur^ quandotj niouet,prgbente.Eas poftmodu moto paulum

aere

A' J RERVM ANTIQ.VAkVM ilB. liti; ks

aere ad terram impulfas, forma tradunt quam cadi fumpferint,caderc: eim in
quem forte mciderirtt,ii^rei‘e:quoniam in unam partem magis quam inali-
am motus nulla millis feledio efle uidetur.Nam inrc inanimata non eft aut
appetitio,aut uolufitas : fed animantia quibus haerent j occulte caufam mo^
tus prxbent . Nani proccdentiuirt animantium motiiahteriof aer impuIfuS
«magmem praecederttem mouet, iit fugere uideatiir:fimilitef fequens ido-
wm ex motu aeris ad progrefliim aniniaritis praecedentis tradiiiti fequi ui^
detur animal quO^r^cedit^Qubd fi fe lierterfi^aut firmu fieterit idolu fimi
h modo a motu cefrat.Cum uerd iri aninial inciderit, diflbluitunfrigore quo
dam area corpus reliClo.Supereft riunc,ut de his Amazonibus feiibamus
quas pnkis temporibus in LjJia ferunt extitiiTe . Plurcs enim exiftimat eas
folas foiffe,qua: circaflumen Thermodota inPonto regnarunt. Verum no
rede fentiunt . Multis enim antea feculis Libycx fuere: a quib.multa gefta
accepimus memoratu digna . Necp uerd ignoramus hara hiftoria nonullos
haudueraexiftimaturos . Nam cum eanatiomultis anteTroianum bellum
lecuhs omnino deleta fit, Amazones aute qux circaThermodonta habita.
runt,multo poft tempore extiterint : fimilCueri eft,eas quxpoftea notiores
tuere,fuperirirum, quarum iam euanucrat fama , riomen & gloria Drtefertim
apudtemporuinrciosobfcuraffc. Verum cum legerimus pluresanriquos
tum poetas,tum rerum feriptores,eos 9 poftmodu foere, illarum memo

riarn poliens reliquilTe: conabimur & nos quo® paucis ipiaru fada literis

mandare,rerumferieapionyfio,^iArgonautarum,Dionyfijm,acnonul

Ia aha prifcorum gefta defcripfit,airumptlPIures mulierum natmries in Lu
bya tuiife tradmur pugnaces,ac ualids uiribiis.Nam Gdrgonum gens fuit'
aduerfus quas Perfeus haud pamo certamirie bellum geffilTe fertunuir forti
tudine eximia,louis 9 filius,8e Grxeorum fuae atatis optimiis.Eairum muli,
crum uirtus &: potentia uel maxime licet confpici,fi quis qu* de illarum pre
Itantia fcribuntur,cum noftri temporis mulieribus conferat . Allerunt frias
» elTe occidentem uerfus in extremis orbis finibus.Non eandem quam noftre
uitam ducunt, nam mos eft illis,certo tempore bellicis ad feruandam uirsi.
nit^em rebus exercitari : tranfaicfifs rnilitiae annis^ums comunei' prolis gra^
tia.Has folas 8C pnncipari,&: publica obire riiunera-.uiros noftrarCfoemina.
rum inltar,domefticaerei cura habere,tum obteperantes fceminis tum mili.
tiae principatustp ac omnis Reip.expertes.Poft partu nati infantes dantur ui
ns,quos lacte nutriMt, alqs^ rebus prout aetas poftit . Fceminis mamillas
^crefcant,urunt,afl;erentes impediniento eas ad bellandum efle . Vnde I
tjrrxcis,eo quod mammis careant , Amazones appellantur. Afferunt habita
re lUas infulam Hefperam,quia ad dccafum fita fit,uocitatam.Eam uerd elTe
m r ritonidis palude, quae proxima Oceano, a flumine qudd in earn defluit
__ appelletur.Hanc paludem Aethiopig ferunt contermina, irionticK

ex d‘!^«S'Hancinfula permagna eire,uari)s^ arboru frudibus

Sitire uelcuntur.Frumcnto penitus card^

ilhus ulu incohs ignoto. Hae Amazones corpore ualida, auida® belli : pri.

mu omnes >nfulaeuicospr*tef unu(Ichthyophagi Aethiopes h Aitarit) Me

^es nominatu, quem facru arbitrantrir,expugnarunt.SoIis :cftu admddu in.

lilia feruet, ferens preciofos lapides permultos: qudru hos Graeci carbimeu'

Ios,aliosfardonychos,quofdafmaragdos udeant . Deinceps plurcs LibyS
propinquas lubegerunt gentes: urbentmpraiclara infra Tritonidis ftagnfc
qua a forma Cherronelum appellaritriri potcftaiteredegere.Ex hac pofede,’
plures orbis partes pcragrarunt.Sed primi Athlantid* bello appetiti cetll
ris earwm partiiim humaniores : qui patriam incolentes felicem, ma^rias

b iirbe^

D I O D O R 1 S I G V 1 1 •

urbes tenebat» Ab his deoru genus, ptout Graeci de Oceano fcribSt, prodii, i
fe faut: de quib. paulo pdft dicemus . Traditur Amazonu regma nomme
Myrinam exercitu triginta miliu peditum,duum milm equitu cofecille,ma.
xima fpe uic^oriar in equitibus pofita . Tegmenta corporum pro armts ha.
buere ferpentum magnorum coria: quorum, & quidem prxtcr fidem ingen
tium,copia in Libya fupereft.Vtebantur longis cnfibus, hafia, &: arcu, quo
non folum ex aduerfo pugnantes uulnerabant,fed fugiendo feriebant mfe-
quetes.Cum Atlantidu patriam peruaffirent,quam Cercencm uorant inco.
lentes acie fuperatauicflos inrequentes, una cum eis portas ingrel ae urbem
cepere . Vt autem terrorem formidinem^ caeteris inijcerent , infolenter ui'
tfioria abufe, occifis omnibus ufqj ad pubertate uiris , pueros feminas^ e.
uei fa ciuitate’in feruitute adegerut. Qua calamitate apud finitimos uulgata;(
Atlantidas aiunt timore territos ad easmifiire,polIicitos tradituros fe illis ci
uitates,atcK imperata facfiuros. Regina cum ipfbs bensgne audiuiuet, amici
tia cum eis ftatuta,ciuitatc fui nominis eucrfac loco condidit, in^ ea tum ca>

V ptiuos,tumfinitimarupartiuuoluntarios accolas collocauit. Deinde dona

magnifica communi Atlantidum decreto data,honorescp eximie impenlos
inito cum cis foedere cepitjpollicita (e genti eorum (htis eile facff ur3.» X' ei um
Gorgonidum, gens finitima eratjarmis fepius Atlantibus laceflms, te<^
runt Myrinam gratia precibus^ eorum impulfam exercitum contra GorgO
nidas duxifle. Quo oppofitis coprjs inito certamine fuperat^ magna ex par
te occubueruntjuiuse ad tria millia captf .Reliquis in loca ^lueftria confugi
entibus, conatam iVIyrinam fcribiint^luas,ut caru^enus aeleret, incendere
uoIuifie.Verum cum id nequiffetjkd montes propinquos traniqt. Amazo-*»
nibus ne^igenter,ut inuidoria folct.mgiUas feruantibus , captiuae edudfis
dormicntiumenfibusmurtasinteremerunt.Tandem excitatae Amazones
armis captis acriter pugnantes omnes occiderunt. Mortiias Amazones My
rina tribus magnis aggeribus fepeliuit , qui hucufque Amazonum tumuli
appellantur.Gorgonidas deinde tradunt cum uires auxiflTent, iterum a Per^ b
feo louis filio expugnatas, cum earu effet regina Meduraipoftremo ab Her..
eule,6<: eas, Amazonum genTcm,quo tempore ad occiduas partes tranfi^
ens columnam in Libya pofuitjfuiffe deletas: rem indignam exiftimante,
quum pro communi^lute hominum pugnaret,aliquibus gentibus femL
nas imperare* Legitur quoque,Tritomdem paludem , terr^ motu his a#
pertislods quse ad Oceanum uergebant , deficcatam effe* Myrina plurima
Libyse parte peragrata , cum in Aegyptum tranfmeaffet , cum Oro Ifidis &
lio, qui Aegyptqs imperabat, amicitia firmata , Arabia bello peti] t: ubi mul>
tis intcrfedis,in Syriam tranfijt.Qua rubada,Cilices ei cum donis obuioS,
pollicitos^ imperata facfluros, liberos efie , quoniam ei ultro occurriirent,!
iuffit*Quaexre nunc etiam liberi Cilices uocantur. Subiecit quoque eas
quee circa Taurum funt nationes , quamuis uiribus potentes * Tum per

Phrygiam ad magnum mare cum defeendiffet, regionem maritimam tranfi
grefla,Caicum flumen ftatuit militiae finem: prouinciae uero qtrae DorydP
ca dicitur , loea opportuniora condendis urbibus eligens , plurcs in ea ciui>
tates, unam fili nominis, alias rtiagnoruni ducum appellatione ^dificauity
Ninam, Cymem,Pitanem,Pryncam* His iuxta mare fitis urbibus, caeteras
perplures in mediterraneis pofuit locis * Infulas infuper nonnullas in pote
ftatemfuam redegit :fedLesbum praecipue, in qua urbent condidit Mity^
lenem , fororis quae cum ea militabat, nomine. Deinceps cum quafdam
lias fibi fiibdidiflet infulas , tempeftate coorta , clim uotum matri deo.*
rum pro falute feciflet , ad unam ex his folitaria profecffa , iuxta quod-^
daminfomnium ei deae infulam facrauit, eretfla^ ara , facra folennia celc^-
ferauit^NommaflTe infulam ferunt Saitiothracem^quod d Crocis facra infula

inter-»

'rERVM a N T i Q V a R VM LI B. illL - „ 87

A ifttcrpretatunQuidam hiftonci tradunt eam prinlum appellatam Samum ,
ab mcolis pofteaThradbus Samothracem cognominatam. AHjAmaironi^
bus in Epiru aduentantibus ferunt deorum matrem hac oblecflatam infula,
&C alios quofdam in eam, dC filios quos Corybantes dicuhtjtraduxifle.Quis
uero eorum extiterit paterjin arcanis fa erorum traditur . Monflraffe quoeg
ea fertur, qu^ nunc in ea feruantur myfteria , templum^ aiylum ilatuiiTe i
Per h^c tempora Mopfus Thrax a Lycurgo rege Thracia puTus , Ainazo-^-
num gentem coa(fi:o exercitu peruafit* CuiSypilus Scytha auxilio affuit, aii
tea a Scythis Thraciae finibus expulfus. Praelio inter eos Amazonas^ coni^
miffo, Mopfi Sypili^ res fuperior fuit , Myrina cum pluribus alijs inrerem -
pta* Poftea cum fepius a Thracibus acie fuperarentur , tandem quae fu^

perfuerant Amazoiies in Libyam reuertere : ibi' que earum militia finis, ut
aiunt, fuit,

DE IIS ClVAE DE NYSJ F E RF N>

turfabulcetin quibus de T itanibuS:,de Dionyjto,
de eorum matre continetur i.

Capi ;

P Ofteauero quam Atlantidum meminimus, haud ab re erit,deorum ge^
nusquiabhis pr o diff e ferutur, cum &: Graeci parum ab his diffentiant,
recenfere» Atlantid^,ut accepimus, loca propinqua oceano,8(: quide felicia
mcolentes,tum pietatis, tum erga aduenas humanitatis pre caeteris finitimis
gentibus laudem tulerunt Ab his deoru genus nianaffe tradunt: quib.affeu
titufpr^ftantiffimus Graecorum poeta, lunoriem,Ocbnum deorum pa-
trem' matrem Thetim appellantem introducens * Scribunt autenijpri^

3 mumregnaffe apud eos Coelum:homiries'^ antea per agros difperfos , ad
coetum, condendasm urbes exhortatum, a fera eos agrefti<^ uita ad mitio-
rem cultum traduxiile ♦ Affuefeciffeinfuper domefticos frudus ferere , ali^
a® permulta ad communem uitae ufumfpedantiaddcuiffe^Tenuiffe quo-’
que magnam orbis partem , maxiniec^ loca ad occidentem atque ad iepten-
trionein fita. Aftrorum quoque diligens extitit obferuator , multa horni-’
nibus futura prsedicens. Annum etiam confufum antea, a Solis,menres
uero a lun^ motu defcripfit : fingulacp anni defignauit tempora » Qua ex re
multi ignorantes aftrorum ordinem fempiternum, admirati autem futuro-
rum prsedidionem, arbitrati funt, eorum authorem naturte diuinar parti-
cipem * Poft eius obitum, tum ex eius beneficentia, tum aftrorum notitia^
immortales honores adeptus eft. Hoc autem conftat, illum nomen hoc
fortitutrieffeob aftrorum occafus , ortuscp , multarum'que rerum peritiam :
tum uero propter honores illi pro beneficijs iuis impenibs.tumSi^^ ipflimt
regem fempiternum omnium appellarunt Coelum ex pluribus uxoribus
fuicepiffe£eruntfiliosquin(^& quadraginta : horum decem bC feptem ex
Titea ortos, proprio nomine fingulos , communi autem omnes a matre
appellauitTitanas. Titeam uero prudentia praeditam , cum plurimum mot
talibus profuiffet , ab eis pbft obitum deificatam , terram cp effe cognomi -
natam * Genuit quoqtiefilias , quarum duae , Regina uidelicet , bC Rhea
quam Pandoram dixere fuperiores aetate , caeteris euaferunt clariores* Ex
his Regina prior annis , prudentiacp bC^ uirtute reliquis pr^ftantior , ia
gratiam matris fratres omnes educauit : eoque magnam aiunt matrem ap-
pellatam* Poftea uero qiiani pater poft obitum ad deos tranftjt, commu^

Wpopulotumfratrum^quetonfenfu regnum cepit adhuc uirgo , cum nulli
^ - ha antei

DIODORl SlCVLt

antc^ napfifTet . Poftmoda cupiens filios linquere fuccefTores regni, irntM A
ex fratribus Hyperionem uirum fumpfit: cx quo duos peperit liberos ySo^
!em dC Lunam.Qiiorum formam prudetiam'que admirantibus fingulis.trs
dunt fratres prolis inuidia motos, ueritos^ ne quando imperinm ad Hype>
rionaperueniret,fcelefto facinore excogitato, fratrem comuni confiliq ob^
truncafre,Solem adhuc puerum in flumen Eridanum proieeflum fuftocatu
effe* Qua re uulgata,Luna praeter modum fratrem diligens, ex tedo fe pr^e^
cipitauit • Matri qu^renti iuxta flumen corpus, cum in fomnum incidiiTet^
uifumeiperfomniumefl:,aSolefe confolari, rogari qj ne lugeret natorum
mortem * nam homicidae meritum eflent fupplicium pafTuri : fe uero ac foro
rem quadam Dei prouidentia futuros immortales, nam ignem coeli facrurrs
antea uocatum, Solem ab hominibus appellandum fore: quae uero Mena
prius dicebatur. Lunam . A' fomno experreda, quu omnibus tum fomniif,
tum infortunium fuum narraflet : filios ut deos coluit, ipfa innupta uiuens ^
Poftmodum inm(aniamuerfafilia,cymbalatympana^'quatiens, edito fo
nitUjfparfis crinibus, per patriam errabat, Quo afj3edu mifero obftupe,»
bant homines , Cum uero finguli eius dolori mifererentur, quidam corpus
fuflinerent , maximo imbre coorto , continuo^ fluminum cafu reginam
iunt difparuifle , Qiia re admiratus populus , Solis Lunae^ nomen ad aftra
tranftulit , matr.em dC deam exifi:imauit:8(^ ereda ara, cymbalis ac tympanis*
caeteris^ rebus illius gefta imitatus, facra illi dC deorum honores inilituit.
Huius deae in Phrygia origo extitiile traditur , Aflerunt enim incolce^Phry,*
gi^ Liby^(^ regem prifeum fuifle Menoen, qui uxorem duxerit Dindyme
nem. Ex ea natam focminam cum nutrire nollentjin montem Cybelum no^
mine ab feexpofitam,diuina quadam forte pardales ali^^fer^ ladeuber>»
time prebito nutrierunt.Hanc mulier quedam pecora pafcens cum uidifTety
fado fl:upens,infantem tulit, atque a loco Cybelemnominauit, Auda
tate , pulchritudine prudentiacp excellens , mirabili ingemo fuit. Nam dC.
fiftulam pluribus calamis compadam , &C ad lufum choreas^ cymbalum g
tympanum' que prior adinuenit. Praeterea pecorum puerorum^ moi^

bis remedia introduxit. Itaque tum propter infantes quibus ucrborumt
medicaminibus ialutem praebuit , tum quia plurimos ueluti in flnu fo ^
uit,tum etiam propter diligentiam amorem' que fingulis praefiitum , ma *
trem ab omnibus didam ferunt , Amicitiam quoque eius appetiffeMar
fyam Phrygem , ingenio prudentia' que mirabili» Conieduram inge^
ntj fiimunt , quod uocis fonum multiplicis fiftulam imitatus , ad tibias cam
harmoniam traduxit : prudentiae, quod ufquead extremum ute finem coe^
lebsuixit, Cybele proueda aetate, adolefcentem quendam cius regionis.
Atym nomine dilexit: quem paftmodum dixerunt Papam, Cum eo clam
coiens, grauida fada efl:. Quod ut parentes norunt , in regiam accitam , ut
uirginem pater fufeepit , Noto autem filite peccato, 6<:Atym & nutrices iiv
terfici iuflit , atque infepultos abijei, Cybelen tum Atys amore, tum dolorn
nutricum perculfam , infanam effedam in publicum prodijfle ferunt , pfaL
lentem^ cum tympano, folamuniuerfam patriam fparfis capillis obambu-
lafTe, Huius Marfyas mifertus,fponteq, illam affecutus, una pererrauit, pri-
ftin^ amicitiae memor. Cum ad Dionyfium in Nifam urbem ueniflent, in,»
ucnere Apollinem magna exiftimatione habitum, quod primus diceretur
citharam reperiffe , Orta inter eos artis contentione Nyfeos indices conftf
tuerunt, Apollo primum cithara fimplici ufus eft, Marfyas uero tibijs:
quibus admodum,utrenoua,audientes obfiupuere. Eo in certamine foni
fuauitate Apollinem uifus efl: fup eraife , Ambo altantibus indicibus cum ar-
tem quilibet fuam praeferret, Apollo modulationem cantus ad citharar fuaJ
witatem adiecit ; quapropta fonum uifus eft excedere , (^lod Mar..

fyas

I

RER VM A NTI Q V A R VM LI B. IIIL O

A fyas segreferens^audientes monuit^mmimefe uidum effe^Non enim uocis,
fed artis comparationem fieri oportere:fecundum quam harmonia ac iiiaui
tas tum citharae tum tibiarum effet exquirenda Jniqlium praeterea efie,duas
fimul artes uni conferri.Tunc Apollo refpondiffe fertuifjfe nihilo plus ad fo
num quam Marfyam adhibere.nam ille quocp ore uteretur^cum tibias in

flaret Oportere igitur^aut ambobus idem licere^aut neutrum ore/ed mamV
busoftenderefu^ artis modulationem* Cumuideretur iudidbus ^quiora
Apollinem poftularCjartibus iterum comparatis aiunt denuo Marfyam efle
uicflum: Apollinem uero ea contentione exafperatumjUiuum Mariyam ex-^
coriaflTe^Vei um extemplo poenitentia du(fl:us5aegre quod egerat ferensjpro
iecfiis citharae chordis, inuentam ab feharmoniam deleuit * Adhancpoftmo
dum Mufie mediam, Linus quam lichanon, Orpheus & Tamyras quam hy^
paten ac parhypatenmiifici dicunt,addiderunt. Apollinem ferunt cithara ti
btjs^ in antro Dionyftj pofitis,Cybcles amore captum,cum ea ufque ad Hy
perl^reos erraiTe^Cum Phryges morbus opprimeret, terracp nullos pr^be -
ret frucSus,fcifcitantes Deum malorum remedia , oraculo praeceptum efl:,ut
Atys corpus fepelirent,&^ Cybelem uenerarentur ut deam* Non reperto A'
tys,quod tempus abfumpferat,corpore,Phryges imaginem adolefcdis, cir^
ca quam plandu ac lamentis facra inibant, fecere , iram inique mortui miti>
gantes.Qu^confuetudo penes Phryges ufque ad haec tempora permanfiti
Cybeli uerd ara ereda,annis fingulis iacrificabant*Poftmodu in PeiRnun
te oppido Phrygia fumptuofo conftrudo templo, honores illi facra^ folen
nia conftituerunt , Mida rege ad ea plurima conferente* Pofitae erant circa
deae ftatuam pardales ac le^ne,a quibus olim eflet enutrita* Hxc de Cybele
deorum matre apud Phryges, de^ Atlatibus qui circa Oceanum regnarut,
traduntur* Poft Hyperionis interitu Coeli filios imperium diuififlTe* Ex eisi
fuiife Atlantem & Saturnum nobiliores* Atlanti locaad Oceanumpofita
forte obuenerunt:qui 8 <: populos fuo nomine, & maximum prope Ocea^

E num montium appellauitAtlantem*Feruntipfum aflrologi^fuiffe peritiffl
mum,de9 fphsera primum inter homines difputafle;qua ex re uifus eft orbe
fuis humms fuflinere, locum praebente fabulis fph^rg inuentione* Hunc a^
iunt plures fufiuliiTe filios, fed unu pietate, ac in fubditos iuftitia, humani ta
te^infignem, quemHefperumappellauitrquicumin Atlantis montis ca^
cumen adfcrutandos aftrorum curilis afcendiflet , fubito a uentis arreptus,
nequaquam amplius uifus efl:*Ob eius uirtute cafum hunc miferata plebs ^
honores illi praebens immortales, aftrum coeleftelucidifflmum eius nomine
uocauit*Fueruntinfuper Atlanti fili^feptem, a matris nomine Atlantides
uocatje,quamuis cuilibctpropriumnomeneiret,utMaia,Eledra,Taygetej
Afterope,Merope,Alcynoe,Celeno*Has tradunt tum ab heroibus, tum a
di]s cognitas,&: deos propter uirtutem, &: eos quos heroas dixerunt, ueluti
principes generis hominum peperiflTe: ueluti prior aetate Maia ex loue Mer^
curium genuit,multarum rerum apud homines repertorem* Eodem modo
dC relique Atlantides fingul^ filios ediderunt proflanti uirtute : quorum hi
quidem gentium,hi urbium conditores extiterunt*ltaque non folum barba
ri quidam, fed etiam Gr^corum plurimi, prifeorum heroum genus ad iflas
retulerunt» Quas cum prudentes fuilTe confiat, tum pofi obitu honores dea^-
rum immortalium adeptas,Pleiadum appellationem cepiffe. Nymphe quo^
que diefi^ fiint, quoniam communi uerbo mulieres omnes Nymphas incolg
appellant*Saturnum Atlantis fratrem aiunt precipua impietate auaritia'que
preditum, uxore cepiife fororem Rheamtex qua ortus efi lupiter, Olympus
poftea uocatus ♦ Fuit dC alter lupiter , Coeli frater, qui in Creta infula regna>>
uit,multo gloria inferior pofieriore. hic enim imperauit orbf fuperior Cre>
tg tantunit Genuif que filios decem ? qui Curetes iiint appellati* Infulam ^
^ . h 5 quocj-

. D I 0 D 0 R ! 5 I C V t I

quoqiTcab lixOfc Ideam uocauit, ibi'quepoft obitum fepuittrs elt. Cuius
hodie monftrari fepulchrum ferunt, prout etiam teftantur Cretes: de A
quibus pofterius referemus * Regnauit Saturnus in Sicilia , Libya , ac eti^
am Italia : fcd praecipue in locis ad Heiperum fitis eiusimperij firmamen^
tum fuit ♦ Apud omnes uero , arces urbium dC loca munitiora tenuit: quo fir
mius imperium foret* Eoad hocufque tempus dC in Sicilia dC in occiduis
oris editiora loca Saturnia di(fl:a funt ♦ Ex Saturno lupiter ortus, quoniam
diueria a patre uitae infl:itutjone,erga fingulos manfuetudine atque humani
tate ufiis eft,a populo pater eft nominatus* Regnum is deinde cepit , par^
tim concedente patre, partim in populis ab eo per odium defcifcentibus*
Aduerfus quem cum Saturnus Titanu praefidio fiius pugnaffet, acie uid:us
eft* lupiter iuperior imperium a(recutus,uniuerfum orbem perambulau^t^
plurimum de genere hominum meritus. Viribus corporis, uirtutibus^ exp-
ediens, breui totius orbis imperio potitus eft. Omne eius ftudium in puni,#
endis impijsjfacinorofis^ hominibus, ac in bonorum pra^mi]s,communi^
populoru utilitate ueriabatur, Quibus reb,poftuitae fine louem dixere, eo
quod bene uiuendi caufa hominibus extitiffet. Creditus uerd Deus in orbe
eftabijsjde quibus bene erat meritus, fponte illum omnibus St^Deum 5C do
-minum in fempiternum uniuerfi orbis profitentibus. Quoniam in his quae
de rebus Aegypti a nobis relata funt, Dionyfrj genus gefta^ tetigimus , ae^»
quum uidetur , ut quae de hoc a Graecis deo fcribuntur,literis mandemus*

V erum cum prifei reru fcriptores,poete^,qui deDionyfio miranda queda
literis tradidere,de eius genere ac geftis diffentiant, difficile uidetur ueru in
his rebus exquirere,Nam hi quide unicu Dionyfiu,reliqui tres feribunt fuif
le^Sunt qui eius genus nequaqua e mortalib*fluxifte dicant, exiftimentcp ih
Iu uini extitifte aucftorem.Sed nos qu^ de eo ferunt,paucis tranfigemus,Na
turales qui de hoc deo loquunt ,uini^ eum repertore putant , terram aiunt
una cum caeteris plantis fua fpote uites tuliire,no ab aliquo principio fatas^
Huius rei coieefiura fumunt, quod nunc quoq^ in quibufda fylueftrib, locis
narcanturuites,ffu(fiumcpuelutireliqu^ arte hominum cultae ferant • Duas B
Dionyfio matres pnTcifuiflearbitrantur:una,6(^ eam prior e generis, quado
uitis in terra pofita augmento capit:fecunda,quado racemos producit Jtacp
altera huius dei ex terra, altera ex uitis fruefiu fertur generatio ♦ Sunt qui dC
tertia generatione ipfi attribuant, ex loue dC Cerere genitu ferentes: a morta
libus^ diffipatum,ac decodum,rurfus a Cerere membris compofitis iuue>'
iiem faefiu reuixifte,Quae omnia ad naturales traducunt rationes Jouis enim
^ Cereris filium ob eam caufam tradunt, quonia uites ex terra dC pluuia nu»
tritae producat racemos,cx quibus uinum exprimatur. Ab hominibus uerd
diiperium,eo quod agricolae fru(fi:uauferant,terram^^homines Cerere pu#
tent. Membra eius decocfiajquoniam plures uinu decoquat , tanqua melius
ac fuauius futurum. A mortalibus uero membra diiperla,iteru in ordinem
redaefia 3 terram oftendit certo anni tempore facfiauindcmiadenuonouos
fruefius proferre.Denicp ab antiquis poetis ftriptoribus^ traditur , Cerere
fuifle terram matrem appellatam.Eadem quo 9 &:Orpha tradunt poema,#
ta,&: in ceremonijs introducuntur,de quibus haudquaqua fas eft inftios lo>>
qui. Eodem modo ex Semele ortum ad naturale principium deducunt, af-
ferentes Thionem ab antiquis terram fuifle nominatum. Semelem, eo quod
tionefta fit eius Dei c:ura,& honor.Thionem uero a (acris ei impenfis uoca>-
tum. Bis ex loue natum tradunt, quoniam uites Deucalionis tempore una
cum canteris arboribus diluuio fint abfumptaj , deinde iterum exorta:
ueluti ha^c fecunda extiterit Dei apud homines procreatio , quaexiouis
femore natum denuo hunc Deum feribunt* Qui igitur uini reperto
«em Dioriyfium uolwm , h«i«fmodi fabulas faipfere» Qjii uerb hunc

humano

A

B

Be'RVM ia.\^ARVM lib; Ilir. .

humatto corpore deum perhibent fuifle , eadem tradunt, &C uites cUlii, & ui^
m' uftim admuenifle^ V trum Dionyfrj plures fuermt,mcertum efi:^ Quidant
unum extmfle uolunt , qui & uinum reperent, & arborum frud:us ^ uniuer^
fum^peragrarit orbem , initiationes^ ac ceremonias & bacchanalia intro-^
duxerim Alt) tres, ut diximus,diuerib tempore fuiffe icribuntjproptijs cui<^
geftis attributis* Priorem Indum uolunt extitiffe : terracp fua iponte ob foll
fertilitatem uites ferente, ex uua uinum elicere , ficus carterarum^ arborimt
curam , & horum infuper comedendorum ufum edocuiffe* Eundem , quo^
niam Indorum fit moris per omnem uitam barbam nutrire,barbatum cogno
minauerunt* Hic orbem cum exercitu perambulans ^ &r uitem plantare , 8C
ex racemis uinum torculari, ex quo ipium Lenaeum appellant,educere mon>
ftrauit* Plura infuper ad hominum ufum ab eo adinuenta, cauiam ut poft
mortem pro deo coleretur,praebuere* Oftendi quoque etiam nunc apud In^
dos aiunt & locum, in quo fit ortus Dionyfius,& urbes eius nomine ab inco^
Iis appellatas : multa^ praeterea alia extare, quae longum eflet icribere, uefti^
gia illum apud Indos natum teftantia* Secundum ferunt ex loue genitum, 8^
Proferpina t ut ali) ientiunt,ex Cerere : quem tradunt tum primum boues ad
aratrum iunxifie, cum terra prius manibus hominum coleretur : multa^ alia
inftrumentareperifle agrorum culturae accommoda,qud minori labore rufii
ciopus facerent*His erga homines benefierjs, cum eum cenfoentimmorta'^
lem,6^ honores illi d^rfacra ut deo inftitutafunr* Addita fuere uelutiinfignc
quoddam ad piefiuras eius fiatuas^ cornua, tum ad monfirandam altera Dio
nyftj naturam, tum ob perutilem agricolis aratri inuentionem*Tertium ex
loue ac Semele Cadmi Thebis Boeotiae natum dicunt* louem enim ferunt a>
more illius captum,cum ea fepius cubuifieJunonem zelo ira motam,funi
pta unius ex Semelis ancillis forma , ad ulcifiendum iniuriam , fuafiife illi ab
. loue petere, ut ea maiefiatehonorecp fecum concumberet, quibus cum luno^
ne confueflet. Quod poftulatum annues Iupiter,cum tonitruo ac fulmine ad
Semelem defeendit : quae infolita re territa,expirans aborfa efi* Editum ante
tempus filium,Iupiter abfeonditum in femore cum tenuiflet, partus tempore
editum in Nyfam Arabiae urbem tulit : ubi a nymphis educatus infans, a pa>
treloco^ appellatus Dionyfiusefi* Hicfpeciedecorus, primo in choreis 8^
mulierum thyafis fumma in uoluptate ludo^que nutritus atque educatus efi*
T um foeminarum exercitu , quas thyrfis armauit , congregato , orbem terra^
rum Circuit : eos qui pie iufte^ uiuerent, facra myfienVque docens* FefioiS
praeterea ubicp dies, publice choros agi , &r muficam exerceri artem infiituiu
Pofiremo fedatis inter omnes nationes urbes^ difeordijs , bellis^ ubicp fub^
latis,pacem fingulis largitus eft* Ita uulgata tanquam praefentis Dei fama„
cum ad uitae ciuilis cultum homines traduxiflet,paflim ei occurrentes cum lae
titia gaudio^ excipiebant* Paucos autem obfiiperbiam impietatem^ fper^
nentes eum , cum propter incotinentiam dicerent Bacchides ab ipfo circum^
duci,ceremonias uero ac myfieria ad corruptelam externarum'mulierum in^^
trodu(fia,extempld poena afFecit*Ob diuinam animi naturam aliquando ple>
eSebat impios,quandocp infanos rcddens,quandoque mulierum manibus ui
rorum membra difeerpens, nonnunquam militum opera fibi aduerfantes uF
tus* Tradidit quoque Bacchidibuspro thyrfoiacula , mucronem ferri hede^
ra circumdante* C^ae tanquam muliebria (pernentes reges, eo^ im paratos
adortus , praeter Ipem fuperauit* Infignes inter mulefiatos ab eo ferunt Grae^
cum Penthea, Ninum Indorum regemjLycurgum Thracem*Tradunt enim
Dionyfium ex Afia in Europa cum exercitu tranfituru,cum Lycurgo Thra^
cumquifuntad Hellefpontum rege focietatem coifie* Cum foeminas prF
mum in Thraces uelut amicos traduxiflet, iuflilTe Lycurgum nocfiu milP
tes Dionyfium aggredi, ipfum^ & pellices omnes pbtruncare*His pcit

h 4 queiv

5)x. DIODOm SICVLI

quchdam accolam Tharopem nomine cognitis, territus Diotiyfius,cum no- ^
duni trans fretaffent milites, amicorum praefldio occulte ad exercitum trafijt;
Lycurgus peii ices aggrelTus in loco qui appellatur Nyfius, omnes interemif"
iedidtun AtDionylius exercitu tradudio, Thracem pugna ruperarum,cap^
tum^ priuauit oculis,domefticis ems cruci affixis* Tharopi,m€mor,benefi^
cijjThracum imperium conceffit, tradito ei orgia celebrandi modo*Huic Ar
glis filius iuccedens , regnum ceremonias myfteria^ tradita rufcepit*
Quibus poftmodum ab Orpheo ingenio & eruditione praeftanti perceptis,
cum i^onnulla ad orgia addidiflet, repertas a Dionyfio ceremonias Orphea
polleri appellarunt. Poetarum quidam,inter^ eos Antimachus,tradunt, no
Thracum, fed Arabum regem fuifie Lycurgum , qui & Dionyfio & Bacchi-
dibus in Nyia Arabias cum exercitu occurriffet. AtDionylius pcenaimpijs,
prxmiobonisaffccjfis,ex Indis Thebas elephanto uedlus peruenit* A' trien^'
nio uerd ijs peregrinationibus exadlo,Gr^cosinliituiireTrieteridas tradunt*
Ipfiim quoque fabulantur,multarum gentium ijjohjs onuftum, primum om
nium in patria triumphalle.Sed in hoc genere maxime conueniunt prilcfi Di
iputantuero, non paucas Gr^corum urbes ab hisfuiflfe conditas* Nam Iliena
ies,Nafij,&r qui ciuitates incolunt Iiberas,inruper Teti,alrj^ plures,luos fuiP
ie illos oliendunt conditores. Teti quidem apud fe ortum ea tradunt conid
dlura, quod etiam adhuc in eorum urbe certo anni tempore e terra uinifons
ilia fponte fluat, laporeliiauiffimo* Caeteriuero, hi quidem oftentantfuam re-
gionem Diony fio dicatam : hi eredla templa illi,lacra^ olim ftatuta* Polire-
md cum in pluribus orbis locis illius Deimeritorum ueliigia monlirentur,
haud mirum eli,muItos exiliimareiuas urbes patriam^ pr^ casteris a Diony-
iio dilecfias. Sentit poeta nobiicum , enumerans in hymnis eos qui de iiio
genere ambigunt,8<: fimul illum afferens in Arabiae Nyfa ortum*Haud uerd
inlcius llim,Libyae quae ad Oceanu uergit accolas , de huius genere differen-
ceSjNylam, & alia qute de Dionyfio feruntur,quorum multa apud eos aiunt
permanere adhocuf^ tempus,ue{iigia apud fefacfia contendere* His plures B
prifci Grxcorum Icriptores , poetae^, hiqp etiam qui pollmodum fecuti funt,
affentiuntur* Nos uero,ut nihil eorum quae de Dionyfio competimus fcrip-
ta, omittatur, paucis quae tum a Libyis dic^a,tum a Grarcis fcriptoribus,
pr^fertim a Dionyfio ueteris hifforiae aucfiore tradita funt, abfoluemus* Hic
enim Dionyfi], Amazonum, Argonautarum , Troianiqa belli gella, ac plura
alia memoriae prodidit,inuiccm conferens qu% a prifcis poetis , SC qu^ ab
hifloriWs narrantur* Hic ait, primum Linum in Gr^cia numeros ac melodia
rep er ifle* Cadmum ex Phoenicia aduexifieIiteras,primumQ Gr^cani lingua
inueniffe,ac rebus dediffe nomina* Ad haec chara cfteribus formam indidiffct
communi^ uerbo literas , quoniam ex Phoenicia traducfi^ effcnt, appellatas
Phoenicris.Sed a Pelalgis qui primi eis literis ufi funt , Pelalgas dixere* Lini
tum ^(^,tum melodia excellentis, plures dilcipuliextitere*Horum tres prae
cipuihabiti,Hercules,Thamyris,Orpheus,HercuIes cithara difcens,cum in-
^nio eliet tardo, ob eam^ rem uapularet,ira motus Linum ciihara peremit*

1 hamyris natura ad percipiendum apta,muficam didicit* In qua cum pluri-
mum excelleret , dixiffe illum aiunt, fuaiiius le quam Mulas cantare t quibus
^rita^ uerbis deae,&r eum priuarut mufica,6^ lyraabffulerunn quemadmo-
dum Homerus his cofenties fcribit.De Orpheo fingulatim referet cum eius
opera a nobis recenfebunf* Linum tradunt primi Dionylq gefta literis Pelaf-
e idiffe , quib* 3 ^ Orpheus ufus ell, ac Pronopides Homeri magifter, uir
ingenio mufica<^egregius*Thymitu inluper,Thymici LaomcdotiSjqui Or-
p ei att^efuit plurimi^orbis peragratis locis,in Libya occidente iierlus Oce
anum u <^cu defcendifIet,uidiffeNylam,in qua prifci incolaj nutritu Diony-
iiu uolut* ibicj diligenter aefiis huius Dei apud Nyf^os perquifi£is,copofniffe

poema

tiE'RVM ANTICIVARVM tIB. Utt sf

^ poema fcrut quod Phrygium nominant, antiqua lingua, dC literis prilcis ed^
tum* AflTerunt praeterea, Ammonem Libyae partis regem uxore cepiffe Rhe
am CcKlifiliam,Saturni aliorum^ Titanumfororem : qui regnum perambu
lans , iuxta Ceraunios motes confpecfJam ab fe uirginem forma pulcherrima
Amaltheiam nomine adamauit : filiam^ ex ea genuit fpecie ac robore corpa
ris infignem. Amaltheiam uero propinquae orae praefecit,bouis cornu perfi--
mili : ex quo occiduum Cornu fit nominata*Et quoniam ea regio effetuineis
cseteris^ frugiferis arboribus referta , a muliere aute regeretur , Amaltheiae
cornu eam dixere: propterea 6^ pofteri homines optimam copiofamcpfru(fH
bus patriam ab ea fimilitudine Amaltheiae cornu appellarunt* A mmon Rhe
am ueritus , infantem abfconditum clam in urbem Nyiam ab eis locis remo^
tiorem transferens,infulam a T ritone fluuio circumdatam,pr^cipitem,ac uit
dicj abruptam, unico difficili^ aditu, quem portas Ny fias dicunt, ubi nutrire
tur elegit* E (Te in ea infula tradunt terram felicem, amo 2 nis pratis diftincffami
8C multis irriguam aquis* Frudus infuper multiplices, dC uites fiiapte natura
ortas,magna ex parte iiip er arbores diffufas* Salubrem praeterea aerem, aded
ut illius homines longiori quam caeteri setate uiuanu Infula? aditus in tibiae
modum fertur , adeo denfis arboribus umbrofus , ut folis radij penetrare ne^
queant* Iuxta aditum undicp dulces aquarumhabentur fontes: qui locus e({
ad habitandum fuauiirimus*In ea antrum exiftit rotundum, tum magnitudi-
ne pr^cipua,tum pulchfitudine*Vndique enim praecipitia funt in altum fur--
getia, diuerfi coloris,fplendidis^ lapidibus,ut nullus ibi omnino color defiu
Ante aditum natura efle arbores mirabili afpedu aiunt : has quidem fru-*

dus ferentes, aliasfemper uirentes, utad uifusuoluptatemnat^uideantur^’
In his diuerik nidificant aues, colore oculos, aures uero catu obledantes. V >
niuerfus locus eft non ibium afpedu , fed cantu etiam amoenus , artis harmo-^
niam uoceauium fuperante*Poft ingreffum apparet antrum latum, fplendo^
re folis lucens* Omnia floribus referta funt, fed pr^cipue cafia,reliquis(^ re-
® busqu^ iucundum odorem continuo queant reddere* Licet ibi infuper aipi-
cere Nympharum plura diuerforia,ornata floribus, non quidem arte,fed na-
tura cum omni decore perfeda* In toto antri ambitu necf flos unquam, neq^
folium defluit: ut necp oculorum necp aurium uoluptas aliquando defit* Ia
hoc Ammon puerum nutriendum dedit Nyfe Ariftei filiae* Cui loco Au-
, fteum praefecit,uirum fapientem at(^ eruditum, ad euitandas Rhea? nouercse
infidias* Cuftodiam filia? Minerua? permifit, paulo ante haec tempora circa
Tritonem fluuium,unde2<: Tritonia dida efl:,genita?*Scribut hanc deam per
omnem uitam uirginitate feruata,prudentia claruiffe:m ultas^,cum ingenio
pr 2 cftaret,ab ea artes repertas* belli quocp exercitio deditam, cum robore cor
poris uigeret, multa feciflTe memoratu digna : Alcidam«^ (ita enim dida eft)
peremiire,feram ftupendam,ex terra natam: dC antea, ut qua? natura plurimu
ignis ex ore euomeret,infuperabile * pugna ea primum in Phrygia apparuit,
regionem quandam comburens, qua? hucufcj exufta Phrygia dida eft* Deia
de ad montem Taurum tranfeendens, fyluas continuas ufe^ ad Indos incen-
dio uaftauit* Poftmodum per mare in Phoenidam reueria, iy luas L ibani in-
cendit: per^ Aegyptum in Libyam profeda,ad loca peruenit occidua* Po-

ftremo fyluis circa Ceraunia deftrudis, omni^ incenia patria, cum homines
partim flammaabfumpti edent, partim timore patriam linquentes ad remo-
tiora diffugerent loca > Mineruam ferunt tum fapientia tum fortitudine
ac uiribus fretam , eam feram necafle , pellem pedori circumdedide, tum
ueftitus tutela?' que corporis gratia , tum ad uirtutis parta?'que gloria? me>
moriam oftendendam* At uero Alcida? mater Terra commota, deorum ho-
fles Gigantes peperit , quos poftmodum lupitcr Minerua? Di onyfij^ ac cac-*
tcroru ope deoru deleuittDionyfius in Nyfa educatus, difciplina^ eruditus,;

SIQt|

« - b I O D O R I s I C V L I

ftoii tantam pulchritudmerobore^ extelluit , fed multarum rerum utilmm
inuentione.Namadhucadolefcens Sfumum ex uuis,cum uitesfua fpote ter-
ra produxiflet,exprimi,&: qm frudus poflent exiccari feruan'^,oftedit: pr^
terea quas quoc^ loco ab fe muentas arbores plantari expediret,flnguIos edo-
cuit, fpe concepta , pro beneficiorum erga genus hominum magnitudine im-
mortales fe honores potituru* Ob eius uirtutis ac gloriae nomen fertur Rhea
iratam Ammoni conatam eflreDionyfiumauferrc* Quod ubi non fucceflit,
relido Ammonc ueria ad Titanes fratres, Saturno fratri nupfiu Qiii Rheae
fuaiii aduerfus Ammonem moto bello,acie,Titanum pr^ fidio,fupenor fuit,
Ammonem^ fame coadum in Cretam fugere,ubi Curetes regnabant, com-
pulit Jbiregis filiam Cretam nomine uxorem cum cepiffetjregrio fumpto in-
mfulam antea Ideam didam,ab uxoris nomine appellauit. Saturnum tradut
' occupatis locis Ammoni fubditis,acerbd'mperantemaduerfusNyfamDio-
hyfium^ magno cum exercitu profedum* Ille cum feiretpatrem Ammone
bello uidum , Titanas uero Saturno auxilium ferre : coadis ex Nyfa militi-
bus , inter^ eos ducentis tum ftrenuis , tum fumma erga eum (cum his enim
nutritus fuerat) beneuolentia,a Libyis atque Amazonibus finitimis,d€ qui-
bus antea retulimus,auxilia exciuit. Afferunt eas,utpote quae iiirtute uirgini
tate^ excellerent,ad belli focietaterri aduocaffe uitae fimilis Mineruam : diui-
fo exercnuyUt uiris pra^effet Diony fius , Minerua feminis* Cum in exercitu
Titanum incidiflet,commiflb cerfamine,multis<^ utrincp esefis uulnerato Sa
turno uidor Dionyfius euafit* Titanibus ad eas regiones quas de Ammone
ceperant confugientibus ,Dionyfius ad Nyfam urbem cum captiuisreuer-
fus eftjueluti de eis poenam fumpturus*Cum armatis militibus eos omnes cir
cudediflTent, primum de Titanibus quefi:us,omni poftea captos crimine fblu-
tos pronunciauit*Deindedata eligendi libertate,abire, an fecum militaremal
lent,fecum omnes fe fore acclamarunt* Ob datam uero praeter fpem falutem,
ut Deum uenerati funt* Omneis hos poftea libato uino iuramento adegit, ut
fecum continuo in bellis u% ad extremum pugnarent* Cum arma aduerfus
Saturnum effet moturus, proficifeente ex Nyfa exercita, Arifteum tradunt
eorum praefidem primum omnium &facrainft!tuiffeDionyfio5dr ei ut Deo
facrificaffc* Dicunt infuper,fubfidium ei tulifle Nyfgorum nobiliores, quos d
primo eorum rege Sileno (eius autem propter uetuftate ignotum eft genus)
Silenos uocant*ls cum circa lumbos caudam haberet, pofteri quoq; eius natu
rae participes idem fignum geftarunt* Dionyfius contrado exercitu per loca
arida acdefertaferis^infefta profecftus, adZambyrram urbem Liby^perue
nit*Ibi feram ingentem Campes nomine,muItis cius org mortalibus pernicio
fam,peremit*qu^ res magnam ei gloriam penes accolas tulit* Vt autem fempi
terna occifac ab fe beftiae gloria extaret, erexit ibi tumulum ingentem, qui ad
pofteros ufep perfeuerauitfuas uirtutis monumentum. Deinde uerfus Tita-
nas exercitu moto , ea modeftia iter fecit,ut fe omnib* incolis humaniffimum
praeber^,ubi(5 oftendens ad pledendos impios,atc]p ad benefida in homimt
genus coferenda,eam ab fe fufeeptam expeditionem* Qua ex re moti Lifey/,'
eius cognita uirtute,animi^ praeftantia,uidum militibus affatim pr^^btierut*
limul^ eius caftra fecuti funt* Ad duitate deinde Ammonis appropinquan-
te exercitu,Saturnus ante urbis moenia acieinftruda uidus, ciuitatem nodu
incendit, ea mente, ut paterna Diony ftj regia abfumer,etur : fumpta^ uxore
Rhea, 6 <r amicis quibufdam afcitis,clam ex urbe profugit* Verum cum uxo-
re captus a Diony fio, nequaquam illius opera imitante,nonfolum cognatio-
nis gratia poenam remifit,fed &: confolatus eft,per omnem eos uitam habens
parentum loco*Rhea illum ut filium uiuens dilexit.Saturni fimulatior fuitbe
neuolentia*Hi per id tempus filium genuerunt ,quem appellarunt loue.Qui

aDionyfiofwmmo honore habitus, uirtutepoftmodum imperium omnium

gentium

I

RERVM ANTI Q^V A R V M L I B» 1 1 1 L 95

A gcntiuitl adeptus efttCum Libyi ante pugnam ei dixiflent^quo temporcAm
mon ex regfio eiecfius eftjincolis pr^dieSum fuifle, ueiiturum dus filium Dio
nyfiumjqui recuperato regno orbis imperium poffideretiDeus^ haberetur:
exiftimaiis uerum fore uaticinium, templo patri dC urbe conditis , ut Deo ilU
honores impendit, quoidam inftituens qui haberet diuinatiohis curam*T ra-:
ditur Ammon galea in bellis uilis , cuius infigne fuit arietis caput; Sunt qui
ipfum afferant natura in utroqp tempore paruula habuifle cornua , propteresi
filium cius Dionyfium eodem fuiffeaipedu: polleris^ traditum, Deum huc
cof^nda geftaffe. Aedificata ur be,facris^ inltitutis^Dionyfio ferunt in primis
cum de exercitu oraculum confuluiflet,rciponium a patre traditu, quod pro^
pter eius in homines merita immortalis enet futurus» Qua re elatus animo,
primo in Aegyptum exercitum duxit t ci^ prouinciae: Iou2 Saturni Rhea?^
filium conftituit regem , adhuc aetsite puerum,additoei prxfedid Olympo : i
quo eruditus,& ad uirtute inftitutus, Olympius eft cognominatus» Fert Dio
hyfium Aegypttjs oftendifle Uites plantare,uirium conficere , ac aliorum fru^
(Suum ufum» Auda eius uirtiitis fama,nulli ei obfiftere bello aufi/ponte fibi
parebant , laudibus ac iacrificijs ut Deum colentes» Hoc paefio orbem aiunt
peragi*hffe,domefl:icis arboribus regiones reddente excultas, beneficia^ po-
pulis pr^bentem» V nde hondres perpetuo gratiam^ omnium affecutus eft».
His rebus,cum de c^tCris dijs uarie homines fentiant, folam Dionyfij immor
talitatem fixam animo tenent. Nento eft enim necp Graecus lieque barbarus,
qui illius beneficioru gratix^ fuerit expers» Nam eos quibus aut patria agre-^
ftis effet,aut a uinearum ufu aliena,poculum ex hordeo conficere docuit pau-*
Io inferius uini fuauitate» Ferunt eum ex Indis ad mare deicendenremjTita-
has omneis qiii Cum maximis cdptjs adueriiis AmmoneinGretamtranfFre^
tarantjCepifle» Acri aduerfus Ammone moto bello^Iupiter ex Aegypto,Dio
nyfiuscp,ac Minerua, altj qiiidam quos deos dicunt,iri Cretam defcendeiv
tes Ammoni fiibfidium tulere» Illito certamine fuperior Diony fius, omnib»:

B Titanis interfe(fiis,ui(ftoria potitus eft» Poftmodum Ammone Dionyfio^
exhominum uita ad immortalitatem translatis , lupiter uniuerfo iniperauit
orbi,iubIatis Titanis, nullo^ eius imperium turbare au(b»HajC primi Diony
fij ex Ammone Amaltheia^ nati gcfta Libyi fuiffe tradunt» Secundus ex Io
Inachi dC loue genitus, Aegypto impcrauit,initiationesc|p moftrauit» Tertia
lupiter ex Semele apud Grgeos genuit, priorum uirtutis imitatorem» Nam et
per omne orbem exercitum circumduxit, &r plura reliquit troph»a,ftatuas^
fuarum expeditionum teftes» Multa infuper loca cultiora plantis arbor u recF
didit» Mulieres in militiam, uelut prior Amazones,duxir» Circa orgfa dC ini'
tiationes multum operae impehdit,tum uetera in melius redigens , tum quae^
dam ipfc adinueniens noua» Cum temporum uetuftate priorum gcfta inuen>
ta^ multis ignota eflent, folus hic eorum qui ante fe fuerant ufrtutem glo^

riam tulit»Non autem folum hoc ei contigit, fed Herculi quocp» Duo nanque
eodem nomine priores fuere» Superiorem Herculem in Aegypto natum fe-
runt, magna armis fubada orbis pafte,in Libya columnam pofuiffe» Secuq-
dus Cretenfis,uirtute armi^ nobilitatus,inftituit Olympicum: SC tamen ul-
timum paulo ante bellum Troianum ex Alcmena loue ortum , niagnarh
orbis parte peragrafle tradut,Euryfthci imperio parente» Qui inultisfuntfttiis
certaminii laboribus, columna in Europa erexit» Nominis igitur 6^ rernge-
ftara fimilitudo^cuin defuneftus effetpoftremus, iupcrioruilligeftaafcripfit;
tan^ unus tantu Hercules extitiffet» Plures Dionyfios fuiffe,tum exaltjs co^
nantur oftendere, tum prseciptre ex Titanum pugna : qua coftat, Diony fiurif
cotra illos loui' auxilio affuiflc.No enimTitanas Semelis tempora tulere, necp
Cadmus Agenoris Olympijs dtjs antfqm^or dicedus eft»H£ec a Libyis deDio
nyfio tradita>Nos ordine d nobti pr«ferip tu, quartu defcripfimus libru^

Diodo-

/

DIODORI. SICVLI

DIODORI S I C V L I

LIBER QVINTVS»

/

^ ROOBMiyM, BE IIS QJ^^E

p^buloft apud hiflor ico s feruntur ^

Aud fane nos fugit, uctiiftaruni reiru (ctiptonbus ut in mul^
tis labantur contingere^ Nam & antiquiora illa paululu fub^
obicuram ambiguitatem praebent icribentibus : &C tempo^
fum deicriptio haud facilis cognitu, quadocp detrahit legen-
tibus fidem* Heroum praeterea, iemideorum^, & caeteroru
uirorum multiplex ac uarium genus non iatis exquifite ex-
plicari poteii* Accidit infupetjquod omnium efl: difflcillimum,ut de antiquo
rum geftis fabulis^ icriptores inter fe admodum diilentiant Qua moti re no
biliores qui poftmodum iecuti fiint hiftdrici, omiflis prioru fabulis ad recen-
tiores iehifiorias contuIere*Ephorus quippe Cymaeus Socratis difcipulus hi-
ftoriam fcripturus^ ueteribus pr^termiffis rebus , ab Heraclidarum tempore
narrandi exordium cepit* Callifthenes ac Theopompus, quos eadem tulit ae-
. tas,priica illa minime attigeriit* Nos fecus arbitrati, onus iumpfimus pnTcas
res omneis literis mandandi^Maxima enim plurima^ Herou^Semideoru^,
tum aliorum excellentium uirorum, meritis quorum a pofteris Semideorum
Heroum^ honores ac iacra impenia iunt,egregia facinora extiterunt: qui ta-
men omnes hiftoriae munere laude iempiterna celebrati iiint* Nos quippe tri
bus fuperioribus libris externarum gentium ac^ajquae' ue de dtjs ferantur,lo-
ca infuper fingula,&: quae in eis ferae, alia^ anirhatia,ac cetera memoratu di»
gna admiranda' ue haberentur,retulimus.Hocautem libro, qusc a Gr^cis dc
Heroibus Semideis^, quos prifea celebrauit aetas,tradita funtjde^ prodaris
eorum bello geftis compleremur : his adijeientes, quae ab illis pace ad utilita- B
tem cultum^ hominum adinuentaj quab'ue iancita legibus fiiere* Initium ue
ro a Dionyfio fumetur : quem in primis antiquum fuifle confiat, ac maximis
benefictjs uitae mortalium profuiffe^ Didum eft fuperius a nobis,barbaros
quofdam huius fibi Dei genus uendicare* Nam Aegyptij Deum fuum Ofiri
dem eum effe affirmant,quem Graeci Dionyfium uocant* Hunc uolunt om-
nem circumifle orbem,uini repertorem,cum uites plantare docuerit : quo fa
do,communigentium omnium confenfu fit illi immortalitas tributa. Indi
quocp hunc apud ie natum ferunt,uinicp ufiim ab eo hominibus traditum. E
quibus licet antea fingulatim perniulta explicuerim us,nunc tamen quae Grae
ci de hoc feribant DeOjminime uifa funt omittenda*

DIONYSIO, HER'

maphrodito,iO‘ Mupt Cap, IL

C Admum AgeiiOTis tradunt exPhanicia adperueftigandant Europam
a rege ea lege miflum^ut aut uirgine fecum reduceret, autin Phoeniciam
non redit^t.Cum diutius quacOtam ab ie uirginem non inuenirer Doftoolita
^tria in Boeotiam perueniffe. Vbi cum refpofo oraculi Thebas co^ndiSiflet.
Hermionem poftmodum V eneris filiam in uxoreni iumpfifle : ex qua Seme

Iem,Ino,Autonoem,Agauem,acPolydorggenuerit. Semelem lupiter ob

pulchritudinem in forma hominis cognouit. Quod illa exiftimans ab foue

K! . ^‘'^‘gurcad eam defeendit,

Anila praegnans, cum necj fulguris ne® tonitrus uim ferre poffet, lilium ab-

orfa Igne expuamt Jnfantem lupiter jVRecwio dedit, ad anttum Nyff, quod

inter

RERVM ANTICL^ARVM L 1 B. V* 9^

^ inter Phceniciam Nilum^ cftjdeferendum,a Nymphis^ omhi ftud/o cura^
edixcandum^ V ndeab loueNyla^ D/onyfium dixerunt ♦ qtiod etiam Ho"
merus in hymnis tefiaturjinquiens: EfiNyiaiiipraUloiitemfloridum^rylua
procul a Phcenicia feime Aegypto fluente^ Nutritum a Nymphis aiunt, uini
uiiieae^ excitifle audorem^ Orbem quoc^ fermedbambulantem, multas re-
giones reddidifle domefticas : ac propterea maximis apud omnes honoribus
celebratLiiTi^Docuiffe eos infuper, quorum regio uites ferre no po(Iet,potum
cx hordeo conficere: quem nonnulli zythum dicunt, paulum a uinifapore
differentem ♦Exercitum quoc^ fecum non tantum uirorum, ied etiam mulie^
runl circumducens , nepharios homines atc^ iniquos merita muItauitpo2na,.
In Boi^otia iuffitin gratiam patriae omnes urbes liberas efle, ciuitate fui iiomt
nis eondita,quam dC liberam proiiunciauitJnlndiam cum exercitu tranfcen
dens, triennio pdft multis cum ipoltjs in Boeotiam redtjt* Prini us omnium tri
umphauit^ elephanto Indico uedus^BoeottjjCteteti ^Grgci,Thraces quoque
in memoriam Indicae expeditionis iacra Trieterica fibi inftituerunu Vnde &C
in multis Graecis urbibus triennio Bacchide^ mulieres coueniunttapud quas
de more uirgines thyr fum feruntjin honorem Dei bacchantes,ei^ per coetus
facriiicantcs^Poftremo memoriam M^nadum,que feruntur illi Deo aftitifle,
hymnis dC cantu renouant^ Suftulic Sc omnes impios qui in orbe erant, fed
maxime Pentheum ac Lycurgum* Viniinuentio tum propter potus uolup^
tatem , tum quia corpus reddit ualidius,gratafiipra modum mortalibus fuit^
Aiunt cum purum in coenis uinum datur , omnes Deum ibipitem optare bP
bcntfCum uero poft coenam aqua mixtum iiimitur, louem uocari faluatore*
Nam puri uini potus ad inianiam redigit* Aqua louis mixtus,uoluptatem lac
titiam(^ affert, ^ prohibet infaniam* Ferunt ut deos,rerum ab ie inuentaru
meritis,maxime Dionyfmm ac Cererem ab hominibus coli : alterum fuauiffi
mipocus au(fforem,aIteram ob fruges ab fe repertas* Traditur quoc^ dC alter
rriuka prior aetate faiffeDionyfius, quemaiutex Ioue &:Pfoferpin anatum^
B a noaaulIis(^ appellatum Sa^bafin* Huius genusfacra honores^ propter pu-*
dore nocf urna occulta^ agurit* Dicitur propter ingenij acumen primus bo^
ues ad iugum iunxi{Ie,eorum(^ opera frugem iada femina reddidiffe: qua ex
reillumcum cornibus finxerunt* Ex Semele uerd natum pofteriorem ferut,
delicijs deditum , molli corpore, ac pr^ caeteris decoro, uoluptatibus infuper
ueiiereis indulgentem: in exercitu mulierum copiam circum duxifle, armata
haftis thyrfb inuoiutis* T radunt & Mufas uirgines cum eo profedas,apprP
me eruditas* His tum propter cantus fuauitatem,tum quia dodae piall€re,bo^
niscp artibus erudita; erant, Deus ille obledabatur*Secutus eft ipfum Silenus
quoc]^ p^dagogus ac nutritor,optimorumcpinftitutor ftudiorum , qui plurF
mum Dionyfio ad uirtutem ac gloriam res»^ bellicas profuit* Armis bellicis
in pugna utebatur, & pardoru pellibus: pacis tempore in folennitatibus die^
buscp feftis ueftes floridas, molles ac delicatas induebat* Siquando ex potu bl
beiltis caput agitaret, mitra caput alligabat* unde dC Mitriphoros didus
Reges poderi pro mitra caput diademate uinciri funt fbliti* Aiunt infuper Di
metera uocatum , quoniam ex uno patret duo fint orti Dionyfq , & matribus
duabus* V erum pofteriori prioris afferipta lunt g^fta* Quapropter qui poft'
modumfecuti funt,ueritatis ignati,nominis^ dudi fimilitudine, unicum ex
titifle Dionyfium crediderunt* Nartheca quocp ex huiufmodi tribuunt ei cau
(a* Cum nouiter reperto uino^nondum aquam infundere confueflent:in ami
eorum epulis ac feftis diebus uinum purum ad uoluptatem potates,cbrij red^
debantunQua ex re ligneis baculis quos geftab an t, alteri alteros percutietes^
plurimos uulnerabant* quidam peribantex uulnere* Vt eiufmodi certamina
prohiberentur,Dionyfius,ut modico uino,utq5 pro fuftibus ligneis ferulisu^
terentur, cdixiu Plurima ei cognomina a rebus quas egit,funt ab hominibus

i indita;

g ; DIODORI SICVLI

indita^ Nam altj Bacchum, a mulieribus quaebacchantes illum fequebanturj, A
dixere. Altj a torculari quo uinum exprimitur,Len^um. Quidam Bromiu,a
tonitru qui in eius ortu contigit. Brontius infuperj ex eadem appellatur cau^
fa.Quinetiam triumphator dicitur,qudd primus omniii de Indis multis cum
fpolijs in patriam reuerfus triumpharit. Alijs quoc^ cognominibus, qu^elon^
gum eflet recenfere,6(: alienum ab hiftoria,uocatus eft. Duplici efle uidetur
forma, quonia duo Dionyftj extiterunt. Primus barba promiflTa antiquo mo>

rebarbamnutrieciumfuit>Specrofiorpofterior,iuuenis,ai:(utfertur)de]icio

fus.C^iidam duplicem formam illi tributam uolunt, quoniam ebrietas ira-
cundos efriciat,&: hilares. Satyros etiam, quoru opera in faltatione ac tragoe>
dijs obledfabatur,fecum tradunt duxifle.Et Mufarum quidem optimis infti-
tutis. Satyrorum uerd rifu aciocoDionyOiis uitam omtiem ielicem traduce-
bat.Scenic^prxterea artis ac theatrorum inuentorem', dC muOca? certamina
inftituforem uolunt.Omnes etiam qui in exercitu muflcis €xercerentur,feciE
immunes : quod dC pofteri inftar Dionyftj feruarum. Omnes enim muficce
operam dantes,immunitate potiti funt. Et de Dionyfio, ne modum excedat
oratiOjhacilcnus. Nunc quas de Priapo traduntur (funt enim Dionyftj rebus
contigua)ic infert icribedi locus.Fabulantur antiqui,filiurn Dionyfi] ac V e-
neris Priapum fuifle : dudi uero fetis fimili coniedura, quod qui uino indui-
gentjfint natura ad Venerem proptiores. Afferunt nonulli, prifcos illos cum
uellent hominum pudenda occultius nominare,Priapum dixiffe. Alij geni-
nitalia dicunt caufem efle hominum generationis : propterea^ ftmper exti-
tiffe immortalihonorecelebrata. Aegypttf de Priapo fcrib€tes,olim Titanas
aiunt Ofiridc ab ie dolis interfe<flo,c0rpus eius in ajquas partes diuififfe
domo clam elatis,partem pudendam in Sumen,cum finguli eam reipuerent^
abiecifle. Ifidem poftmodum uitam uiri morte T itanibus occifis,uiri corpus
inquifiUe : partescp repertas cum in formam hominis compoiuiffet, fecerdoti
bus tradidiile fepeliendas : ot^ ueluti Deum Ofiridem colerent , impcraffe;
Sola pudenda non reperta,pro Deo coli,in^ templo fufpendi iuffif. Hsec de
Priapi generc,de^ eius honore ab antiquis Aegy pttjs traduntur. Hunc dea
quidam Phallum, alij T yphonem nominant. Non folum autem in urbium
templis,fed in agreftibus quoqj locis tanquam uinearum atqj ortorum cuftos
, coHtur,frucffuum fures caftigans. Non folum autem in ceremonijs quae Dio^

nyfio impenduntur , ied & in reliquis ferme alij s huic Deo fecra cum rifu ^
ludo fiunt. Simili ortu fuiffe quidam exiftimant Hermaphroditum : querra^
cx Mercurio acVenerc genitu, utriufcp parentis nomen cepiffe ferunt. Hunc
Deum efle opinantur promiicua uiri ac foeminae natura : fuillequocp rpecfe
mollitie^ corporis foeminae {imilem,8^ opera exereuifle uiri. Quidam ciuf-
modi partus afferunt naturae monftra, quod raro fianr,atcp aliquid tum bona
tum malum portendant. Quoniam uerd Mufarum in Dionyfij gcftismcmi
nimus, uidetur nunc de his diligentius fcribendi tempus.Plurimi.&T tj prgfer
tim qui probantur fcriptores, tradunt eas louis Memoriae filias: pauci ex

poetis,in quibus eft Alcmeon, filias effe Cozli ac T errae aiut. In numero quo-
que diffentiunt.nam quidam tres, altj noue afferunt extitifle* Verum nouem
numerus inualuit , ijs comprobantibus, qui habiti funt (Homerum drco atq^
Hefiodum,caeteros(^eiurcemodi)caeterispraeftantiorcs.Homcrus cnimair^
Mufes nouem effe pulchritudine eximia. Hefiodus etiam recenfet nomina,
Clio,Euterpe,Thalia, Melpomene, Terpfichore, Erato,Polymnia, Vrania,
Calliope,quae omnibus efl: nobilior. Harum cuilibet fua officia tr jbuunt,eo-
rumquacad muficae artem fpecffant, ueluti poeticam, melodiam,feltationcni;
choreas, aftrologiam, reliquas^ docffrinas. Plures afferunt eas fuiffe uirgt-
nes,quoniam uirtutis difeiplina incompta effe uideatur. Mufes eo uolunt co
gaominatas,qudd homines bona utilia^ docent, qug ab mdocSis^ignoran

tur*

#

RERVM ANTIQ^VARVM LIB. V.

^ ttir* Nomina culcj a proprio munere tribuerut* Nam Clio propter gloriam,
ex poetarum laudibus oritur,didlam uoIunuEuterpem, propter uolup^
ratem quas ab audientibus exhonefti eruditione percipitur. Thaliam, quod
in longum tempus poe'tarum laus parta uirefcat.Melpomcne a melodia, qua
audientes demulceantur. T erpflchorem,eo quod audientes oblediat propter
bona quae proueniunt exdodirina. Erato, qudddodli homines ab omnibus
amentur. Polymniam, quoniam cantus fuauitate poetas reddit gloria immor
tales. Vraniam, quod uiros eruditos ad ccelum tollat. Gloria enim ac fapieri-
tia eleuat animos-ad coeleftium contemplationem. Calliopem , quod cantus
fuauitate caeteras antecedens, magni ab auditoribus aeliimetur.

DM HERCJ^LB, BT DJ^ODECIM <

cim laboribii6:,C(tteris^ ab eo uf^ ad iiitce -finem

^eflis. Cap^ II ^

P Ofteaquam de Mufis retuli, nunc geiia Herculis recenfeamus. NecJ u^
ro me latct,magna in difficultate ueriari tum ueterum rerum, tum
pue operum Herculis fcriptores.Ea enim iuilTe amplitudine flhguli fatentur],
ut omnium qu^ memoria hominum complexa eft geiia, fuperare uideaturi.
Difficile quippe eft pro dignitatereru eius adia feribere : atq^ ea qux tanta ma
gnitudine extitere,iit immortale praemium mereantur , ^qua fadiis oratione
profequn Nam cum propter uetullatem admirationem<^ rerum multi haud
iacilecrederentfcribentibus,neceflefuitinhis quee maxima habebantur, pri
termittere quaedam : ne omnia icribendo,hifl:on:^ parum fidei haberet.Non^
nulli enim legentium haud redio iudicio ufi , nimis exquiflte antiquas res ex
his quae nunc geruntur,perpendunr,aefi:imantes Herculis uirtutem ex noftrd
rum hominum imbecillitate. Ita rerum geftarum nimia magnitudine motf,
haudquaquam hiftoricis crediderunt. V ercim in prifeis illis rebus , ac fabulis
fimilibus,nonomninoadquadrantemueritasperuefl:igandaeft. Etenim iri
^ theatris licet fciamus Minotauru forma qua fercur,minime exticifle , nec tri^
corporem Geryone : tamen pro ueris eas fabulas ducimus, fauore^ eius Dei
honores augemus.Et iane periniquum uideturjCum Hc rcules,duim uixit,or^
bis monftra fgo labore perdomuerit , homines tantorum benefidoru imme*
mores, cius laudi claris operibus partae calumniando detrahere: cum^ pofte
ri propter ipfius uirtutis excellentiam communi omnium conienfuimmor^
talitatem illi tribuerint, nos nec^ traditam quocp a patribus erga dium Deuni
pietateferuarCfi. Verum his pofthabitis, opera eius ab initio exponemus, tuni
poetarum tum icriptorum antiquiffimos imitati. Ex Danae Acriii] ac loue
natum Perfea ferunt: ex eo Andromeda^ Cephei Elediryonem.Is deincepi
(iimpta Eurydice Pelopis, Alcmenam procrCauir.Hancdolo lupiter cum co
gnouiffet,Herculem genuit. Hqc padlo Herculis paternum genus ad maxi^
mum referunt deorum. Eius uirtutem non folum ex operibus fpedlare licet,
fed etiaex genere. louem enim fer ut tribus hodlibus in una redadis Alcme^
hac operam dedifle^ maximum futuri roboris indicium , tantu temporis in eo
puero creando impenfum .Quod non amoris cupidiratc,prout in altjs mulie
ribuscontigu,fadlumefl:,fedpuerigignendigratia. Itac^ nolens ui Alcmena
aggredi,necp fidens polle illi coitum, ob eius prudentia, periuadere,dolo mu-^
lierem aggreflus eft, Amphitryonis forma aftumpta. Adueniente partus tem
pote louem dijs aftantibus prsedixiffe ferunt, ea die puerum qui nafeeretur^
leperfidarum regem fadurum. Quibus uerbis mota lunOjLucinam filiaiuP
fit comprimere Alcmenae partum, Euryftheum ante tempus in lucem educc
re.Iupiter licet confilio fruftratus , quod praedixerat ratum , & Herculis fama
tUram effe uolensjdixiffe lunoni fertut,permutete k Euryftheum, ut praedP

i % xcrat^

DIODORI SI CVLI

xerat, regem cflfe , Herculem^ ei fubtjd uelle:duodecim quo($ certamina ab A
co perfid.qu^e Euryftheus mandaflet : quib^ confummatis fieret immortalis^
Alcmena poft partum lunonem uerita , puerum in loco expofuit, quem nuc
ab eo Herculeum campum dicunto Quo tempore Mmerua una cum lunone ^
profeda,cum infantis naturam admiraretur Junoni fuafit,utilli mamma pr^
beret^Qua prxter ^tatem uiolentius fumpta Juno dolore mota puerum abie
dfiMineruaillum matri detulit nutriendum^ Mirabitur merito quisremm-
fuetamaccidillb , ut mater, quam ad filiorum amorem natura compeliit,ex fe
nktum perditum iretmouerca, que natura odiffepriuignosfolet,ignorans fal
naret infantem ♦ luno deinceps duos dracones ad perdendum mifit puerum :
quos ille utracj manu faucibus apprehenfos ftranguiauit, Vndeillu Argius,
quoniam lunonis opera gloriam effet adeptus, cum antea Aleius uocaretur,
Heracleum dixere^ Reliquis imponuntur a parentibus nomina : huic foli uir
tus nomen dedit Jnterim Amphitryon e Tiryntho pulfus , Thebas coccfIit<,
Hercules antea educatus optime, certaminum exercitio deditus,& cor

poris robore excelluit,&: animi uirtute* Adhuc ephebus primum ad liberant'
das feruitute Thebas operam impendit,tan^ patri^ gratias redditurus* Erat
fubditi Thebani Erigino Minyarum regi,fuperbe ab eis annis fingulis cota
tributum exigenti^Sed mkiimeueritus imperantium uir es, rem aggrefius cit
memoria digna* Omnes qui ad exigenda tributa mifli' erat, mak mulcfiatos i
duitate expulit*Erigino eius rei audorem dari fibi poftulante,Creo Theba^
nprum rex illius potentia territus,paratus erat feditionis tradere auefiore* At
Hercules comparatam adolefcentium manum ad libertatem patrice cohorta^
tus, arma ex deorum t€mplis,progenitorufpolia dqs afFixa,ad belli ufum de^
prompfir* Nulla enim priuatim in urbe erant arma,fed fingulis , regis ediefto,
jie defcifcercnt,adempta. Audiens poftmodum Hercules Eriginum cum eX'
creitu appropinquare urbi,obuiam cum militibus egreffus,in quodam angu^
fto aditu, ubi paucis pugnandi locus erat,regem adortus, prarlio uitSum occi
dit, omni illius exercitu deleto : extemplo^ ciuitatem Orchomeniorum cap i
tam, Minyarum prius incenia regia,euertit* Ad quaru rerum famam per uni^
uerfam Graeciam diiperfam ftupentibus omnibus,Creon rex admiratus ado
leicentis uirtutem, filiam illi Megaram nuptui deipondit : urbis^ ueluti filio
curam permifit*Euryftheus habens Argis regnum,nota Hercqlis fama, eum
ad perficienda certamina arceffit* Renuentem iuffit lupiter Eury ftheo obte^
perare* At is Delphos adiens, confulto fuper his deojrefpofiim tulit a dijs,
funifium effe ut Euryfthei iuiTuduodecim certaminaperficerenquibus trafa-
tfilis immortalitate potiret* Ea ex re haud para eil comotus animo Hercules^
Nam fua indignum uirtute uidebatur,humiltoti ieruire: loui patri non

obtemperare, tum inutile, tum impoilibile ducebat* Hac anxietateperplexo
aniniojluno rabiem iniecit*Itac^ininianiamametiam^ uerfus, Iolaum occi^
dere uoluit* Qjo fugiente,filias qui prope Megaram habitabant, fagittis ue^
lut hoftes appettjc*Paulatim abicedente dementia, praeteritum recognofees fa
cinuSjdoluit ex tanta calamitate* Cum^fiaguli una eius malo moererent,dia
quieuitdomt, fugiens hominu conibrda dC confolat!ones*Tandem tempore
dolore mitiga ace, paratus ad fiibeunda pericula, ad Euryftheu uenit* A' quo
primum imperatus eft Nemaei leonis interficiundi labor* Hic praeter modum
mges,3<: qui necp ferro, necp aere,necp lapide uulnerari pollet, manibus necef^
lario erat occidendus* Verlabatur is maxime inter Mycenas ac Nemeam fyT
uam,circamoatequemaca(ii Tritonem dixerunt* Huiusin radicibus aderat
(peluaca,ad quam diuertebatbelua*H:rcules cum ad locum acceniffet,refu<-
gientem iafpeluncainfecutus fera, altero aditus ore obturato, manibus leone
cdpreheafmii fuffocauit^Detracflam pellem corpori tegumenta ad futura pe*-
ricula circumdedit» Secundum ei cercamen additu fuit , interitus hydras kr>

4

RERVM ANTICtVARVM L I B* V. ^ . tot

/[ tiaesc t cx cufus corpore centum prodibant ferpcntum capite ccruiccs l quaru
fingulis caefis , duaerenafcebantur : ob eam® rem mmimeiiinci ufdebatpoP
fCjtUm pars amputata uahdior redderetunHanc difficultate arte fuperans,Io
feu monuit ut eueftigio inci iain ceruice , face ligneajhe efflueret fanguis^inu^
reret^ Hoc pado fuperata belua, iagittas fiias cius ianguine tinxit, quo illaru
uulrius moftiferu redderetur* T ertius extitit labor datus, ut aprum Erymaa
thium Arcadiae uaftantem agros, uiuum afferret. Quod mandatu admodum
difficile uifum eff* Oportebat enim cum eo pugnante adeo uiribus ualidum;
aninio^ prouidu efle,ut in beftiae congrefTu caueref,ne elapia manibus, dea
tiuni diicrimen iiibiret: ne ue ui perimeret ardius conftridam^Hocarduu fa
du cetifebat : ied ea prudentia certauir, ut beftiam uiua fuper humeros ad Eu
ryftheum afferret* Qua confpeda timore dudus rex, in ereo ie uaie abicodif;
His adis Hercules Centauros ob hanc cauiam expugnauit.Pholus erat Cen^
taurus,a quo propinquus mos didus eft+Hic hoipitem Herculem cum domi
(iifcepiffetjdefofrum antea uini dolium extulit*Hoctradunt cuidam Centau^
ro olim a Dionyfio datum , imperatum^ut tunc tiinu proferret, ciim adefleC
Hercules* Quarta poftmodum progenie Pholum, uerborum Dionyfij me^
morem, uini dolium aiunt ob Herculis honore reierafTe* Verum eius odor,
tum uetuftate uini , tum uirtute ingens ad propinquos Centauros delatus,
brios reddidit* Vna igitur domu Pholi magno ingrefli tumultu, ad rapinam
uerfi funt. Pholus timens,cum ie abi(:ondifler,foius Hercules illis obftitit.Pu
gnandum erat cum his,qui ex matre dtj erant: quib. equoruuclocitas, robur
biformis corporis , hominu prudentia ineflet* Centauri pars tedis ab radice
aiiulfis, pars magnis iaxis, quidam acceniis facibus, alij iecuribus ingentibus
certabant. Hercules intrepidiisjpro dignitate ab fegHiorum, pugnam iubijr*.
luuitin hoc eos bello inatef Nebula^maximu imbrem infundes,qui haud no
cuit quadrupedibus : hominibus uero folum lubricum fecit. Hoc auxilio fuP
tos Centauros: Hercules tam€fuperior,muItis eorum peremptis, reliqiiosia
fugam uertit*Ex defundis clariores erant Daphnis, Argeus, Amphion, Hip
potio,Orios,Ifoples,MeIanchetes,Thereus,Derpos,Phnxus* Qui uerd au^
£ugerut,meritam deinceps poenam dedere. Omados, qui in Arcadia Alcinoi
Euryfthei forori uim attulerat,peremptus eft. Qua in re Herculis uirtute ad^
mirati omnes funt,qui dC illum ut hoftem priuatu odiret, 8C iniuriam fit mu^
lieris ultus* Verum cum Pholus Centauros qui in pugna ceciderant, ut cogha
tos fepeliret ^ contigit ut iagitta a quodam auulia feipfum feriret : quo uulne^
re,cum curari nequiret, obrj t. Elunc Hercules magnifice fepelijt fub monte:
quse res ei gloriofior omni columna cecidit. Ab ipib enim mons abfi^ alio epi
grammate Pholos cognominatur. Nam montis cognomen qui Pholcs dici'
tur , non epigramma aliquod, fepulti nomen' repf aeientat. Eodem modo dC
‘ Chironem arte medicina praeditum, iniiitus iagitta occidit.Deinceps mada^
tum Herculi eft,ut aureis cornibus cerua uelocitate ex im iam. Captam addu^
ceret.hoc certamen abibluitingenio,quod hoh inutilius habetur corporis uP
ribus. Hanc retibus quidam captam aiut,altj indagine ab% labore depreheii
fam efle dormientem.Nonnulli cotiriua feffain periecutione, effe captam uo^
lunt. Quod certamen hon uiaut periculo eft,fed ingenio conlummatu. Cuni
ixiandatum praeterea Herculi eiret,ut aiies ex Stymphalide palude pelleret,af
te ac prudentia facile iniundum laborem perfecit^ cxplilfis auibus,qu^ innu'
mera multitudine etiam finitimarum regionum frudus uaftabant. V i fupe^
rari non poterant,propter ingentem numerum:ingWo opus erat.Tabulani
ergo aeneam parauit, quae repercufla ingenti fonitu , uolucres timore ad fuga
compulit longinquam.Qua ex re paludem ab auium moleftia exemit. Poft
haecin Herculis contemptum praecepit Euryftheus, utaulam Augieneminc
ifiuante purgaret. Haec per multos annos contradisfordibiis fimo^ repleti

ii thu

tol DIODORI SICVLI

erat At illc ad effugiendam contumeliam humens aulam mundare horfUiti A
fed Pigtuone flumine fupermdudo,curfu eius aulam purgauit ab% ignomi
nia^una die opere perfedio.Miranda profedd Herculis prudentia : qui quod
per ignominia fuperbe imperatu erat,in laudem uertens, nilindignuegitim
mortalitate^Suicepit deinde onus tauri ex Creta, que Paflphae amabat, dedu
cendi* E6 in infulam nauigans, Minois regis auxilio taura in Peloponeiiim^
longum profecfJd maris iter, deduxit* His aefiis Olympicainiiituit certamen^
locum optima exiftimans ad tantos hominu coucntusjcampos iuxta Alphea
flumen fitos*Ibi haec certamina loui patri dedicauit coronatus:quonia dC ipie
quoqp bene de hominu genere abfcp pr^mio eflet meritus*Ea uerd certamina^
quan^ inuicem diueria , abfcp pugna euicit , nullo propter lingulare eius uir
cutem fecu congredi auib* Nam pugiles aut pancratiaftesfuperare eos qui in
ftadio certant, difficile eft* Ardua item eft^illos qui leuibus certaminibus ex^
cellant,cum tjs qui irt grauioribus ueriati funt,cotendere* Merito igitur om>
nium hocab Hercule inftitutu certamen habetur praefl:antiflima,quod ab op
cimo uiro principia fumpfit*Non uidentur aut dona omittenda, a dtjs Hercu
Ii ob uirtute tributa. Nam cum ex belli laboribus ad requiem ie,ac hominum
coetus, dies^feffos contuliffet, Deus quilibet fuis eum muneribus ornauit :
Pallas peplum, clauam ac thorace Vulcanus dedit, uterepinfigne iirae artis
pus*Nam altera rem ad ufum pacis uoluptatem^ conceffit, alter ad belli pera
cula euitanda* Neptunusiniiiper equos donauit, Mercurius eniem, Apollo
arcum : quo dC uti docuit*Ceres ad expiandam Centaurum caedem quaedam
parua myfteria celebrare monftrauit* Rem praecipua circa huius dei genus li^
cet aduertere* lupiter prima mortalem foeminaNiobem Phoronei cognouif,
ultima Semelem : quam iextam decima a Niobe icriptores genitam tradunt* a
cuius primum maioribusgignere homines coepit, in ea^ ipia defqt* Poiihac
nullius appettjt concubitum mortalis,neminefperans huicfimilem fore,na^
lens^ melioribus immiicere deteriora*Pofl:ea circa infulam Pallenem Gigan
tibus bello coeleiles lacefrentibus,Hercules pro dijs pugnans,multis ex hofii^' ®
bus interfecflis, maximam gloriam adeptus eft* lupiter eos qui fibi adfliterant
deos tantum Olympios appellauit: ut hoccognominis honore bonus a malo
internoiceretur* Eodem quo^ cognomine folum Dionyfium Herculem ^
cx mortalibus foeminis ortos dignatus eft : no folum quia ab fe nati crant,fed
propter parem uirtutis aemulationi cum uterep multis mortales benefierjs af'
feciffeulupiter Promethea,quihominibus ignem dederat, uinculis alligauif,
aquila prope ponta,quae illius iecur depaiceretur*Hanc Hercules, illius mile^
ratus poenam,qui ob beneficia hominibus impenfum plecftebatur, fagitta pc
remit:Iouis^ iram mitigans , benefacftoru ibeium exemit a cruciatu. Labor
deinceps eft ei iniuneftus, Diomedis Thracis equos deducendi* Erant equoria
praefepia ob equorij feritate aerea : ferreis catenis equi utribus praeualidis uin^
ciebantur* Cibis alebantur non his quos terra fert,fed hofpita ed diuertentia
carnibus*Hos cupiens Hercules abducere,primd Diomede cepit^dedit^fuo
cxeplo equis comedenda* Maniiietiores deinde fa(ftos,ad lem addueftos Eu"
ryftheus lunoniiacrauit*QLiorumgenusui^ ad Macedone Alexandra per^
manfit* Cum laibne poftmodu ad uellus aurea rapiendum nauigauit in CoP
chos.ied de Argonautis pofterius dicet* Acceptis infuper ab Euryftheo man^
datisHercules,ut cingulum Hippolytae Ama:2onis afferret, aduerfus eam cu
exercitu profecftus,ad Euxinum pontu nauigauit* Ac per oftia Thermodon^»
fls fluuij ingreffus,propeThemifcyra,ubi Amazonaregia erat,caftra pofuit.
Primo cingulum ab eis poftulanfed ubi renuentes intellexit, armis agendum
cenfuit* Amazonibus exercitui Herculis oppofitis,qu^ nobiliores bello erat,
Herculem folum acri certamine appetiuere* Et primum Aella,quae ex uelo>
^'tate id nomen traxerat , cum uelocior eni fe reperi^t , pugnans occubui^

Secun^

. ^ ANtiaVARVM L!«. V. Mi

" Secutida Philippis^eueftigio in primo congrcffu unico uulnere CCcId/tPoft
hanc Parthoc ; quam fcpties ex prouocatione hoftem fuperailc aiebant , ini^
ta pugna cft interempta ♦ Quartam deinceps Eribiam , quae bellicis rebus
expertam fortitudinem prae fe ferens, aliorum auxilium renuebat, opinio^
ne decepta, cum fortiorem offendiffet^Hercules interfecit ♦ Dehinc CelenOj
Eurybia, Phoebe, Artemis uenatrix ab eo peremptg.Poft has Deianira, Aftc
riam,Marpem,TermeiIam,Adippem deuicit:quae cumuirginitatem ferua^
rciuraflret,iufiurandum feruauit,uitanequaqua ialuare potuit; Menalippe*
quae Amazonibus praeerat, praecipua excellens fortitudine,imperiumabic^
cit^Herculcs clamoribus fublatis, multitudine in fiigam ucriam infccutuSj
Amazonu gentem deleuit Ex captiuis Antiopem Thefeo largitus eft, Me^
nalippae lublato baltheo falutem dedita Decimus deinceps labor ab Eury^
ftheo Herculi iniuncSus,ut Geryonis boues,qui in Iberia locauerilis Ocea
num fitapafcebantur,adie deduceret Hercules fcienshunc laborem magni
difficilis^ efle certaminis, exercitum praeparauit huic aptum expeditionis
Vulgata erat per orbe famajChryfauru (hoc enim a diuitijs nome traxerat)
qui uniijprfk Iberiae imperaret, tres habere propugnatores filios, tum robo^
re corporis,tum armis egregios: exercitu prseterea cuilibet fortiffimoru mili
tum effe^Quaru rerum gratia motus Euryftheus , exiftimans eam fore difflei
lem expugnatione,hoc Herculi certamen indixit . Atille prioru ab fe gefto-*
rum memor, fidenter id periculu adiens,exercitu in Creta coegit:exiftimans
inde facile fe copias traducturum* Optime enim fita infula eft, ex qua in uni-^
ucrfiim orbem exercitus educi poffit Verum antea Herculi Cretenfes cumu
latifflmos honores impenderant: quib* ductus , in horu gratia omnem feris
beluis infula ita purgauit,ut nullu agreftius animal in ea deinceps , ne<^ ur^
fuSjne^ Iupus,nec:p ferpens,nec:]^ aliud quid fimile fit repertu.Hsec ideo mc^
ritain infula co tulit, quod lupiter ibi natus altus cp fuerit. Ex ea igitur inLi^
byam nauigans, Antaeu primo corporis robore ac palseftra preciarum ( mul
^ tos enim externos fecu certamine cogreflbs occiderat)ad pugna prouocatu
peremit.Tum in Libya feris beluis plena, nonullas quas fubegit oras ita do
mefticas reddidit, ut agroru cultura, plantis fructiferis,uitibus, oleis, fertiles
redderent Jta Libyam antea ob feras multiplices infefta ac deferta, adeo ha>
bitabilem cultam® praebuit, ut nulli alteri regioni cederet felicitate . Eodem
pacfto fceleftis nefarijs^ hominibus,fuperbiainruper elatis principib* mor^
te fublatis, urbes reddidit felices * Tradunt Herculem ideo feras beftias ho^»'
mines^ impios odifle atc]p oppugnafTe , quod ferpentes fe adhuc infante in
terficere uoluiflentrquod^ uir facftus imperiu fiibierit fliperbiatcp iniufti do
mini, ea certamina imperantis ♦ Poft Ant^i mortem in Aegyptu tranfiens,
Bufiridem occidit regem,hofpitum esede ad fe accedentium graffantem.
Cum tranfilTct loca arida Libyat, inuento ubere folo, urbem condidit a inuL
titudine portarum quae in ea erant, centum portarum appellatam. Eius ur^
bis ftatus ufque ad pofteriora permanfit tempora: quibus Carthaginenfes
maximis coptjs urbem ab fe expugnatam cepere . Peragrata maiori Libyatf
parte Hercules ad Oceanum qui eu ad Gades, peruenit: ibi^ ab utrac]^ coii
tinentis parte columnis politis , in Iberiam cum exercitu tranftjt, Chryfau ^
ricp filios tribus magnis exercitib. fidentes, fingulari prouocatione fiiftuliu
Capta Iberia, greges boum fecum adducens, iter® per Iberiam faciens, cum
quida eius gentis rex, uir iuftus prae caeteris ac probus , eum magno honore
cxcepiffet,partem boum regi dono dedit. Quos ille Herculi dicans,lingulis
almis, ex his pulchriorem illi taurum facrificauit . Hos facros in Iberia boues
ufque ad noftra tempora conftat perfeueraffe.Poftquam columnarum Her^
culis meminimus , uidetur de his amplius paulo dicendum ♦Montes ab u^
trocj latere cotinentis mari Oceano imminent:in quibus ftatuit columnasir

I 4 Cupieiti

, f ,

104 DIODORI S I C V L I

Cupiens aute fempiternu fui nominis monumentueffe, aiunt utriinc^ ni6n A
tem cogefta humo adeo ampliaflre,ut Gceani mans aditu antea inter utruntp
continentem latUjard^iore longiorem^ redderet, quo magna cete m noftrii
pelagus adire nequirent, ut^ ad pofteros perpetua eius opens gloria mana
ret.Tradunt alff coiunflis prius montib« ab eo efFoffis,peruiu Oceanu ad no
ftruni mare fatSu» Verum hxccum fingulis liceat ex uoluntate credere , 'exi-^
ftimationi homind relinquenda funt ^ Sed tameri antea huic fimile opus in
Graecia efFecerat.Nam a locis quae Tempe appellantur, ubi late ftagnabat in
campis aqua,duc3:afoiIa aquadeduxit,TheflaIiae circa Peneu fluuium cairi^
pos fertiles prgbensJn Boeotia fecus egitNam aluco Minei fluminis elfbf-
fOjOmiie regione ftagnante inutilem^ reddidit* Sed Theffalie opera in Gr^
corugifatia acfta iunu Aduerfus ueroBocotios in poena mitiganda titb e
colentiu, ultionem^, quos illiin ieruituteredeg€rant,Thebanoru , Iberdm
regno optimis eius regionis uiris tradito, cum exercitu in Celticam Galliani
profecflus eflromni^ peragrata prouincia, infandum interficiendoru h6fpi%
tum morem iiifiulitCum ingens ex omnibus gentibus eum exercitus ieque
retur, urbem condidit amplam ^quam appellauit Alexiam , plurimis ex pro^
pinquis incolis ipontein ciiiitatem confluentibus: qui cum reliquam multis
‘tudinem fuperarent,eueffigio urbs ad barbaros mores defluxit * Hanc urbe
Celtae etiam nuncin honore habent, tanquam omnis Celtica metropolim »
Permaiifit h^c urbs ab eius conditore hucufcj libera, ac fui iuris : poftmodu
a C*Cxiare,qui propter res geftas deus didlus eitjUi capta, Romanoruios.»
perio cum alrjs Celtis ceflit*Ab his Hercules in Italiam tedens,iter^per Ab
jpes facieris,ita difficile aditu alperam® uiam ftrauit, utpoftea exercftib* cu
tumentis impedimentis^ facile iter eflct.Barbaros montanos, iiifefios trab
€untibus,Iatrocint]s^ afruetos,occifis eorum ducibus deleuit,pofl:eris red^*
dita itineris fecuritate*Tranfcendens Alpes,,& eant qirae nunc Galatia uoca
tur,per Lyguflicos tranfljt,patriam afpcraac omnino duram,muItocp etiam
mcolaru labore ac ftudio paucos ferentem frucfius : qua ex re robufti horni-- g
nes iuntjUalidicp corpore, cibi enim pau cita te, coi endorumc^ agroru labo>-
re agfles ac leues €xiftunt,& in bello uiri pr^ciplie fortes* Hi cum ultra cete
ros cotinuo agroru exercitio fatigentur, 6c foeminas quoq^ rufiico operi aP
fiiefecerunt^^Operfs tum uirorum tum mulieru inuice precio conducflis,, mu
rabilenoflris unius fccrninac facSum contigit, qu^ praegnans curii uiris opus
mercede faciens, ingentibus partus doloribus abfceffit inter uirgulta : ibi^
ab% eiulatu infantem editum, folfjs^ inuolutu cum abfcoditum dimifiifer,
ad opus nihil de partu locuta r^dtjt* Sed re ad uagitum infantis cognita: qui
operibus pra2erat,nonpermifitntatrem a labore quiefcere, donec tandem in
fantis miiertus , praebita mercedemulierem dimifit . Hercules Lyguribus ac
Tyrrhenis reli(fIis,adTiberim fluuium,ubi nunc Roma efl, multis poilea ie*^
culis a Romulo Martis filio condita,peruenit ♦ Tenebant tunc Aborigines^
qu<^ nunc Palatium appellant, urbem penitus paruularri incolentes *; Inter
pr^ftaritiores Potitius dC Pinarius erant, qui Herculem ut hoipitem magno
honore donis^ fufcepere. Horum uiroru monumenta ufc» ad hanc ^tatem
Rdmfa2!permanent*ISJam inter nobiliores habetur Pinariorum tanquam ue^

♦ Potitiorum in Palatio cochleae deiceniiis eft lapidea, ab il
dicfla , propinqua domui quae tunc Potitij fuitHercules ad hono-*-
renifibia Palatinisimpenfum, dixiffe fertur, eos quifibipoftquam ad deos
«anslatus efrct,decimam bonorum dicarent, uitam felicem uidtiros.Qtrbd
ec eueniffe ufque ad hoc tempus confiat . Multi enim Romanorum non fo.
!um mediocri cenfu, fed SC qui ditiflimi funt habiti , decimas Herculi uo

fonxxmtiorcs fadi, bona fua ad quatuor talehtorum
lilia Herculi iacrarunt^ Lucullus Romanorum ferme ditifflmus aefii--

matis

^ERVH A NTIQVAR VM LIB* V* lo;

A matis boiiis decimam Herculi partem dedit , epulas praebens continue,
acprofundens multa Templum infuper iuxta Tiberim egregium Her^'
culi condidere Romani , in quo ex decimis facra deo ofFerunt^ Dein^
4 e a Tiberi profecflus per littus Italiae ad Cumaeum deuenit campum:
in quo tradunt fuiffe homines admodum fortes^S^^ ob eorum fcelera Gigari
tes appellatos, Campus quocj ipie didus Phlegraeus^a colle qui olim plurP
mum ignis inftar Aetnae Siculi euomens^nunc Veiiiuius uocatur, multa fer
uans ignis antiqui ueftigia » Cognito Herculis aduentu, Gigantes inftrudis
copijs omnes ei obuiam profedi funtiacri^ commiiTa pugna ( pollebant e^
nim uiribus) ferut dijs adiutoribus iuperiorem Herculem jpluribus illorum
interfedis^eam regionem omni feritate purgaffe* Traditur Gigantes terra
dicigenitos, propter corporumingelitemmolem^ Haec de Gigantibus qui
in Phlegra deleti iunt,a nonnullis quos Timaeus rerum fcriptor fequitur/e-*
runtur» Ab his locis uerfus mareprofe^us50pus exegit iuxtaftagnu quod
Auemum appellant, inter MifenumaC Dicaearchios,prope calidas aquas
Proferpinaefacrum»Eius ambitus ftadiorum eft quinc^, profunditas incredt
bilisHit cum fit aqua clariffima, coerulea uideatunFerunt in eo prifcis tempo
ribus^quodpoftiiiodum fieri defift, inferos euocarifolitos.Effluentein
re ftagno, ferunt Herculem exaggerata terra fluxum claufifle , liiam^ defu^
per iuxta mare fadam, Herculeam poflmodum efle uocitatam*Hinc digreC-
fus peruenit ad quandam in ^ro Pofidoniacorum petram : ubi fabulantur
miraculum quoddam accidiue.Eratuenatorinregionequaedicitur Andra
gathia,foIitus antea eorum quae ceperat capita ac pedes Dian^ dicata arbo>*
ribus aftigere^Cum aprum ingentem cepifletjCo tempta dea ait ie caput folu
dicaturum:arbori^ cuipiam fuipenfOjCum meridianum aeftudeuitansfub
arbore quieuiiTet, in fomnum incidit: tum ligaculo fua fponte difToluto ca-
put decidens homine peremit.Noii admirabuntur id fadum fortaflTe horni
nes, cum fit memoria traditum,hanc deam multos iam impios merita pcKna

B mulcflaiTe* At uerd Herculi fecus ob pietatem contigin Nam cum ad fines
RheginorumacLocrenfiumperueni(Iet,de^uiafeniis quiefceret,cicadaru
ftrepitupert^fus deos oraflp fertur, ut eas inde amouerentExaudita prece,
non folum tunCjfed poftmodum cicadae nunquam funt in his locis repertae ^
Ad mare deinde cum defcendiflet, apprime angufl:um,utpotetredecim fta^
drjslatum,ficut Timaeus afferitjboues quidem nando in Siciliam appulere,
ipfe cprnu bouis innixus mare traiecit,Cupiens autem circumire Siciliam,®
Pelorbad Erycem cum peruenifret,perambulanti littus,ferunt Nymphas el
calidas aquas in requiem corporis paraflre:qu^ cum duplices eflentjh^ Imer
t^,Gepteae alterae a locis funt denominatae» Appropinquantem fuae ditio-
nis locis Herculem,ad palaeftram prouocauit Eryx, Veneris acBut^ eius o-
rae regis filius. Orta praemij contentione, ciim Eryx patriam, Hercules premi
um certaminis boues offerret: indignatus primum Eryx dicitur, boues mino
ris eftimationis fup regioni comparari:Herculem uero refpondifle, boues fi
bi pluris effe: quibus fi priuaretur, immortalitatem effet amiflurus* His ac-
quiefces Eryx , in eo certamine uidus,patria fpoliatus eftEam poftmodum
incolis liberam ea conditione dedit,ut frucfiibus illius fruerentur , quoad ali
quis ex ftiis pofteris ad ea loca tranfiret». Quod dC ita contigit , Multis enirni
poftca feculis Dorilgus Lacedaemonius ad Siciliam nauigans, ea regione
recepta, Heracleam urbem condidit ♦ Quae cum breui creuiffet opibus,
Carthaginenfes tum inuidia,tum timorc,nequando uiribus aucftaPhoe-
niceorum imperium deleret, magnis copfjs afe obfeffam,captam'que e-
uertere* Sed de his fuo loco feribetur latius Circumdata Sicilia,cunt
ad loca ubi nunc funt Syracufk perueniflet , auditis quae de Proferpinad
raptu feruntur , deabus illis facrificauit ; &Cin Cyane, praeftanti formst

D I O D 0 R i S I C V L 1 ■

illis taiifixm dcdkamt^ Accolas mfuper quotannis (acta Ptofopinas
facere , ac in Cyane dies feftos agere , iacris'que deam colere docuin
Deinceps per mediterranea iter cum bobus faciens^Sicanos ei inftruflo ex^
ercitu obuios commiffo acri certamine deuicit, multis ex hoftium numero’
ca 2 fis:in queis dicuntur quidam praeclari duces, qui nfq^ ad hoc tempus he-»
roum honores aflecuti funtjOccubuiflTe: fcilicet Leucafpis , Pedicrates , Bu^
phonus,Glychatas,Buteus,&:Crytides^Pofthaecper Leontinum agruper/
gens, pulchritudinem eius regionis admiratus ^ apud eos a quibus honore
exceptus efi:,aeterna ilii reliquit monumenta * Agrenaei uelut Olympios de-,
os feftis dieb* (acris(^ Herculem coluere: & licet antea id prohibuiflet, tunc
tamen primum (uadente daemonio, tahquam immortalitatis prrefagiu id fie*^
iri paflus eft^Cum haud procul urbe iter faxoflim eiTetjboues iaxis tanquam
cerae ueftigia impr efferunt. Quod fimile dC ipfi Herculi cum accidiflet,exifl:i
mans decimo iam conflimmato labore aliquid fibi immortalitatis deberi,
impenia fibi annua ab incolis facra libens accepit. Vt igitur gratiam bene de
lenieritis referret,lacum ante urbem effodit quatuor ambitu ftadiorurquem
a ilio nomine uo cari iuffiit. Idem loco ubi boum ueftigia imprefla /iint,
nomen indidit, templo Geryoni conftru(ft 0 ,quod a Jhuc honorant incolse;
Iolao quo(^ nepoti templum a^dificauit: offendit^ quomodo honores ei ac
iacra annua fierent, ufep ad hoc tempus feruata. Omnes enim eam incolctes
iirbem,ab ipforum ortu Iolao fa cras nutriunt comas, auoad ampliffimis ui^
<ftimis eum fibi Deum propitium reddant ♦ Tanta uero eius templi maieftas
habetur,reuerentia^,ut qui a fuetis deficiant iacris pueri , muti euadant , 8C
mortuis fimiles.Iidemfiuouerint folitafacrificia^fufcepto uoto ftatim fiunt
a morbo liberi.Eius regionis incolae portam qua haec celebritas iacra ^ pro^
dibant, Heracleam uocitarut.Palaeftrae infuper, equorum^ certamina quot^
annis, ad quaepublice omnes ferui liberi^ conueniunt,mlii tuere . Docuere
&feruos priuatimDeum colentes choreas ducere, epukscp fimiil ac facra
celebrare Deo.Hinc Hercules cum bobus in Italiam profecftuSjCum iuxta Iit
tus progrederetur', Lacriniim furem boues forantem peremit . Crotonem
uero cum inuitus cecidiffetjfepulchro ei conftrucfto iepeliuit egregie , ineo ^
lis praedicens, foturu tempus quo ibi ciuitas fofignis ex niortui nomine con
deretur. Ipfe pedibus Adriaticum finum circumuecftus , in Epirum primo
tranfijt,deindeinPeIoponnefom . Decimo labore perfecfto, ab Euryftheo
praeceptum eft, ut ab inferis Cerberum adfuperos edued-et. Ad hoc opus
fompto confilio Athenas uenit,initiatuscp eft Eleufin^ myfter]tjs,quib.pre^
erat Muf^us Orphei filius. Qiioniauero in Orphei nomen incidimus, haud
ab re erit paucis de eo fcribere.Orpheus Thrax generCjfilius Oeagri, docftri
namelodia^acpoefiexceftit omnes quorum extet memoria. Etenim poe^
gna mirandum edidit: 6^ fuauitate cantus prae caeteris clarus, adeo fama cxcre
uitjUtmelodiaferas&arbores adfeaudiendum allicere diceretur. Dodri-
ne deditus, cum theologiae operam impendiffet,in Aegyptum tranfqt:plurl
marum^ ibi rerum fcientia percepta,Graecorumdo(ftiffirnustum in deoru
ceremonqs,tum in theologia, tum in poematibus cantu^ eft habitus, Na.
uigauitinfupercum Argonautis: ob^ uxoris amorem ad inferos defeen^
dens, a Proferpina fuauitate cantus alleda impetra uit, ut defuncfta uxorem
ab inferis excitaret. Quod&antea fecerat Dionyfius : quem dicunt matre
Semelem ab inferis quoque edudam,immortalitatej^ donatam,7Teioneni
denominaffe. Nunc adHerculemreuertamur: qui, ut ferunt fabul te, in-
feros cum adiffet,a Proferpina ueluti frater receptus ,Thefea ex uincuiis
cum Pirithoo folutu,fauenteforore fuperis reftituit. Cerberum inftiper uin.^ '
dum praeter opinionem abftrahens,ad hominum confpedum deduxit. VI
iimo ei labore indidOjmalaHelperidu ameaaffercndivinLibyatranfccdit^

Verum

RERVM A NTI‘<XVARVM L I B. IIiL 107

A Vcmm de his pomis non ide fcdptores fentiunt ♦ Affcrut quida 5 in Libya m
Hefperidum ortis mala aurea a terribili dracone afferuari. Alij pecudum gre
ges cxquifita pulchritudine Heiperides habuifie:qusc ob decorem a poetici
aureae dicS^ fint,quemadmo dum & Venerem ob egr^iam formam aure^
appellannNonnulli eas pecudes colore auro fimili fuiiie uolut: eo^ hoc ap
pellatas nomine,Dracone uer6,extitille paftorum cura: qui ui corporis for^
titudine^ praedantes, cuftoditis gregibus latrocinia prohiberent. Sed hoc
pro arbitrio accipiant legetes,Hor3 cuftode interfecdOjHercules aurea po^
maadEuryftheum cum adduxiiIet,pro tot exadis laboribus cxpedabat,{i
cut Apollinis praedixerat oraculu,immortaliumuitam . Non omittenda ue^
ro nobis uidentut, quae de Atlante dC Heiperidum genere in fabulis ferun^
tun Fuiiie inHefperia tradunt fratres duos fama celebres, Hefperu atq; At>
Iantem,Hos habuiiTe oues decoras fere colore aureo acrubiciido: a quo eas
poetae aurea mala dixere* Ex Help ero ortam filiam dicunt nomine Heipe^
ris, quae fratri nupfit:& ab earegionem Hefperia no minatam ; Ex hac Atlas
feptem genuit filias: qu^ a patre Atlantides, a matre Heiperides

cum forma ac prudentia excelIerent,Buriris Aegyptiorum rex cupidita
tc captus uirginu, piratas ad eas oras mific,ut ad fe raptas uirgines apporta-*
rent,Qiio tepore ^Hercules fecunda labore cofummans, Antea in Libya
hoipites pal^ftra fuperan te occidit : Bufiridem uerd in Aegypto madatos
aduenasloui facrificantemeritdaffecitfupplicio, DeindeperNilu in Ac^
thiopiam profedus,Emathione Aethiopd regem pr^lio uida occidit , Po^
ftremo itera ad certamina cBuerfus, praedones quipuellis in horto quodam
dum luderent raptis,in^ nauibus pofitis iubito aufugerantjiniecutus, in Iit
tore quoda deprehefos interemit, uirgines Atlanti reftituit patri. Quo bene
ficio motus Atlas,non folu dignis fado munerib.donauit Herculem , fed a ^
ftrologia infuper docuit.In qua ca opera curam^ impendiiTet praecipuam;
ob fphaera aftroru ab fe adinuenta,orbem iiiis ferre humeris exiftimatus eft*.

B Hercules qudep cum fphgra ad Graecos tranftuliflTet , magna eft gloria poti>*
tus,exifl:imantibus eum omnibus Atlantico orbi fucceflme . His occupata
Hercule, qu3c fuperfuerant Amazones aiuntcircaThermodonta fluuium
undiq^ conuenifle ad bellum Graecis inferenda. Nam Graecorum , a quibus
Hercules profedus bello ipfas fuperaffet, BC maxime Athenienfiu iniurias:
ob earum reginam Antiopen (alij Hippolytam tradut)a Thefeo captam, ul
dici cupiebant, Itacp Scytharu auxilio fretae , adiutaeq^ uiribus , magno cum
exercitu per Cimmericum nauigantes Bofphortim in Thracia, inde per Eu^
ropaminagrum AthenienfemtranfeunteSjCaflrainhislocis qui poftea A»
mazonij appellati funt, pofuere.Thefeus earu trafitu cognito,ciuia coadis
copijs,aduerfus hoftes una cum Antiope Amazone, exquafiliu fufeeperat
Hippolyta, proficifeiuComifTo certamine, Athenienfiu diice Thefeo uido
riafuit: Amazonu pars interfeda eft,pars Athenienfiu agro pulfa, Antiope
quocp pro uiro acriter pugnas occubuit, Quae expr^lio fuperfucrat Amazd
neSjdefperata patria in Scythia diuerterc . Sed quonia de his fatis antea ferfr
pfimus,ad Herculis redeamus gefta.Peradisab eo laboribus , refponfo^ i
dijs accepto, coferre plurima ad cofequenda immortalitate, colonia ad Sar^
dos ab eo mitti, filios^ ex Thefpiadibusfiifceptos coloniae prtefici daces:Ia.
laa nepote cumfilijs(adolefcentiores enim erant)defi:inauit, NecefTc uidet
nobis, quo magis huius colonie origo coftctjhoriffilioru genus r€ferre,Thc'
fpius uir fuit nobilis Atheniefis,Erichthei filius: qui imperas ei qu^ ab fe de
nominata eftregioni,ex plurib.foeminis filias genuit quinquaginta,Hercu-^
Ics puer adhuc, fed robore pr^ftans corporis,cupiens ex eis prole fufeipere::
nocato ad facrificiu patre, cu opipare illi epulas paralTet, accerfitis filiab. fin^
gulatim cogaouit omnes; c;?i; gb.gemti jo^mares omnes eiufde ferme cta^

communi

^0^ DIODORISICVLI

cotnmiinf nommcThefpiadae didi funtHos decrcmt in coloniam mittcfc A
luxta oraculi re(ponfum,pr^efcfdo clafli^ Iolao exercitu tradito: cui bC Thc^
(piadum bC coloniae deducendae ciiram Hercules permifit.Ex quinquagin^
ta liberis duo Thebis manfere, quorum progenies etiam nunc dicitur in ho'
noreeflefeptemThefpijs^quosDemuchosappellant: pofteri quorum, ad
h^cufcp tempora ciuitatis habentur principes * Reliquis pueris, multis' que
prscterea uoluntarijs ad aedificandam coloniam a(rumptis,Iolaus in Sardi-
niam nauigans, priorem infulae partem, campeftrem fcilicet tenuit , lolaaeam
ab eo hodie quoqp didam. Eam regionem cultiorem, arboribus^ frudife^
ris uberem cum efFecifietjbellicofam etiam reddidit Adeo enim haec infula
fruduum copia celebrata eft,ut Carthaginenies poftmO dum multa certami
na periculsi^ pro ea fubierint potiunda. Sed de his fiio loco dicetur . Iolaus
colonia condita, cum e Sicilia Daedalum accetfiiTet, eam pluribus praeclaris
operibus,quae nuncufcp permanent, atcp ab artifice appellatur Daedalia^ex>
ornauit . Gymnafiainfuper magna crexit,acfumptuofa. ludicia quocj,accg
tera quibus ciuitas diuturnior eflet ac felicior, inftituitrpopulos a fuo nomi^
ne,Theipiadibus qui eum ut patrem colebant , hunc honorem concedentia
bus,IoIaos appellauit.Nam propter illius in fe ut parentis officia adeo eum
dilexere,ut ipfum genitoris cognomine uocarint.Quo accidit , ut qui pofc
modum facra ei Deo facerent,lolaum appellarent patrem , quemadmodum
Perfie Cyrum. Rediens deinceps in Graeciam Iolaus,in^ Siciliam nauigas,
aliquadiu permanfit iU infula. Qyo tempore plures qui cum eo accefferant,
capti locorum amcenitate,Sicanis^ permixti , in infula remanfere , fummo
ab incolis honore accepti.IoIao,cum gloria prseclarus eflet, multa^ diuerfis
ihl6cisfuireliquifretbeneficijmonumenta,5<rtempla bC deorum honores
plures ei ciuitates tribuere . V erum in ea colonia mirabile quid didu acci-»
dit.Refponfum enim a Deo datum eft , eam coloniam perpetua irt liberta^
te fore: quod noftra adufcp tempora uerum coftat fuiffe.Nam eius urbis po^
pullis , increbrefcentibus iii ea temporis diuturnitate , qui colonos nume> b
ro fuperabant,barbaris,ipfe quocp barbarus effedus , fe ad montana aipe^
rzcp contulit loca:ubi habitaculis terr-eftribus humo effblfa,lade ac carne ar
mentorum, quorum plurima apud eos erat copia,uitam ducentes , procul a
bellorum difcrimine aberant.Itac^ bC Carthaginenfes poftea bC Romani fm
ftra eos armis faepius appetiuere. Verum ad Herculis ada proxima fuperio^
ribus reuertatur oratio. Cum is omnia abfoluilfet certamina, Megaram uxo'
rem Iolao propter parentis ergaliberds fitos officia, coceffit: exifhmans am
piius ex ea liberos fufcipere,calamitofum fOre. Ad prolem uerd procreanda,
alteram minime fufpedam qu 2 erens,Iolem Eurythi filiam in Oechalia domi
nantis pettjt:qui Megarae repuliamueritus,iuper eo matrimonio fe confuE
turum refpondit.Hercules fruftratus fponfa, iniuria<^ motus , Eurythi abe-
git equos.Iphiclus Eurythi fadum,ut erat,fufpicans , cum ad equos inuefti-
gandos inTirynthum ueniffet, iulTus eft ab Herculeturrim quandam altani
afcendere, fpeculatum ficubi forte equi pafcerentur. Sed cum nullos afpice
ret, dicens falfo culpatum fe furti,Hercules de turri praecipitem Iphiclum de-'
dit. Ob hiiius mortem Hercules in morbum cum incidiffetjiaPylum ad Ne
leum profedus eft, hortans ut fe mundaret a caede.Hic cum filios corifuluif»
fet, omnes preter Neftorem iuniorem,minime purgandum efte cenfuerunt.
TumHercuIes adDeiphobum Hippolyti filium adiens, utpurgaretur fua'^
fit.Sed cum nequaquam fanari poffeqde^ morbi cura Apollinem confule-
ret,refponfum eft, facilem eius ualetudinis curam fore , fi iufto uenderctur
preeio:pecunia^ exinde redada, Iphicli liberis daretur. Coadus igitur ora
culi refponfo parere, cum quibufdam amicis in Afiam nauigans, fpoiite fua
a quodam ex amicis uenundatus , feruus Omphalg uirginis fadiis eft , filig
' • iardanes.

/

*

• R E R V M ANTI CLV A R y M L I B. V* 109

^ lardancSjeorumreginaejqui aliquando Ma£Ont],R^RcLydfj dicuntur » Pre-*
Cium Iphicli fili] s cum datum efret^prillina ualetudine recuperata 50 mphalg
feruienSjOmnes eius regionis latrones iufl:ulit.Cecropas,qui dicebatur, prg
dones regioni infeftos partim peremit,partim Omphalae uincflos tradidit^
Syleum^raptos a fe uiatores ad opus uinearum cogentenijligone percuflTum
cecidit Jtonas latrocinantes, Omphala! patriam compefGens,;urbem eorum
receptaculum expugnatam,captam^ diruit» Cognita Herculis uirtute,8(l
quis eflfet , Omphale dC liberum fecit, ex eo genuit filium Lamonem ♦ Su^
fceperatuerd antea feruus exferua Cleolaum» Pofthaeccum in Pelopon^
nefum tranfcendiflret,ad Troiam cum exercitu contra Laomedotem regem
profecSus eft»Hic cum lafbne prius militauerat ad uellus aureu , promiflis^
ob marinum monftrum a fe occifum equis fruftratus eft. Quibus de reb» pau
Io poft inter Argonautas dicemus Jafon cu bello occupatus, poftmodu op^
portunitate capta Troianis arma intulit: cum nauibus,ut aiunt quidam, ma-*
gnis decem dC od:o, ut Homerus tradit 3 fex,filiu Tlepolemu introducens di^
centenijHercuiem patrem equoru Laomedontis gratia cum fex nauib. pau
cis^ uiris liij cepifle citiitate,& uiris patria orbafie: ueniens ad T roiam Her
cules cum copijs militupraeceffitad urbe, Oileo Amphiarai filio pra^feclo
claffis relicffo» Laomedon, improuiTo hoflium incurfu praeuentus , cq
pias pro temporis anguftrjs comparatas, ad oppugnandas, naues duxit^
fperans, fi illas incendilfet, finem fe bello pofiturum» His occurrens Oif
leus,commiiro praelio occubuit : reliqui ad naues refugientes , claffem pro>
cui a terra abegeruntXaomedon reuerfus,inito prope urbem cum, Herculis
exercitu praelio, 8<!^ipre dC multi praeterea pugnantes cecidere»Hercules ui ca
pta urbe, multos iure belli interfecitPriamo(rolus enim filioru patri cofulu-^
erat , equos Herculi pollicitos tradendos)quonia iuftus uideretur,regmim
Ilienfiupermifit.Telamonem coronauit ob egregia uirtutis merita , tradita
ei Hefioiie Laomedontis nata.Hic enim ui primus urbem intrarat,cum,Her
^ cules firmiilima muri arcis parte aggrederetur.Deinde rediens in Pelopon^
nerum,militauit ob negatu prcemiu aduerfus Augeam»ComifIa cum Elienfi
bus pugna,re iiifecfla ad Olenum redijt»Huius filia Hippolyta cum Anaxio
nupriffet,ccenans cum caeteris in nuptijs Hercules , Eurytionem centaurum
confpecfla eius cui uim inferebat iniuriajinteremmRedeuntem inTirynthu^
Herculem, Euryftheus ueluti fibi infidiantem accuians, ex Tiryntho una cu
Alcmena Ephidea^ ac Iolao abire iuffit.Coa(fl:us recedere, cum his ad Arca
diacPheneudiuertiu Inde motus cum audiflet pompam ex Elide Neptuno
ad Ifthmu mitti, cuius Eurythus Augee dux erat,Eurythu iuxta Cleonefn,u^
bi nunc eft Herculis templu, necauit»Deinceps bello aduerfus Elidem mq^
to,occifocp Augea rege,atcp urbe uicapta,Phileo Auge^filio regnu tradL
dit»Fuerathic antea a patre pulfus,quonia arbiter in eum Hercule faif^us,
prgniiu Herculi dandum ceniuiffet.Hippocoonta poftmodu ex Sparta pe^
pulit,Tyndari fratrem.Eoniu uerd Lycimini, Herculis amicu, Hippocoon^
tis filtj uiginti numero interfecerunt» Qua re incenfus Hercules, cum exercf
tu illos adortus,acri comiifa pugna, uicftoria potitus eft: plurimis^ eoru OC'^
cifiSjSpartaeuicapr-^Tyndaru Caftoris ac Pollucis patrem regem praefecit,
ftatuens ut ad eius pofteros regna ipecftaret.Ex Herculis exercitu pauci ad^
nioducecidere,inqueisftrenui fuerunt uiri Iphitus,Typheus,eius(jdeceni
dC feptem numero fihj »Tres enim tantum ex uiginti fuperfueruntEx hoftL
bus uerd &: ipfe Hippocoon 8^ decem filij occubuerunt, magnuscp^praete-^
rea Spartiataru numerus Ab hac expeditionem Arcadiam rcgreflus, ad A-
leum rege diuertit.Ibi cum filia Augen ab fe clam cognitam, grauida reliquif
fet,ad Stymphalon tranfijt» Aleus tumore uentris filise cognito, quarfiuic,

Ijius eam corrupiffett Ab Hercule, ut erat, uim (inquit illa) inferenteTidem

k dicTtis'

MO

DiODORISICVtI
diflis abnuens pat^fjCuidam nauclero amico in man' mcrgeodam dedit» Illa ^
in namm dcdu(fla,cum efiet iuxtaPatthemu montem^urgentibus parcus do
ioribus m proxima rylitam tanqua ad rem ncceUaria dcfcenditAhi cum pepe
riflet,mfante ititer uirgulta abfconditOjad nauicula redtj t» Cum^ ad Enda.-
plium Arcadix portum pcrueniiTctjfalutem eft praeter fpem cofecuta.Nauu
cularius enim illam mergere iuxta patris praeceptum noluit/ed dono dedit
quiblifda ex Garia in Afiam profeduris: qui Au^en fecu uehentes, regi My
ficC Teuthranti tradidere.lnfantem in Parthenio a matre relieSum , paftores
quidam Corythi regis cum reperiffent a cerua exhibito ubere nutriri, infan^
temadreg^ detulerunt: quem Corythus utfiliu educans,TeIepho, eo quod
fuerit a cerua nutritus, nomen dedit.Hkuirfadus, matrem inueftigans ue^
nitinDelphos;refp6fo^accepto utinMyfiamnauigaret ad Teuthrantem
regem, iniienta matre, cognito^ cuius eflet filius, magno in honore habitus
cft*Teuthras liberis mafculis orbatus , Argiopen natam Telepho defpodic,
inftituitcp fucceflbrem regni*Hercules cum in Pheneo quinquennio fuifiet,
filioru Licymntj, Iphicli^ fratris interitu ^gre ferens , fponte ex Arcadia ac
Peloponnefo abi) t. Cum plures eum Arcades fequererttur,in Calydonem fe
tefflt.Non proles ei Iegitima,non uxor erat* Defponiauit ergo Deianiram
Oenei filiam , Meleagro, de quo haud ab re erit paucis feribere , iam defun^
tflo.Ocneus in magna frumenti copia, quu ceteris dqsjfola Diana negletfiaj
(acrificaffetjirata dea Calydonia apru ingenti magnitudine celebrem jad ua^
ftanda late patria propinqua immifit* Ad hunc delcndu Meleager aetate iiirs
bus^ integer, pluribus allumptis fecu foerjs, aprum iaculatuSjOCcifae beftise
prxmiu(icl erat animantis pellis)omniu cofenfu culit. Cum in ueilatione A^
talata Schoenei affuiffet filia, eius amore captus,pellem ueluti laude occife fc
tx : fibi coccffiuQuodfadu qui una uenati fuerant Theftq filij aegre feretes,
aduenS eis fcemina pr^ferrijimprobatd Meleagri faeSo, Atalantae per infidi
as, cum in Arcadiam rediret, pellem abftulere* Meleager tum amore motus,
tum incenfus ignominia, Atalantse auxilia ferens, primum raptoreSjUt uirtu
tis ab fe datu mulieri prsemiu refl:ituerent,hortatus eft: eius uerbis conceptis
omncsCq er5t Altheae fratres) necauitJlIa fudrG ca^demccfta, Meleagru exe
crata eft, ab dijs immortalibus,qui dUs uotu exaudierunt,filio morte impre
cata.Fabulantur quida, Meleagri ortu Parcas nocftuinfomnis Althe^ dixift
fe,tuncuitac Meleagri filij finefore,cumid lignu(is torris extincflus erat) co
bureretur.Orto puero, exiftimans in cius ligni cuftodia filij falute contineri^
diligenter cuftodituferuauit Poftmodu fratrum morte irftatam, torre cobu
fto, ferunt cauiam interitus filij extitiffe * Cuius facfti poftea pornites, laqueo
uitafiniuit.Dum haec agerdur, Hippotus in Oleno iratus filie Peribiae fe ex
Marte grauidamafferdi, ad Oeneum in Aetolia mifit,iubens ut eam quam
primum perimeret * At ille cum recens uxOr filiuscp deceftiftct , contempto
patris mandato , illam uxorem cepinEx qua filius ortus eft Tydeus . Sed de
his hacftenus. Hercules in Calydonioru gratiam fluuium Achcolum in alia
curfum diuertens, plurimos agros ex aquae irrigatione fertiles pr ^fti tit * Cu
IUS rei &^poetae quidam meminere , feribentes cum Acheolo Herculem fub
tauri fpecie certaflTc : qui cum in congreflTu tauri alterum cornu fregiftet, Ae-
tolis illud , quod Amalthea cornu uocant, dono dedit, frueftuum omnium,
tiuaru,maloru, aliorumcp eiufmodi pomorum copia repletirm.Fingimtpoc
tae, Acheloi cornu,foftam a fluuio ducftam:pomis uero dC malis piinieis ac i a
cernis monftrari regionis fcrtilitate,quam fluutj humor prtefter,& agros red
dat feraciores ♦ Amaltheae cornu duru efle aiunt:qua exre operis eius labor
notatur ♦ Hercules praefidia Calydonijs ferenSjThefproris illato bello, S l E-
phiram urbem ui cepit, &Phileum Theiprotorum regem interfecit) filiam
uerodus,ex qua genitus eft ei Tlcpolemus,captiuam eognouit triennio

poft

B

i

RERVM A NT I Q V A R VM LI B. V. ttt

^ poft Deianiram uxorem fumptam.Iii tdena uino concalefac^uSjEurynom^
puerum Architelrj filium miniftrantemjparuo^ errore lapfum , pugno i(fiu
occidit inuirus.G^ia cx re dolore perculfus^Calyldonia cum uxore Deianira
Hilocp puero ex ea orto recellit. Cum itinere ad Euenum perueniflTet flumc,
NefTurrt centarumreperit, precio uiatores flumen tranfueheritem. Hunc tra
ducflam Deianiram uiolare conantem^muliere uiri opem implorante , H^r^
cules fagitta transfixit: cum prius tamen Deianiram coghouilTet.Moriturus
. cximlnere,p611idtus efl: ei fe amoris medicamentum tradituriim 5 quo null5
praeter fe mulierem Hercules aliam appeteret Jufiit itacj^ lernine quod ex eo
exciddatjCum oleo dC (anguine exlagitta defluente immixto^Herculis tum
cam lingere. Quo dato confilio cum expiralTetjilla clarii Hercule quod man
datu, erat alTumpfit.Hercules tranfito fluuio cum Ceyco Trachiiiiae iregi ob-^
uialTet^apud eum diuertit^Arcadum militum praefidio fultus. Deinde cum
Philantiis Dryopum rex templum Apollinis Delphicum diceretur uioIaC
fe,una cum MelicfibuSj armis aduerfus eum fumptis,& regem peremit Di y
opum,6<r incolis patria expulfis, eorum agros Mellenfibus dedit . Filiam re-*
gis captiuam fecum ducens compre(fit,ex^ ea filium lufcepit Antilochum*
Procrearat etiam exDcianira pOft Hilum filios duos , Gleheaiti ^ 5C Dibpi-^
tem. Puifi Dryopes quidam diuertentes ad Eubceam , ciuitatem condidere
Caryfton. Alij in Cyprum natiigantes^una curri Cyprrjs manfere.reliqiii Eu^
ryfthei Herculis hoftispr^fidio freti, treis urbes mPeloponnefo condide^
re, AfinenjHermionenjSionem.Orto deinde inter Dorienles, qui Eftiseo/
tes appeliatur(rjs Egineus imperabat ) Lapichas^ circa Olyrnpum habitart
tes(quibus rex eratCoronus Phoronei filius)bell 03 eurripra?ualerent copijs
Lapitha^jDorienfes ad Herculem confugere.Is in belli Ibcietate aceitus,poI
licita tertia Doridis regionis parte 5 ac regno permilTo, bellum una cum Do-^
rienfibusaduerfusLapithasmouittmilites Arcades, qui apud eum femper
erant, fecum ducens. Horum praefidio ufus,luperatis praelio Lapithis, Coro
B niini regem peremit:reliquos,multis occifis,e regione pro qua bellu lulcita
tu erat, coegit excedere. His adis,Egineum tertiae praefecit parti fibiconceP
fe, mandas ut eam fuis polleris feruaret.in Trachina tranfiens , Cyonu Mar
tis ab eo prouocatus peremit. Deinceps ab Icono profecfius, per loca mariti
maad Ornieniu regem cum perueniflTet, eius filiam Aftidamiafibi dari conr
nubio petij t. Qiiam rem cum abnuiiret,fciens illi Deianira iixore elfe , bellu
Hercules regi intulittcapta^ urbe,acregeinterfe(flo,Allydamia captam llu
praiiingenuitcp ex ea filiij Ctifippu.His gefl:is,in Aetolia cotra Eurythi libe
ros,quonia Iole uxor ei antea negata fuerat, exercitu duxit. Cum^ Arcades
ei opituIar&ur,urbe capta Eurythi filios occidit, Toxeii,Meiionem,acPyt!-*
iim:Iolem captiuam fecu ducens.Ex Euboea in monte plofecflus efi: nomine
Cineutibicp facra fa<flurus,Lycam domellicu quenda ad tixore Deianira iii
Trachina mifit,ut ei iieftem qua in lacris uti cofueuerat, afferret . Haec, cum a
Lyca de amore Ioles percepiffet,cupiens fe oiilnib.m amore praeferri, tunica
iuxta Centauri confifiu tinxit.Hanc a Lyca rei infeid delatam Hercules indu
tus,medicameti ui paulatim inualefeete, torqueri maximo dolore cepif.yp
rus enim lagittas ueneno uipereo infufe corpus coficiens, dolores ciebat, im
mefos.Itacj Lycaueftis latore primum occidititum dimiffo exercitu in Tra
chinauenit.morbo^ magis indiemingrauelcete, in Delphos Licinium ad
lolaumifit, Apollinem morbi remedia lufcitatUm.Deianira calamitate Her^»
culis ftupefa(ffa,cumcaufam tanti mali fciret a feprofec^S, laqueo excellit c
uita.Refponfum Apollinis iubebat ferri cum apparatu bellico Herculem m
Oetam, ibi^ prope eum ingentem ftrui pyram: de reliquis, inquitioui cura
fore. Qui cum Iolao erant, iuffa Apollinis exequentes , quod futuru erat fu.-
ipicabantur . Hercules delperata falute, in pyram gum afcendilTet, rogabat

k 2 aecederi-*'

. 35 I O D 0 «Li S 1 C V t I

acced?t^s trt ignem {ubrjceret*Quod cum nullus auderet , fblus Philodlctcs A
^ in gra^tiam fagittarum quas ei Hercules ‘reliquit , pyram fuccendit : (ubito^
fulminibus circumdantibus pyra exufta cft» Accedente Iolao ut ofla collige
ret cum nullum penitus repertum eflet, credentes Herculem fecundum ora<
culi relponfa ad deos translatumjfibi ut heroi facra quaedam fecerunt ♦ Inde
ad Trachinam reuerfijMenetiuspoftmodum Afloris filius , Herculis ami^
cus 5 tauro, capro , ariete^ ucluti heroi immolatis, infiituitjUtfingulis annis
Herculi in Opunte facra facerent, ut(^ pro heroe coleretur* Gum idem The*-
bxi facerent, Athenienfes Gr^corum primi ut deumfacrificifs Herculem ca
fuerunt : fiise^ pietatis erga illum deiim exemplum reliquis praebentes,unf-
uerfam primum Graeciam, deinde eseteras omnes gentes ad eius cultum con
uertere* Adijciendum eft iuperioribus,Iouem perfuafilTe Iunonf,ut Hercule
fe fingeret gcnuiffe,matris^ erga eum deinceps beneuolentiam oftederet«r
Partu eiufmodi fuifle tradunt* luno cum inledum afcendi{Iet,fumptuiuxt^
corpus Herculem per ueftes inferius in terram demifit,uerum patru imitatae
ficut& nunc ufep in filiorum adoptatione obferuantbarbarilunonis opera
poff hunc partum,ferunt Heben Herculi nupfi(re,de qua &:poetapoft obi^
tum feribit : Ipfe cum dtjs immortalibus in delicijs uerfatur , habens Heben
pulchros habentem pedcs^Herculem uero dicunt nequaquam, inter duode
cim deos,prout lupiter praedixprat,receptum * Fieri enim non poterat , nifl
uno ex duodecim prius pulfo,ut alter reciperetur.Iniquum enim fore,hono
rem uni tribui cum alterius dei ignominia*Scriptis quae de Hercule dici poC
(unt, nunc Argonautas, cum quibus militauit Hercules , referamus*

. DB AKGONAVTIS, MBDBA, BT

^tidbus T^tlcu Cap^ IIII*

I Afonem tradunt Aefonis filium cxtiti{re,nepotem Peliae TheflTalofum re
gis* Qui cum efletrobuftus corpore, animicppfaetercaeterosfuae aetatis
lati:aliquidagcre optans memoria dignum,ex fuperiorum exemplo, maxi^ b
mecpPerfd'aliorumq^pluriu,quos propter externas expeditiones, geftacp
praeclara immortalem gloriam aflecutos intelHgebat , exarfit animo adillo^
rum opera imitanda*Ita(^ communicato cum rege confilio , Pelias fuo defi^
derio aflenfit,non ut adolefcentis gloriam augeret , fed fperans illum citius
in belli expeditione periturum*Se enim filijs mafculis natura priuatum effc
uidebat. Fratrem tim€bat,nequado filtj ope fibi regnocp inlldiaretur * Hanc
fufpicionem occultam tenens, pollicitus eft fe belli auxilialaturum, fi expe*.
ditionem pararet in Colchos,ad uulgatum uellus aureum rapiendum* Hab£
tabatur tunc Pontus a barbaris ac efferis nationibus , infenfis^ hofpitibusj,
cum omnes aduenas ed nauigantes interficerent. At lafbn laudis appetens^
cum certamen difficile,non tamen penitus impoffibile propofitum uiderett
fed quo maius eiret,eo ampliori fe gloria uicftorem fore,neceff aria ad id bcU
ium parauit.Primum iuxta Pelium nauem xdificauit magniuidine at(^ ap^
paratu longe maiori, quam quae ad eam diem fieri confucuerant * Erat enim
antea paruarum nauicularum ufus* Ad huius uerd eximiam magnitudinem
flupentibus omnibus,diffufa per Graeciam citis rei fama , multos egregios
adolefccntcs ultro ad certamen, & cius belli communionem allexit.laron in
aquam deducftam nauem, quum neceffarijs ad nauigandu rebus fuIfiftetjOp
timos eorum qui fecum ire appetebant, elegit,numero quatuor bC quinqua

J inta.Ex his clariffimi erant,Caftor bC Pollux,Hercules,T elamOjOrpheuSa
i^talanta Schoenei:prsctereaThe(pfifilq,5^ ipfenauigrj aucftorlafon.Nauis
Argo dicfta eft, ut quidam afferunt feriptores , ab Argo cius architedo : qufl
etiam inter nauigandum eius refarciendae curam ceperat.ut alij,ab eius uelo
jCitate, quam antiqui argon appellabant ♦ Hf omnes ducemfibi praefecerunt

Herculem

RERVM ANT!<XVARVm tlB. V, ttt

A Herculcm^ueluti omnium ludido^fortitudine &C uirtutc praeftatiofcm* De*,
inde ex Aphete nauigantcs, Atho ac Samothracia praetergreffls ^ tempcflra-.
(e acfli ad Sigccum Troi^ appulere* Cum i'n terram delcendiffent , uirgineni
uixta littus uindam ob hanc ut ferut caufam repererunt * Neptunu tradunt^
propter operam ad ^dificanda Pergama ab eo (ut fabul^ tradunt) impenfani
iratum Laomedonti' regiae mari cete In terram miTifle, a quo maritima inco>
lentes loca, coloni^ abfumebantur* Pelle prceterea,quce terrae fruflus cor>
rumperetjpropinquos agros afRixitOmnibus ea calamitate territis, cu tan-
tis malis falus quaereretur , Laomedontem dicunt ad Apollinem deftinaile^
qusefitum rebus aduerfis remedia.Reiponium eft ab oraculo,Neptuni irairt
cauiam malorum cfle: quae mitigaretur,fi puerum Troiani forte ducfhim ce*,
te traderent uorandum*Ita(^ fingulis in fortem coniecfIis,cum in Hefionem
ifors regis filiam cecidiiTetjCOacflus eft Laomedon natam in littore uincftami
beluae futurum cibum exponere.Interim Argonautis ipi littus defcendentib;
Hercules uiia puella, cumrei caufam cogndliet,uincula diffoluitrin^ urbem
profe(ftus,regi obtulit fe id monftrum interfecSurumXaomedo accepta oh^
latione, equos illi inui(ftos dono fe daturum cum fpopondiflct, cete ab Her
cule petijtjHefioni oblata conditione, Herculem'ne liberatorem fequi, m
in patria remanere mallet* cum Hercule abire elegit, non tam uitae beneficio^
quam timore,ne iterum prodeunte cetCjad idem fupplicium dcftinaretur.
Hercules &dom's quibus honorifice cumulatus fuerat, ac equiSjHefione^i
penes Laomedontem quoad reuerteretur ex Colcho J relidis, cum Argo^
nautis ad deftinatum certamen profedus eft* Magna intenm tempeftate cd
orta, ceteris ialutem defperantibuSjfolum Orphea tradunt religionis peritu^
uota pro ialute Samothracibus fecifferextemplo^ tempeftate fedata , cum
duoaftra fiiper Pollucis &Caftoris capita cecidilfent, omnes eo miraculd
ftupentes credidifte, deoru prouiddia fe a periculis exemptos.quo fado c5
tigit,ut quos poftmodu maris agitaret tempeftas, Samothracibus uota pro
B ialute facerentraftra^ apparentia ad Caftorem Pollucem^ referrent* Inde
(edato marijinThraciam ad regnum Phinei tranfcendentes,duos adolefcen
tes offendunttqui uerberib*caefi,ut Uiui in terram effoderentur, poenam ex*.
pedabant*Filij hi erant Phinei Cleopanae^,quam ex Orithyia Erichthei ad
Borea natam ferunt:uerum odio ac falfis nouercae calumntjs inique a pareri
te ad eas damnabantur poenas * Duxerat uxorem Phineus Ideam , Dardani
Scytharu regis filiam:cuius amore captusjuoluntati eius affentiebatur.Huic
nouercse, in gratiam matris, priuigm ira moti uim intulerut* Argonautis ad
remnouaftupetibusjaiunt adolefcentes inter tormenta ab eis ueluti dtjs au^
xilium imploraffe:& fimul caufam dixiffe paterng iniquitatis: orant es, ut fe
ab iniqua eriperent forte*His Phineus cum occurriffet, uetuit ne quid cotrsi
fUum decretu uoluntatcm^ agerent* nullum enim patre, ait, de filqs fponte
fuppliciu fumere,nifi amorem in liberos paternum magnitudo fceleru fupe^
raret*Interim qui cum Hercule in naui erant Boreades Cleopanse fratres, tra
dunt propter cognationem primos e naui auxiliu adolefcentib*tulifIe : eisqs
a uinculis hbetatis,obfiftentes tantu occidiffe barbaros * Phineus ad pugna
cum ueniffet,barbaris auxilia ferentib*Herculem ferunt acriter pr^e caeteris
pugnantem, 8^ ipfo Phineo mpluribus alijs obtruncatis, capta^ regia, & li^
berafIeCleopanam,&!filijs paternum regnum reftituifle: quibus de nouer*»
ca fuppliciu fampturis,(uafitHercules,ut ad patrem in Scythiam mitterent:
rogarent^, ut ipfe ob filiae in fe iniuriaSjpuniendae eius audior effet.Quo fa
<fto,Scytha natam morte multauiuCleopan^filij apud Thracas fuae mode^
ftiae gloriam tulere*Non ignoro, quofdam prifearum rerum feriptores trade
re, filios a patre Phineo excaccatos,& Phineum quo cp a Borea priuatu uifu :
Hercule praeterea ad hydra in Afiam afccndente,in eis locis ab Argonautis

k s relidiuin^

L

I.

str4 DIonORISiCVLlV

relic3um*Diiretttiufttfaneinhiftonapnfdsreb4recenfendismtfiaudmifafk A
dum fit,fi quisuetcns hifton^ auflor a poetis reliquiscp fcribenti'b,quado(|>
difcrepet. Verum Phmcidas tradut regno Cleopane matri permiflTo , € Thra
cia cum Argonautis in Pontu profeflos: ipfos aut naue ad Taurica applicu-'
iflejignota incolentium feritate*mos enim erat eius regionis barbaros,aduc
nas nauib.aduedos Dianae facrificarc. Apud quos aiunt Iphigenia poftmo^
dum huius de^ facerdote^captos homines ad eius aram madarc folita . Prat-^
fens poftulat hiftoria , ut caufae huius aduenas facrificandi ritus referantur I
nobiSjprxfertim cum ad Argonautaru tranfitum hic maxime locus fpedeu
Solem ferunt duos procrcalTe pueros^Oetam aePerfemOetas in Colcho rc^
gnauit, in Taurica Perfesicrudeles ambo, efferi^ ♦ ExPerfeHecateorta eft,
mperans audacia immanitate^ patre, ut quae cruciatu hominu laeta, eos pro
feris appetere iagittis cofueiterit Sed ad uenena mortifera conficienda fum^
mumftudiu operam impendes,prima aconituinuenit,uim naturam^ cu#
iufcjueneniincibis,quos aduenis dabat, experta . His rek admoduedoda^
primum ueneno patre fuftulit: deinde regno affumpto , templuftatuit Dia-
nae, cui pr 9 ternauigateshorpitesiacrificabat,exiftimas ea crudelitate (iiu na
men clarius futuru.Poft h^c nupfit Oetae,gcnuit^ liberos tres, Circen, Me^
deam,& Aegialeu. Circe ad omnis generis uenenoru curam ueria, multarii
h erbaru radicum^ uarias uires miral3iles^ reperit.Et quamuis a matre He-
cate in plurimis inftruda effet, tamen multis a le de nouo adinuentis, omni-
bus in ea re praefi:itit]HecSarmataru regi, quos quidam Scythas dicunt, cum
^ nupfi(ret,primum ueneno uiru abflulit: deinde regno captOjmulta ui crude-
litate^ fubditos uexauit. Quibus rebusregno expulfam,quida icriptores ad
Oceani quanda defertam infula cum mulieribus, quae eam fecutae erant, com
fugifTeiquidam ad Italiam uenifle tradunt, in^ eo promontorio, quod nunc
<^uocp ab illa Circaeum uocetur,refedifle«Medeam quocp tum a matre, tum
a forore fingula ueneficia edodam ,diuerfis moribus uixifle ferunt* Nam dC
hofpites eripiebat i uit^ di(crimine,& iaepe apud patrem precibus 8C gratia B
pro damnatoru falute intercedebat, quando^ ipfamet ex cuftodia captos di
mittens. Oetam ferunt tum fuanatura,tum uxoris fuafu,crudelem necande^-
rum hofpitum confuetudinem feruafTe : Medeam uero cum magis in diem
cfTet parentum aduerfa crudelitati, ab Oeta ob filiae timorem in liberam cu-
ftodiam deftinatam .Illa ad Solis templum(id in littore fitum erat) confugit*
Quo tepore Argonautae a Taurica in Pontu nodu delati , ad templum per-
uenerc. Ibi Medeam iuxta littus ambulantem cum inueniflent,ab ea de ho-
fpitu caede edodi,uirginis humanitate collaudarunt. Deinde aduentus fui
caufaMedee palam fada,illa imminens a patre periculum, crudelitatem^ in
hofpites ut caucrent, admonuit . Comunicato cofilio Medea fe adiutricem
ad perficiendu certamen pro pofitu pollicita eft.Iafbn iureiurando data',fide^
uxorem fibi illam quoad uita fuperftes effet futuram ipopondit. T um nodti
Argonautae relidis templo cuftodibus, cum Medea ad uellus aureum pro-^
fedi funt.De quo ut apertius fcribatur,prcerens hilloria,ne quid ex his omit
catur quae ad ipfius cognitionem fpedant , requirit . Phryxum Athamantis
aiunt nouercae infidias declinantem, una cum forore Helle e Grecia fiigifle*
Transfretantibus illis, iuxta quoddam deorum oraculum, ex Europa in Afi
am fuper aureo ariete, uirginem in mare delapfim dediffeHellefponto no^
nien:Phryxum in Pontum proficifcentem,dclatum in Colchida*qui cum fe
eundum oraculum arietem facrificaffet, pellem in templo Martis furpendit^
Poftmodum Oeta in Ponto regnante,refponrum datum eft, illum tunemor
tem obiturum , cum externi nauigio delati aureum uellus fuftuliffent . Hac
cx caufa, tum uero innata crudelitate oftentauit fe hofpites facrificarerut di-
uulgata tanti fceleris fama, externi omnes eum acceffum abhorrerent^Tcm-'

plutn

____ RHRVM ANTfftVARVM tl»; V.

R pliim quo^ muro circumdedit, cuftodcscp plurcs appofuit exTailrfca
cos: de quibus a Graecis mirandae fabulxfinguntunDecantatu enim eft, tai<
ros i^nem (pirantes circa templum efle: a dracone infuper cuftodiri uellus#.
Verum taurorum nomen a cuftodum robore traducflum eft: a crudelitate
uerd caedis hofpitum, tauros ignem efflare confieftum^Modo fimili cum tem
pii cuftos Draco appellaretur, traduxerunt poetae admirandas ftupendascp
cius animantis fabulas ♦ Similiter dC dePhryxo quoi^ fabulae confieSae funt*.
Quippe nauigafle eum ferunt quidam in naui,cuius in prora fignum fuerit
arietisiquod Helle molefte ferens, cum in fponda nauis incumberet, in mare
decidit . Alij tradut Gambrum Scytharum regem inCokhoSjquo tempore,
Phryxus cum paedagogo captusfuerit,aduedum:cum adolefcentem dile^
xiffct,dono illum ab Oeta accepiffereum^ ut legitimum ab fe filium educa-
tum,regni haeredetn relidum.Paedagogum( is Aries uocabatur ) facrificatu
drjsreius^ pellem a cadauere euulfam,demore templo fuiffe affixam. Dein-
de reiponib tradito, fe tunc moriturum, cum aduetantes hofpites arietis pel
lem iuftuliffentiregem aiunt adhibitis templo cuftodibus,eam quo diligen^
cius feruaretur,deauraffe.Sedhaeclegetibus , iuo arbitratu indicare licet. Cf
terum Medeam tradunt Argonautas ad templum deduxiffe Martis, longe
ab urbe Sybari Colchorum regia ftadijs feptuaginta ♦ Accedentem ad fores
templi Medeam, appellati Taurica lingua ab ea milites, apertis ianuis ut|rc^
gis filiam introduxerunt. A rgonautac templum fimul ingreffl , edudis enfi^
bus cum plures exbarbaris occidijIent,alijs improuiia re territis, difFugien^
tibus^, erepta aurea pelle, eueftigio ad nauem reuerfi fiint . Medea draconS
pellis cuftodite incubantem, femper^(ut fabulae ferunt)uigilem,ueneno pc
rimens,unacumIafoncmareconfcendit*Reab his qui diffugerant, Oet^
nunciata, allerunt cum cum if s qui in promptu erant militibus Graecos inlc'
cutiim,pluresiuxta littus comperiffe: quibus ci!m primo impetu pugng co-^
milia, Iphiclus Euryfthei qui Herculi certamina imperauerat frater cecidit^

® Caeteri deinceps cum fuis auxilio accurriirent,inftaurato certamine rex eft A
Meleagro occiius. Superantibus Gr^cis,reliqui Colchorum in fugam uerfi ,
magna exparteinteriere.Optimus tamen quifcpuulneratus eft, Ialbn,Laer
tes, Atlantidae ac Thelpiadae . Quos diebus paucis Medea radicib. herbis^
curauit.Deinceps cu recuperata ualetudine nauigallent,iam medium Ponti
cum mare tcnentes,ingens tempeftas magno cu periculo adorta eft.Tum ab
Orpheo, quemadmodum antea,uoto Samothracibus fado,quieuerunt uen
tfiapparuit quoc^ iuxta nauem maritimus Glaucus: qui duabus nodibus to
tidem^ diebus continuo nauem comitatus, & futura Herculi certamina, 8C
immortalitatem praedixit: Tyndaridis ucro, quod Diofeuri uocardur,deo-
rum^ honores ab hominibus effent conlecuturi. Denic]^ cum omnes Argo
nautas nomine appellallet , dixilTet^ uotis Orphei a dqs fe milTum, qui eis
futura prodiceret, cofulere ie illis ait, cum primu in patria uenilTentjUOta dijs
perfoluerd pro falute iam bis ab illis fufeepta. Argonauto cum ad oftiu Pon
ti perueniffentjad oram appulere, cui tunc impercat By^antus, a quo urbs
Byzantia eft appellata. Ibi ereda ara quu dijs uota perfoluilIent,Iocu confe-^
crarut:que etia nunc nauigStes colut. t)einde mare mgrcfli,per Propontide
Hellefpontucp ad Troia delati funt, Hic Hercules fratre Iphiclo ac Telamo>
ne ad ciuitate miffis, equos Hefione^ iuxta promifla poftulatu, tradut Lao.»
medonte oratores captos trufilTe in carcere:reliquos Argonautas per infidf
as occidere uoluille* Cuius rei omnes,proter Priamu, filij adiutores ic proba
cre . Hic folus cotradixit,aireres feruanda efle holpitib* promiflbru fideratc]^
equos fbrore^ efle tradedos. A quafentdia cuaucrfieflent,fert Priamus da
os in carcere adTelamone enfes clam detulifle: narrata^ patris uolutate,ex^
titilTe cis caulaftlutist Nailli cuftodib^intcrfcdis ad mare fugietes,expofito

k 4

^^6 DIODORI SICVL!

fingulatim fbdjs Laomedontis confilio , una cum eis regi qui cum milftib. ^
cx urbefe aduerfus prodieratjoccurrerunt Acri certamine comifTo, cum Ar
'gonautaeuirtute iuperiores effentjferuntHercuiem prse caeteris fortiter pu^
gnantem dC occidi& Laomedontem , dC primo impetu urbe capta , in regis
infidiarum confcios animaduertiffe: deinde Priamo^utuiro iufto amico^ re
gno traditOjCumreliquis Argonautis difceffiiTe ♦ Nonnulli ex antiquis tra^
dunt poetiSjab Herculc^no cum ArgdnautiSjfed folo, cum nauib.fex equo^
rum gratia profedo, Troiam deletam» Quod 5C Homerus uidetur in fuis car
minibus fentireTcribenSjHerculem equorum Laomedontis gratia fex pro^
prijs nauibus ^dC uiris paucis, ciuitatem ab fe expugnatam cepifle* Argonau
tas a Troia tradunt in Samothracia delatos, redditis magnis dijs uoris , ite^
rum in templo poiuifle phialas, quae hucufcp feruantur* E orum reditu adhuc
apud Theilalos ignoto,diuulgatamaiunt effe famam, omnes qui cum lafo-^
ne in Pontum nauigarant,occidioneoccifos eileJtaq^ Pelias tempus eifei^a
fus ceteros, quoru erat, priuare regno, primo lafonispatrem fangtiinem tau#
ri bibere compulit* Fratrem Promachum adhuc puerum occidiu- Alcimede
inarer morti defl:inata,uirili arnmo rem aula memoratu dignam : cum ad in^
terioraregiasconfugiffetjOransdeos uttant^ impietatimeritaprtemia da#
rent,enfepe<f]:ustr5sfixit. Hoc Pelias paeSo omnilafonis progenie fublata,
cito iuorufcclcrumpoenasluitiNam cum lafon in Theifaliam ad Ormum
liaud longe ab lolcho locum urbem ingf edientibtis occultum nocflu appu#
liffet,impiamluorumcognouitc^dem.Argonautisiliamoperam ad tantfi
fcelus ulcilcendu pollicentibus,omnia^ liibirc paratis diferimina, haud par
ua inter eos dubitatio incidit,{ubita'ne ui in urbem irruendum efletjde^ int
prouilb rex armis appetendustan arceffendi a fuis mi}ites,communi^ bello
res eifet agenda*haud enim poffibile fore,a tribus dC quinquaginta uiris fil'
perari regem poffe,cui plurimte auxilia urbes ferrent* Cum hec agitarentur,
fertur Medea pollicita eiTe {uis,fe Peliam necaturam dolis,regiamcp fe illis fi
nepericulo traditura.His uerbis admirati omnes, cum modu iui confilsj que ^
’ rerenqrefpondifle Medeam dicunt,fecum attulifte plura mirand^cp uirtip

tis uenena,tum a matre Hecate, tum a Circe forore , quibus nunquam antea
ad hominum perniciem utiuoluifret,reperta*Nuncuer6 eorum caufa facile
fe id fcelus Peliie,fl uelint,ulturami2<l fimul qu^ acflura elTet, fingulatim cum
pras dixilfet, a regia infup er maritimae fpeculac cuftodibus fignum perfedai
rei fe daturam afferuit, fumum dic,no(fiuignem*Igitur parata caua Diana: i#
niagme,uariauenenorum genera in eaabfcondit.Dcinde capillos fiios qui#
bufdam medicamentis canos reddens,ita faciem corpus^ rugofiim effecit^
ut afpicientibus quaedam fenior anusuideretur* Sumpta demde,quam ilu#
pendo quodam apud uulgus modo condiderat, Dianae ftatua, in lirbe pro-
fecta, omnes ad ruperftitionem comouit. Cum ueluti phanatica uidererur^
fingulis per uicos ad Ipectandu concurrentibus,hortabatur ut pie deam fu-
fciperent, colerent^, AcccffilTe enim eam ab Hyperboreis,^ regis dC ciuita
tis bonOiCum finguli deam lacris ucnerarentur,uniuerlus tanqua debacha
tus populus,Medea in regiam deduxit!. Haec res Sc Peliae fuperftitione inie-
cit,& filiae in eum ftupore Medeae praeftigijs deductae funt,ut perfuaclerenf,
praefente deam felicitate regiae pr^bituram* Afferebat enim,Dianam a dra-
conib.per aerem delata,magnam orbis parte circumiffe:ut aut perpetuo co-
leretur, elegiffe omniuregupij{fimum,MandalIemfuper fibi deam, ut fenc-
«taPeliae quibufda pharmacis ablata,in adolefcetiam uerteret, multorum^
annoru uitam beata dijsfe acceptam pr^beret* Ad quae uerba cum rex ueluti
mirada obftupefceret,iullit Medeam in feipfa,ut fides ei haberetur, quod di-
jccrat, experiri* llla petens , ut pura ab una ex filiabus afferretur aqua , cum
k in thalamo incluliffet, unxilTet^ corpus, herbarum uiribus in priorem

aetatem

RERVM ANTICtVARVM Llk Uf

A reftituta eft^Qaac res dC regem, & omnes qui id aipexel*aht,ad ftupo^

rem pcrduxiu V idebatur enim non nifi deorum quadam prouidentia iene>
cfiucem in uirginis ^tatem^eius^ pulcherrimar/uiffe conuer/am.FedflTe quo'
que aiier linteam quibufdam incantationibus,ut draconum fpede dea perac-
rem ab Hyperboreis uecla^apud Peliam diuertere uideretur* Hacccum pras-
ter naturam putarentur humana,cum(^ Pelias plurimi Medeam faceret , exiV
ftimaret^ illam uera loqui, aiunt omnibus fingulatim filiabusmandaffe, ut
uoluatati imperio^ Medec parerent* Non enim decere regis corpus fer uoru
inanibus trai^ari, fed filiarum obfequio,deorum beneficio potiri.Diligenter
igitur filias obfequi Medeae imperauit, quicquidcirca fui corporis cura man-
daret* Sequente nocfle cum Pelias dormitum iflet, aiunt dixifte M€deam,ne-
ceffe ede, ut Peli^ corpus in uafe aeneo coqueret; Quod cum acfiur^ effent uir
gineSjUna experimeto aliquo fidem uerbis fuis fieri poftulauit* Aries aderat
multis annis domi nutritus: quem uirginibus pollicita eft, fi iilum prius deco
xifl[et,in agnum fepoftearefi:ituturam*Cum uirgines annuillenr, ferunt Me-
deam arietis decoxifie corpus in frufta diuifum, ac uenenis quibufdam ex le^f
bete agni ipeciem eduxiffe*Quo facfio, fides Medeae habita,adolcrcentes om
nes prxter Alceften, quae impietatem facfli abnuit, ad interficiendum Peliam
mduxit*T um Medeam dicunt, ne Peliae corpus aut incideret, aut coquerent,
edixiffe* Simulans ucrd prius uotum lunae elTe faciendum,u!rgines fupi a cul-
men regiae cum lampadibus afeenderefecu iuffit* Ibi Colchorum lingua lon^
ga ad terendum tempus oratione habita, fignum dedit Argonautis,rei coiife
ciendae tempus adelle*llliigne eipecula conlpe(fio,exifi:imates regem defun-
cfium,curiu urbem petentes,moenia^ ingreffi, flricflis enfibus ad regiam pro
fedli iunt, uigilibus qui obftiterant interfecfiis* Virgines , quae antea ad deco-
quendum patrem e teefio defeenderant, lafbne caelteris^ Argonautis in regia
prscter fpem confpec5ts,fua calamitate admodum afflidiabantur* Necp enim
Medeae facinus ulcifei poterant , nei^ erratum fuum corrigere* Itac^ cum ffe
B bi mortem confeifeere uellent , lafon earum mifertus,a propefito reuocauir^
folatus,non iponte eas erraflejiiel malitia, fed errore deliquae. Omnes dein-
de benigne conianguineos aliocutus,bonoammo efleiuff^ Populo ad con-
cionem uocato,cuIpam geftoru in Peliam refecit* Se enim minori, ait , quam
pafius eflfet pcena priores iniurias ultum*Se Peliae cuilibet filiorum paternum
regnu traditurum* Filiarum uero, pro earum dignitate curam fe habiturum
Ipopondit* Quod dC paulo poft efFecit,egregi]s eas dcfpondens iiiris* Nam
Alceften priorem filiam nuptui poftmodum dedit Admeto Phereti Thefia-

10, Amphinomen ArobremoniLeontei fratri, Euadnen uero Oeneo Cepha

11, tunc Phoceorum regis*His a<fiis,cum Argonautis ad Ifthmum PeioponeO
nauigans,iacra fecit Neptuno , cui nauem Argo dedicauit* Cum ingens eiusi
fama efletapud Corinthiorum regem Creontem,ad eum diuertens,fecumiui
tsc reliqua tempus egit CorinthfeCogitantibus Argonautis in patriam abire^
Herculem ferunt hortatum eflead res magnae fortunae obeundas: adegitep ut
lureiurando polliceretur, alterum alteri fi onus eflet, auxilio for€*Elegifre au-
tem clariffimum Greciae locum ad ftatuenda certamina,concurrus^ hominu
celebrandos : id^ certamen maximo deorum loui Olympio cofecrafieGuni
Argonautsc omnes in foedus communis pracfidij iurafient, infiituendoru cu-
ra Herculi demandata, illum elegiffe aiunt ad hominum conuentus Elaeoru
regionem iuxta Alpheum flumen* Vndeiuxtaeum loca maximo deorum ia
crata, Olympia ab eo appellantur* Cum equorum certame palaeftram(^ infti-
tuiflet,modo certaminum ftatuto, urbes propinquas ad deorum fpedaculsi
exciuit* Et gloria fama^ Herculis ex ipedatione certaminum Oly m pico-
rum uulgata,Graecorum omnium qui clari eflent,e6 concurfus fu{t*Plurimisl
qaot]g uarijs cx «rbibusHercqlis amicitiam fecutis^cum finguli eius uir tutem

1^3 DIODORI SIC VLI

beilicam^ difapUnam admirarecur,icleo^ ultro fe comites pcriculoram ob^ A
1 ulifl&nt,perbreui optimum exercitum confecit» Quo omni peragrato orbe,
ob plurima in homines coHata merita immortalitatem meruit» Poetae uerd fa
bulis afliieti, miranda quaedam cattetes, Herculemfolum abfcp armis febulan
tur decantata orbis monftraperdommiTe.Sed de his antea fcfipfimus» Nunc
ad lafonem reuertamur»Hunc Corinthi} tradunt, cum annis decemcum Mc
dea uixiffetjgenuiffeex ea filios priores duos, Didymu Theflalum, Aldmc"
num,his pofteriorem teitium Thifandrum: quo tempore aiunt Medeahi ma
gno in honore no folum propter ipeciem qua eminebat,fed propter prudea^
tiam,cacteras^ quibus ornata erat iiirtutes, a uiro habitam efle : paulatim de^
inde «tate decorem formae auferente, lafon Glaucae Creontis filiae amore cap
f us,uirginem nuptui a patre petijt»^ Annuente Creonte,certum^ riirptiarum
ftatuenfediem,Iaron Medese nititur ipotaneum diuortiu fuadere» Ait enim,
cupereie illam uxorem ducere, non ineiuscontemptum,ied ut filios flros in
domij regiam ea cognatione introduceret» Aegre uerba haec ferente Medea^
deos^ teftes iuramenti praeftiti appellante ,‘ lafoiifuicepti benefici] oblitus,
Creontis filia uxore iumpta,JMedeam urbe expulit»Ilia cirm a receffu diem U"
num a Creonte petiflet, nodu regiam ingfeffi, certis medicamentis immuta-
tafacie,domum incendit radice quadania Circe inuenta, ea uirtute,ut iheen-
fus ignis nequiret cxtingui»Repente conflagrante regia, laibnem exiluiffc tra
duntjGlaucam Creontem^ igne abiiimptos» Quidam feriptores uolur, Me-
de^ filios dona quaedam iponte attulifle uenenis illita : quae cum illa corpori
applicuiffet,&r incidifle in morbum, patrem auxilium filiae fer ente,cunt cor
pori iltius hxfiflrer,eueftigi6 expiraffe»His haudqua^ acquiefecs Medea,in^
laibnis ultionem intenta (adeo ira , amor , crudelitas^ in ea exarferant) pofl-
quam illum flammas euafilTe cognouit,animum morti filiorum in patris cafa
mitatem adiecit» Omnes,uno qui aufugit excepto, natos iugulauit : eorum^
corpora fepeliuit in Junonis templo : deinde fidifflmis fbctjs fugae aflumptis,
Medea noeSe ex Corintho fugiens,Thebas ad Herculem uenir»Hiceoru que g
in Colcho promifla erant jfponfor fadus,fe ei auxilio futurum iuxta datam fi-
dem promifit»Iaffon filijs uxore^ priuatus,cenfeniibus omnib» eum iufie pfc
dJi,cum doloris uim ferre non poffet,fibi mortem confeiuit. Coriarhij cafiis
atrodtate obftupefaiSi, cum defepulchro puerorum dubitaret, ad Pythium,

quid deadolefeentum corporibus agenduntefletjConfuhummtfer e. Manda-
tum a deo eftjfepeliri eos in lunonistemplOjatc^ Herou honoribus coli. Quo
fado, aiut Theflalum qui caedem niatris effijgerat,in Corinthum redifle»De-
inde in lolchum lafbnis patriam reuerfum ubi cum reperiflet Pelia» filios re-
center interifle, regnum generi iuo debitum fufcipiens,fubditos exfuonomi
ne TheflTalosappellauit» Nec uerd ambigo, de Theflaloru nomine non idem
fefttire omnes,red uarias ferri opiniones:de quibus pofimodum iuo loco dif-
feremus»Medea cum Thebis Herculem in infaniam uerfum,ab co^ filios oc
dios reperiffet,medicamentis illum ab eo morbo fiberauit» Deinde curh Eu-
ryfthei praeceptis Herculi parendum eflef,omni dus auxili]' fpeamifla, A tlic-
nas ad Aegaeum Pandionis confugit» Ferunt quidam ab Aegaeo cognitam,
filium genuifTe Medum , qui poftmodum Mediae imperant» Ali] ab Jppeto

Creoilusacculatam,omnino^abfolutam.DeindecumThefcus exTrccrc-

ne Athenas tranfiflef, de ueneficibaccufatam fuiffe, excp Athenis mi<^rare co
. pulfam» Verum pollicente Aeggo fe eam tuto quo uellet miirurum,Phccni-
^ ciam elegit : quo ^ delataeft» Inde ad fuperiores Afiae partes tranfiens , cui-
dam clarilfimo haefitregi : ex quo filium peperit Medum» quipoft patris obi
tum regno fuccedens,^ rex fuit egregius, & populos abfedcnominaiiit Mc
dos» Tragcxdi poftmodum miranda qusedamdeMedW, uaria^edideriinr»
Oiridam in gratiam Athenienfium, Medeam aiutiufceptum ex Aegaeo Mc

dum

RERVM ftNTlQ.VARVM ilB. V.

A t!um m Colchos aduexide incolume. Cum^ eo temp6i'e Ocias a fratre Perfc
ui regno pulfus eifet, Medea: opera,qug Perfem fuftulit,Medum regno poti'
tum. Audis deinde regni uiribus,Medu plurimis Aii«locis qu* fupra Poa
tum eftjperagratis/ubieciffe eam quae ab ipfo Media fit appellatae Receniere:
afit qug dc Medea icripta iiint fingula^ dC longum eflet,& minime neceflariSf;
V enim qua: de Argonautis fuperfuntjprioribus adtjciamus.Non enim pau'
d tum ueteres tu pofteriores fcriptores,inter quos eft dC Tim^us, tradunt Ar
gonautas poft raptu aureum uellus , quum nauibus oftia Ponti obfediifent^
rem mirificam fuifle aggrcffos,a: hiftoria dignam. Nauigantes enim per flu-
men T anaim ad eius fontes, iuxta quendam locum naui per terram ad alium,
fluuium trada, in Oceanu uerfus Ardum per eius decurfum delatos ferunt.
Poftmodum terra a finiftrfs relida.cum ad Gades perueniflent , noflrru mare
ingreffi,in patriam reuerterunt, Hqrum ueftigia feruntur,qudd iuxta Ocea-
num habitantesjinterdeos praecipue Pollucem & Gaftorem colut. Traditum
enim efle illis a prifeis ufep temporibus , hos deos praefentes in Oceano naui-
gantibus adefle. Eflequotp iuxta Oceanum loca,qua: uaria tum ab Argonau
tis, tum a Diofeuris nomina fumpfiflent.Epirus infuper qux eft intra Gades*
exprefla reditus illorum continet ueftigia.Hi iuxta T yrrhenum naiiigantes,
ad infulam uenere, quam dicunt Aethaliam: ubi optimum eorum locorum
portum, a haui,quOd nomen ad hxc tempora permanfit, Argooii appellarut.
Similiter iuxta Tyrrheniam portus odingentis procul a Romaftadqs,
mon eft cognominatus* Infuper iuxta Formias Italiae Oeta dicfJa Caieta eft*.
PofteainSyrtesuentoadijCum a TritonoLibya^rege iiatulrameiuspeiagi
jpercepiffent,decIinatopericulo,tripod€iti ei ^neu dono dederediteris prifeis
iniculptum:quem adhuc apud Heiperios feruari dicunuNecj uero omitten-
dum uidetur, ^d quidam feriptores pro uero tradut ^ Argonautas per Iftrum
nauigantes^atej ad eius fontes^delatosjpoftca ad finum Adriaticu peruenilTe*.
Hos tempus r^darguit^exiftimantes Im-u pluribus oftijs in Pontum defluen-
B tem, eum^ qui in Adriam defeendit, ab eifdem locis decurfus initium fume-
re*Romanis cum his gentibus belium^qua? Iftrum incolunt^gerentibus^eius
fontes quadraginta ftadia a mari procul inuenti funt* Verum nominis fluuio
rum fimilitudo cauiam erroris fcribentibiis dedit

DE I^RONETOTIBP^S HER^

culis ^ Cap^ IIIE

A Rgonautarum Herculiscp geftis a nobis deferiptiSifilij qup^ rccenien>
di funt*Hi poft Herculis obitum apud regem Ceicum in Trachina corit
federe* Cum Hilus altj^ fratres quidaiam uiri euafiffent, ueritus Euryftheus
necum omnes adeam aetatem perueniflent , fe imperio Myesenarum priua-
rent^cupiens^ omneis eos Graecia pellij Ceico ^ nifi 8C Heraclidas 8C Licym-
nij filiosjiolaum infuper, ac omnes Arcades qui cum Hercule militaflent,etj-
ceret,beilum iiidixit* At ipfi Euryftheo impares uiribus,decreuei unt iponte
Trachinam relinquere* Adeuntes plures ciuitates, quae praeclarae erant,rogi-
cantescp ut ie in urbem reciperent^caeteris timore recuiantibus,a iblis AthenF
enfibusinfita humanitate iiiicepti funt, Tricorytho illis urbe j quxTetrapo-
lis nominatur,ad habitandum concefla* Poftea cum Herculis filtj omnes
tate matura effent, prudentia adolefcetitibus , ut ab Herculegeniiis, innata,
Euryftheus eorum incremento inuidens , magno exercitu aduerfus illos
profedus eft* Heraclidae AthenienGum pi aefidio fulti , Iolaum , Thcfeumi
Hilum^ duces belli conftituentes, ade Euryfiheum iuperarunt. Multi in ei
pugna Euryfthcum fecuti occubuerunt : ipfe curru fugiens,ab Hilo Herculis
filio occifus eft^Filij quo^ Euryfthei in ea pugna omnes cecidere* Hera clidsfc
poft Euryfthcum mfigni pr^lio dcuiclum , mutuo cofilig aqiJ^ilio^ aduefiiis

Pdopoi^<

lio ’ DIODORI SICVLI

Pelopotinefumducelolaomouerutbellum^ Atreus pofi: Euryfthei obi tum A .
capto Mycaenarum regno, afcitis^ T egeatis, ac qmbufdam alijs belli' focijs,
Herculisfiltjs occurdu Apud Ifthniuni cum utrijp exercitus c6ueniflcnt,H^

Ius hoftem, quicun ^ is elTec , ad certamen ea conditione prouocauit,ut fi ipie
uiciffet, Euryfthei regnum fili] s Herculis cederet^ Si uerd occubuiffet^Hera^
clidacifoedus feruantes in Corinthum redirent^ Paulo poft Licymnius cum fi^

!i]s Herculis ac Tlepolemo apud Argeos fponte illos fufcipientes manfit^Re
liqui qui in Tricory dio refederant, decurfis ex pacfto annis in Peloponnefum
tranfierunt* Quorum res fiio referentur tempore* Alcmena Thebas profecfta
cum euanuiflec, a Thebanis deorum honoribus culta eft:* Csetcri Heraclidae
repetita ab Eginio Dorifilio ei credita patris haereditate,apud Doraeos confe
dere* Tlepolemum in agris commorantem ferunt a Licymnio Eleflryonis
orta contentione occifumvQiia ex carde ex Argis fugiens, Rhodu applicuit*.
Hanc infulam incoiebaht tum Gra^ci,ab TriopatoPhorbantisfiIio dedutftL
Quam ille communi accolarum cofilio cum in tres partes diuifi ftet , tres in ea
condidit ciuitates , Lindum , lalyftim, Camirum* Imperauic autem omni in-
fulae ob gloriam nomenqi paternum ; ac demum cum Agamemnone ad Tro
ianum bellum profecftus eif*

DB THBSEO, ET ElV S CER^

tdminibi(6i. Cap^

P Ofteaqua de Plercule filtjs^ retulimus,locus fe offert utThefei,qui Her^^
culis certaminum imitator fuit,gefl:a narrentur*Natus ex Aethra Pitthei
filia ac Neptuno,in Troezene nutritus efi: penes Pittheum maternum auum:
ac rigna,prout ferunt fabute,ab Aegseo fub petra pofita recognoicens, Athe
nas uenit* Deinde mar^ ingrefflis, ut Herculis uirtutes imitaretur,ad ea certa
mina adiecit anaiium,qu^ laudem dC gloriam fibi eftent allatura*Et primum
eum qui dicebatur Corytietas , externorum interfecftorem fuftulit , hoc ufum
cognomine a Coryna, quod genus armorum eft ad ulciicendum accommo^ ^
datum^Secundum^qui inlfthmo eraf,Sinim,qui duas flexas pinus, atep utricp
alligato hominis brachio , furfum dimittens , corpus ui difeerptum maximo
cruciatu afficiebat* Tertius fuit a Theieo interemptus in Cromyone aper fyL
ueftrfs,a quo plures interibat uiribiis ac magnitudine praeftantes* D^leuit in^
fuper Scyronem habitantem ea loca Megar^^quae: ab eo faxa Scyronia uocan
tur* Hic uiatores cogebat, ut ieipibs praecipia' iacftarent loco : dedueftos fupet
fcopulum abruptum homines, calce in mare iuxtaChelonem proficiebanSii
ftiilit etiam iuxta E!eufinam,Cercyonem certantem cum praeterentibus, atqj
ab fe uictos perimentem. Deinceps Procuftem occidit,in eo loco terrg Atticg
qui dicitur Curdalus,habitateiii* Hic uiatores cogebat fuper lecftum aliquem
afeendere : quo fi longiores €rat,parte rapereminenteamputabanturjqui ue^
ro breuioreSjpedibus diftendebatur* A' qua re Procuftes cognominatus eft*.
His acftis Athenas ueniens, Aegaeu propter figna cognouit* Tum Maratho^
nium taurum ab Elercule ex Creta in Peloponefiim tradueftum , Athenas ab
(e uieft um aduexit * que Aegaeus iacrauit Apollini* Supereft ut de JVLinotau^
ro,qud Theieigefta abfoltiantur,ab eo interfedo referamus* Oportet enim
tempoi^ibus qu:^ a nobis explicata furit, contigua, quo notior fiat hiftoria,de^
feribuTceSamus Dori, frlfi Heleni ex Deucalione orti, cu Aeolfis ac Pelafgis
in Cretam nauigansjinfulseimperauiaSumptaCretain uxorem, filium Afte
rium creauit*Quo in Creta re‘gnante,Iupiter (ut aiunt) Europam ex Phoeni-
cia raptam ftjper taurum detulit in Crefam*Ex ea tres genuit liberoSjMinoe,
Rhadamantum , Sarpedonem* Afterius deinceps prole cares, cum uxorem
duxilTet Europa,Iouis adoptatis filijs, regni eos reliquit fucceflbr es* Horum
Rhadamantus^ Gretenfibus leges deditt Mnios fufeepto regno cum ironem
' ■ ! ■ Lycftij

1

V RERTTM ANTiaTTARVM L I B, V. . «i

Lyai^uam uxorem cepi'ffet,genuit ex ea Lycaftum^Hic quoc^ cum regna^
rec tn Creta, Ida Corybanti filia uxore ducfla,Iecundu Minoem genuittquem
nonnulli louis filiuni tradunto Hic primus Crsecorum parata clade, marisim
perio potitus efl:*Cum deipodidet Pafiphaen Solis Cretae^ filia,ruicepit Oeu
^lionem, Crateum, Androgeum, &r Ariadnem > pluresm naturales liberos^.
Androgeus cum Athenas confeniu Athenienfium omnium cocedidelt, Ae-
g(^o regnante, in^ certaminibus fuperaret athletas omnes,in confiietudinem
Pallantis filiorum uenit. At Aegeus rurpicans,nequando propter Androgei
amicitia a Pallantis filijs auxilio Mitiois regno pelleretur , infidijs Androgeo
paratis, ad fpecflaculuni celebre proficiicentem Thebas, per quofdam eius rc'
gionis accolas circa Inoem terrae Atticae interficiendum curauit^ Caede fil rj
perturbatus Minos; Athenas uenit, fuppliciu interfecfloris Androgei petes^
Spretis eius uerbis, bellu Athenienfibus indixit,addita exeeratione ; quaad^
uerfus Atheniefes ficcitatefame^ imprecatus eft. Siccitate tum AttiCos,tuni
reliquam Graeciam urgente, corruptis terrae frucflibus: belli duces,quomodo
haec mala auerti podent , Deum coniiiluere^ Is iudit eos ad Aeacum louis &:
Aeginae Afopi filiae adire ; iubere^ uimro fe uota facerem Quibus perfecflis,
ficcitas cum penes alios Graecos cedadet,folos Athenienies uexauit; Coadi
igitur funtrurfus a Deo implorare tantae remedia calamitatis* Hariedefitura;
Deum ferunt refpodifie,fi pro Aiidrbgd c^de,Mirioi quas uellet poenas de-
dident*Parentibus deo Athenicnfibus,prgcepii Mmos,pueros feptem 6«: to
tidem uirgines fingulis annis Minotauro quoad uiuefet uorandos tradi* His
datis,defecit ficcitas: a bello abftinuit Minos* Annis feptem trania(q^is,f urfiis
cum in regionem Atticam cum magno exercitu tranlj det Minos, acbidepte
pueros petidet,traditifunt*Thefeus cum edetnauigaturus, acceditad guber-
natoreni Aegaeus,pr^cipiens , fi Minotaurum fuperadet filius , ut albis uelis
porturri intrarent : nigris, quemadriiodum &r antea in Ioniam fecerant, fi pe-
ridet*Thefeus in Cretam cum naiiigadet, Ariadne Minois filia eius fpecie ac
B decore capta,& confilium operam^ dedit Minotauri 6ccidendi,&Labiryn
thi egfedum edocuit* Deinde cum Ariadne nocfle clam recederet, in infulam
appulit, aliquando Diam, nunc uef o iSlaxum u6citatam*Eo tempore Diony
fiutri ferunt pulchritudine Ariadnes capfuhi , cum a Thefeo uirgineni abftu-
lidet,uxorem illam ab ie praeter modum dilcdam duxide* Poft eius obitum,
propter fingularem amorem honore immortalium dignatus, corona ex aftris
Ariadnae in coelo confiituit* V erum eos qui cum Thefeo nauigabant, ferunt
ajgre admodum raptum uirginis fercntes,prdptef ^ dolorem Aegaei manda-
torum obIitos,nigfis uelis in Atticam peruenide. Quod Aegeus ciim afpe-
xidet , exifiimans Thefeum filium peremptum , f em heroicam aggredus , ex
arce ob dolorem femet praccipitauit: Poftpatrrs interitum Thefeus regno fuc
cedens, conftitutis legibus populo imperauit : multacp egit ad amplitudinem
ciuitatis fpedantia*In queis illud fuit irifjgne,qudd plurimu populum Athe-
nas ad habitandum induxit* ^a ex re: uiribus aueSoritate auda duitas;

Graeciae principatum tenere uifa eft; Verum ad ea quae de Thefeo iuperfunt;
redeundum*Deucaliori maior natu filiorum Minois, Cretaeimperauinls ini-
ta cumi Athenienfibus belli iocietate, Phaedram filiam Theieo deipodit; Qui
cum pod ductam uxorem Hippolytum cx Amazone genuifiet, in T roeze-
nem mifitibrori Aethrae nutriendum* Ex Phaedra A thamantum fufccpit, ac
Demophoonte* Paulo pdft Hippolytus cum Athenas ad myfteria uenidet,'
a Phaedra propter pulchritudine amamus cd:quo recedeiite,Phaedra templum
V eneri in arce unde inTroezena confpecflus erat,c6didit*Cum^ ad Pittheu
cum Thefeo diuertidet , Hippolyti concubitum petijf* Illo Iccius abnuente;
molefte id ferens nouerca, Athenas reuef ia , Hippolytum quod le uitiare uo-
luidet,apud Thefeum accufauitt Ille diibitans uerum'ne crimen edet, rem ad

t Hippoly-

s

ttt DIODORI SICVLl

Hf ppolytutn per mtcrnuneium detwlit^ Ferebatur tuftc forte cquatvcurm 4
Hippolytus* Cui, calumnia audita labenti animo, frena e manibus €xcfderut<,
Turbati equi excullis habeni's,currum pratcipitem egerut.Quo ef&acSojHip-'
polytus ueftibus implicitus, ate^ ad terram delatus interrjt.Ob cius ante opti^
me adam uitam Troezenij deorum illi honores impendere* Thefeus histur^
batus calamitatibus, pulfus patria,apudhoipitcm fundus eftuita* Athenien^

(es poenitentia dudi , offibus Thefei Adienas tradudis,& illum coluerat pro
dep,&r templum fibi intra urbem Afylumjquodab eoTheieium didum eft,

' conftituere* Nuilc de raptu Helena?, de^ Pirithoi erga Proierpinam amore
(geftis enim Thefei funt immixta) dicendum*Pirithous Ixionis filius defun^
da Hippodamia uxore , Polypita filio fuperftite , Athenas ad Theieu ucnitt
cuius uxor Pha?dra cum defunda eflfet , fuafit ei Helena? I ouis ac Leda? raptu;
Ea tum decimum agebat annum, omnes ca?teras decore ac modeftia excelles*.
Lacedgmone profedi, captato tempore,Helenam comiini confilio Athenas
aduexere. Deinceps inter eos forte iada,utrius eifet^ijDoia Helena futura, ea m
men adieda conditione, ut is pro quo fors cecidiffet, focio coadiutor ad altera '
qua!rendam uxore foret : id^ iureiurando cum fiVmafient , forte Thefeo ob>
ueniLQuod fadum cum ^gre ferrent Athenienfes,timens Thefeus, Helena
m Amphidriam, unam ex Atticis urbibus deduxit : eius cura Aethra matrL
multis^ ex amicis permiffa* Pirithous cupiens Proferpinam uxorem habere^
confilium cum Thefeo eommunicauit* V eriim cum propter rei impietatem
a propofito eum auertere conaretur : ubi illum perfeuerante, in^ iurifiuran^
di uim ad Proierpin^ raptum fe adigi uidit,coadiutorem fe pr^buit* Cum ad
inferos defcendiflent,utef cp ibi captns eft^Sed poftmodum in gratiam Hercis
Iis liberato Thefeo,Pirithous apud inferos detentus,luit fempiternas fua? im^
pietatis poenas*Quidam feriptores tradutjambos rediffe ab inferis: eo^ tem^
pore Diofeuros Helena? fratres cum exercitu Amphidriam profedos , capta
cuerfa^urbe, Helenam adhuc uirginem captiuam^ ad Aethram Thefei ma
trem Laeeda?monem uexiffcr

BB SETTBM REGlBFS, QJ^l ^

T htbas caflra metati funt i. Cap* V

R Es pdftuktjnut de feptem ducibus qui Thebas profedi dicuntut, fcrfptir
ri, belli caufas a principio ordiamur* Laius Thebanorum rex,fumpta U'
xore locafta Creontis filia, cum diutius caruiffet liberis , oraculo confulro an
cflet filios habiturus, refponfum tulit,no conducere fibi prolem habere. Nam
qui ex eo prodiret filius,patrem occifurus effet,aduerfa^ fortuna domum fu-
nefiaturus*Poft quod refponfum precepit,natum infantem traiedis primum
ferro pedibus exponi : unde dC Oedipus cognominatus eft*Sumptum pueiu
domefrici cum non expofuiflent,cuidam feruili mulieri nomine Polybia? tra-
didere* Cum iam uir fadus effet, deum de infante expofi to confulere ftatuit
Laius*Oedipusquoc:^aquodamfefuifleexpofitumcertiorfadus, &ipfe Py
thiam, qui fui parentes forent,oratum proficifcebatur*Cum ambo apud Pho-
. eidem inuicem obuiaflent , Laius^ illum de uia cedere fuperbius mandaflet,
Oedipus ira motus Laium occidit , infeius paretem efIe*Eo tempore tradunt
Sphingem beluam biformem uenifle Thebas : propofuille^ xnigma , quod
qui non folucrent,perirent* Ex quo plures ob rem dubiam interierunt* SoF
uenti pra?mium, locafta? connubium , &: Theba?or um regnum, propofitu ni
erat* Verum nuUus,^cepto Oedipo,a?nigma foluere ualuit*Id erat ciufrno-
di: Quod animal bipes,idem tripes,ac quadrupes foret* Ceteris addubitanti-
bus,folus Oedipus ait,hominem id animal effe : qlii infans,quatuor iret pedi-
bus: audlusa?tate, duobus: iam fenior fadus, tribus : nam baculo tan^terlio
pede fuftentarctur*Sphinx fuo indicio uida,fe ipfam ex loco exceifo pr^cip F

tauit«

RERVM ANTKXVARVM L I B. V* tih

tauit^ Oedipus ignotam matre uxorem fumpfit , quatuor^ ex ea geniift lilbc^
ros,Etheoclem,Polynicem, Antigone,&: Ifmenem*Hi cum ad aetatem peruc
niffentjdomeftica impietate cognita^ Oedipum coegerat ob dedecus no egre
di domum^tpfl fumpto regno , foedere inuicem finxerunt, ut finguli alternis
annis imperarent:primus^ im perij annus E theocli cederet, maiori natu» Is a-
cSo anno^petenti ex foedere renuit tradere regnum fratri» Qua ex caufi in Ar
gos ad Adraftum rege cofugit»Hoc tempore Tydeus Oenei, cum in Calydo^
ne Aleatum Lycotheum^ nepotes occidiflet, ex Aetolia aufugit in Argos^
His Adraftus benigne fiifceptis^quodam reiponfb motus,utric^ filias uXores
deditjPolynici Argiam, Deiphilem T ydeo» Adolefcentes cum a rege proba
rentur,magna^ eorum uirtutis expec^atio uideretur, ambos in patriam polii
citus efl:iereduCl:urum» Verdm cum cenieret primum debere Polynicem re^'
fl:itui,feruntregem ad Etheoclem defi:inafle»T ydeum quinquaginta uiros ab
Etheocleihinfidtjsin itinere pofiros occidiffci ad Argoscp pr^ter opinione
redifle incolume» Haec Adraftum impulerunt, ut quae ad bellum fpecftabant,
pararet» Adiciuit aut ad belli fbcietatem Capaiieum, Hippomedonte , Parthe
nopeum Atalantae Schaenei» Suadebant amici Polynicis, ut ad bellu Amphia
raus uates duceretur» At is cum praeuideret, fi ei bello afFof er, fe peritura, idcp
propterea recufaret: ferunt Polynicem aureum torquem a Venere Hermio^
nae datum, Amphiarai uxori,qu6 belli focietateni uiro periiiaderet, donafe
Eo tempore Amphiaraus Adraftus^ de regno diffidetes, ad Eriphylen Am-
phiarai coni uge, Adrafti fbrorcm,omne dillenfionu iudicium retulerunt» Illa
pro Amphiarao fententia tulit, adijcies,ut belli Thebis inferendi fdcius adiu-
tor^ eflet» Amphiaraus exiftimansfe ab uxore proditumjad bellum Ipopon
dit fe aditurum : fed Alcmeoni filio imperauit, ut poft fuum obitum Eriphy-
len perimeret- Quod patris mandatum poftea exeeutus , facfti conficientia iii
infiniam uerftis eft» A draftus,Polynices,ac Tydeus ad bellum ittiri^ quatuor
elegerat duces, Amphiarau,Capaneum,Hippomedonta 5 &:Parthenopeum»
B Qui omnes cu magno exercitu aduerfus Thebas profecfli fiunt» Etheoclesac
Polynices mutuis uulneribus confofli cociderunt» Capaneus magno impetu
fcalis murum aficendens, mortem oppettjt» Amphiaraus in terre hiatum cum
curru delatus, abfiorptus^,nun^ poftea uifus eft»Eodem pado dC reliqui du-
ces omnes, prgter Adraftu,multi^pr^terea mortales occubuerunt: quorum
fepeliendoru facultas a Thebanis cum denegata eflet , inieptiltos fines Adra-
ftus, ad Argos redrjt»Cum nullus auderet hos tumulis c6dere,fioli Athenie n
ies,qui caeteros uirtute anteibant,omnes fiepeliuere» Hunc belli uitx^ finem
feptem, qui Thebas oppugnatu iere,fiortiti fiunt» At uero filtj morte parenta
ulturi, comuni confilio contra Thebanos moueruntarma» Dederat refpon-
fum Apollo , eam ciuitate expugnaturos , fi Alcmeonem Amphiarai filiuhi
imperatorem fibi coftituiflent»Hic ab illis dux fidus , Deum &: de Thebano
bello confiuluit,etan matre Eriphyle puniret» Reipondit Apollo, ut utruc^ fi
ceret, no fiolum quia monile aureu mater in necem paterna,fied dC peplir quo-
que ob filtj interitu acceperit» V enere aiunt quondam Hermionae Cadmi dC
moniledonafle,8(rpeplum»AmbohaechabuitEriphyle: alterum aPoIynicCj
alterum a Therfindro Polynicis , quo filium ad expeditionem Thebana hor-
taretur* Alcmeo igitur cum milites ad bellum plurimos ab Argis parafler,ab
urbibus quoque finitimis accerfito pr^fiidio,exercitum contra Thebas duxit»
Acerrima cum Thebanis comifla pugna, Alcmeonuidoria potitus efl:»The-
banoru attritis uiribus , niultiscp amiflis ciuibus, cum effient impares uiribus,
omniIpedefl:ituti,cofiliumaTyrefia,quidiuinatorerat,exquifiuere» Is The-
banos ex urbe iuflit abire» hociblum modo illos conferuari pofle»Iuxta Tyre
fiaedida urbem linquetes , aufugere nodu in oram Boeotiae qux Thilphoiea
appdlatunThebae captae ac dirutae funt» T yrefiae filiam Daphne poftea cum

l X uidorc^

DIODORI SICVLI

uidorcs cepiflent^m Delphos uoto fufeepto, miTere oblationem deo^Ea dmi
nandi arte edoda^tn Delphis degens, multo magis eam fcienna callum Itaq^
natura admirabilis,plunma fcripfit uartj genens relponfa^ Cuius ex uerfibus
Homeru poeta ferunt multa ad ornatu fiii poematis fumpta tranftuIifletCum
haec fepius Dei fpintu ferretur, multa^ traderet refj3on(a,Si'bylIa ab omnibus
cognominata eft.nam plenam Deo,S^ Sibyllam effe,idem notau Vidores ue
rd urbe direpta, in patria quiTc^ iuam multis cum^ipolijs reuerfi funt4 Ex The
banis quiinThilphoflum confugerant, Tyrefias defunclus eft: quefuiciues
magna cum pompa iepeliuer e, deorum flbi honores tribudes* Deinceps ad-
uerfusDorienfesarmismotis, pugna iiiperatos ex eorum patria eiecerunt;
Traniado paululu temporis, quidam ex eisiniunonis fedibus manfer e, qui-
dam Athenas profedifunt^ CreoteMenoztij regnate,patria pulO, paulo pdft
in Dorida remear unt,in Gryneo Limeo^ dC Euboea habitantes^ Antea Boe-
tus Arnes Neptuni filius migrans in Aeolidem, quse nunc Thefialia dicitur ,
cos qui fecum acceflerant, Boeotos uocaum Sed de Aeolibus paucis dicendu*
Priicis temporibus, cum ex filijs Aeoli qui fuit Ellinis ex Deucalione nati,cae
teri quae dida funt loca habitarent , iblus Minas in Aeolide regnauit* Eius fi-
lius Hippotes ex M enalippe Aeolum genuit. Huius Arne filiam Neptunus
cognoumQua de re indignatus pater, Metapontio aduenae, qui tum cafu ad-
iienerat,eo pado Arnem dedit , ut illam in Metapontu deduceret 4 ubi duos
peperit filios, Aeolum, ac Boetu* Quos Metapontius liberis carens quodam
motus oraculo, adoptauit in filios4Hi iam uiri fadi,orta uiuente Metapontio
leditione,regnum obtinuerunt+poftmodum diflenfione inter Arnem * Au-
tolipen peremere^Eam rem grauiter ferente Metapontio,illi praeparatis naui
fcus cum matre multiscp amicorum mare ingreifi' : Aeolus quidem ad infulas
Tyrrheni maris appulit, qu« ab eo Aeolides funt appellatse: ciuitatem^ con-
didit,quam Lyparamuocauit4Boetus uero ad Aeolum uenit, Arnes patrem,
a quo loco filij nutritus eft* Poftmodum Aeolidis regnum poflredir4 patriam
omnem a matris nomine Arnem,populos appellauit a fe Bozotos^ Itonus ex
Boeto ortus quatuor fufeepit fi1ios,Hippodam um. Ei edry onem, Ar chilicu,
Alegenorem* Horum Hippodamus Eleum genuit, Ekcf ryon Letum, Ale-
genor Elonium, Archilicus Protheronem 8 C Archefilaum: qui ad Troiam ie
re Boeotorum exercitus ducest

D3 NELEO, *ET EIV S

nepotibm, Cdp, VIL

N VncSaImoneij,Tytium^,8f eoru ufej ad Neftore, quiTroianointer^
fuitbelIo,pofteros referamus4Salmoneus ex Aeolo Deucalionis efi: or-
tustqui ex Aeolide cum magna fuoru manu profeduSjConftitit in Elea apud
fiuuiu Alpheum: ubi ciuitate a fuo nomine Salmonea condidit.Sumpta uxo»
re AlcidiceElei filia,genuit ex ea Tyream, decore for ma^ eximiam4 Alcidi-
c€defunda,Sidcram uxore duxit, quae Tyream ut nouerca coepit odiffe^ Sal-
moneus ob ilrperbiam atc]p impietate cotrado fubditoru odio , louis fulmine
conflagrauiLEius deinceps Tyrea filia adhuc uirgo a Neptuno cognita,pcpe
rit Peliam ac Neleum^Poftmodum ex Creteo Amythaone genuit, Pheretui^
dC Aefonem.Cum diem fuuobrjffet Creteus,orta inter Peliam Neleum^ re-
gni contentione, Pelias lolcho finitimae^ regioni imperauit: affumptis^ Mc
lampodeac Biante, Amythaonis Aglei^<^filt]s , quibufdam^ cx Achaeis
Phthiotisqp ac Aeolidibus,aduerfus Peloponnefiim exercitu duxit,MeIapus
cum effet diuinator, Argiuas foeminas propter Dionyfij iram phanaticas , ab
mfania curauiLCuius rei gratia Anaxagoras Megapenti Argiuoru rex, eum
donauit duabus regni partibusMc Argis cum moraretur,Biante fratre con>
forte regni fado, uxorem cepit Iphianiram filiam Megapenti; ex qua protulit

Antipha-^

RERVM ANTIQ^VARVM LIB. V, ttg

^ Antiphatum, Mantum, B*atttc,Pronoen: ex Antiphato ac ZctixippcHip^
pocootiSjIocIeus Amalccus^ orti funt Jocleus Hypermeftra^ Lesbij Iphiai
niram,Polybiam at(j Amphianum genuerut^HocpacSo Melampus ac Bias
corum^ poderi Argiuorum imperium tenuere. Neleus cum his qui eum (C'
cuti erant,in Meffenam tranOens, accolarum uoluntatc condidit urbem Py^
lumtcui cum imperaref,uxorem fumpflt Chilorem, Amphionis Thebani na
ta: excp ea duodecim filios fuicepit : quoru lenior Peridymeus extitit, iunior
Ncfior,qui bello interfuitTroiano^Et de progenitoribus Nedoris haedenus»

DE L^VtTHIS ET C E

tauris^ ^ Cap^ VIIL

TW "T V nc de Lapithis 8C Centauris diderem us^ Ex Oceano ac Theti plures
1 ^ filtj feciidum fabulas manarut , a fluminibus cognominati ; in qiieis fuit
Peneus:a quo accidit Peneum in Theflalia dicu Hic ex nympha Creufa libe^
beros fuicepitjpfeum ac Stylbiam: quam cum cognouidet Apollo, Lapithu
ac Centaurum genuit* Lapirhus locis circa fluuium Peneum ad habitandum
le(dis,cumibiimperaret,Eurionem Arfinoi uxorem duXit* ex qua duos fuf'
cepit filios, Phorbantem ac Periphantem, regni paterni hsercdes^PopuIi om^
nesa LapithoLapithap appellati funt* Phorbascum inOIenutranicendiffer,
accerfitus ab AlecSore Boeotiorum regc,tunc Pelopis uires formidantCjEj^o
rum regnuab eo cepit. Huius filtj Aegeus Aedor® paterno liiccedere regno*
Periphas alter Lapitht natus,ex Aftyagea uxore Ipfei filia, oedo genuit libe^
ros : quoru natu maior Antion ex Melate Amythoni fuicepit Ixiortem. Hic^
uttradunt, dona plurima Efioneo pollicitus, defpondit cius filiam Ciiam: ex
qua genuit Pirithoum* Verum cum Ixion nequaquam promifla uxori tradi-
diflet,Efioneus pro ijs equos illius cepit*Tunc Ixion pollicitus, fe quae promt
(erat daturum, accerfitu a le Efioneu in foueam ardente coniccit.Qua crudeli
tate cum nullus eam exdem purgare uellet , ab loue, ut fabulae tradunt, demu
g purificatus, lunone dupri interpellare aufus ed* Qua re cognita lupiter nu>
bem in forma lunonis cum interpoliiiflet ^ Ixion eo concubitu Centauros ge^'
nuit*Tradunt tandem Ixionem Iceleru magnitudine ab loue rot^ alligatum,
perpetua pod obitum torqueri cruciatus poena* Centauros nonnulli uohmt
(n Pelio a nymphis nutritos, podmodiS equos fubagitafle,ex^ eis Hippocen
tauros natos creditum,qu6d primi equitare a ufi fint teo^ liatam fabulam,ue
luti equi edent homiiiiscp natura*Hos ferunt tan^ Pirithoi cognatos partem
regni paterni ab eo podulade* Quod renuenti, bellum a Lapithis illatum ed*;
Sed eo ceflante, poflmodd cum Pirithous Hippodamiam delpoiid/flct, The.
feo ad nuptias ac Centauris uocatis ^ illi uino ebrtj ^ foeminis quae in nupttjs e^
rant,uim afferre conati funt* Qua iniuria tum Thefeus tum Lapitht permo-*
ti, multis Centauris peremptis, reliquos eciuitate eiecerunt* Hanc ob caulaiit
Centauri una aduerfuS Lapithas profecdi, plures interfecere* Qui caedi fuper-
fuerunt , partim in Pholocm Arcadiae profecdi funt , partim in Malea habita-
runt* Hi rebus fecundis elati > ex Pholoe egredi ad pr^dandum propinquo^
Graecos, multos ex eis occiderunt*

DB ^BSCr^L^VIO, BlVS'QyB

prontpotibm^ Cap4-

N Vncde Aerculapio,eiuscp poderis referendum* Aelculapiusfraditur
A pollinis Coronidis^ fuifle filius* Qui natura ingenio^ praeclarus^
medicinae opera impenfa^plurima ualetudini hominu utilia adinuenit* Adeo
aut peritia arcis excelluit , ut quamplurirnos defperantes fanitatem liberatit a
morbo , propterea^ creditus fit nonnullis defunedis uita redituide* Ob eam
rem tradunt ipfum apud louem jJb inferis accultum, tan^ eorum imperium

1 ^ dimi^

izS DIODORI SIC VLI

diminuente, quod fepc excitarentur a mortuis homines illius cura. Eam cau^ a
fa exacerbatum louem, fulmine AefculapiumoccidiflTe. Hacmorte Apollo
iratus, Cyclopes qui id fulmen fabricarat,interfecit> C^o fado indignatus Iu-
piter,iufut Apollinem homini in pcenam errati fcruire. Aefculapius filios re-
liquit Machaonem Podalirium ; qui arti paternae dediti , cum ad Troiam
cum Agamemnone accefllflrent,plurimu Graecis in eo bello in curandis fum-
mo ftudio uulneribus, opitulati iunt,maximam ob id gloriam adepti. Meri'
tis quorum, immunitas rerum omnium poftbellum eftconcefla, Seddehis
hactenus, ?

DE K^SOVI FlLlAEVSy ET ^E^^

<iUbcrts^ Capi.

N V nc de Albpi filiabus, Aead^Ubens fcnbendum^Ex Oceano ac The^ '
ddefabul^ tradunt,ortos efle filios plures,a quibus flumina cognomina
ta funtjin queis Peneus Afopus^ exatere^ Peneus in Theflalia fedem eliges^
fluuio nomen indidiaAfbpus cum Phliuntem ad habitandum elegiflet, fum-
pta m uxorem Methope Ladoni, duos (iifcepit filios,Pelafgum,atcp Ifmenfi;
filias duodecim* Ifmenus in Bo0otia habitauit iuxta fluuiu, quem a fuo noniP
nelfmenum cognominauit* Ex filiabus Synopeab Apolline raptajineum lo
cum delata efl:,ubi nunc eft urbs ab ea Synope did:a* Horu filius Syrus ijs im^
perauit, qui ab eo Syri funt appellatfi Corcyra uero rapta a Neptuno, in eam
infulam delata eft,quam ab ea dixere Corcyram* Ex his natus eft Phaeacus , a
quo Phxacum nomen coepit* Ph^aco filius extitit Alcinous , qui Vlyflem in
Ithacam deduxit*Salamis quo<j a Neptuno rapta eft,aduecfta^ in infulam ab
ca Salaminam appellatam. Ex ea Neptuno^ genitus Cenchreus, imperauit
huic infulae: clarus^ inter omnes,ierpentem mirae magnitudinis,qui incolas
iiexabat,occidit* Aeginam ex Phliunte lupiter rapuit : in^ infiilam aduexir,
quae ab ea eft Aegina didla* Ab loue compreflfa genuit Aeacum : qui in ea rc^
gnauit infula* Ab eo creati iuntPeIeus,Telamon,Phocus.Horu Peleus diico
iacfto inuitus Phocum fratrem interfecit* Ob hanc caedem a patre pulfus , in^
Phthia Theflaliae fugies, ab Acftorc rege purifica tus, in^ regnum,cuis libens
careretjafcitus eft* Ex Peleo ac Thetide Achilles ortus,cum Agamemnone
ad Troiam acceflfit* Telamon ex Aegina abies, adfjt Salaminam: ubi fumpta
uxore Glauca Cychrei Salaminorum regis filia,imperauit infula* Glauca de^
funcfta Erybiam Alchati Athemenfis deipondit : ex qua ortus Eantus 5 poft^
modum Troiano interfuit bello*

DE 'PELOPE, tantulo, OENO-

mao cr Miobc^ Cap^ IK L

N Vnc cum de Pelope Tantalo^ atc^ Oenomao referendum a nobis fit;^
paulo fuperius hiftoria ordienda eft* In Piia Peloponnefi ciuitate I^ars
ex Aegina Afbpi filia genuit Oenomaum* Hic unicam filiam Hippodamia
appell^it* Finem uit^ ab oraculo iciicitanti,rclponiiim eft,tuncin fata ilium
conceliuru,cum filia Hippodamia nupfiffet* Igitur filise nuptias ueritus, de-
creuit, ut in perpetua aflcruarcturuirginitate,hoc maxime exiftimanspado
uitae periculum fe uitaturu* Multis puellam Uxorem fibi dari poftulantibus,
filis id propofuit certamen, quo qui uidus c{ret,interficeretur , uicftor uirginc

it^ftituit curfum a Piia ad aram Neptuni , qua? eft apud
1 thmum Corinthi* Curius ferat eiuimodi : Oenomaus arietem loui iacrifica-
at* qui uirginem poftulabat,quatuor equorum ferebatur curru* Oenoma us
fecris peracftis curfu iequebatur praccedentcm,auriga Myrtilo : aflTecutum ha
iia quam geftabat manu, interficiebat* Hoc paefio cum plures equorum uelo-
ciuteperemiftec , Pelops T antali qui Piiam acceflerat , uifi Hippo damia , id

toncP

RERVM ANTIGLVARVM L I B* VI. wy

A concipiens conubium, corrupto Myrtilo,iHius opera m uidlona ufus eft, pri-
mus^ ad aram Neptuni peruenicQua ex re dolore acSus Oenomaus , adue^
nifle refponfl exiflimans tempus, flbi' mortem conlciuit. Pelops fumpta uxo>
re Hippodamia,Pifae regnum tenuit. Qui uiribus ac prudentia infignis, tunt
plurimos in Peloponnefum accolas deduxiflet , eam patriam Peloponnefuni
ab fe denominauit. Pofteaquam Pelopis meminimus,neceflariu uidetur,nc
quid memoria praetereatur dignum^ ut & Tantalum patre fiiperioribus adtj-'
ciamus.Tantalus louis filius,diuittjs etgloria infignis,m ea AO^ parte quam
nunc Paphlagoniam uocant, habitauit, plurimum dtjs ob generis claritatem
charus. Poftmodum felicitatem iuam infolcnter ferens , immortalium fecre^^
ta,quae menfe communione ufu^ deorum nouerat , palam protulit homini-^
bus.Quaexcauia dC uiuus poenam tulit, & poft obitu, fecundum fabulas, tor
mentis apud inferos inter fceleftos perpetuis punitur.Ex eo & Pelops dC Nio
be orti funt.Hajc filios iepte dC totidem filias peperit,fummo decore pr^efian^
tes. Tali prole fuperbiens,admodum gloriabatur , ie Latonae praeferens nU'-
mero filiorum. Ita(j ira motam fabulae Latonam ferunt, Apollini ut Niobes
filios, Diang ut filias arcuinterfi'cerent,mandafl[e.Quibus matri obtemperati
tibus, contigit eodem tempore abundare filtjs Niobemj&T carere.Tantalus
deorum odio contracto, e Paphlagonia ab Hilo Trois pulfuseft: de quo Ssf
eius maioribus paucis feribemus.

DB D^RD^NO, ET EIVS i^D

Trtamumuf^pronepotibii6i^ Cap^ ^IL

P Rouinciae Troadi prunus imperauit T eucrus, ex fluuio Scamandro
Idaea nympha genitas t ait quide egrcgiuSj&: qui populos iiibditos T ea
crosab ienominamLTeucro nataeftfilia,Batea: quam Datdanus louis filius
uxorto iiimpfit: regno^iiiccedens, gentem defuo nomine Dardaniam di-
xit. Vrbem prgterea fui nominis iuxta littus condidit. Huius Erichthonius
B lius primiim felicitate excelluit,&: fortunis : quem &: Homerus feribit, ditifli
mum hominum fuiffe, cui tria milia erant equi paicentes prata. Erichthonia
natus eii Tros : qui a fe populos Troadas appellauit; Hic tres iiiicepit filios ^
IIum,AlIaracum,Ganymedem.Iluscampcftria loca ad habitandum eligens,r
urbem infigne in Troade condidit,ab ie Ilium appellatam. Huius filius Lao-
medon Tithonum genuit,acPriamum.Tithonusin Afiam orientem uerfus
ufcfi in Aethiopiam militans, dicitur genuifle ex Ida filium nomine Memno*
nem : qui quum T roianis praefidiu tuliflet , poftea ab Achille eft interfedus.
Priamus ex Hecuba uxore ciim alios plures,tumHe(floregenuit:qui uir prg,
clarus Troiano in bello fuit. Aiiaracus Dardanis imperans, Capym genuit:
cx quo Anchiies natus eft ^ex^ eo & Venere Aeneas Troianorumclariffl-
mus.Ganymedes omnium fortiflimus a dtjs raptus eft in pincernam louis..

DE D^ED^LO, MINOT^F kO, ET

dc JSIinois exercitu ctdutrfi^ Corcalu re^em* Cap^ -ST II L

D Einceps ad Daedalum & Minotaurum ^ ad Minoiscp aduerfus Corc^^
Ium Siciliae regem expeditione tranieamus.Dsedalus genera Athenieri
fis fuit , unus ex fis qui Erechthidae dicuntur, natus ex Mitiono Epulami,quf
fuit ex Athineo Erichthei filio. Prodar us architedus fuit. Hic multorum au^
xiliojquos fibi adiutores comparauit, quaedam miranda €fFecit,uarfis in locis
orbis, opera, ftatuis uerd fabricandis adeo fuperauit omnes , ut a pofteris tra-
ditum fit,figna ab eo facfta , cum afpicere atque ambulare uiderentur , ijDiran-
tia exiftimari. Ita enim compofiiio membrorum apta erat , dC fuis parti-
bus perfedia , ut omnes ad admirationem alliceret. Priores artifices ita

1 4 Tignorum

^ DIODORI SICVLl

fignorum oculosjmanus,latera,cruracomponebant, utm multisdeficercnt, ^
Aufugit autem a patria Daedalus lam clarus architccfiura^caedis ob caufam hu
iurmodi damnatus*Talus adolefccns fororis filius ab eo er udiebatur.cum m-
geni) acumine prccftaret Daedalo» primum rotam qua utuntur figuli» adinue*-
nit: deinde reperta ferpentis maxilla^paruulumcum lecaflet lignum, imitatus
poftea dentium ferpentis fpiflStudinem, ferram ferrea fabricauiuQuaremul
tum ad arcbitedforu artem adiumenti contulit. Similiter cum reperto torno
pluribus in rebus hominibus profuiflet,magna laude celebratus efi:,Huc puc
rum Dedalus inuidia motus,exiftimans turpe effe,magiftrum ab adolefcentc
gloria m'ncf»doIo interfecit, Cum autem pueruiepcliffetadolore moeftus^cum
rogaretur de eo quem iepeliffet,ierpentem reipondit. Rem mirMd^tn ducet
quis forfalIe,animal ex quo ierr^ forma fumpta ellet, fecifle notam pueri cx'
dem, Accuiatushomicidrj Dxdalus,damnatusab Ariopagitis , ad quendara
terra? Atticae confugit populum, qui ab eius nomine Dardaltj uocitati funt Jn
Cretam deinde tranfeendens , cum magno in honore propter arte haberetur,
in Minois regis amicitiam uenit,Tradut fabulae, Pafiphaen Minois uxorem
cum taurum adamaret,fignum boui fimile a Daedalo fa(fium,eo^ modo tau-*
ro fiippofitam , defiderio potitam effe. Ante hoc tempus Minoem quotannis
ferunt fpeciofiflimu omnium taurum Neptuno folitum de more ia crificare;
cum^ ei taurus effet caeteris praefl:antior,aliu facrificafle deteriorem. Qua ex
re iratus Minoi Neptunus , eius tauri amorem Pafipha^ iniecit J cui arte Dae--
dali fuppo fi ta, decantatum fabulis genuit Minotaurum natura dLiplici,ut qui
ufep ad humeros taurus, caetera homo eflet. Ad hoc nutriendum monftrum
aiunt a Daedalo Labiry nthum fabrfcatunT»diflEieiles habentem egreflriis,& inr
fctjs penitus irremeabiles Jn quo recluib Minotauf 0 ,iepte Athenienfes pue^
ri totidem^ufrgines fingulis annis,prout antea diximus,dabantur,D^daIus
iram Minois ex bouc a fe fabricato conceptam timens,abice(rit ex Creta, Pa^
fiphaes auxilio nauem ad effugiendum prxbentis,Poft eum fugiens Icarus fi-
lius , cum infulam quandam peteret , in mare decidens perijt: a quo &C infula ^
di(fla cHydC pelagus Icarium uocatum. Ex hacinfula abiens Daedalus,in Sici-
liam appulit, ad ea delatus loca, ubi Corcalus imperabat : a quo humaniter iu-
iceptuscf^ac propter ingenium praefi:ans,famam ^eius, fumma beneiioletia:
habitus, T radunt quidam,cumadhucinCreta eflet Daedalus, & a Pafiphac
abfconditus,Minoem regem expetentem meritas ab eo poenas, cum non re-
periretur , 8C naues omneisinfulae fcrutari mandafle,&r fimul pecunias polii-
eitum,fi quis Daedalum inuenillet. At ipfe defperato nauis tranfitu,alas fura-
ma arte fabricauit : quas cera compacflas, cum fuo corpori applicuifler,

ambo^ fiipra mareauolarent , Icarus cum altius iter tanquam adolelcens pe-
teret, folis aeftu cera liquefa(fla,laxatis^ alarum iunduris^in mare decidit. Pa-
ter prope mare delatus , alis fepius madefadis ,ad Sicilia per ucnit incolumis,
Qirae fabula quamuis uideatur miranda,tameneam uoluimus recenfere, Dae
dalusapudCorcalum ac Sicanos diutius commora tus eft, praeclarus archire-
eSuraeartis praeftantia, Aedlficauit in infufaquaedam quae adhuc permanent
opera,Nam prope Megaram feciteamqu^ dicitur Lymbethra,ex quainges
fluuius Alabos nomine in mare propinquum effluit Juxta cam qux nunc eft
Acragantina,in locoquididtur Camicus,urbem iiipra petram effecit: ut qug
expugnari nequeat,munitiflima, illius afcenfu ita ar<flo difficili^ reddito, ut
aditus a tribus aut quatuor uiris cuftodiatur. In hac urbe Corcalus regia con-
ftruda,thefaurum omnem in ea tanquam inexpugnabili condidinTertid ae-*
diftcauit in ora Selinuntina antrum, ex quo ita euaporabat ab igne fumus , ut
• adftantibus paufatini (udor ex calore eliceretur : curarentur'que cum uo-
luptate adeuntium corpora, nulla caloris moleftia percepta, Eftiuxta Ery^
cemiaxum praeceps praeruptum, ultra modum editum; per cuius abrupta

anguftum

n t./T .t ANTICLVARVM LIB. vf tw

A angultum dinicile^ erat iter ad V eneris tem|>lum. In eo du<!?o muro aditum
reddiditiatiorem. Multa praiterea a Daedalo opera conftrudain Sicilia funt,
temporum uetuftate corrupta. Aureum infuper arietem Veneri dC Eryci po'
Iiiit,eaingentj artcfculptum,utuiuusexiftiriiaretur. Jnterim Minos daflepo
cens^cognita Dxdaliin Siciliam fuga, fiatuit eum bello perlequi. Praeparatis
nauibus eCretaprofeduSjin Acragantinarti appulitiquaenunc ab eo Minoa
uocatur«Expofitis copijs, per nuncium a C^c^rcalo tradi libi XDaedalum ad poe.'
nam popo{cit,Corcalus Minoe ad colloquia accito, quod poftularet fe fatflu.-
rum pollicitus, domireceptum,cum in balneis lauaretur, adeo in longu tem-
pus in thermis detinuit,ut nimio sftu fuffocaret. Eius deinde corpus Cretcn>
fibus reddidit, praelata obitus caufa , q, in lauacro elapfus aqua calida periflet*
Eius corpus milites magnifice fepeliuerunt, fepulchro ei duplici conftrudo t
uno,in quo pofita funt occulte Minois ofla ; alio,palam xdiftcato Veneri te-
plo, quod multis feculis poderi ut templum Veneris coluerunt. Poftea cum
Acragantini regnante apud eos Thuono urbem conderent,repettum fepul-

chrum,offibus in Cretam milTis,demoliuere.Cretefibus qui defundo Minoe '

in Sicilia abfcp imperio remanferat, inuicem diflidetibus, quidam qui Sicanis
alTucuerant, contempta patria in Sicilia manfere. Horum pars ciuitatem con-
didit,quam ab eorum rege dixerunt Minoen, Pars per littus errans,Iocu mu
nitum condendae urbi elegit: quam a fontein urbem fluente EngiamappeP
larunt.Poft captam uero Troiam, Merionum Creti, 8C cum ^o Cretenfes na-
uibus in Siciliam delatos, ueluti cognatos in ciuitate fufeepere. Hipoftea ab
Ochyra urbe recedentes , expugnatis nonuilis finitimis, eoru regiones polTe
derunt, Audipoftmodum opibus,templum matribus *dificarunt,prf cipuo
cas cultu deas,multis^ templum donis honorantes. Has ex Creta aiunt, ubi
maximkoluntur,aduedas,Ioueolim clam patre Saturno educafle. Quo me-
rito in coela funt in aftra,quae Ardos dicunt, translatae. Hxc & Aratus in fuo
de Aftris opere confirmat, inquiens eas propter louem occulte enutritum in
B coelum afeendifle. Necp uerd'acquum uidetur,haru dearum prafens homini-
bus numen 8C cultum prsterire. Nam eas non folum huius urbis accol£e,fed
etiam ex finitimis quida,lacris folennibus fi<: alqs honoribus celebrant. Qua-
dam urbes etiam preciola uala earum cultui deputarunt.Futuram enim exifti
mant dC priuatis 8C publicis liuiufmodi cultu felice uitam , &: urbibus diutur-
nam. VI 9 adeo autem illarum dearum creuitreligio,utaccoI» permultis au-
reis atqp argenteis ufep ad Icriptorum tempora donis exornarint. Templum
quippe ipfis aedificatum cft ingens ac fumptuofurn ; ad cuius ftruduram cum
loci natura non fuppeteret, ab Aftygione Agyrinxorum, qu» centum ab eis
diftat ftadq's,laxa aduehi magna impenia curarunt.Cum uerd iter quo necef-
fe erat lapides ferri, afperum eflet,ac difficile tranfitu, quatuor rotarum curri-
bus ad id praeparatis, centum iugis boum lapides delati funt. Sacrarum enim
pecuniarum copfe impenlam tanti operis contempfere. Paulo ante \\xc tem-
pora erant eis deabus facri boues ad tria milia : agri adeo permulti, ut magnu-
«edigal praeberent.

^RISTEO, T>^PHNID3,

rydiccyiZ^ Orione^* Cap. ^IIIL

V nc Anftei ada ftquentur^ Hic ex A polline ac Cyrene Penei' filia gerii
CUIUS genere quidam ita tradunuCum Cyrene apud Peneum
uirgo educaretur, Apollo eius forma captus,raptam uirgineiii Libyam detu^
Iit ad ea loca, m quib^poftmodu ciuitas condita eftab eius nomine Cyrene. Ex
ca filium fufcepitEuryftheu,quem infantem tradidit nymphis nutriendum :
a quibus triplici' nomine eft appellatus, Nomius, Arifteus, Argeus^ Ab his
nymphis eSIae coagulare^mel atej oleu coficere didiciflet, primus ca in ufum

horni--

Tja f DIODORI SICVLI

hbminu traduxit. A* poft^s ut ideus meritis hononbus^ficut&TDionyfluy, A
cultus eft* Profedum deinceps in Boeotiam aiunt, Autonoem Cadmi filiam
uxorem fiimpfiffe : ex qua genitu s eft A(Secn,quem fabulaeferut a fuis cani-
bus difcerptu.Cuiusreicaufa ea ti aditura nonnullis extitifle,^ Diana? cocu-
bitum,cum uenaretur in motibus iuxta templum flns,appetierit. Alij, quod
fe illi A cfieon pra'tulerit in uenandli arte. V truncp uerifimile eft ad iram deam
iiicitafle.fiue enim defuetam nuptijs uirginem^adfuam quarfluit cupiditatem
traducere: fiue aufus eft ie illi in uenationib us anteferre, cum e tia dq ineo ex-
ercitio illi cedant : merito irata dea, cum in faeluam,qui a canibus laceraretur,
conuertit. Arifteum aiunt poft Acfteonis obitum cum ad oraculum adiflet pa
tris, Apollinem reipondiffe,futur u efle ut Chium infulam adiret, in qua ei ho
nores impenderentur. Cum in eamnauigaffet,orta peruniueriam Graecia pe
fte,iacra pro Gra?cis Sirt] aftri temporefeciflc dicunt : his^ acftis, Etefijs flan-
tibus uentis morbu ceflaffc. Miranda profedd res huic horni ni pri uatim coit-
tigit^Nam is qui filium a canibus interemptum conipexit, &: aftrum cccleffe,
quod ex nomine perniciem inferre mortalibus putant,ad flutem uertit:& cae
teris extitit cauia falutis.Poftea nepotibus in Chio relidis , in Libyam ad ma-
trem nympham redtjt. Ac deinde in infiilam Sardorum profcdus,m ea con-
ftitit : captus^ infula amoenitate, cofxtis arboribus ex agrefti reddidit cuftio-
rem.lbi duos genuit filios,Charinurn,ac ChalicarpCir. Ad alias quoi^ infulas
cum acceffiflret,in Sicilia aliquandiu cdmoratus eft : in qua, cum uariqs frudi-
bus armentis^referta effet,finguIorum ufum edocuit. Quo beneficio Sicut^

5«: tj prasdpuiapud quos nafcuntur oleae, pro deo fummo honore coluerunt.
Tandem ferut in Thracia ad Dionyfiu tranigreflum , & percepiffe Orgia ,
diutius cum eo comoratum,multa ad uitam utilia didicifle. Cum aliquandiu
in monte qui Haemos dicitur,habitans,poftmodum nott c6paruiffet,deorum
immortalium honores no folum a Barbaris, (eda Gr^cis quoc^aflecutus eft..
Poft Arifteu Daphnis atcp Eryx adtjcientur. Erycem tradut V eneris ac Bu-
tae regis cuiufdam indigenis infignis gloria filium extitifle. Hic propter nobi- g
litate materna praeclarus apud homines fuit,&r imperitauit infulse parti.Con-
diditquoi^ fuper locum excelfum exfoo nomine ciuitate prgclaram, in cuius
arce matri dicato tcplo,&r uafis illud & uarijs ornauit donis. Eam Venus ur-
bem, tum incolentium religiqne,tum filij pietate alleda, plurimum dilexit : i
qua V enus Erycina dida eft. Mirabitur quis fortaffe huius templi famam.
Nam cum aliorum temploru gloria ad (limmu perduda,quandocj aliqua ob-
duda fit calamitate , fblius templi huius cultus at(^ honor a primordio coepil
nun^ defecerunt,femper in melius audi. Et quidem praeter honores ab Ery-
ce inftitutos, Aeneas poftmodum Italiam petens , cum in Siciliam appuliffet,
plurima dona Veneris ueluti matris teplo obtulit. Sicani deinde multis poft
ieculis hanc uenerati deam, eius templum (acris doniscp permultis ornarunt.
Ab A theniefibus poftea qui eam parte Siciliae tenuere, V enus praecipue fum
mo ftudio culta eft. Romani poftremd uniuerfsc infulae imperantes, fuperio-
res omneis in huius deae cultu haud immerito exceflerunt, (iiu genus ad hanc
referentes: propter^ eam profpera ufi in rebus fortuna,eoru impertj caufam
merito gratia honore^ profecuti fiint. Confules enim milites^ qui in infula
cranfcendunt , ac omnes qui cum imperiOaliquo illuc adeunt, cum ad Eryce
ueniunt, praecipuis (acris honoribus^ templum uenerantur : omniq? abieda
(mperrj (eueritate,in pueroru ac mulierum remiffione hilaritatem^ couer fi,
folum eo pado gratum (uum aduentum efle deae putant.Senatui eius deae cui
tus atcj honor curat praecipuae fuit. Statuit enim in eius honorem fideliflimas
Siciliae urbes decem 3C (eptem numero aurum Veneri coferre. Milites quocp
duceti ad eius templi tutela deputati (iint. Sed de hac dea fatis : nuc ad Daph-

ftidem ueniendu. Sunt motes in Sicilia, quos Erios upcant. Hos lod nat ura

, tan^»

RERVM ANtICtVARVM LIB. VU m

^ tatiquatncotitinua^ftateamcKnos at(^ uberes reddit^Fontesfiitttiti eis den^
fis undicparboribusjaqu^pr^ter caeteras dulces+Frequetes quoc^m eis quer
cusjgrotfiorem quam qm’ apud alios nafcutur ^ frudum reddunt^ omefticx
edam arbores, &: uites permulta?, copia^ ingendmalanafcuntun Adeo autc
frudiferi montes exiftunt, ut aliquando Carthaginenfium exercitum perma
gnum fame fuperueniente abunde nutricrinu In huius regionis fylua admo^
dum amoena, in qua diuertebantur nympha, ex Mercurio nympha Daph
nidem natum tradunt : qui a laurorum multitudine , quacinea frequentes
funt,appellatus eftDaphnis*Educatus a nymphis, boum permulta polfedit ar
menta : a quorum curaBucolos didus eft.Cum eflet ingenio acri, ftudiumra
plurimum gubernandis bobus impenderet, carmen Bucolicum, quod etiam
nunc uf^ a Siculis in precio habetur,adinucnmTradunt infuper, illu in Dia
nx gratiam .uenandi ftudio impendilTe operam , eam^ fiftula dC cantu buco^
lico apprime obledaffe* Huius amore captam nympham pr*edixi(Ie illi tra-
dunt,fi cui alteri iungeretur,fe illum uifu priuaturam^ Poftmodum quadam
regis filia ab fe ebrio fl:uprata,OGulis (ut pra?didum fuerat) captus eft* Sed de
Daphnide iterum referetunNunc de Orione paucis fcribendum uidetur* Fc
runt hunc tum magnitudine tum robore corporis heroas excedentem, &: ue^
natorem fuifleja: opera effecifle multa amore laudis. Nam Zancloto in SicF
lia regnante,urbem ab eo didam Zanclem,qu^nuncM€flanaeft,^dificauit^
Portum praeterea, iada mole, Aden nomine conftruxit. Quoniam Meflane
mentio incidit,haud ab re erit, quae de eius freto feruntur,recenfere,Tradimc
prifci rerum fcriptores,Siciliam olim fuiffe. Italiae coniundam : fed poftea ex
huiufmodi cauia infulam euafifle. Qua parte anguftus continens ab utroque
maris latere aeftu coIIidebatur,dirupta maris fludibus terra , aquam peruiam
fecifle : a qua terrae fcilTura Rhegium is locus appellatus eft, acmultis poftmo
dum annis condita ibi ciuitas idem fuit nomen fortita,Qiiidam tradunt,terrg
motu feiffum continentem,dedifle mari locum, ac propterea diuifam a contP
g nenti Siciliam infulam efFedam,Hefiodus poeta cotra ientit. Ait enim, oper
to mari promontorium quod iuxta Peiorum montem efl:,aggerafle Orione:

eo templum Neptuno,quem incolae praecipuo honore colerent,fabricaF
fc, Q^od opus cum confummaffet , ad Euboea diuertit : deinceps propterfa
mam inter aftra annumeratus, immortale nome adeptus eft.Quam rem Ho>
merus quocp in Necyia plurium ucrfuum teftimono aflerit, Poftea uero ^
de hominibus ac femideis, prout a principio fumus polliciUfcripfimusJnenl
huic libro ftatuemus,

DIODORI StCVLI

LIBER SEXTVS.

IIS TaBVLOSB t>B

Siciltafiruntur,^ dtfi^ura <0“ magnitudint
infuU^ Cap^ L

V m omnia in quibus hiftoria ueriatiir ^ compledi refumi
Scriptores deceat: tum uerdmaxime,quomodo quae(^ res
fingulatim deferibendae fint,cura uidet fufeipienda^' Non
enim tantummodo haec notatio particularis,diligentia^
priuatis hominibus ad coferuandasaugendascp fortunas
proficit , uerum hiftoricis etiam plurimum affert decoris
atep ornamenti, Quidam,quorum ob eloquentiam ac rc'^
lum geftaru copiam merito laudatur opus » in fingularu rerum deferiptione

aberra-

, DIODORI SICVLI

aberrarunt : ut eorum labor atcp induftm a legentibus in recenfenda hiftorfa ^
coprobetur^icribendi ordo non careat reprehenflone^ Timxus iane tum tem
porum exquifitamdiligentiamytumplurimarumrerumhiftoriamfetraditu^
rum pollicitus^quod nimium op erae iiialtjs redarguendis impenderit,culpa^
tur : qua ex re a nonnullis obtrectator eft cognominatus; EpKorus hiftoriam
contcxens,cIoqucmer fi rigula priuatim diligenter^ retulit, libros fuos in res
fingulaspartitus^ H uius nos morem quoad facultas tulit iecuti,pracientem li-
brum deferibedis infulis diftribuimus : inqueis primum le ofFett Siciliajquae
optima infularum omnium , rerum antiquitate caeteras antecellm Haec oliiri
Trinacria ab eius forma primum appellata, Sicania deincepsab incolis dicta
ct : poftremc) Italis qui Siculi dicebantur,in eam uulgo profectis, Siciliam di^
xere.Efteiusantbitusftadiorum quatuor milium trecentorii iexaginta*Nam '
trium laterum urium a Peloro Lilybeum u%, mille ftadia et feptingeritacom
plectitur: a Lilybaeo ad Pachynu, agri Syracufi) ftadia funr mille quirigen-
ta.Reliquus ambitus protenditur ftadijs mille centumquadragiritavTradunr
Siculi , ducta ex antiqua a progenitoribus fama , Sicilia Gereri ac Proferpin^
facram effe^Fabulantur poetarum quidam, poft Plutonis ac Pr oferpiriae nup
tias hanc infulam ab loue Ariacalyptrae nymphae traditam. Sicanos aute, qui
in ea antiquitus habitarunt, indigetes ede, pr^cipui feriptores tradunt.Hasfi
mul deas primum in Sicilia uifas, in^ ea primo frumentutn terrse bonitateor
cum: ficut & claridimus teftatur poetaVincjufens omnia ibi fua fponte terram
producere. In agro Lcontino,muItis^ praeterea Siciliae focis, etiam nunc tri-
cicumagrefte oritur. Denicali quaeritur ante frumenti ufum, ubi primum id
repertum fif,meritc> eius rei laus Siciliaetribuetur.

Z)S CERERE TROSER^IN^^

Cr frumtnti inuentione* Cap* I L

As deas certe repertores eius conflat magno in honore apud Siciliam fu
J jflc.Raptam uero ibi Proferpiriam,argumeritum effeuolunt , cjucjd ha:
de% in hac tanquam infula admodum eis dilecta habstarint. Raptum Profer^
pinae ibi pratis iuxta Aetnam ciuitati propinquis ferunt,quae lilqs uarijs^ iBo-
ribiTs dea dignis ornata erant. Ibi^ propter odorum fragrantiam fagaces ca-
ries odoratu carent,naturam fenfus,florum odore fuperante. Eft id pratum a
fuperiori parte planum admodum , aquis redundantibus circum dC praecipi-
tifsundicjabiciflum : ex quo a nonnullis Siciliae appellatur umbilicus. Sunt
€1 propinqua nemora,prata^ dC paludes undicj. Spelunca infuper pergran-
deiUjCjiTae hiatum fiib terram habeat, ad Arctum fpectantem effe dicunt : per
quem Plutone fabulantur cum curru rapta Pro ferpina tranfifle. L!lia,aIios^
flores odorem praebentes,per uniuerfum uoluf annum, quibus afpectus ob-
lectetur, uirides permanere. Mmeruam mfuper ac £)ianam uirgines cu Pro-
ferpina nutritas una flores legere folitas,fabulg ferunt, una^ eas loui patri uc
ftem feciffe. Qua mutua confuetudine uiu^ eam infulam omnes maxime di-
Iigebant,quaelibet locum quem elegerat fortita. Nam Minerua circa Himera
regiones elegit : in quibus Nymphae iri eius gratiam aquae calidae fontes fcatu
rire, Hercule aduentante, fecere. Quae Ioca,flmul dC urbem qu« nOc u% Mi
neru^ nomen tenet,incoIae ei facrarunt. Diana in Syracufls infulam a d4s ac-
cepit, Ortygiam, ab ea tum oraculorum refpofb tum uoce nominatam.* Eo-
dem pacto & in hac infiiia nymphae in Dianae gratiam maximum pi^oduxc-
re fc)ntem,qui dicitur Arethufa. Hic non tantu prifcis,fed noflris quocp tem-
poribus magna copia fert pifces facros^ quippe ab hominibus intactos. Sk-
pius qui eos bellorum tempore edere aufi funt^ deo^uni ira magnas calamita-
tes fubierunt. Verum de his pofterius.Proferpina bamminftar dearum prata
<^irca’ A etnam elegit : cui fons ingens SyracuOs dicatus eft nomine Cyane. A t

ucrd‘

'nf * RERVM ANTIQ.VARVM L 1 B. Vf. i»

A nero Pluto cum rapta Proferpina prope Syracufas per terra hiatum ad mfc

ros curru dcfcendit.Syracufii >nxta Cyanem fingulis annis dies feftos cele^
brant,tn quibus facri faciunt priuatim paruis uidimis : publice tauros in pa
lu^m immergunt, morem HercUlis imitati, qui eiufmodi facris,quo tempo
re Geryonis boues per Siciliam deduxit, ufus eft. Tradunt deinceps, Cere^
rem, cum filiam reperire no poiret,facib.in Aetna accenfis,uarias orbis par-
tes Proferpinam quarptem,deambulaire:hominesffiqui eam grate fufeepe
rantjtanquam benefiet) memorem, frumenti edocuifie uiiim : in queis primi
propter fuam erga deam humanitatem poft SiculOs fuere Athenichfes Qua
re public^anc deam pra cateris coluere, tum facrifici)s ampli(fimis,tum
tleulinf mylferi)s,quaantiquitate caftimonia^ apud omnes homines funt

ab Athemenfibus hurrianitatis gtatia frumciitiim acce
piffent,proximis illud incolis impartitifunt; att» exinde per totum ferfor-
bem eft diffufum. At Siculi Cereris Proferpina^ erga eos indulgentia mo-
n,ut quibus frumenti ufus primum innotuiffetiutricp earum facra ceremo
niastp diuerfo anni tempore inftituerunt.-Proferpina quidem meffis tempo
re,tanta caftimoniaftudio^,quantam tanti doni ratio poftulabat; Cereri ue
ro,cum femen in terram iacitur. Apparatu ac magnificentia exquifita decent
dies feftos agunt,priorem reprf fentantes uitam: quibus diebus turpiloquio
inuicem uti conlueucre,ut dea dolor ex filia raptu conceptus, rifu &C uerbo-
rum fturrilitate mitigaretur . Hunc , ut diximus , Proferpina raptum plures
tum hiftorici tum poeta fuifle affirmant. Carcinus fane tragoedus, qtii Svra-
cufas fapius acceflit,confpe<fl:o incolarum in eiufmodi facris ftudio, Proler-
pinam a Plutone raptam, atep ad inferos dedudam, poftmodum uero a Ce>
rcrefumpto ex Aetna Sicilia ignc,plandu ludum quafita,ab eam frumen-
tum monftratum,unde et dea fit habita, in fuo poemate affirmat. Non uiden
tur autem omittenda huius dea erga hOmines beneficia . Nam prarer ab ea
fi^^^titum, leges etiam edidit; quibus iuftepiem homines uiuere
B affuefcerent.Ex quo & legiferam dixerunt. Quibus inuetis haiid facile quis
maiora reperire po ffiucum in his fita fit non uiuendi tantum,fed bene hone
fte^uiuendiinftitutio.Sed de hishadenus . Nunc de Sicanis, qui primi
in Sidlia habitarunt, quoniam de cis feriptores diffentiunt , eftfcribendum»
Phififtus eos ex Iberia in Siciliam ueniffe affirmat,qui id nome a Sicano ibe
. traxerunt.Timaus huius feriptoris infeitiam arguens, Sicanos

siC Siciliat indigetes edet multa fux antiquitatis atgumenta afFefchSj qux
haud operaeprccium eft recenferc. Caterum habitabant prifeis temporiTus
Sicani in montibus natura munitis,in quibus urbes latronum metu adifica-
runt.^lli enim regi fuberant,fed fuus cuicp urbi inerat princeps. Hi primu
uniuerfam tenuere infulam,agrOs colentes, ex quibus uita cibum fumebat i
Poftmodum Aetna ignes,qui proximas regiones urebant,erudante, cum
plures annos id incendium patriam uaftaret, timore adi, omiftis orientalib.
Iocis,partes qua ad occidentem uergunt,petiuere . Multis deinde feculis
oicuii ab Italia in Siciliam profedi,loca tenuerunt a Sicanis relida. Opibus
Ueinceps ac uiribus potentes , propinquis agris occupatis , quotidie magis
imperium augebant, quoad bellofgpius cum Sicanis moto,certo poftmodu
todere agromm fines inuicem ftatuetunt.Poftremd a Gracis colonia in Si-
ciliam dedudamnt,urbes^ maritima* condita. Mutua poftmodum con^
luetudifie ufui^ cum plures in dieni Graci in Siciliam nauigarent,
cC linguam gracam omifla barbara didicere, 8C mu-
tato nomine Siculi funt appellati.

Di

I» i -rf 'd o R i s i c V 1 1

V3 LI^AR^, ET C^ETERIS a

coUdcs tnfulce appellatae funt*

Cap^ III*^

S Equuntur Aeolides infulas feptem numero , Strongyle , Euonyma, Di^
dyme,Phoenicufa, Sacra, Vulcania , Lipara , in qua eft eiufdem nomims
ciuitas.Sit^ autem funt inter Italiam Siciliamcp re6o curfu. Diftant a Sicilia
centum quinquagintafermeftadfjsjpares inuicem magnitudme.Earum ma
xima dreuitu complecfiitur ftadia centum quinquaginta* Ignem hadenus
cuomebant omnesrquarum meatus oracp ignis etia nunc uifuntur* In Stron
gyla ac Sacra hucufcp ex terras hiatu uentus erumpit, & foetor inges: erudat
quoc^ arenam, lapides^ igneos permultos: quemadmodum & Aetnas acci
dit. Afferunt nonnulli meatus effe fubterraneos ab Aetna ad has infulas , dC
his omnibus eandem ignem fpirandi caufam efle.Has infup er infulas tradut
olim defertas fuifferfed Liparum quendam Aufonis regis filium a fratribus
diffidentem , ex Italia cum longis nauibus adueda fecum militum copia ad
infulam appuliflTe : quae ab eo Lipara fit appellata : inm ea fuinominis urbe
condita,reliquarum quo que infularum agros excoluiue* Eo feneicente Aeo
Ius Hippotae,cum focipquibufdam in Liparam cum ueniflet, fiimpta uxore
Lipari filiajhispoftmodum infulis imperauit* Verum Liparus cum in Itali-
am reuerti cuperet, iuxta Surrentum tenuit loca , quibus magna cum laude
jprxfuitDefundus deinde,ac magnifice fepultus , honores Heroicos ab in-
colis affecutus eft. Aeolum uer6(is eft ad quem fabulae VlyiTem errantem dl
uertiffe tradunt)iuftum ac pium extitiffe legimus, 8£ erga hofpites perhuma'
num.Prxtereauelis uti nautas docuit*Obferuatione ignis , qui uenti futuri
cffentpr3edixit*Vnde6i^illumfabulaeuentorumpotentem dixere* Ob exi-
miam eius pietatem deorum amicus eft nominatus * Ex Aeolo filtf fex orti
funt , Aftyochus , Xuthus, Androcleus , Pheremon , locaftes, Agathyrfus:
qui omnes ob gloriam ac uirtutes paternas magno in honore funt habitL s
Horum locaftcslocaltalif circa Rhegium pofledit. Pheremon atque An-
drocleuscam regionem Siciliac,quae a freto quod infulam diuidit, ufquead
Lilyb^um eft, tenuerunt. Huius regionis agros qui ad Orientem uergunt,
coluere Siculi : qui ad Occafum ipedant , Sicani ♦ Hi inukem diffidentes,
Aeoli filijs , tum propter uulgatam parentis pietatem, tum ob eorum in
fe curam ac diligentiam fponte paruerunt ♦ Imperauit quoque Xuthus el
parti quae ad Leontinos uergk, ufque ad haec cempora,ab eo Xuthia di-
da . Agathyrfiis cum dominaretur ei qu^e nunc Agathyrfis ora appella -
tur , urbem condidit ab ie Agathyrfidem uocatam . Aftyochus praefuit Li-
parse.Qui omnes paternae uirtutis aemuli, magna cum laude uixerunt . Cum'
pluribus feculis Aeoli progenies in Sicilia regnaffet , tandem defecit. Poft
hos Siculi ad meliores uiros principatum deferebant. Sicani orta ob princi-
patum contentione, bello inter fe certarunt Multis deinceps exadis annis
cum infula cultoribus in diem magis deficeret , Cnidtj quidam Rhodij' que
regum Afi^ iniuria opprefri,m Siciliam deducere coloniam decreuere.Sum
pco duce Penthalo Cnidio, qui genus ftium ad Hippotam Herculis proge-
niem referebat,quinquagefima tunc Olympiade, in qua ftadij uidor fuit La
cartiemonius Epifteliades , egreffi' circa Lilybaeum Egefta^os Selinuntios^
inuicem bellantes inuenerunt. Fo 0 d<?re cum Selinuntijs inito , praelio® ad-
uerfus Egeftseos commiflb , multi eorum cecidere : in queis dux Pentnalus
occubuit. Qui ex praelio fuperfuerunt , Selmuntfjs deuidis ftatueruntinde
abire, creatis ducibus Gorgone,Theftor£,acEpitherfide. Penthalq cum do
mefticis per Tyrrhenum pelagus cum ad Liparam appuliffent , humaniter

ab incolis accepti , habitarunt in infula numero ferme quingenti. Poftmo-

dum

I

RERVM ANTIQ^VAfLVM L I B. Vr.

A dum T yrrhcnis in^c latrocinio mfeftantibus , ad fc tuendum naucs ^di&
carunt • Eorum pars ad communem utilitatem colebant agros , pars piratis
obfiftebat,Hi comniuhicatis irtiiicem fortunis,rebus^ omnibus, aligiiadia
in ea uitae commiinidne permarifereiDeinc^ps ciiih Liparam > lirbem&dus
cepiflent, reliquarum iniularu agros commiiniter cxercebaniPoltrem 6 om
nes infulas in iiigmti annosjita ut deiiiio illas eo exacflo ternporefertiretur,
partiti fiint.NoniiulIis praeterea naiialibus pugnis fuperatis Tyrrhenis, fpo^
liorum ciecimas iri Delphis qbtiileruntSuperefl: ut cauias addamus, quibus
poftea felicitatis gloriae^ incrementa Lipare urbs fufcepit.Primum ipfa na^
tura, tum pratis infula decora eft,tum balneis,qu^ admodum commendan-
tur.ad ualetudincm eriini conferunt, 8(:fummam ex uiit praebent uoluptate*
Quo fit ut Siculi permulto morbo impliciti,e 9 fariitatis gratia confliientes,
ualctudineni priftinam recuper^t*Profert infiiper ea infiila metallum cele^
bre, quod alumen appellarittex quo Liparenfes Romani^ magnum p erci*»
piunt uecfiigaLNani cum nullo alio iri loco orbis alume generetur, magnos
affert huic infula qu^ftus; Hic pariia elt magnitudine,fed fertilis ad horni'
num uitam:quippc quae oiririis genens pilees abunde pribeat, & friidus ar
borumfuauesguftu. Poft Liparam occidentem uerfiis irifula eft parua ad^
modum, defcrta,&: ab re quadam Oftebdes cognominata ; Nani CarthagL
nenfes quo tempore aduerfusSyracufios bellum gelTere , magnis pedituni
copfis ingentiep claffe in Siciliam profedi funt • His ciim plures inercenarij
uarijs ex gentibus mixti edent: &: hi faepius,praefertim ob ftipendid fuo teni
pore non itripenfum, feditiofi, numero milia fexaginta primum ad pr^toria
eondifrerites, tumultum aduerfus duces excitabannriiinabanturfe, cuni
pius pecuniae deedent,armis fi quid deberetur uindicaturos;C5iultus fena^
tus imperatoribus occulte mandauit,ut feditiofos ab exercitu amouerenu
Itacp mercenarios omnes lumpta alterius belli occafioe in naues impofi tos;
in hanc infulaih expofuerutrubi relidi, fame ablumpti funt * Tot hominum
fi defuiidorum oda paruac irifula: nomen dedere ♦

MELITEi G^VLO ET CER>

cima. Cap, IIIL

— ** ■ ^ ■ f R

R Ecenfitis Aeoli infulis, deinceps ad reliqui lateris iniiilas tranfeamus;

In ea Sicili^ parte, 'quse ad meridiem uergit,tres inliilae lunt: quarum fin
gulae portus tutos habent riauigantibus* Prima, quam Meliten dicunt, iSy
racufis remota ftadijs odogintajportus habet plures admodum utiles.Eius
incolae fortunati exiftimariturrquoniam dC uarq generis exercent arics,&r O'
ptimas faciunt lineas telas, tum teriuitate,tum mollitie fpedatas*Domos in#
iiiper aedificant pro loci qualitate piilchraSjSd exornatas gypfo ; Eft autem
haec infula ueluti palmarum colonia quaedam,cum ibi plurimi fiant. Mcrca
tores ufqiie ad occidens pelagus riauigantes , ad hanc confugiunt , iit quae
plures habeat tiitos portus.Qua ex caula eius accolae, propter cius bericficia
mercatoribus impen(a,8^ opibus dC gloria ciim auxerunt. Eft 5C alia infula,
nomine Gaulus, qiiae plures habet opportunos portus,& abundat palmis.
Deinceps eft &C Cercmna,quae ad Libyam fpedatrin qua haiidigriobilis eft
ciuitas,8^ portus hori ibliini mercatoribus utilis,ied longis nauibus accom#
modatus.Sequutur poft Liparairi infulae ad Tyrrhenum pelagus litae:iri qui
bus una eft nomine Aethalia, Populonii 6ppbfitaurbi,diftans a continenti
ftadij s fernie centum:qu^ id noriien ab Ahhalio,qiii ei praefiiit,ducc fortitai
cft.In ea effoditur petf a,ex qua ferrum excuditur, incidunt enim id metalli
genus, quo abundat infula: iride ex (axis iri ferriacibusdecodis ferrum Ii#
quefadum in frufta partiuntur,m^isip6rigijs ftihilia : quae poftmodum
fil^catorcs ad empona d^f&unt ^ Ex ferro artinces uaf ia cudut inftrument^

mi iii

^ T3 t O P O R I S 1 C V t I ^ r:

rei nifl:ica?,diaerfis^ artibus accommodata» Praeter hanc cftinfula loilge ab
eis ftadijs trecentis, quae a graecis Cyrnos appellatuna Romanis uero atque
mcolis,Corlka»H^ec aditu facilis , portum habet pulcherrimum nomine Sy
racufium » Celebres in ea ciuitates habentur du^, fcilicet Calaris dC Nicea*

. Calaris a Phocenfibus,qui a Tyrrhenis poftmodum infula pulfifuntt Nicea
a Tyrrhenis maritimis , qui reliquas etiam Tyrrheni maris infulas fuc ditio>
nis fecerunt, condita» Hi poftea urbibus quae in Cyrno erant fubadis,re>
fin^e cer^cp 'ac mellis, quorum ea fertilis eft infula, tributa impofuerunt.Ser^
ni qui in ea funt,plur/mum ab aliorUm feruorum , quod eis natura acciditjU'
fuuit^e differunt, Infula ampla eft, magna que ex parte montuofa ac iylue^
ftris fertur , fluminibus infuper irrigua » Homines lade, meile, ac carnibus
(omnia affatim praebet patria) iufte & humaniter ultra caeteros barbaros in'
nicem uiuunt . Fauum quod in montanis arboribus reperitur , illius ciTe fi'
nunt qui id prius adinucnit , Oues fignaculis diilindx etiam nullo cuftode
patronis feruantur. In priuatauitaadionibus^quemiro quodam modo iu-^
ftitiam obferuant . Mirandum uero eft ,.quod apud eos Iit in filiorum ortu*
Nam cum mulier parit , nulla eft puerperae cura : fed uir eius , ueluti &: ipfc
implicitus puerperij morbo , flatutos dies domi uxoris curam iufcipit . Na>
fcitur in ea infula taxi copia : in qua arbore mei quod fit, amarum admOdtim
exiftit » Barbari infulam habitantes,uaria utuntur loquela, & ad intelligen'
dum difficili » Numero excedunt hominum triginta milia» Huic proxima
Sardinia infula , Sicilia par magnitudine, a barbaris ( lolaosuocant ) tene^
tunHos ab Iolao ac Thefpiadis , quorum plures in eam infulam tranfcende>
runt, genus ducere putant.Nam quo tempore Hercules decantatos fubift la
bores,liberos,ab eo exThefpij filiabus fufceptos,cum Graecorum barbato>
rumcK copia, fecundum certum oraculum in Sardiniam ad condendam colo
niam mifiuCiuod fenties Iolaus, Herculis nepos, in infulam uenit:in'que ca
conditis haud contemnendis urbibus, patria omni potitus, populos ab fq
dixit lolaos » Gymnafia , dC deorum templa , c^tera^ ad hominum felicita^ S
temfpedantia , quorum adhuc monumenta extant , ab eo funt inftituta.

Cum ab oraculo traditum e(ret,hanc coloniam liberam femper futuram,
rum ufque ad haec tempora id oraculum fuit» Nam cum Carthaginenfes ma
gnis copij s infulam' cepi{rent,nunquam lolaos fubegere. Ad montana enim
atque afpera confugientes loca, effofTis fub terram habitaculis, lade, cafeo,
carnibus ex pecoribus , quae plurima illis erant, uefcebantur.Agri^ colendi
declinato !aborc,in montibus uitam quietam ducebant, Carthaginenfes cn
fepius eosbeliotentaflrent,difficultate locorum abfterriti,Iiberos relique^
runt. Poftremo a Romanis armis faepius lacefriti,locorum afperitate inuiefd
permanfere.Iolaus qs quae ad ftatum coloniae pertinebant, copofitis,in Graq
ciam redqt.Thefpiadae cum multis feculis infulae praefuiflrcnt,tandem in Ita^
liam nauigantes,locacirca Cumam tenuere:reliqua multitudo depofitabae
barie, proficientes fibi ex accolis optimos duces, hucufq^ libertatem feruant<*

DE VITYFS^ ET INSy LIS

alicui Baleares appellant. Capi, *

P R^ter has infulas eft alia Pityufa , a pinis,quae frequentes in ea nafcun'
tur , nomen fortita» Diftat ab Herculeis columnis, dierum triumnauiga
tione : a Libya uero,diei nodis^ unius : diei unius ab Iberia: magnitudine
fimilis Corcyrae, rerum copia mediocris. Vites fert ea regio, licet raras» Cxte
rx arbores in conuallibus funt. Inter ea quse ibi oriuntur, lanam praeferunt*
Diftinda campis ac collibus infula,urb em habet Enefum,Carthaginenfium

coloniam; moenium ambitu,acfrcquemibus domibt]^s,p<9rtu infuper peru^

’ " tiliis

ANTIQ^VARVM LIB. Vj, ij7

tili wtis cckbrc» Palmis prxterea fertilis eft uarijs: a barbaris prceiertim Phoe
nicibus habitata ♦ Haec colonia centum iexaginta annis poft conditam Car^
thamncm eft deduda ♦ Aliae quoque exiftunt infulae Iberix oppofte, a grst
cis Gymnefiae , ab incolarum nuditate , qui aeftatis tempore aBfque ueftibus
incedunt : ab accolis ucro ac Romanis Baleares, a fundae iadii; qua redius
quam reliqui, lapides iaciunt, appellatae. Harum media maior eft reliquis in^

fuliSjdemptis feptemrSicilia, Sardinia, Creta, Eubcea, Cypro, Cyrno, Lesbo»

Abcft ab Iberia diei unius nauigatione. Minor ad Orientem fpedat , nutrP
ens plurima omnis generis armda, ied mulos praecipue:qui dC magni iiint,
dC foriora uoce. V traq^ infula fertilis ac frudifera eft , referta habitatoribus,
ut qiii triginta hominum milia excedant* Ad uini potum,quod raruni apud
cos eft,funt promptiores . Oleo omnino carent.Ideo ex lentifco dC porci adi
^e mixtis ungunt corpora. Mulieres adeo prae exteris appetunt, ut muliere
a prxdonibus captam, tribus aut quatuor redimant uiris * Habitant in faxis
concauis,iuxta^ prxeipites petras . Eftbflis cuniculis ad corporu tegumen
ta utuntur, uitx iecuritatem ; Aureo nummo aut argenteo non umntur,
quaeafferri ad infulam prohibent : caufam afferentes, Geryonem Chrvfao^
ri filium auro atffi argento opulentiftimum, quondam ab Hercule bello ex^
pugnatum * Exiftimant enim, eo pado jcum auro atq^ argento careant , fefe
facile omnes uitxinfidiaseuafuros.Hancob rem cum olim cum Cartha^i^
nenfibus militaffent, exftipendio impehfo mulieres ac uinum emptum f^u
tulere»Mirandumuer6,quodinnupttjs demoreferuant.In epulis enim qug
cum domefticis amicis^ in nuptij s fiunt, primus fecimdus^,S<: deinceps fe^
eundum etatem reliqui, nuptam magno numero cognoftunt* Vltimus ipon
fo locus ad uxore datur * Priuatim quid etia, dC a exteroru moribus alienum
in defundorum fepulchris obferuant . Lineis enini membra corporis incifa,
in uas conijciunt,fupra^ faxa accumulant . Arma eis funt fundx tres* Vna
caput cingunt,altera uentrem, tertia in manibus geftatur . In prxlio lapides
B multo maiores quarri reliqui ita iadantrobufte, ut ab aliquo tormento Iapis
miffus uideatur . In urbiuni expugnatione,lapidum iadu eoS qui defuper
ex propugnaculis tuentur mccnia, uulnerant. In pugna uer6,fcuta, galeas,
omne^ armorum genus confringunt. Ita autem redHapides propellunt,
utraro effugiat idum appetitus locus: quod eis continuus a puditia ufiis
prxbet,a matribus ad id certamen coadis.Imponunt enim fiipra eredum li
gnuni panemffignum,quod iadu petantme^ ante cibum capiunt, quam pa
nem lapide eiedum pro cibo fumant, permifui matris*

DE iN SICLIS OC Edisti, <^^E ^D

Elefperumutromt. Cap. V//.

P Ofteaquam infulas quae ad columnas Herculis fpedant , retulimus : ad
Oceani infulas tranfeamus* Eft Libyam uerfiis ad Oceanum fita pluria
^ um dierum nauigatione infula permagna : agro fertili , tum campis amce--
nis,tum montibus diftinda . Fluminibus rigatur, qux fint nauium capacia*
Plurima funt in ca pomaria uartjs arboribus confita,hortiq^ amccni,quos a^
qux dulces interfluunt* Diuerfbria in illis xdificantfumptuofa: hortos quo-»
que cotoncorum umbracula decorat, in quxxftus tempore diuertut.Amce
na fertilis^ regio copia frudum exuberat. Montes frequentibus fyluis,ar^
boribus^frudiferis,aquisinfuper irriguis ornantur* Abundat quoque in^
(illa fontibus aquae dulcis : qux non tantum ufiii uoluptatiqp incolentium fa
tisfacit,fed etiam confert ad robur corporum ac ualetudinem . Sunt infuper
ioca diuerfbrum animalium uenationibus apta : ex quibus epulas conficiut
fuaues ac fiimptuofas * Pifccs etianl mare affatim prxbet ♦ Eft dC aer ibi falu^

m 5 berrimusi

« jS D 1 O D O B.1 s I C V L I

bernmus: qm maioH ex parte anni frucflusfcratjahacpfpcdc ac dccorcprg^ ^
fl:antia:ut hcec mfula non hominum/ed deorum diucrfonum ob eius fcUcu
tatem cxiftimetur * Prifcis temporibus quoniam a reliquo orbe diuullauide
tur 3 mcognica5hoc poftmodum modo reperta eft ♦ Phoenices quondam ad
diueria emporia nauigantes, faepius plures in Libya , nonnullas in Europa
quie ad Occidentem ^ecflat, colonias condidere» Multis deinde opibus co^
adis, extra columnas Herculis Oceanu ingredi , in Cherronefo Europae Iit
toris columnis propinquo condidere urbem, quam Gadiram dixerunt» In
ca inter csctera aedificia templum Herculi, quod ad noftramufque aetatem
fumma in ueneratione honorecp eft habitum , ftatutis de more Phoenicioru
lacriSjfumptuofo opere conftruxerunt: plures Romanorum duces clariffl^
mi magnis rebus geftis , uota huiC' deo (uicepta perfoluerunt» V erum Phoe
nices per Oceanum mare iuxta Libyam nauigantcs,plures dies tempeftati^
bus adi,cum ad hanc infulam delati edent, animaduerfa eius natura felicitati
tec^y notam caeteris fecere * Qua ex caufa cum Tyrrheni, qui clade potentes
erant, in eam infulam coloniam mittere decreuident,a Carthaginenfibus
(lint prohibiti , ueritis ne loci bonitate allecdi ciues eorum, ad eam fe confer
srent.& fle, fi qua forfan aduerfa urbi fortuna incididet , uolebant ignotu , ad
quem facile confugerent locum, ede» Sed ad Europam redeamus»

Z)£: BRITANNIA INSVL^, ET BE

ca (jiicc dicitur Ba filia ^ubi chorum oritur^ Capi, IIL

I N Oceano Gallia: montibus Hercint)s totius Europa maximis,crppofitg
funt infulae plures: quarum maxima eft Britannia, prifcis temporibus nuL
lius aduenae imperium experta» NetJ enim Dionyflum,necR Herculem,net
que heroa aut ducem qitempiam accepimus cos bello tentane.Nunc C*
far, qui propter geftas res deus eftappcllatus,primus omniu Britannis fuba^
<ftis, certum eos dare tributum coegit. Sed de his fuo tempore dicetur latius»
Eft hxc infula triangulari forma, Sicili^ flmilis, latera habens inequalia,cum
protendatur per obliquum Europam uerfus» Vbi minimum a continenti
abeft, promontorium eft, qui appellatur Carion,procul a terra : quo tempo>»
re mare fluit,ftadrjs ferme centum » Alterum promontorium, Velerium no>
mine , abede aiunt a continenti nauigationc dierum quatuor . Reliqua pars
quam Orcham appellant, ad mare fp edat» Minimum latus Europae adiaces,
protendi aderunt ftadijs feptem milibus.Lateris fecundi longitudo a Cario
ne ufep ad promontorium,ftadia compleditur quindecim milia : tertium Ia»-
tus ftadiofum miha uigintflira uniuerfkinftxlae ambitus ftadiorum eft miliu
duorum 8 ^ quadraginta» Britanniam incolere tradunt Aborigines, qui pri
fcorum more uita degant» V tuntur enim in pugna curribus, ueluti antiquos
GraecorumheroesufosinbelloTroiano ferunt» Domos ex calamis aut Ii'
gnis ut plurimum habent compadas»Frumenta cum ariftis fub tedis repo>
nuntrinde quod fatis in diem fit ufui, terentes» Moribus fimplices , integri^
€xiftunt,longe a noftrorum hominum aftutia uerfutia® remoti» Cibo flm-
plici uiliepuitam ducunt,at(^ a diuitum delicifs alieno.Multitudine hominu
infula plena eft» Aer,ut qui ad feptentrionem fpedet,frigidus» Reges princi
pes^ ibi fttnt plures, pacem inuicem feruantes ♦ Sed de his diligentius, cum
ad C^faris gefta quib» Britannos fubegit , uenicmus»Nunc de ttanno quod
in ea effoditur,narrabimus»Britanni qui iuxta V elerium promontorium m>*
coluntjmercatorum ufu qui eo ftanni gratia nauigantjhumaniores reliquis
erga hofpites habentur»Hi ex terra faxofa, cuius uenas fecuti effodiunt ftan^
num,igne edudum , in quandam infulam ferunt Britannicam , iuxta quam
(Idam uocant ) maris fluxu uideutur infula; cum ucrQ refluit ^ exficcato in^

tericdo

R fi R V M A ^ T I Q, V A R V M t i B» VJ.

A tcriccfio. Iittore, Curribus co ftannum deferunt. Pnuatum quid iiidetut cis in.
fulis continger ecquae Britanniam EuroparrK^interiacent.Nam pleno mar/^
iniulae:refluenteuer 05 cuminterie(fius locus deficitur aquiSjContinens uide
tur.Exhisiniulis mercatores emptum ftannum in Galatiam portant» Inde
diebus fere triginta, cum equis ad fontem Eridani fluminis perducunt. Et
deftanno hadenus . Nunc de eledro dicendum* Scythia qu^ fupra Gala
tiam eftjOppofita infula in Oceano iacce, nomine Bafiliarin quam tempeftas
cledrum plurimum e^cit^nulla alia in parte orbis repertum . De eo quidam
ueteres fabulas fcripfere haud dignas fide^fiC qux a pofteris reprehenf^ flnt.
Nonulli enim tum poetae tum hiitorici tradunt, Phaetonem Solis filium, cu
puer cflrct,peti(re e patre, ut unicum diem folis currum regeret. Illo alTentiea
te,fumpto curru, cum equoru frena regere nequiuiffet, ab equis contempta
puero , extra foiitum curfum eflTe currum delatum : dC primo coelum equoru
errore incefum: circulum^ qui Galaxia dicitur, exinde fadum . deinde ma>*
gnam combuftam orbiy^artem . Qya re commoturp louem, fulmine Phae^
tontem tradunt peremme,Solcmcp in priftinum redegiiTe curfum. Phactoa
tem in fontibus eius qui nunc eft Padus, olim Eridanum dicebant,d€cidi(re.
Eius mortem nymphas fleuiiTe forores, doloriscp magnitudine mutata na^
tura in populos fuifle uerfas*Has annis fingulis eodem tempore lachrymas
educere, c quibus cledrum fiat,reliquum fplendorefuperans * Sed cum hi
harum fabularum conditores procul a uero aberralTe a pofteris deprehenfi
fint,nos ueramjhifloriam fequamur.Nafcitur eledru in ea quam retulimus,
infula.Cumueroab incolis ad proximum deferatur continente,indeadnO''
ftra ufqj apportatur loca^

%

D3 CELTIBERI^, IBE^

ria^Li^uria^EEyrrhcnicty CT dt ij$ qui ca loca habitant
B quibus Icqibtts qui ca loca habitant u^

tuntun Capi.

H Aud fane ab re erit, gentes Europae cdntcrminas, quas in luperiorib»Ii
bris omifimus, paucis referre. Celticis olim imperaui t, ut aiunt, uir egre
gius:ex quo filia corporis magnitudine ultra naturaemodum decorem^ c^
teras excellens, orta eft.H^c tum uiribus,tum fpecie elata,omnes qui eam
xorem expetebant, contempfit, exiflimans neminem fiio matrimonio di>-
gnum * Interim cum Hercules bello aduerflis Geryonem moto ueniflTet in
Celticam,in^ ea ciuitatem Alexiam condidiflet: admirata tum uirtute Her
culis, tum corporis praefl:antiam,permiflu parentum eius concubitum appe:
tiuit.Iunda illi filium genuit,nomine Galatem:qui coa^uos fuos tum uirtu>
te animi , tum uiribus corporis exceffit. Vir fadus , cum paternum tegnunt
fufeepiffet , plures oras fibi fubdidit propinquas , praeclaris rebus bello ge>
ftis* Cum eius gloria efferretur, iubditos omnes a iiio nomine appella
uit Galatas : ex quo omnis ca regio Galatia dida eft * Plaec a pluribus na>
tionibus incolitur: quae inuicem gentium numero differunt* Nam quas'
maior habetur inter eas , ducenta uirorum milia efficit : quae minor , quin^
quaginta » Harum gens una erga Romanos , dC quae ad hanc ufque aeta-*
tem manauit, affinitatem amicitiam^ que conleruat. Natio, ut plurimum
ad Ardum fita : regio frigida,ut quae hyemis tempore pro aqua niuibus op
pleta exiftat* Glacies quoque immenfe adeo patriam occupat, ut flumi--*
na congelata fint peruia tranfeuntibus , non folum paucis , fed exercitibus

S >quc,cum curribus atque impedimentis » Cum plures magnicp fluuij per
atiam uario curfii fluant , hi ^ profundis ftagnis , hi ex montibus : par^

m 4 timin

I

t

♦'

V40 D I O D O R I S I C V L 1

tim in Oceanumjpartim ia noftrum mare decurruntEorum qui in noftrum A
niarelabuntur,tnaximuscenfecurEridanus, quiin alpibus fontes habens,
quinc^ oftijs defcendit in tnare.Qui uero in Oceanum defluunt , maximi ha
bentur Danubius ac Rhenus : quem diebus noftris G* Capiar pontibUs mu
ro modo iunxic: pedeftribus^ rraducflis copijs , Galatas ultra Rhenum ha^
bitantes in poteftatemredegitPlures alif nauium capaces fluuij exiftunt ia
Celtica ) quos breuitatis cauia omiflmus* Sedhi omne^S ferehyeme conge-^
latijfecurum tranfitum , iniecflis defuper, ne labantur, paleis , euntibus pras-
bent.ld uerd^quod di(fi:u mirabile in maiori Galatiae parte accidit^noii uide^
cur filentid praetermittendum» Nam ^ftatc ab occidente (eptentrione'que
perflarit tanta ui impetu que uenti , ut lapides quantos manus poffit conti^
riere^a terra rapiant,ac ueluti arenas lapillorum aceruos haud paruos cumu-»
lent* Eft ut aliquando ab hominibus arma ac tieftes ^ quandocp afcenforem
iii ab equo auferant. Denique tanta efl: aeris frigiditas, ut necp uiritrm ea re-^
gio^ncq^ oleum producat. Quare coacfli homines potum fibi ex hordeo co.^
parat, quem appellant Zythum. Aqua etiam qua lauant fauum mellis,iitun^
tur. Vind praster modum adeo delecfianturjUt a mercatoribus importatum
purum bibant:nimio(^ potu ebrrj,autin fomnumincidant,autinm(aniam»
Quo fit, ut mercatores Italici plures quasftu dil(fii,uinum tum riaiiibus tum
per terram curribus deferentes, pinceriiam puerum mercentur pro uini am^
phora. Vniuerfa Galatia argeiito caret. Aurum eius abfque opificio autla^
bore aliquo praebetur natura.Nam cum fluminum decurfus difficiles flexus
habeat , fiiperas ripas a montibus fluens aqua,arenaauream paffim percam
pos efjcit. Glebis poftmodum,fn quibus aurum fpfeitdet attritis, aqua^que
Iotis,derripta terra reliquum in fornacem conieefium fundunt. Hoc modo fi
quefaeflo , puro^ eduefto auro , ad drnatum corporis mulieres tiiri^ utun^

tur . Etenim SC manuum articulos , 5C brachia armillis aureis exornant. Cir-*
ca collu infuper grandes torques geftant ex folidoiaufd,& iii digitis anulos*
thoraces etiam auro exornant ; Priuati aliquid etiani acmirabile fuperiores B
Celtae in deorum templis obferuarit,utmfacristemphVque pliirimum auri
dijs oblatum fpargant : neque illud incolarum quifquam,quamtfis gens au
'ri fit auida, propter religionem audet contingere.Sunt Galafe molles , atep

albi, corpore oblongo.Comas quamuis habeant natura rufas,ftudio tamen
augent naturae colorem . Calamiftro capillos infleeflunt, a fronte illos ad
ceruicem rerj cientes, ut Satyris afpedu pueris' que appareant perfirfriles.
Capillos arte efficiunt groffiores , ut nihil differant ab equorum iubis . Bar--
bam quidaradunttnonulli nutriunt parce.Nobiles genas quideradunt:bar
bam uerd adeo finunt crefeere , ut operiant corpora . Quo accidit , ut cum
edunt , repleantur cibo : cum uerd bibunt l ueluti per canale potus uideatur
inferri . Coenant fedendo omnes, nori iri fedibus , fed in folOjiuper luporum
aut canum ftratis pellibus . miniflrant eis pueri iuniores aetate tenera . luxta
cos ignes fiunt, in queis ollae funt & uerua plena carnibus. Virosbonos
melioribus carnibus honorant : quemadmodum poeta Aiaci feribit imperi
(umab optimatibus honorem, quando fingulari Hecflorem certamineui^
cit* Hofpites ad epulas uocant : qui fint , qua caufa uenerint, poft coenani
fogantes . Conflieuerunt quoque j iumptd dbo ad uerborum , prout cafas
intulit, concertationem furgentes, ex protibeotione certare inuicem,nulK
habita uitaecura. Increuit enim apud eos Pythagorciententia,qua dixit, ani
mas'hominum effe immortales , rurius^ eas defun&s cerporibus pofi cer^
tum tempus in alia corpora reuerfuras . Ob hanc cauiam in defuneSbrum
Pyrami epiftblas (criptas quidam conijciunt,tanquam eas mortui fint fedu^
ti.In itinere ac pugna bigis utuntur, quas rhedarius dC aflefibr ducunt,
mbellis obuium hoftem iaculo cx cwrru primum appetunt i tum relibro

XUITU

ilERVM AHTIQV ARtTM tlB. VL
A euitu ji^ditcs i^nfibus certant • Quidam adeo mortem coftti^miiuht , ut
pugnent nudi* Cuftodes corporis ex liberis hominibus pauperes eligunt :
qui dC pro aurigis in pugna feruiant^^ ferant fcutum* Inftruflam aciem prei
re co nfucuerunt 5 8^ ad lingulare certamen fortiffim os hoftium prouocare^
arma, ut hoftem terreant, qua tientes * Gum quis ftrenue in acie pugnauit^
tum maiorum, tum fuas laudes ac uirtutes decantant* Res hoftium depri''
inunt,tanquamuituperatione dignas* Denique omneis in bello audaces
extollunt uerbis * Capita hoftium in acie cadentium abreifla, equorum allft
gant collo . Hoftium fpolia (anguine perfula famulis tradunt, in foribus db^
morum cum cantu at(^ hymnis affigenda, quemadmodum feras folent ue--
natu captas * Hoftium nobiliorum capita aromatibus un(fta,in thecis con^
dunt fumma diligentia , oftendentes ea holpitibus : nullo ^ precio ea uel pa
rentibus uel alijs reddunt * Tradunt eorum rideri nonnullos , quod pro ca^
pitetantundempenO auri, barbaram magnificentiam oftentantes , nequa>
quam uelint accipere * Non enim bellicae uirtutis infignia non uendere no^ -
bile eft: fed cum mortuis pugnare, ferum habetur , atque agrefte * Veftes ad
terrorem intonfas^ ac coloris uarrj ferunt: quas illi uocantBraccas*Sagu^
la gerunt uirgata : hyeme quidem craffiora , aeftate fubtilia ♦ Ficftilia in ufit
habent denfa , ac floribus diftincfta * Arma ferunt,fcutum ad ftaturam homt
nis longum , pro^que libito cuiufcp ornatum* Qyidam in fcutis animalium
formas aereas paulum eminentes geftant , & ad ornatum , & ad corporis tu>
telam fabricatas* Aerea galea caput muniunt, paulum eminentiore: in
qua aut cornua impreffa funt,aut auium uel quadrupedum effigies fcul''
ptx. Tubas habent fuo more barbaras , ut quae afperum fonum &C turbu'^
lentum reddant * Thorace ferreo utuntur : quidam alijs armis a natura datis
nudi pugnantrpro enfibus ferreas fpathas gerunt oblongas,f rea catena a dc
xtro latere pendentes* Nonnulli tunicas aureis aut argentis zonis cin^
gunt* laculis infupefbellant, quae illi lanceas uocant,ferro cubiti aut amplia
® us longitudinis,paulo minus duobus palmis lato*Enres haud minores funt
quam apud caeteros uenabula: ac uenabula mucrone funt, quam fit enfibus,
maiore. Hos tum recftos habent, tum incuruos , non folum ad corpora cae^
dendum.,fed & ad perforandum aptos * Afpecftu llint terribiles , uoce graui
atque afpera ♦ Sermone utuntur breui ac fubobfcuro, multacp ex animo du^
bia loquuntur : plurima ad iacftantiam in fuam laudem dicunt, & ad caetero^
rum contemptum . Minaces funt , ac detracftores , opinione^ inflati : acuti
ingenio, & a docftrina minime alieni * Sunt dC apud eos m elodiarum poetae^
quos appellat Bardos * Hi cum organis ueluti cum lyra cantant, hos laudan
tes,alios uituperantes * Philofophi quocp ac theologi, quos uocant SaromV
* das , praecipue ab illis coluntur * Vtuntur inftiper diuinatoribus : qui apud
cos,cum dc augurijs 5C (acrificijs futura prccdicant,plurimi exiftimantur,om
ni eis obtemperante plebe. Cum uero de rebus magnis conftiltant, mirabile
incredibilem^ feruant confuetudinem.Iugulantenim enfe hominem : quo
decidente , tum ex cafii , tum ex membrorum laceratione, tum etiam ex fan^
guinis fluxu, ex quadam antiqua rerum obferuatione, norunt futura* Eft a-»
pud eos moris, nullum abfque philofopho facrificium facere * Exiftimant
enim, per diuinas naturas conicios facra fieri oportere, tanquam deis propin
quiores* Horum interceffione bona ab dijs cenfent petenda. Quorum
confilio,&pace &bellofruuntur* Poetas uero tanti apud eos fiunt, ut cum
inftrucfta acie exercitus edueftis enfibus iacftiscp iaculis propinquant,non fo
Ium amici, fedhoftes quoque eorum interuentuapugna conquiefeant.

Ita apud agreftiores barbaros ira cedit fapientiac, dC Mars reueretur Mu-s
fas . Nunc quod a multis ignoratur , feribetur * Vitra Maifiliam qui mc /
diterraneas regiones, qui' que iuxtaalpes dC montes Pyrenaeos incolunt |

D I O D O R 1 S I C V L I

Celtsc appellantur ♦Vitra hos qui ad Notum Oceanum uerfos pertinentes A
oraSj&Hercmium montem ^ quicp deinceps ad Scythiam ufquehabitanr,
dicuntur Galat^*Quas omnds gentes communt nomine Romani Galatas
appellant . Eorum feminae n5 tantunl cdrporis monitu dine funt uiris fimi
Ics/cdetiam robore; Puot ut plurim uni cam aetate pr6ue<fti colorem

paternunt affumuniBortim qui fub tus Ardoh habitant,qui^ Scythiae funt
propMqui^utpotc Cf teris agrcfliores^nonulfos aiunt humanis carhibvuefei:
qu^madmodun^ 5l t} qui eam Britanniae partem quae Iri^ dicitur,habTtanu
Horum fortitudine feritaite<^ diuul^ata^tradtinreosquiprifcis temporibus
omnem fermeAfiam difcurrenteSjOtrimeri} dicebanturyiproseiTeq^^ pau^

Io pdft corrupto nomine Cimbri fint appellatu lam prifeo more dant latrod
nijs opdam, rapientes atfena, caeteris omnibus contemptis*Hi funt qui Ro
iTiacapta,cumDeIpliici Apollinis templum fpoliaflfent, magnam Europae
partem,nonparuam: Afiae tributariam fecere: agris eorum quos fubegerant,
poffeffis, Q^i in Graeciam tranfierunt, Gallograeci funt nominati : polirem
mo plures riiagnos^ Romanorum exercitus attriuernnn Pari fuae feritati
impietate in deorum facrificijs abutuntur* Noxios enim quiiiqueilmo fer
uatos,fudibus affixos dijs facrificant^cum' que alrjs pnmitrfs fuper iiigehtes
pyras immolant ♦ Gaptiuos quoque facrificant dtj s ^ Quidam de hoftibus
capta animantia utia cum hominibus interfeda^ aut in factis comburunt,,
aut alijs afficiunt poenis* Cummuliereshabeantfpeciofas,ad mares tamen
pr^ter modum funt cupidiores * In ferarum pelKbus humi dormient^^ex
utroque latere exdiBirofes habent * Illa acfihhahda edriim impudentia,
quod fpecteni corporisficfl^alijs offerunt in propatulo , neque hoc turpe
ducunt: quin po tius ignaiiunt putant^aBhiiere gratiam obla taihiSed de his
ha(ftenus.Nunc Celtiberos rccenfeamus* Iberi quondam Cete^ pro agris
bello certantes, pace demum conftituta, communicata^ inuicem patria^
cum mutua connubia permififfent, dicuntur hac rerum communione id no
menfSrtiti. Duasigitur robuftae nationes in patria fertili coniundac effece s
re,^ magnum effet Celtiberorum nomen* A Romanis poftmodum certe
multo pSft tempore bello cum eis geffO,U& tandem fiibacfiifiinuNon enim
equites niodd , fed dC pedites aptosbello,robore malorum^ tolerantia
teris excellentiores habent.Breuf utiiniur uelf e, ac nigra, lanam habete fimi
lem caprariim pilis. Armantur Celtibef orum quidam fcutis Icuibus, alq ro'
tundis umbonibus,magnitudine; clypei ♦ Cruribus ocreas ex pilis faefias ad#
uoluunt * Galeas feriint aereas, criffatas palmis* Gladios infupCr ex ferro pu
road palmf menfuram , quibus in coiifefta iituntur pugna . Ferrum fuo
more ad conficienda arma praeparant*. Nam ferreas laminas in terram ab#
fcondentes , ibi tam diii effe finunt, quoad debiliori parte ferrugine ab funt# ’
pta,ualidior(uperfit* Exeo tum enfcsfoftiflimos, tum caeteraad belli u#
fiimarma neceffaria componunt * Hocpacfto fabricatis adeo cedunt omnia,
iit neque fcutum, neque galea,nec^ aliud qiiid cis obfiftat . Duobus gladijs
fulti, cunicqueftri certamine fuperioreseuaferint, ex equis defiliuntjpe#
clefl:rcm'quc adiuuant pugnam * Mirabilis apud eos uiget confiietudd.:
f4am cum in uidus munditia eldgaiif es exifiarit , una in re uidentur immiiii
di, & fpurcitie pleni * Vniuerfuni enim corpus lauant urina, dentis que fri-
cant, hanc optimam corporis curam exiftimantes* Erga nepharios hdmii
lies atque hoftes crudeles funt, cum adiienis humani atque hdipitales, Ad-^
ucnientes enim externos benigne hofpitio recipiunt : adeo ; ut a^miilatione
quadam iriuiceni pro illorum honore certent* Quos aduenae fequuntiirj
hos laudant , aniicds^ deorum putant* Nutriuntur affluenter u^s carriF
fcus : potum ex nielll conficiunt , cius copiam praebente affatim patria* Vi#

fium emptu bibunt, mercatorum opera aduedum, Ex pr opinqt^is gehtibua

gratior

RERVM ANTiaV ARVM BIB. Vt <4^

gratior cft cis V acceoru nano^Hi' enim annis fingulis forntos inter fc agrO^
coliintjfrucSus^ cum cacteris comunicant^cuic» lua portione prsebita. Quat
re fi quis quid agricolgabilulerit^euefligio multatur morte, Celtiberoru for
tiflimi habetur qui appellant Lufitani,Peltas in bello paruas, ex neruiscon
feflas, quibus tegatur corpus jhabent.His in bello ea agilitate utuntur^ut dC
icfius & iagittas euitent * laculis ferreis hamatiscp utuntur. Galeam eniem^
more Celtiberorum ferunt Jaculum longe iaciunt,&^ fumma arte.In acie diu
tius perfeuerantjmobili corporejeui^ , ut facile dC fugiant hoftem , dC infe^
quantur* In perferendis periculis iiiperantur a Celtiberis* In pace choreas
leui faltu exercent, cum quadam crurum agilitate* Bella ad numerum ag>-
grcdiuntUTjPafana^ cumhofti obuiant, cantando* Iberi^Lufitanf que aeta^-
ce integra, praefertim inopia oppreffi, qui robore prseftant atque audacia*
m montibus aiperis manu faeSa diuerfls per Iberiam locis latronum more le
ui armatura agili^ corpore ueloces difcurrunt:populatiscp agris , admon^
tesueluti tutam patriam,quum locorum afperita te nullus eo exercitus adire
ppflrit,confugiunt. Aduerfus hos profedi cum exercitu faepius Romani,
orum audaciam reprefferunt : latrocinia nequaquam tollere potuere . Se^"
quitur ut de argentOjquod plurimum apud Iberos oprimum'que effoditur,
quod' que multum utilitatis incolis affert, feribamus . Didum eft a nobis Ii>*
bro fuperiori in Herculis gefi:is,Iberiae montes qui Pyrenaei uocantur, dC al-
titudine magnitudine longe alios excellere* Nam a mari quod ad meri-
diemiacet ,ufcp ad Oceanu ferme ad Ardos fitum , Galatiam ab Iberia diuf
dut , Per Celtiberiam quoque proteduntur ftadijs tribus milibusrin quibus
cum fint frequentes iyluae, ferunt prifeis temporibus igne a palloribusinie-
<fto montanas omnes regiones fuiffecombuftasrqua ex re montes aiunt co^
gnominatos Pyreneos. Ardente continuis diebus igne,plures exmontiL is
argdi puri riuuli flammarum ui effluxere: quod incolis ignotum, Phcenices
mercatores uili rerum permutatione emptum inGrgciam Afiam^ ac natio-
nes caeteras deferentes, magnas ex eo commercio opes contraxerunt. Adeo
autem mercatores quseftus excitauit cupiditas, ut cum onuftis nauibus fu>
perarat argentum,amoto ab ancoris plumbo, argentum eius loco fubderd*.
Hoc lucro Phoenices admodum opulenti fadi,piitres colonias tum iri Sici-
liam propinquascp infulas, tum in Libyam Sardiniamcp ac Iberiarrt deftina^
runt.Multis pbft feculis cognito argento,Ibei i metallis quaerendis operam
dedere:magna'que optimi argenti copia reperta, ingens ex ea uedigal pro-
drjt . Cum a?s, aurum, argentumcpfint metalla prsecipua : qui in repenendd
sere dant operam,quartam eius quod effodiunt portionem capiunt. Eorum
qui in argento effodiendo occupantur, quidam tribus dieb*us Euboicu per-
cipiunt talentum. Terra enim omnis argento referta eft: ut mirabilis fit &-e-
IUS patri^ natura, & operariorum continuus labor.Nam qui primum his me
tallis reperiendis incumbebant,magnas contrahebant diuitias.In promptu
enim eft argentum, terra abunde illud prscftantc. Poftea cum Romani Ibe-
riam fubegiffent , Italici qui lucri cupiditate id fibi opus fumpfere , maxime
cx eo ditati fiintEmptam enim feruorum copiam ad effodienda metalla de-
putant: qui uarijs locis metalloru uenas fcrutati,ac alte lateq^ terra effofla plu
rimum auri argenti^ eruunt,uarfjs multoru ftadioru cuniculis fub terram a>
flis* Multo facilior quceftuofiorcp haec cura, quam metalloru qu^ apud At-
ticos reperiuntur.Ibi enim multas effodiedo impenfas fiibeunt, faepius opi-
nione fruftrati:cu aut non inueniant quod quaerut: autinuentuita parui fit,
utfuperetafumptu. ApudHifpania quimetallisincubuntreperiedis,ampll
oraipepercipiunt.Bonitatc quippe foli glebas femper auro argento^ ferti
les inueniunt, utpote omni terra metallis plena. Subter terram reperiuntur
nonnunqqam flumina dccuucntia; quorum curfus ipe quseftusui magna

' ■ recidunt^

#44 D I O D O R S I C V L 1

reddirnt: aut 5 quod mirabilius uidetur , cochleis quas dicunt Aegyptfacas, A
diuertunt,ab Archimede cum in Aegyptum profed;us eft5adinuSitis,EiuC.
modi inftrumentis loca ubi metalla effbditrrttur; eiecfia foperiUs aqua , fum^
ma arte diligentiam ficcant^Mirabituf profecfloquis Archimedis ingenium,
non ibium in hiSjiedin caeceris quoque maioribus rebusjquas multis in or'
bis partibus egregias fabricatus eft:de quibus fcribetur diligentius, cum ad
eius tempora ueniemus» Serui qui ad hsec metalla deputati iiint , incredibile
qu^fium afferunt dominis» Verum cum die nodu^ in labore perfeuerent,
multi ex nimio labore moriuntur» cum nulla eis ab opere detur requies ,auc
laboris intermiffio : fed uerberibus ad continuum opus coacSi , raro diutius
uiuunuRobuftiori quidam corpore, animi uigorc, plunmum temporis
in ea uerfantur calamitate : quibus tamen ob miferi^ magnicudinem mors
eft uita optabilior»Cum plurima in hoc metallorum munere fint adrriiratid'
ne digna, nequaquam tamen quis admiretur,cur nulfus recens horum repe>
riendorum aucfior extiterit»Verum argenti ftud/o a Carthaginenfibus,qu(3
temporelberiam tenuere, ea metalla adinuenta funt» Haccfuit caufa,ut eoru
poftmodumexcrefcercntuires»Precio enim optimis militum conducfifs,
plura gefferunt aduerfus hoftes bella»Neque domeftico necp fociorum mi^-
lite ufi, Romanos Siculos^ ac Libyos in maxima deduxeruntpericuia,cum
omnes diuitrjs ob auri argenti^ copiamiuperarent»Perfpicaces ftne, utuL
detur , prifcis temporibus extiteread quaeftum Phoenices : Itali nullis alijs
ceflere » Oritur & ftannum in pluribus Ibcriae locis , non cafu repertum , ut
quidam fcriptores uulgarunt/ed efFofrum,conflatum9, quemadmodum
gentum atque aurum tradunt » Nam fupra Lufitaniam plurimum ftannum
effoditur in infulis Oceani Iberiae proximis, quae a ftanno Caffitendes deno
minantur , Plurimum tamen a Britannia infula ad oppofitam GaTliam af-
fertur» Deinde per loca mediterranea Celtici mercatores, equis per
liotas ad Narbonam urbem Romanorum coIoniamyOptimunr earunf parti-
um tum opportunitate tum commoditate adeuntium emporiuitiy perdti- s
eunt» Sed de Gallis ac Celtiberis hacftenus. Nixnc ad Ligures tranfeamus»

Hi patriam habitantes afpcram, ac omnino fterilem , plurimo labore conti-
nuo^ ultam duram agunt» Nam multis arboribus oppleta regione, quidam
c^dendx materiei, quidam iiibigendo agro, lapidum aiperitate cultu difiL
cili,uacant» Ita enim terra lapidoia eft,ut gleba abfque faxo nequeat effodi *
Huic uit^ erumnoi^ natura aflueti,licet multo in labore uerfentur, parum
tamen percipiunt emolumenti» Continuum autem exercitium, 3 ^ uicftus
parcitas,corpora eorum macilenta efficit,.acrobufta»Mulieres quoque uiro-
fum labores perffrunt,afruetcuna cum uirisopus facere* Venationibus con
tinuo uacant, captis^ feris fruduum inopiam fuftentant» Niuibus infuper,
montanisq^ arperitatibusaffueti,agiles corpore ac ualidi redduntur » Non’
nulli mellis raritate carnes partim domefticas edunt,partim ferinas, aqua m
potum lumpta » Oleribus utuntur prout fert regio, ut ad quos neque Ceres
adierit, neque Dio nyfius> prae caeteris dqs hominibus utiles » In terra cubant
ut plurimum : rari iub tedo, aut in tugurij s iacentrplures ad caua laxa fp eltin
casq^ ab natura fadas,ubi tegantur corpora,diuercunt.Hocpado prifeomo
re, abfque apparatu aliquo uiuunt » Deniq^ mulieres uirorum , uiri ferarum
robur fixCuires habent * Allerunt,iii bellis f^pius uegetum Gallum, a gracili
macilento^ Ligure ex prouocationefmgulari certamine uinci » Arma Im.

ent leuiora quam Romani* Operiuntur corpora fcuto longo,ad formam
^alaticorum fado,tunica9 fuccinda » Armantur etiam ferarum pellibus ,
ac enie mediocri * Quidam Romanorum confuetudine,quosin eareimifa-
5 "^^^>^™afnimutarunt» Ferocesfunt, & acuti ingenij,nonin bello fo.
lum^led in communi uita»Mercaturam exercent nauigantes per Sardonium

Liby^

R E R V M A N T i Q^V A R V M L I B. V L «45

A Libycum^ pelagus, (ponte (e gtauibus maris periculis obieeSantes ; Scaphis
enim haud (atis more ceterarum nauium praeparatis^hauigant : quo fit,ut im
minete tcmpeftatCjgrauia (ubeantuitaedifoimina* Tyrrheni ((upereft enitn
ut de his loquamur) fortitudine egregtjjtnagno potiti imperio j ciuitates con^
diderunt plures ate^ opulentas* Clafle quo<^ potentes^cum diutius mari impe
ritaffent, Italum pelagus Tyrrhenum ab fe denomiilarunt*Pcdefl:ri quocp ex
er citu pr^ualidi, tubam primi adinuenerunt^et bello admodum utilem^&ab
illis T yrrhenam appellatam* Duces exercitus pluribus inGgnibus decora^
runt,lidores illi,eburneam felIam,togam purpuream adij cientes* Domibus
addiderunt porticus ^ in queis (eruorum acconcurrentium turba diuerteret :
quae imitati poflmodum Romaniiin^ melius aucf}a,ad (iiam Rempub* tran^
ftuJere*Literis quo(^ 8C rerum naturalium mueftigationi,ac theologiae plurP
tno tempore impenfo ^ prae caeteris in fulgurum interpretatione uerfati funtt
adeo ut noftraquoc^^tate,uniuerlusferme orbis tum admireturuiros , tum
fulgurum interpretibus utatur. Patriam ubere incolunt^ quam ftudio cura^
efficiunt fertiliorem «Menia bis in diefumptuofepraeparataj omnia quae ad e*'
pularum delicias pertinent , abunde fubminiftrann Stragulas infiiper ueftes
multiplices floribus diftinc3as,pocula^aurea uarij generiSjacminillroru fer-
uorum^ numerum permagnum in ufu habent : ubinonfolumferuifamu- '
rantur,(ed etiam liberi plures*Poftremd priori uirtute abietfia, potui fe atque
ignauiae tradentes , haudiniuria partam maiorum (uOrum in bellis gloriam
amifere* Non autem eos parum ad delicias impulit patrise fertilitas , quae fru>
diifera rerum copia ad inertiam uoluptatem^ traduxit* Sunt Tyrrheni cam-
pi lati,collibus difl:in(fli,culti^ admodum, folo fertili, ut qui aquis no hyemis
tantum^fed aeflatis quoc^ tempore abundent^

DM INSVLIS Ocn^NL Oy^E

^ JSitriiitm funty CT* Hiera appellatur Vancbcedp

^deijscluc^ineaej^efcribunturi^ Cap. -X"*

N Vnc infulas meridiem uerfus in Oceano Arabiae, quae ad orientem fpe-
cfJat, terminatur autem ea quae dicitur Gedrofia ^ pofitas referemus* Ea
Arabiae portio pluribus pagis urbibus^ haud ignobilibus incolitur: quarum
aliae eminentibus in collibus fitae funt X alise in tumulis , aut patentibus cam-
pis* Regias habent, quae infigniores (Unt, admodum (umptuofas, frequenti-
bus^ habitatoribus (atis opulentas* Omnis ea patria pa(cuis,uarfj^ generis
pecoribus plena eft* Flumina infiiper per eam decurrentia campoS irrigant ,
quo redduntur fertiliores* Ideo quae pars Arabiae altjs ubertate praeftat, felix
cftappellata* Ei regioni quae Oceanum iuxta eft,plur€s opponuntur infula t
quarum tres merentur literis commendari* Vna, itt qua (Ion licet fcpeliriuita
funcfloSjfacra dicitur* Altera huic propinqua eft ftadijs feptem , ad quam dc-
' ferunt fepelienda corpora*Sacra fruefiibus catet, praeterquam thure : quod in
ea adeo excre(cit,ut per uniuerfum orbem fatisfaciatdeoru (acris* Fert etiam
fnyrrhamplurimam,8C alia uarij generis aromata, odorem pr^bentia* Thus
percipitur hoc pacflo* Arbor eft magnitudine paruajafpedu (pin^ Aegyptiae
albedine : folia,arboris quae Cithea dicitur^fimilia : flos colore croceo* Thus
ab arbore, quemadmodum lachrymaemanat*Myrrhae arbor kntifeo gqualis
eft: folium frequetiuSjtenuius^* Fluit autem, eftofla ab radicibus terra*In {b>
io ubere bis m anno frueftum reddit , uere atqp i^ftate : fed rubeu uere propter
rorem,aeftatealbum*Colligunt autem paliuri femen: quoprocibo potu^U-
tuntur,&: ad uentris fluxum* Vartj eft uftrs ea omnis regio : fed optimam re^
poflidetjConcefla ei decima omnium infulae frueSuum parte» Infulae latitudi-
nem ducentorum ftadiorum effe aiuntt Incolitur a Panchaeis : qui dC thus, & .

n myrrham

DIODORI SICVLI

myrrham in continente ferunt,uendentcs Arabis mercatofibus^iqrnbus alij A
precio fumptas m Pho 2 nke, Syriam Aegyptu tranfuehunt Jnde a reliqu/s
orbis mortalibus importak Eft dC tertia magna infula^haud amplius triginta
fladtjsab hac remota, ad orientalem Occanuipec^ansjplurium ftadioru lon>^
gitudine* Ab eius promontorio^quodadoccidentem uergit^elatiora Indiae
loca tradunt afpici.Sunt in Panchaea quae hiftoriae mandentur digna. Habitae
cam indigente,qui dicuntur Panchaei.Externi praeterea,Jndi,Scyth^,Cretcs,
Oceano aduedii. Ciuitas eft in ea perpulchra nomine Panara^admodu felix.
Qui in ea habitat, miniftri louis Triphylij dicuntur. Soli enim ex his qui Pan
ch^eam oram incoIunt,ruis uiuunt Iegibus,liberi,abfcp rege. Annuos tamen
fibi principes creat tres, quorum iijdicio,mortis excepta poena, fingula, ita ta^
men ut res maximas ad facerdotes referant, permirtutur. A b hac urbe ftadi]!s
fexaginta, louis Triphyli] abeft templu , in campeftri poOtu loco : quod tum
iietuftate,tum a^difleq magnificentia,tum natura loci mirabile habetur. Agri'
circa templum diuerfis arboribus pleni funt, dC frueffum dC uolupratem uiiui
afferentibus. Cypariffis enim ingentibus, platano,Iauro 3 myrco abundauqui
bus augmentum praebet terra icaturienubusaquisirrigua. Ex agris templo
propinquis,ade6 ingentes dulcis aquae fontes manant,ut flumen efficiant
* aptum.Ex his diuifa in multas oras aqua reddit arbores altitudinis pr^^

cipu^ t quarum fub umbra aeftatis tempore calorem homines uitant« Diuer^
faeinfuper uartj coloris au€s,quae in arboribus nidificant, tum fuaui aures can
tu,tum uifum oblecfiat. Horti praeterea plurimi , prata^ multiplicibus herbis
floribus^ uirentiajdecorumafpecfiuredduntydqslocidignum.Palmteingen
ti magnitudine,etiam uberes fru(fiu,nuces quoc^ fertilem cibum incolis pr^^
bent. Praeter haec uites in altum elatae multiplici palmite, patriam efficiunt fer^
tiliorem. Templum ingens ex albo aedificatum lapide, magnis fculptis^ fuf'
fultum columnis,duorum iugerum longitudinem,cui gqua eft Iatitudo,com
plecfiitur.Permagnae deorum ftatuae, fumma arte fabrefadae, templum exor-
nant. Circum uero facerdotes, quibus facrorum cura demandata eft, domos g
habent.Eft quocj iuxta templum circus,Iongitudinis ftadiorum quatuor ,iati
tudine iugeri. Ab utrocj circi latere figna enea ingetia fita funt^quadrata bafi'.

In eius fine ex uberibus fontibus fluuius,quem diximus, colore albo profluit.
Appellant autem hoc flumen, Solis aquam: qux potu fumpta, plurimum con
fert ad corporis ualetudinem. Circumdant omnem fontem margines ex lapi-
de fumptuofo. Ab utro(^ latere,ftadijs quatuor ufcp zd marginis extremum,
nulli praeter facerdotes ire fas eft. Ager qui circum adiacetftadi]sducentis,dijs
facer eft : cuius uec^igal in facrifictjs confumitur. Hos ultra campos mons eft
cxcelfus,dtjs dicatus, quem Coeli fedem appellat, Olympum^ Triphylium.
Ferunt enim , olim Coelum orbi imperantem , cum ad htecloca diuertiflegex
eius motis cacumine coelum dC ftellas orbis contemplaffe:ac deinceps Olym-
pum Triphylium, quoniam ternae in eo gentes funt, urbes quocp eoru Ardea
nam,Loiam, Afteruiam deleffe.Sacra infuper in eo monte inftituiffcyquae fa-
cerdotes cafte annis fingulis celebrarent. Poft hunc montem in alia Panch^ae
ora uarij generis funtanimatia,elephantes pIurimi,leones,pardali, dama^^tdi-
uer/a^ praeterea animalia tumafpecftu uario, tum robore mirada* Habet pr^-
terea ea infula tres nobiles urbes, Hiracidam, Dalidam,Oceanidam. Regio
omnis fru(5i:ifera,fed uini maxime abundans. V iri bello apti, curribus in beP
lo utuntur more prifeo. Politia eorum trifariam partita eft. Primum locum ia
cerdotes tenent,quibus adduntur artifices.Secundum agricolae habent. Ter-
tium milites , quibus paftores adtjciuntur.Sacerdotes omniu funt duces: qui-
bus dC controuerfiarum iudicia,& publicarum rerum arbitria permifla funt«
Ruftici agros colunt, frudus omneis in commune conferentes. Qui ex eis op

time uidentur agro coledo wacarc ^hi wfqB ad numerum decem, ad caeteroruti^

^ cxlxor-

RERVM ANTICLVARVM L 1 B. VL 147

exhortationem diftribuendorum fruduum ludices a facerdotibus leguntur^
Paftores tum ea quae ad Iaera pertinent, tum reliqua m p ublicu j alia numero j
pondere alia cum omni ferunt diligenna^Nilenim priuatum cuiuf^ eft, do^
mo ate^ horto exceptis t ied tuin tiedigaliaj tum caetera iacerdotes percipiat ;
aeque illa Cgteris, prout uius Fueritjdiipeirtierites Jpiis duplum conceditur* Ve
(iibus induuntur mollibus* Oues enim apiid eos plurimum ab alijs differunt
mollitie* Ornamenta aurea non tantum mulieres, fed etiam uiri deferunt, tor
quib* colitim ornantes,armillis manus,aures mof e Perfarum inauribus, pe^
des nouis ac uarij coloris calceis* Milites patriam armis tutantur* Pars enim
quaedam cius oraialatronibus,qui agricolas per infidias capiunt, infefia eft*^
Sacerdotes ultra reliquos delictjs uacant ^ uitam ducentes mundam ac fomp^
tuoiam. Stolas lineas maxime tertues ac delicatas , quandoque uero iiefics ex
molliori lana contextas induuntur* Mitras iniiiper geftat auro intextas* San-
daltjspro calceamentis uarij coloris utuntur, fumma arte fadis*Ferunt 8C au^
rea,mulierummore prteter inaures,ornamenta*Hi maxime deorum incum--
bunt cur^^ hymnis oC laudibus eorum gefi:arecenientes*Narrant iacerdotes,
genus eorutn manafle a Creta ab loue dudum , cum in Panchseam ueniflet :
quo tempore inter homines uerfatus, orbi imperitauit,Horum conieduram
cxfermoneiumunt,cuni multa penes eos tierbis Cretenfium dicamur:bene>
uokntiam^ qua erga Cretenfes habent, tradita illis a maioribus huius rei me>
moria,a parentibus cepifle* Oftendiint praeterea horufcripta quaedam ab Io>
uerelida,quo tempore templum coftruxit* Referta eft etiam Ca patria auro,
argento, xre,ftanno,ferro : quorum nil extrainfulam afportari licet. Nec|f ue
ro facerdotibus extra locum iacrum proficifei fas eft* Vitra deprehenfum, in--
cerfici licet* Dona plurima aurea atep argentea dijs a longo tempore oblata in
templo ieruStur* Valu^ eius ftrucftura mirabili,auro, argento, ebore funt de-
cora*Dei lecftus fex eft cubitoruni longitudine,quatuor latitudine, aureus to-
tus, opificio fplendido acuenufto* Simili modo dC Dei nienia tum magnitu-
dine, tum pari impenia iplendore^ iuxta ledum pofita* Huius in medio eft
8C alter ledus ex auro permagnus , iacris Aegyptiorum literis inferiptus , m
queis Coeli 5C louis g€fta,deinde Dianse ac Apollinis a Mercurio fcripta coii
tinebantur*

DE SUfMOTHR^Ci<^» ET DE

I^yllcrijs cjuce in cajunu C api. ^ li^

I Nfulas Oceani Arabiae oppoCtas cum receniuerimus, nuncad eas traniea-
mus,qu^ Graeciam, Aegeum^ pelagus ipedant^ initiu carum a Samothra
ciafumentes* Hanc nonnulli Samon uocitatam priftis temporibus tradunt i
deinde ab antiqua Samothracia iniulf propinqua^Samothraciam didam4Ha
bitarunt eam prius Aborigenes, cum eorum qui in ea primum fuere tum hb
iriines tum duc€s,nullae nuptiae ferantur. Quidam aiut, prifeis temporibus in
fulam iiocatani Samu^ ab incolis qui ex Samo ac Thracia eo profeci fiint, di-
cftaiil Satnothraciam*Sua olim lingua Aborigines ufl iunt: cuius multa uefti
gia in iacris ad noftram lifque aetatem perdurant* T radunt Samothraces, ante
Deucalionis diluuium aliud quoqp antea magnum apud eos extitiffe* Id pri-
mum ab oftio Cyaneo^deinde ab Helleiponto erupifle* Ponti enim pelagus
in modum ftagni fluminum incurfu , aquarum^ inundatione adaudu, adeo
fupra modum in Helleipontum rffluxit , ut Afiae magna pars fteus mare fita^
fuerit diluuio abiumpta t plana quoc^ Samothraciae ora crefeente mari, uafta
fa eft* Qua ex repofleri pifcatorum nonnulli iadis retibus quaedam columna
rum lapidea capita in terram traxere , tan^ ciuitatibus aqua fubmerfis homi-
nes ad altiora iniulac loCa confugerint*Decrefcente deinceps mari, accolas ub
Ia dijs fecifle ; Confecwtos, circum infulam fallitis terminos ftatuifle

' ii a tradun»

DIODORI SIC VLI

tra Jimt.ErexifTe quoc^ aras^ta quibus nuncufcp facrificatur : ut palim fit^an^ A
tc diluuium eam infulam habitaram fuilTe^ Pbftmodum ortum in ea ferunt
Saona ex loue ac nympha^ut quidam uolunt : utalrj,cx Mercurio 8C Rhena»
qui populum difperfum in unum congregans^inditis iegibus^Saon ab infulat
uocatus eft* Hic populum in quincp tribus partitus^cuilibetindiditHlioruno
men/rradun£eotemporeexloueacEledraDardanum,Ianum,&:Hcrmio
nem ortos.Dardanus uir prudens,in ACam nauigio trafuetfiusjurbem Dar^ '
danam condidit : conftituto^ regno,quod poiieri T roiam appellarunt , po-
pulos fibi fubditos Dardanos uocari iuflit 4 Jn multas praeterea gentes has im-
perio diffufo, Dardanos in eis proThracibus locauit Jouem uero aiunt, cum
uellct filiorum alterum honore infignemefle , docuiffe eum initiandi cere-
monias , quas haud fas eft audire nifi initiatos» Videtur autem hic pri-
mus hofpitesinitiaffe: ex que ea re ceremonias reddidiffe celebriores. Cad-
mum deinceps Agenoris Europam quarrcntem,cum ad eos peruenifiet, pe^
ceptis cerernonijs , Hermionem duxiffe uxorem , lafij, non (ut Gr^ei fa-
bulantur) Martis fororem. Has nuptias i dijs primum celebratas ferunt : Ce-
reremep in gratiam laftj ei ex frumento panem attuIifie^Mercurium lyra, Pal-
ladem decantatum monile, peplum 5 ac tibias. Eledram uero magnae deorum
matrisfacra celebrarioftendiffecumcymbalis,ac piallentiumtympanis. Et
Apollinem quippe cithara ufum,6(r Mufas tibijs, ceteros deos plaufti niq3tia-
rum iucunditatem auxilTe tradunt. His acf^is,Cadmus iuxta oracujfi reipofum
condidit in Boeotia Thebas. lafius fumpta uxore Cybele genuit loorybantu^
Verum ad deos transktolafio, Dardanus Cybele acCorybantus (aera dec?-
ruin marris in Phrygiam detulerunt. Ceres primo nupta Olympo genuit AI
cern , deam^ Cybelem ab ie nominauit. Corybantus eos qui marris iacrifi-

ciiS}ncumbebanr,appellauitabfeCorybantas4DcfponditquocpTheb€mCl

has natam. Tibias infuper inde in Phrygiam traduxit, ac in Lyrneflum Mck
CL in] lyram ab Achillepofimodum fublata.ExIafio praeterea ac Cerere Plu-
tonem fabulae natum uolCrt. V erum confiat frumenti copiam in nuptrjs Her-
truonis ob lafij beneuolentia dono datam. Qu^de eiufmodi ceremonfis fin-
gulaiim traduntur , in arcanis feruantur, folis initiatis nota. Vulgata efi horu
deorum praefentia, atq^ in periculis mirabile prxfidium ipforum inuocatibu.^
numen.Effici quoc^ afieuerant horum myfieriorum participes, iufiiores,ma
gis pios,S<r prorftis meliores uiros.Ideocp uetufti heroes aefemidei qui prf cla
ri fuercjinitiarifummoperecupienmt. Nam Iaibn>Cafior,Pollux,Hercules^
Orpheus,his initJati iacris , fortunati in bello horum deoru fauore extiteruf*

DE CYRNO, ET

^ lydna» Cap^ -XT 1 J.

N Vnc ad Naxum ucniamus. Hanc primutn Strongykm diefiam, habita'
_ r« ntexhuiufinodt cauiaThraces.Fabulantur Boreos pueros fuifie Bu
tem, ac Lycurgum, no ex eadem matre fratres.Buces qui iunior erat,cum infi
dias paraflet fratri, re palam faefia nil afperius Lycurgus egit, ^ ut una eum in
fidiatoribus nauigfis fumptis,Butes nouam patriam cogeretur quaerere. Itacp
Thracibus periculi focijsaflfumptiSjper Cycladasad infulam Strongyleprofe
bius nauibus, nauigantes praedari cepit» Cum rarae apud eos cffcntfoemm^,
inultas exaltjs locis mari raptas adduxere.Cycladum quaedam omnino defer
tae erant,quxdam paucis incolis fultae. Quapropter alias regiones praedandi
gratia petentes, cum ab Euboea arccrentur,ad Thefialiam nauigarunr: ubi in
continentem defeendens Butes , cafu in iacerdotes Dionyftj circa monte Ar-
cadicequi dicitur Dryos, Orgia celebrantes incidit.His conipecfiis,quaedaab-
if (fh's in mare iacris con fuger unt,aliae montem propinquum petiuerc. Coro-
nis rapta ad Butg concubitum compuUa eft. Quod illa moleftius fereiWjCum

I

RERVM ANTI Oy A R V M L I B. V L 149

^ Dionyfij auxilium implorailetjButes in inianiam uerfus ,111 puteum fedei]ct
ens exipirauit.Reliqui Thraces altjs mulieribus raptis,in qucis clarior fuit U'
xor Aloei Iphimedea^eius^ filia PancratiSjininfulam funtreuerfi.HicThra
ces loco Butae alium regem infulae praefecerunt Agaflbmenum,cui ParicratP
dem Aloei filiam praeftantepulchritudinCimatrimonio iunxere* Verum an^
tequam regi defponderetur, duces eorum praecipui Sicelos atque Cetetus pro
P^ncratide mutuis uulneribus diflenfione inter eos orta^conciderunu AgaP
fomenus amicorum cuidam nuptui Iphimedeam dedita At uero Aloei EphP
altes at(^ Ochus filij ad inueftigandas uxorem filiam^ mifii, cum in Strongy
lem pcruenifientjThracibus bello fubadis, urbe^ obfeflajdefunda poftmo^
dum Pancratide^in infulaThracibus imperantes manierejappellarunt^ infti
lam Diam. Orta poftmodum inter eos regni contentione , cum ad certamen
defcendiffentjmultis utrinc^ cadcntibus,mutua occubuerunt caede* Ab inco^
lispoftea tanquam heroes culti Thraces qui fupcrfuerunt, cum annis poftea
ducentis infulam tenuiffent,ficcitate urgente eam deferere coadi funt* Cares
deinceps ex Samia aduedijinfulampoffi^derunt : quibus Naxus Palemonis
imperans, pro Dia ab fe cognominauit Naxondiic uir bonus ac praeclarus &
liuni reliquit Leucippa*Ex quo ortus filius Merdeus imperauit infiilx* The--
feus poftmodum ex Creta cum AriadneprofeduSjinea permafit infula. Qui
cum per fomnium Dionyfium fibfinifi Ariadnem reliquiflet, minitantem ut
diftec, timore percuifus muliere omifta, ex infula dftceftit, Dionyfius nodu
fuinptam Ariadnem in montem tulif,qui appellatur Dryos, Et is primueua^
nuit ut Deus ; tum quoqi Ariadne non amplius uiia eft* Ferunt Naxii hunc
Deum apud eos nutritunl,ob eam^reni infulam fibiacceptiftimam efte, Ny
fiademcpanonuilisdichNam loueni eorum fabulat tradunt, Semele ante par
tum fulmine ida^fumptum in femore infanremjUt clam lunoneeffet, ufqjad
pat iendi tempus ablcondifte : inq^ Naxo infula natu filice Coronidi Clicdi^
loci nymphis pr^ebuifte educandum. F ulmmaffe aurem ante partum Semele,
^ ut non ex mortali, fed ex duobus dijs ortus eueftigio fieret im mortalis* Inco^
iis ueroob Dionyfij nutriendi curam gratiaffuntreddi£aj,felicitate infulae,
utclafle pr^ftaret praebita* Nam primi a Xerxe deficientes, 5 f clafte eum op*
pugnarunt, & apud PlateasinacieoperaeoruminOgnisfuit* Vina praeterea
habent precipua, indicium haud paruum Dei erga infulam affedionis. Hanc
Synien antea didam, cum eftct cultoribus defei ta , primiim cum Triopo ad^
uedi aduenashabitarunt.Horum duces Cithonius Neptuni filius, ac Symes,
a quo et infiila id nomen fortita eft,extiterLTnt,In ea poiimodum regnauit ad^
dita Gnidia? parte Nireus, Charopiatc^Aglaia? fiIius,fpeciofusadmodu, qui
cum Agamemnone ad Troiam profedus€ft*Confedo Troiano bello, infii^
lam ceperunt Cares: quo tempore plurimum mari poterant* Hificcitatein^
gruente fugientes exinruIa,locum quem Vranium dtcunt,habitarunt*Symc
manfitdeftrta, quoad Lacedsemontjs Argiuis^ad eam infulam trafeuntibus
habitata eft* Qiadam Naufus nomine, qui antea cum Hippothoo uenerar,
fumptisuoluntartjscolonisinSymen tuncinhabitatam primum tranfijnde"
inde nonnullos ducc Zucho ed nauigantes, communicata cum eis infula, fu--
fcepif.Eam coloniam a Gnidijs ac Rhodijs dedudam ferunt* Calydnam ue^
roacNifyro olim a Caribus poffeflaSjTettalus poftmodum Flerculis tenuit^
Anriphus deindePhidippus^ Cooru regis filfi , ad Ilium ab his infulis nauF
gantium duces fuere*Tiim uerd aTroiaquatuor Agamemnonis nauibusad
Calydnam aduedi,immixti^ accolis,ibidem perrhanferunt* Pnfeos Nifyri
incolas terr^niotusabfumpfit^Peftedeinceps afflidainfulajcd coloniam mP
fereRhodij*Carpathon primi inhabitarunt quidam Minois milites, quo tem
pore Graecorum primus maris imperio potitus eft*Multis poftmodum fecu^
lis lochus Dimokontis Argiims genere^ igxta certum refponfum, coloniam

n 5 inCar^

‘ ' A ^

in Carpathum dcduxif^Rhodus infula primum inhabitata €ft ab ijs quos Tei ^
chinesappeliat/ecundu fabulas Martisfilios^Ferturfane, eos una cum Chal
pharna Oceani filia nutriffeNeptunum^ab Rhea illis datu. Fuiffe quocp eos
aiunt quar undam artiu inuentoresjalia^ ab ipfis utilia permulta in ufum ho^
minum deducfia. Statuas infuper deoru fabricafie primo^quaedam^ antiqua
eoru nomine figna fuiffe appellata. Nam apud Lydios Apollo T elchmius,
lunoacnymphaj apud lalyliosTelchini^^apudCamiraeos luno Telchinia di
cuntur. Incantatores etiam uolunt eos fuiffe, & tanquam magos:nubes,im^
hres, grandinem, niuem inducere : ac mutare proprias formas , eum uelknty
foliros Jnuidi quoq? in docfirinas artium extitere.*

DB RHODO, ET JIS OXV ^E DE

ca JibulofijinintuTi^ Cap^

N Eptunusiam uir , ex alia Telchinum forore ab fe dilefla genuitliberoSy
mare&ieXjfoemellam unicam nomine Rhodon : a qua dC infula cogno-
minata eft. Fuerunt in eaparte infulae qu^ ad orientem pertinet, Gigantes,
quo tempore louem ferunt expugnatis Titanis Imalig nymphas amore captu
tres ex ea fuicepiflepueros,Sparteum3Saturnum,Cytum.C^iorum aetate tra-
dunt Venerem,cum ex Cithero Cyprum peteret,aditu prohibitam a Neptu-
ni filqs, claris admodum,atcj animo elatis : eacp re turbatam deamjCOs in inia*
niam ab ieuerfos ad egiffe, ut matrem ui cognoicerent,multis^ incolas affice-
rent cakmitatibus.QuajNeptunus peripiciens, filios ob rei pudorem luffb-
dit in terram : quos orientales d^mones appellant. Aliam in mare proieefiam
uocauitLeucotheam : cui immortalium honores incola? tribuerunt.Poftmo
dum Thelchinis futurum pracuidentibus diluumm,reiicfia abierut infula. Ly-
cus deinceps cum in Lycia ueniilef, templum Lycij ApolIinisponeXanthu
fluuium erexit.Fa(ffo diluuio, ca?teri quidem aqua deleti funt,Iocis iniule pia
nis ob pluuias in modu ftagni redaefiis : pauci,& in his louis filij,qai ad mon
tes confugerant, euafere.SoI fecundum fabulas Rhodia amore captus, infula ej
aqua amora Rhodam ab ea dixir.^ Verum id conftat,cum a primordio infula
referta paludibus admoduhumida effret, Solis calore arefadfos humores, ter-
ram fertilem reddidiffe. Ab eo autem genitos ieptem numero, qui diefii iiint
Heliades.Cum alq pr^terea indigetes populi infulam inhabitarent, exiftima-
tum eft, infulam Soli keram eflPe. Rhodtj quocp poftmodum Solem pra? dtjs
canteris coIuerunt,tan^ fui generis aucfiorem.Traduntur filtj,Ochimus, Cer
caphus, Macer, Ac'finus,Tenages,Triopas,Candalus,filia una Eleefiryone t
quae adhuc uirgo funefia eft uita, heroicos pofl: obitum honores a Rhedijs for
tita.Cum iam uiri efflent Heliades , Solem ferunt dixiffe,qui Mineruae primu
facra feciflfentjapud eos dearri futuram. Quod idem cum Athenienfibus prae-
dictum eflet, aiunt ab Heliadibus om iifo propter feftinantiam igne, immola
tahoftiajCecropem Athenienfium regem poftmodum accenfo igneiacrifi-
cafle. Ex quo hucuftp mos huius facrifict) iolum in Rhodo perieuerat t ibiq^
permanfit dea.- Haec de Rhodtjs prifei tradunt : in queis eft Zenon, qui eius
fnfulae gefta fcripfit. Heliades peritiffimi omnium, fed maxime in aftrologia
fuerunt. Addiderunt quocp ad nauigandi artem permulta.Situm infuperter-
rae confcripfere.PraeftantioT inter eosTenages fuit, a fratribus ob inuidia oc-**
cifus. Qua re nota, caedis participes aufugerunt, Macer quidem in Lesbum,
Candalus in Coon : Actis ad Aegyptum tranfiens , in patris honorem Solis
condidit ciuitatem , a quo ad Aegyptios aftrologisc notitia traducta eft.poft-
modum Grxeia diluuio oppreff&,cum plurimi homines periirent,& literarut
quocp monumenta deleta funt. At diluuij expertes Aegypti) jaftrologiae arte
funt profecuti.Qiia in re cum Graecos ob literarum defectum anteirent, accF
ditjUt primi Aegy ptij crederentur aftrologtae cxtmffe repertores.Eodem' pa«^

ctocum

J

RERVM ANTICi.VARVMLIB, Vh ifi

A (Sof^mab Athemenflbusurbsnomme Sai' in Aegypto fmffetcondifa, ^
haecquocp propter diliiumm exhommum memoria delapia eft^Hanc ob cau
(amexiftimatmultispoftieculis, Cadmum Agenorisfilium, primum literas
in Graeciam attujjpe^ Atc^ ideo Grsecos quadam comuni ignorantia dud:oSj
iiterarum inuentionem illi acceptam tribuiffe* At uerd Triopas in Cariam
nauigas, promontorium tenuit , ab eo poftmodum T riopion cognominatu;
Reliqui Solis filij qui procul a culpa caedis erant^permaniere in Rhodo^habi-'
tantes in lalyfo^ubi dC urbs condita ab eis eft nomine Achaia* Horum Ochi'
mus natu maior regnu tenens, uxoremEgetoria loci nympham duxit, ex qua
genuit filiam Cydippen, Cyrben pofiea appellatam* Qua Cercaphus frater ia
uxore rumpta,in regno fuccefllt* His uita funeff is , filfj tres regnu cepere. Lia
dius,IaIyius 3 Camirus*Inundatione deinde aquaru iecuta, Cyrbe deierta cuL
roribus fada eftjpfi patriam inter fe partiti, quilibet ciuifate fui nominis coa
didit* Poft ha?c Danaus ex A egypto cum filiabus aufugies , in Lydiam Cypri
appulit : fufeeptus^ ab incolis erecffo Minerua^ templo,fiatuam ingente de^
dicauit*Hoc tempore Cadmus ad perquirendam Europam miflus,uehemenfi
tiiadatustempefiate in Rhodumuenit : ibi^ fuicepto antea dum fludibus!
agitaretur uoto,^dificauit Neptuno templu feius^ curam Phoenicibus quP
bufdam ab fe in infula relicffis,quilalyftjs permixti cum eis permaferejdemaa
dauitTx his poftmodum iacerdotes qui faciundis praeeiTentfacris, ex fuccep
fione manarunt* Cadmus Mineruam Lindiam ornauit donis: in queis olla
fuit aerea admodum confpicua,antiquo more fabrefada* In ea lireris PhoenP
ceis,quas aiut primum ex Phoenicibus in Graeciam allatas, appellatas^ Phoe^'
niceasjinfcriptum erat, terram Rhodiam a ierpentibtis uaftatum irfC^iapro'
pter Rhodtj poftmodum in Delphos fciicitatu mifere, quo pado id auertere'
tur malumtRefponfiim Apollinis praecepit,ut Phorbaiitem cum focijs in in-
fulam aieifeerent* HicLapithi filius cum pluribus erat in Theffalia focijs pa-
triam ad habitandum quaerens : ac cito iuxta Dei relponfum,Phorbanti pars
B infiil^ ad habitandum conceflaeft* Cuius uirtute deletis ferpentibus, liberata
eft eo timore RhodostFuit hic in ceteris quocg rebus uir bonustunde & poft;
obitum, heroum meruit honores^His adis, Althemenes Catatrei filius, Cre-
tenfiumregis,cum oraculum dequibufdam feifeitaretur , refponfum tulit,ia
fetis efle,ut pater ab eo interficeretur Euitare fata cupies,fpotc cum plurimis
uoluntarrjsabijt ineam Rhodi oram quae Camiros dicitur: fuper^ Achaby-
rum montem loui templum conftruxit,Camiraeum appellatu: quod & nunc
quo(j (iiper excelfum montis cacumen pofitum , unde Creta confpici poteft^
praecipuo habetur cultu* Habitabat Althemenes cum his qui eum iecuti erat,
in Camiro, praecipuo incolarum honore habitus* At pater Catatreus,cui nuL
la erat alia proles maicula,fi1rj,quem praecipue amabat, adus defiderio, profe-*
dus eft in Rhodum,rapiendi nati,eius^ in Cretam deducendi cupidus* Ve>
rum ui fatorum, quae fuperari nequit, urgente, cum nodu in infulam defeen-
diflet , orta inter ftios loci^ incolas contentione ac pugna, Althemenes fuis
auxilio accurrens,iaculo inicius patrem occidit* Qua ex re Althemenes dolo
re ingenti perculfus , cum tantae uim calamitatis ferre non pofref,fugiens ho-
minuconfortiaacfermonesjfolus^per deferta inuia^Ioca aberrans , dolore
confumptus expirauit* Cui a Rhodfis poftmodum honores heroum impenii
funt*PauloanteTroianum bellum Tlepolemus Herculis fiIius,ob Licymntj
caedem ab fe inicio interfedi, ex Argo fponte fugiens,fecundii oraculi reipoa
(iim quod fuper colonia deducenda conjruluerat,cum certis populis tranfeen-
dit in Rhodum : ibicp ab incolis fiifceptus habitauit* Fadus deinceps infulae
rex, & patriam omnem reddidit infignem, &: iufte imperauit* Inde ad Ilium
cum Agamemnone profedus eft,regni adminiftrationeButae,qui ex Argii
cum eo iugeratjpermifla Js uir bdio clarusdn agro Troiano defundus eft;

n 4

DIODORI SICVLI

T>U C HERRONESO:, QlVAE RHO^

do oppoflta Gap*> IIIE

C \ Vomam RhodienOum rebus, Cherronefi, quilocuflis oppofitus
2 quadam funt immixta, haud ab re cefemus 5(1 ipfa literis tradere^Cher
roneias olim,ut nounulii tradunt , a natura loci qui lilhmos dicitur t ut ueio.
fcripferunt ali),a Cherronefo qui eis impcrauit oris^nomen traxit* Haud mul
to poli huius imperium,uolunt Curetes quinq^ ex Creta c6 transfretaffe, illo-
rum pori€ros,qui ab loue Rhea orti iiint, incp Id^is montibus Cretas edu-
cati* Hi mCherroneiumhaud parua claflenauigantes, Caresin ea habitantes
€xpulere,omnem9 eam fabaciam patriam in quiiic^ diftribuerut partes, con
dita a quocp eorum fui nominis eiuitate* Paulo ucrd pofi Inachus Argiuoru
rex amifla lo filia, Cyraum preiiantem ducem cum haud contemnenda clafle
ad eam inquirendam deftinansjreditu abfc^ fiha mterdixiu V erum cum diu-
tius uari]s peragratis orbis locis, incafsii quaeOta effet, ex Caria Cherrenefum
contempta patria petivit t deinde partim fiiadendo,partim cogendo quorun-
dam locorum rex facftus eft, ciuitate ab eo nomine luo condita^ V tiiitari pu-
blicae intentas, magna gloria apudfiibditos uixinT riopas deinceps contami-
natus c^de fratris, cum in Cherroneium periieniflctja MclifTo rege caedis piir
gaSus,taTheflaliam tranfijt, Deucalionis filtjs belli pr^fidio futurus* Pulfis
mde Pelafgis, agrum Doreon fortitus eft* Cum templum Cereris euertifler,
cius materia abufus eft ad regiae conftrucftionenulgitur incolarum odio con-
trado ex Theilalia fugiens , cum populis qui fecum nauigarant , in Gnidiam
uenit: in qua & urbem condidit fui nominis Triopiam^ Inde profedus,^
Gherronefum cepit, ei contermina plurimam Carise partem*- De Triopas
genere pliires feriptores poette^ diflentiunt*Nam tradunt quidam, ipfum ex
Canace^Aeoli filia Neptuno^, alq exLapitho Apollinis Scibecg Penei ortu^
Eft inCaftamo Cherronefi templum iandu Semidea?: de qua cum multa ua-
rieferantur , haudfilendumuidetur* Verum nos id quod magis increbuit,
quod^conrentiuntaccob?,referemus* StaphyloacChryfofteodaefuiftetra'
dimtfiliastres,Moipadiam,Rheam, Partheniam* Rheam ab Apolline com-
prefiam, grauidam efie fadam * patrem iratum, tanquam ab homine corrup-
tam filiam,m arca inclufanijin mare deiecifle : qua? cum in Delum appulificf,
filium genuit nomine Anium* Mulier praeter opinionem ialutem affccuta,
mfantepoftpartumfuper Apollinis altare pofito, Deum orauit, ut fi ex eo
eflet genitus, puerum ialuaret* Apollinem dicunt abfeondiro infante eius edu
candi curam cepifle : dodumcp deinde diuinandi artem, magno holiore affe-
ciffe* At uerd Molpadiam Partheniam^ Rhea? fbrores, patris cuitodientes
uini amphoram paulo ante inter homines reperti, ibmnus oppreflinlnrerim
nutrita apud eas fus, thalamum ingrefla , uini amphoram fregit* Quo di fti-
pato, uirgines patris iracundiam uerita?, cum ad littus confugiffent , c faxo ie
in mare pr^cipitauere* Apollo in earum fororis gratiam , manibus fu-
(ceptasjin Cherronefi urbes incolumes detulit* Parthenia? in Bubafto Cher-
ronefi diuum honores habiti, phanum a?dificatum* Molpadia in Caftamu
accedens, praedicatione ApolIinisSemideadida,apud Cherroriefios in ho-
nore fuit* In eius facris , propter caiiim qui ex uino accidit , melicrato libant»
Tangentem uerd aut edentem porrum , nequaqua fas eft templum ingredi
Adeo autem poftmodum Semidea religio excreuit,ut no incola? folum , fed
externa quocp gentes ad id templum proficifcerentur,{acris donis^ egregijs
deam colentes* Quod uerd maximum habetur , Peria? imperantes Afia? cum
omnia Greccoru loca iacra expilaffent, Iblum huius Semidea? templiM inta-
dum Iiquere*Latroncs infuper lingula rapietes, hoc folum haudqua$ muro

B'

RERVM A NTIQ.V AR VM LIB» VI,

A dndlumjUtabfcp penculo fpoliari queat ^ muiolatum fmunt^ Huius reicau^
fatn traduntjde^comunem in omnes beneficentfam.Nam dC aegros p er fom"
num curas morborum docet, dC multis mfupcr fanitatem defpcrannbusfalu^
tem praebeu Mulieres praeterea parturientes a laboribus ac uitae diicrimine
haec liberat dea.Quo fadum eft,ut plurimorum qui fiilutem affecuti funt,do>
nis refertum templum exiftat^nec^ cufi:odibus,ne(^ mo2ntjs, ied religione tu^
tum*Et de Rhodo Cherronefo^ had:€nus*Nunc ad Cretam tranfeamus^

DE CRET^, ET IIS QJ^^E DE •

ea fibulo fefh-untur,uf^ ad iuniora tempora*

Gap, icy,

\ fi

a Vi prius Cretam inhabitarunt antiquiffimi,dicuntur Ethebcretae indi
getes fuiffe, Horum rex Cretas fuit, plurimarum in ea infula reru qu^
ad uitam mortalium conferunt.inuentor* Plures quocj deorum apud eosfa^
bulantiir extitiile, quos propter beneficia hominibus impenia,ut deos pofte^
fi coluerunt: de quibus fingulatim recenfebimus , eos imitati qui Cretenfium
gefta cofcripiere^ Primi^qui quidem memoriae tradantur, in Creta circa Idam
habitaruntjldgi Da(fiyliappellati.Hos quidam centu fuifle numero traduntt
alrj decem, qui eonomine uocati funr,ob parem numeru manuum digitoru:
in queis eft Ephorus^ Volunt nonulli Id^os Dadylos ex Ida,qu^ eft in Phry
gia,extitifle:inde^ cum Mygdono tranfcediffe in Europa^ Diuinandi quocp
arte peritos, docuiffe cantu, initiationes,acmyfteriaJn Samothracia uero ma
gnam fiii admirationem praebuere incolis:quo tempore Orphea ferunt inge^
nio ad poefim melodiam^ praefianti, horum difcipulum primum ad Gr^cos
initiandi morem myfteria^attuliffe Jdei Dadyli traduntur ignis ufum,ac ae^
ris ferri^ naturamjquo^ modo fabricarentur , in loco quem Berecynthu dP
cunt,inuenifle,Cum magiiorum bonorum generi hominum haberentur au^
^ dores, immortalium honoribus donati funt.Scribunt etiam, unum ex eis ap^
pellatum Herculem : qui cum gloria excelleret , Olympia inftituerit certamP
na«Pofteros uerd nominis fimilitudinedudosjefie opinatos,ab Hercule Alc
menae ea certamina inftituta^ Horum afferunt antiquitus &: nunc ufcp extare
ueftigia, quod foeminae plures ab hoc deo cantus quofdam fumant, ac fuper^
ftitioia quaedam faciant : tanquam &: ipfe incantator extiterit, & initiationi-
bus deditust At haec, plurimum aliena iiint ab Hercule qui eft ex Alcmena or
tus^Poft Id gos Dadylos iecuti funt Curetes nouem,quos quidam ex terra ge
nitosuoIunt,alq progeniem Idaeorum Dadylorum^ Habitafle autem in
montibus acconuallibus arborum plenis, tcdaacindumeta quae natura pr^-
beret,nondum repertis domibus,habenteSt Cum prudentia eminerent,muP
ta ad uitam utilia ab eis inuenta funt» Nam primos omnium greges coegifle,
aliqua que manfuefeciffe pecora : mellis infuper, & iagittandi uenandi^ mo-^^
dum induxiffe perhibent»Hominum quoi]p coetus ad communem uit^e & le-
gum diiciplinam illos inftituifle ferunt» Reperiffe infuper enfem, galeam, ac
cum armis faltandi morem : quorum ftrepitu permagno Saturnus deceptus
eft» Aiunt praeterea, louem clam Saturno ab Rhea matre datum his fuifle nu^
triendum : de quo cum fingulatim feripturi fimus, paulo altius narratio repe
tenda eft» Tradunt, Cretenies Curetum tempore Titanas in Gnofia habitaf-
jfe: ubi SkT nunc quoc^ fundamenta uifuntur domus, in qua educata Rhea eft,^
atep antiquum cuprefforiinemus* Fuiflfe autem fex numero uiros,foeminas
quinc^, ex Cosio SC Terra natos,quidam tradat» Alij , ex una Curetum matre
Titeataqua StTidnomenfumpferc» Mares quidem fucre,Saturnus,Hype^
rio,Conis, Iapetus, Creius,poftremus Oceanus» Horum forores,Rhea, Ther-
mis, Thciist H; pwmes alicvji ws quae u&i hominu effet

)

, DIODORI SIC VLI

inuentoresjhonores nometi^ fempiternum adepti funt* Saturnus natu ma-
ior res: faduSjhomines ex agrefti inculta^ uita ad mores leges^ et humanio- *
rem cultum deduxit.Qiia cxcaufa.cum magna eflet apud omnes famajplura
orbis loca pcragrauit.exhortans ad iuftitiam Ungulos, dC animi uirtute t obc^
eam rem iubditos fuos bonis moribus inftitutos reddidit probitate felices,
Imperauit maxime ijs qute ad Hefperum pertinent locis, maximo in honore
apud omnes habitus. Ideo ufcp ad pofteriora tempora & a Romanis Cartha^
ginenfibuscp.ac alijs proximis gentibus ceremonix facra^ praecipua Satur-
no fiunt. Multa uerd loca ab eo nom en fumpfere. Et cum legibus homines
obtemperarent,nulla iniuftitia apud eos erat , fed omnes eius imperioparen-
tes,fumma cum uoluptate felicem uitam agebant.Horum teftis eft poeta Hc-
fiodus,qui eadem in fuis carminibus affirmat. Huiulcemodi Saturni fabula:
feruntur. At Hyperion Solis ac Lung aliorum^ aftrorum motuSjhoras^ pri
mumfummacuraobferuatione^ ab fe percepta, caeteris nofcenda tradidit i
ideocR horum parens rtOminatur,ueluci ipforum naturae contemplator. Ex
SaturnoacPheebe orta Latona eft , exiapeto Prometheus, quem nonnulli
feriptores tradunt ignem ab dtjs furtO fublatum hominibus dedifle.Sed ab eo
conUat illa,quibus ignis alitur, reperta. Ex T itanibus uerd Memoriam tra-
dunt loquendi modum adinuenille , ac rebus impofuiffe nomina i licet a qui-
bufdam ea Mercurio tribuantur. Huic quoc^ deae rerum memoriam , a qua
&: nomen fortita eft,affignant. Themim tum diuinandi artem^tum facra cul-
tusqj deorum introduxifle dicunt : ea' que quae ad bene uiuendum,&: pacem^
pertinent oftendilTc. Ideo^ conditores legum , fecrorum^ cuftodes , eos qui
deos colunt,& hominum leges feruant,di<ftos, Apollo quidem traditur, cum
eirctrerponfadaturus,Themimconrulerefolitus,tanquamdiuinandiartisin
uentricem.Hi Dei quoniam in plurimis profuerunt mortalium uit»,non fb-
lum immortales honores adepti funqfed primi Olympum poft obitum habi-
tare exiftimati funt.Saturnus ac Rhea Veftam, Cererem, Iunonem,Ioucm,
Neptunum ac Plutonem genuerunt. Horum V efta ftruduram domus inue
nifle fertur, lupiterpoftmodum apud omnes ferme homines ob hoc benefi- ®
cium honorari eam,facrisi^ coli uoluit.Ceres,frumenti,quod forte inter alias
herbas nafcebatur ignotum exteris , prima ufum aducnit : docuit^ homines
nafcendi feruandi^ et ferendi modum. Eft autem ab ipia frumentum,ante gc
nitamProferpinamrepertum. NarnpofteiusaPlutoneraptum, frumenta
omnia tum in louis odium, tum propter dolorem filix incendiffe ferunt. Sed
ea inuenta 8C reconciliatam effe Ioui,&: Triptolemo frumenti dedifle femen,
niandaire&,utcum omnibus id donum participans,modum feminandi mon
liraret. Traditur a nonnullis,illam leges quoque dediffe, quibus homines iu-
fte uiuereafluefterent t unde 6«: legifera dida eft. Et quoniam maximorum
bonorum caufa humano generi extitifleqab omnibus non folum Grxcis,fed
barbaris quot^ ,Iad quos frumenti peruenit ufus, honoribus laeris^ folenni-
bus ac celebritate prxeipua colitur. Nonnulli de frumenti inuentione fccus
fentiunt , penes fe eam primo deam apparuifle,frumenti^ naturam & ufum
penes fe repertum aflerentes. Nam traditur ab Aegyptqs, Cererem 8C Ifidem
eandem effr deam,primam 9 in Aegyptum attuliffc frumentum, Nilo Aegy
pti campos irrigante,omnim regione ad ferendos frudus optime fita. Athe-
nienfesquamuisinuentionem frumenti fateantur , uolunt tamen aliunde ili
Atticam delatum : locum^ qui id primum donum fufceperit,Eleufmam ap-
pellant : eo quod ab altis id femenad eam oram fit apportatum. Siculi, quum
infula Cereri ac Proferpinx facra exiftat,xquum cefent,fr umenti ufum ei pri
m (im patrix fuiffe oftenfum, quam in primis amarit. Haud enim uerifimilc
eft, eam regionem quam ut propriam Ceres admodum frudifcram prxftitif»

fet , poftremam huius benefiefj participem effecifle ; pr*fertim cum fn ea

infula

RERVM ANTIC^VARVM LIB. Vt W

A infula 5 C filiae raptus contigiflet^ &f frugum eflet fertilfs,ubi etiam (ira (ponte^

E rout poeta traditjnafcantur hordeum ac frumenta* Sed de Cerere hacSenus^
)e dijs ucrd alijs ex Saturno dC Rhea natis, Neptunus feeundu Cretenfes prf
mus, nauigandi arte inuenta claflTem inftituit , eius^ praefedus eft a Saturno
fadus, Quapropter traditum eft pofteris,Neptunum imperafle mari, facra^
ci a nauigantibus facfta* Addunt etiam,Neptunum equos primum domuifle,
artem^ equitandi ab iilo traditam : ex quo Hippius fit appellatus*Plutonem
uolunt,(epulchrorum,funerum,atq^ honorum qui mortuis impenduntur,u^
(um introduxiffe, cum antea nulla earum rerum apud homines eflet coiiietu^
do^ Quaecaufa extitit,utuitafuncftis dominari exiftimaretur,antiquitate illi
huius curse principium tribuente* Delouis genere atcp imperio dubitatur^
Nam quibufdam placet, poftquam Saturnus ad deostranftjt,fufcepiflere>
gnum,noniii patrem expuliffe : iuftecp & legitime regno potitum* Aln Sa-
turno uolunt in ortu filtj refpofum, fore ut ab loue ui regno pelleretur* Quae
res Saturnum impulit,ut filios fepius perimereuld aegre ferens Ceres, cum uf
ri animus placari non poflet, louem in Ida ab fe editum clam nutriendum Cu
retibus, iuxta Idae montem habitantibus, dedit* Hi in antrum ad nymphas,
commendata illis infantis cura,detuler unt. Lacfte capr^,quae Amalthea dicfta
eft, melle^ educatus eft* Multa infuperlouis tum generis tum educationis
aiunt in ea infula extare ueftigia* Nam cum a Curetibus infans ferretur , tra-
dunt, Omphalum iuxta fluuium Triconum ceffifle J ex quo dC oraillaabeo
quod accidit , deo facra, Otnphalia cognominatur ,& propinquus ager eft
Omphaliosappellatus*lnldaantrum,ubinutritus dicitur, iacrum cG.dC circa
illud prata manent intacfta* Verum quod de apibus mirabile dicftu tradunt fa-
bute,minimeuidetur prcetcreundum: louem fcilicet in fempiternam amoris?
erga eas memoriam,iliarum colorem immutafte , in que aeris uertifle aurati;
C^uamuis autem locus is admodum excelfus, afper^ fitu,uenas quoq? agita>
tus, niuibus fit infeftus : nullo tamen apes incommodo autmoleftia afficiunt
^ tur*Caprxquae eum nutrrjt36t: alij funt honores impenfi,& locus eius eft Ae-»
giochus uocatus* Adolefcentiam egreffus,in Ida ubi genitus eft,ciuitatecon>
didir,cuius poftmodum deftrucft^ etiamnu extant r€liqui^*Exc€flit hic Deus
fortitudine SC emeteris uirtutibus omnes* Accepto enim poft Saturnu regno,
maxima plurima^ contulit ad hominum uitam* Primus omnium iuftitiam
docuit mutuo feruari inter mortales, omni ui atep iniuria remotis*Lites ac con
terniones iudicio auferens, fingula quae ad bene uiuendum ac pacem pertine
rent,fummaopeprocurauit*Bonos aduirtutem exhortatus eftumprobos ti-
more coercuit,ac poena*Omnem pene orbem circumiens,bello impijs ac prg
donibus indicfto,a:quitate ac leges introduxit* Per id tempus dC Gigantes ab
eo fublatos aiut : in Creta quidem Miiinu,in Phrygia Typhone* Ante pugna
quae cum Gigantibus in Creta habita eft,Iouem facrificafle dicunt Soli,Coelo
ac Terrae bouem*Qu2e facra louem fore fuperiore portendentia, primum uP
tcSydC ab hoftibus defecftione,tum finem belli futuru monftrarunt* M ufaeus
quippe ab eis deiciuit , ob^ id ei honores tributi : a dijs aut omnes hoftes caefi
funt* Sed dC alios quoc^ dtjs praefidium belli tulifle aduerfus Gigantes coftaf^
Macedones quidam circa Pallenem,in campo quem olim a loci conflagratio-
ne Phlegraeum , poftmodum Cymeu cognominarunt:animaduerfum eflTe ab
loue in Gigantes ob eam caufam dicunt , q? magnitudine ac robore corporis
confifi,aduerfi^ legibus, &: multa egerint in homines iniufta , dC propinquas
gentes in feruitute redegerint,bellumcp his intulerint qui ob fingularia in oes
nationes beneficia Deifint exiftimati* Feruntur ab loue non fblum imptj ne-
farij^ deleti, fed etia dtjs heroibus^ ac hominibus benemeritis honores im»
penfi*Proptereius beneficentiam,impertj^magnitudine,omniumconfenib

&C regnum perpetuu tributum habitatio in Olympo^ Sacrificia infuper

DIODCRISICVLI

ilii fiipcf cseteros ftatuta^Poftea uer 6 quam in coelum delatus efl:,nicmoria no A
tnmis eius animis hominum in quos beneficia contulit, adeo infixa permafir,
ut omnium quae in Coelo fierent^uelut imbriumjtonitruum^ac fulminum, cae-
terorumqj eiufmodi potens exiftiinaf etun Itac^ quod uitae caufa hominibus
effe uideretur, cum frudus terrae ad maturitatem perduceret, louem dixere t
patre uerd tum , quia finguloru fufceperit fumma cum beneuolentia curam,
tum quia tanquam dux hominibus extiterit rede uiuendu Imperator ac rex,
ob imperij amplitudine: coniultor ac prouidus^prOpter confulendi pruden^
tiam appellatus eft^ Tradunt etiam Palladem in Creta ex loue apud fontes
Tritonis fluminis ortam , ex quo Tritonia didat 5C nunc quO(^ apud eos fon
tes ubi nata eft,huic deae iacrarunt^Fabulantur praeterea, nuptias louis dC lu^
nonis in ora Gnofiae fluuio Thermo proxima,ubi nunc templum eft,fadas :
iacra^quotannisiandeabincolisfieri, nuptias prout olimfadae traduntur,
reprseientantibus. Ex loue cretas uolunt V enerem , Gratias, Lucinam,Dia '
nam,5C^ eas quas dicunt Horas, Eunomiam,Iuftitiam,Pacem, Palladem, Mu
ias : deos uerd , Vulcanum,Martem, Apollinem, Mercurium^Horum cuilP
bet , ut perpetua apud omnes uigeret memoria , ab fe inuentorum geftoru^
lupiter laudem 6C honorem tribuit* V eneri nanqg maturam uirginum
tem, aliarum^ curam rerum,quae nunc etiam circa nuptiarum facra ac foede^'
ra in eius cultum celebrantur,dedit*Sacrificant autem omnes prius loui per^
fedori, lunoni^ perfedrici : quoniam hi primi duces inuentores^ omnium
cxtiterunt* Grattjs, qu^ ad oris ipeciem, ac partium corporis formam deco"
rem^ ij 3 cdent,inluper benelicij ^ gratiae retributionem * Lucinae parientiu
curam, officium^ eorum quae parturientes perferunt : unde 8C in partus dP
(crimine ac difficultate hanc mulieres praecipue inuocant deam* Ad Dianam
tradutinfantium,acciborum,quos id aetatis poftulet, officium pertinere: qua
cx caufa puerorum nutricem uocari dicunuEarum quas Horas dicut, datum
cft fuum cuicp munus ad uitae cultum, 8C mortalium commoditatem* Nil c>

^ nim eft uitae hominum ad felicitatem comparandam utilius,quam leges,iuftP g
na,acpax* Palladi olearum oleicp educendi inuentionem tribuunt* Nam an
te imius deae ortum erat haec arbor cum alrjs iylueftribus immixta* Olei ufus
aberat,cum effet ignota*Haec olei exprimendi modum inuenit* Addunt ipii
quot^ ueftium apparatum, gdificandi artem :multa^ praeterea uolunt in cg
teris artibus hominibus profuiffe* Nam 8C tibias , earumcp cantum , & plurP
ma inftrumeta ad uaria opificia, ex quibus operaria dida efl:,adinuenit* Mu
fis apatreconceffa eft literarum inuentio, dC carminum : quae poefis appella-
tur ratio. Nam qui dicunt,Phoenices^a Mufis perceptas literas tradidifle poft^
modum Graecis , ij (iint qui cum Cadmo in Europam nauigarunt : ex quo a
Graecis literae Phoeniceae appellatae iunt* Verum Phoenices a primordio noit
literas inuenifleuolut, fed earum formam tantum immutafle : eafeliterarum
forma cum plurimi homines uterentur,hoc cognomine uocatas. Vulcanum,
ferri, aeris, auri, argenti, omnium^ quae igne fabricantur, artem inuenifle fe^
runt,eam^ caeteros docuifle. Quapropter harum rerum opifices omnes uota
(acra^ huic deo maxime facientes, ignem in aeternam memoriam iufcepti be-
nefici] V ulcanum uocant* Martem fabulae tradunt, primum fabricatis armis
armafle milites,pugnandicp ac certandi morem induxiflc:eos qui dijs aduet-
fi eflent, interficientem* Apollinem cithar^,cius^ muficae inuentorem ferit*
Medicinae iniuper ftientiam diuinandi arte perceptam, qua olim infirmi e-
rant morbos curare foliti,primum attuliflfe. Arcus infuper , iagittandi^ eXti-
tiffe repertorem. Qua ex caufa Cretenfes praecipue arcu deledati funt , quem
Scythicum nominarunt* Aefculapius cx Apolline atej Ariadne ortuSjpIurP
bus a patre in medicina perceptis,chirurgiam,et medelarum compofitionem,
radicum infuper uirtutes adinuenit* Adeo autem medicini artem extulit , ut

" - uelut

RERVm ANTIQ^VARVM LIB. VL tii

A uehit eius mueiitor &C auflor ueneraretur ♦ Tribuuntur praeterea Mercurio
praeconia, diffidiajaefodera quae in bellis fiunt» Praecones quocj adijeiun-
turjqui internuncij efle foIent,ob eam^ rem ab hofte tuti ♦ Vnde & ipfom
communem utrifq^ dicunt: cum ambobus utilitatis communiSjac pacis mu^
tu^ interpres exiflat . Meiiiuram infuperjac pondus , bC mercaturae quseftu
reperiffe affirmant, occulte^ inuicem peculandi modum»Praeco etiam deo^
rum traditur,nunciusq 3 optimus, quoniam mandata diligenter perficiat: un
de et interpretis nomen afTumpfitrno quod nominum aut orationis,ut qui^
dam tradunt, fuerit inuentorrfed quia diligentius quam caeteri mandata re-»
fcrat»Palaeftram cum introduxiire,6C ex teftudinis forma lyram adinuenifle
aiunt » Poft: Apollinis cum Marfya,qua bC fuperior fuit,cOrttentione,pofl:^
fumptam praeter aequum a uido poenam, poenituifle Apollinem dicunt : ci-»
tharae(^ effracl^is chordis, mufica aliquandiu abftinuifl[e,Dionyfium uitis rc
pertorem,uini^ conficiendi rationem, 8C frucl:uum in longiorem ufum fef-
uandorum curam 8C modum docuifie feribunt* Hunc in Creta exloue
Proferpina natum Orpheus tradit, inter initiationes a Titanis difeerptum*
Plures uero fuiffe Dionyfios, iam antea fcripfimus diligentiUs»Cretenfes ea
conieefiura hunc deum afferunt apud fe ortum, quod duae infulae apud eos,
finus qui appellantur Didymi,ab eb Dionyfi^,quod nulla alia in orbis par-
te fecerit, fint uocat^»ITerculem ex loue genitum multis annis ante eum qui
fuit ex Alcmena genitiis,fabulantur. Huius mater incerta eft.Hoc tantu coii
ftat,illum corporis uiribus praeftantiorem caeteriSjOrbem perambulaff e, de-
lentem miquos,SC feras beftias acmonftra domantem»lnui(ffus quoc^p abftg
timore in libertatem homines uindicauit* Quibus beneficfjs honores im-
mortalium ei funt ab hominibus impenfi * Qui uerb pofterior ex Alcmena
fuit Hercules,quoniani prioris uirtutes efl: imitatus,8C immortalitate aifecu
tus efi:,8C propter nominis fimilitudinem idem qui prior creditusff deo & iii
perioris gefla huic fuerunt ueri infeitia a dferipta* Afferunt quo(^,iuperioris
B Herculis operum,impenfi(^ honoris in Aegypto ueftigia efre,&^ ab eo con
ditam ciuitatem Britomartyn,quam Dicffynnam dicunt , in Creta genitam
ex loue ac Acharmide Euboli Cereris fili] » Ha^c retia ad lienandum inuenitt
ex quo bC Dictynna efl: cognominata, Cofiietudine Dianae utebatur: quod
caitfam praebuit , ut quidam Dicflynnam Dianam^ eandem eifeexiftima-
rent : quam deam facris templis^ Cretenfes coluere . Qui uerd Dicflynriam'
a retibus pifcatori]s,qu 2 efugerat,infequente coitus gratia MinoejUolut de-
nominatamjprocul a uero fentiunt»Non enim credendum uidetur,deam in
eam egeftatern compulfanijUt auxilia hominum imploraret, cum effetmaxt
mi deorum filia,Necp Minoem tantae impietatis culpare decet, praefertim cu
fuerit omnium confenfu habitus iuftus ubj^ probatae uitae» Plutonem natu
tradunt in Tripodo Cret^,ex Cerere bC Iafone»Eius genus bifariam ferunt ♦
Nam quidam uoluntjcum lafon terram feuerit, adhibita culturae diligentia,
adeo uberem percepiffe fru(n:um,ut qui id conipexerunt , a meffium fertilita
te illum Plutonem nominarint» Vnde bC a pofteris is cui cenfiis ilipereflet,
habere Plutonem exiftimatus efl:»Alij tradunt, Cererem aclafonem puerum
genuifle appellatum Plutonem: qui cultum uitae,pecuniascp coaceruare , ac
in uflis cuflbdire primus monfl:rauit,cum antea parua congregandae ieruan
dae^ pecuniae fuiflet cura » Haec de dqs,quos Cretenfes apud fe natos uolut ,
feributur. Sacra uero, honores,myfl:eria 3 ceremonias ab fehoepaeflo ad ali-
os arguut tranfiiiiffas. Nam ceremoniae quas Athenienfes omniu celeberri-
mas in Eleufina faciunt, quaecp in Samothracia, at cp inThraciajUnde eas Or
phcus^mpfifle traditur,fiunt,in Gnofb apud Cretam pnTca lege ftatuto^
celebrantur: quo palani efl:,eiufmodi ceremonias ab eis ad alias gentes fuil-
fc traducflas ;quae^ apud caeterosfecret e traduntur, eas palam omnibus nd

d fcedi

tsS I> I O D O R 1 S I C V L I

fccndi facultatem apud Cretenfes efle. Afferunt autem piares deorum ab ip A
fis profecSos^magna orbis parte ab eis peragratajbeneficos in genus huma^
num extitiffe^atcp ab fe inuetorum artem ufumcp docuiffe. Nam Ceres cum
in Atticam perueniffet^inde in Siciliam tranfr) trpoftea in Aegyptum , quib^
in locis frumenti ferendi cultum monftrauit: fummo^ propterea in honore
habita eff Venus in Sicilia commorata eft circa Erycem, in Cypro circa Cy^
therum ac Paphum, in Afia circa Syriam^Ob has peregrinationes Venerem
tum Erycinam, tum Cytheraeam,tum Paphiam,tum Syram incola appelia>
runt» Eodem modo plurimum temporis Apollo circa Delum ac Lycia Del
phumi^ ueriatus eft:circa Ephefum, Pontum, Pcrfidem 8C Cretam Diana^

Itacp a locis ac geftis eorum fumptis nominibus , hunc Delium ac Pythium
appellarut : hancuerd Ephefiam, Credam, Tauropoliam quocp acPerfeam,
cum ambo effent in Creta nati ♦ Colitur dC a Perfis plurimuhsec dearcuimy-
fteria inftituerunt barbari, quae ad hoc ufcj tempus Perfea dicuntur » His
jnilia dC de caeterfs di]s,quse longum effet reccnfere , traduntur» Longo poft
deorum ortum tepore plur es h er o es in Creta ferunt extitiffe: quorum nobs
liffimi Minois ac Rhadamanti fuerunt aetate, exioue ac Europa Agenoris ^
quam tauro deorum pro uidentia adueedam in Cretam tradunt, geniti» Mi>
nos cetate prfor regnauitin infula:in qua multas urbes , inter^ eas nobilio»
res tres condidit, Gnofiam in ea infulae parte, quae Afiam refpecflat: Vulcanf
am iuxta mare, meridiem uerfus: Cydonia in eis locis, qui Peloponnefo op>
pofiti,ad occidentem uergunt»Leges pr^terea multas Cretenfibus dedit,fr
tnuians eas abfein quadam fpelunca meditatas » Claffem iniiiper parauitt
qua plurcs propinquas infulas fibi (iibij ciens , Graecorum primus cft maris
imperio potitus». Cum cius magnum uirtutis aciuftiti^ nomen edet,,
tranfijt in Siciliam aduerfus Corcalum:de quo in Daedali rebus , cuius cauia
bellum mouit,fcnpfimus»Rhadamantum fcribimt omnium iuftiffimum, la^
trones quocp ac fceleftos uiros,ceteros^ improbos acriaffeciffe poena^Mul
tarum iniularu imperio potitus,magnam Afiae maritima partem tenuit , fin^ b
gulis eius imperio fe (ponte ob iuftitiae famam tradentibus. Is Erytheo uni
exfilrjsjhi Erythei ab eo uo cati funt, regnum permifit. Inopinioni Ariadnes
Minois filiae, Chium ferunt dediffe: quem nonnulli fuiffe Dionyfiu uolunt,,
atq^ a patre uini faciundi modum didiciffe . Cuilibet ex alijs filijs aut infula^
aut urbem Rhadamantu dediffe traditur:Thoanti Lemnu , Anui Cyrnum^,
Pamphilo Peparcethum , Euandro Maroneam, Alcco Parum, Anioni De»
Ium, Andreo( quae ab eo nominata efl:)Andrum » Propter fingulare iuHitidt
nomenjillum apud inferos bonorum acmaloru iudicem fadujfabulae ferut:
ob eandem^ iuftitiamjMinoem quoq^ pari honore fungi.Tertiu fratre Sar
pedonem fcribunt,cum magnamanuin Afiam profedu, Lyciam tenuide<^
Huic Euander filius in regno (uccedit , fumptacp uxore Deidamia BeIiero>
phontisfilia,Sarpedonem genuit : qui cum Agamemnone Troiano affuit
bello: &: hic, ut quidam tradunt, louis filius.Minois fuiffe filios aiunt Deuca
lionem ac Molum: ex Deucalione Idomcneu,ex Molo Myrionem genitos,
cum nauib. nonaginta ad Iliu cum Agamemnone profecdos,reuer(bs^ po»
ftea in patriam,diem fuu obi|ffe:honorificecp fepultos,deoru honores tuiffe

affecutos.HorufepulchrainGnofohacoftendunturinfcriptione: g N

SII IDOMENEI SEPVLCHRVM ASPICE, IN C^V O EGO
MYRION MOLI FILIVS PROPINC^WS I A C E O. HosutUObf

!es heroes Cretenfes colunt facris, in bellorumdifcriminceorij prsefidiuiit
inuocantes . Nunc nationes quse Cretenfib.immixtxfunt,referantur.Scrf
pOmus antea, Eteocretes qui dicebanturjindigctes infulam habitaffe. Mul»
tisueropoftmodumfeculis propter bella ac fcditiones errantes Pelafgi ia

Creta appulfi, tenuerunt infulg partem, T crtq Dorienfes traduntur m infuK

uenidcg,

RERVM ANTia.VARVM L I B. VL 1^9

A ucmffe,dace Doro Tedami nepote. Huius populi' par&maiorfertur exlo-»
ds Olympo propmquis,fimu! conuem'flre:pars uero qua^da ex Achaeis , qui
funt in Laconia^donorum pollicitationibus alleA'.QLiartum genus eorum
qui ih Cretam appuleruutjfuerunt Migades barbari: qui confuctudinc Gr^
COrunl lingua cx frequenti uiii percepta, poftea Minois Rhadamanticp im>
perio paruerunt. Poftrcmo poftHeraclidarum defcenfum, ArgiuiLacedae^
niontj^ milTis colonij s tum alias quafdam,tum has infulas occuparunttincp
cis nonnullas ab fe aedificatas urbes, de quibus aliaS dicetur, inhabitarunt^
Verum haud mirum debet ui deri,cum plures qui gcfta Cretenfia fcripfere,
admodum difientiantrnos quocp ea quae non omnes fentiantjfcribere, eos
cnimiumus recuti,quos uero fimiliora tradere exiftimauimus , quaedam ab
Epimenide theologo, quaeda a Dofiade,alia a Soficrate,n6nu!la a Laofcher
mide iiimentes.Et de Creta haeSenus .

DB LESBO, CHIO, SAMO, COO,

l^hoiiorum colonij Qap.XlAI.

N Vnc ad Lesbum tranfeamus.Hanc infulam olim uariae gentes ad eam
nauigates incoluerunt . Pelaigi primum ^am tenuere, cum antea defer
ta eifet.Nam Xanthus Triopi filius, Pelaigorum qui ex Argo uencrant,rex,
partem Lycig tenens, Argiuis qui fecum acceiferantjimperauit: deinde Lef^
bum cultoribus uocuam petens, agro Pelaigis diuifo, infulam qute Ifla prius
dicebatur, ab eis Pelafgiamuacauit. Deinceps feptimaprogenie,ob diluuiu
tempori Deucalionis faduiHjCum multi in ea interiilent , accidit ut aquaru
inundationedefereretur.Macarius poftea cu in eam perueniiret,infulae pul
chritudineconipe(fta 3 ineapermanfit*iserat,utHefiodus alij^poetsenon^
nulli tradunt, Cyrenaici louis filius : qui cum habitaret in 01eno,qu^ patria
tuncIados,nunc Achaia dicitur,afrumens tum Ionas,tum gentes alias, naui
gauit in Lesbum: deinde tum uirtute infula?, tum humanitate ac iuftitia plu^
rimumadaudis opibus, propinquas infulas poftedit, agris qiti inculti erat,
diuifis.Poft hec tempora Lesbus filius Iapithi,qui erat ex Cocio Hippoti,fc
ciiiidum quo5dam oraculi refponfum cum fuis domefticis naui^as in hanc
infulam, fumpta in uxorem Macarei filia Methymna nomine,una cum ea in
infulapermanfit.Cum uir fadus clarus euafiftet,& infulam ab fe, S^populu
Lesbium cognominauit.Macareo praeter alias Mitylene ac Methymncfili^
orta?funt:a quibus 6^ ciuitates ftimpfere nomen. Is cupiens propinquas infu
las in poteftatem redigere, colonia in Chium mifta filium ei profecit: deinde
alterum deftmaiiit in Samum, nomine Cydrollum : qui in ea regnauit. Ter^
ti^eC^neandrumpraefecitrcgem:deincepsin Rhodum cum pluribus colo
nismifitLeucippuirt , quos accolf propter eorum infrequetiam, communL
catis agris, libenti amrno fufceperunt.Loca inful^ oppofita eo tempore pro
pter diluuium magna graui^ afficiebantur calamitate ♦ Nam. continuis im^
bribus ob corruptos terrae frudus fterilitatefuborta,infcdus aer peftem ur-
bibus intulitdnfulac uero udis agitatse,cum aere effent falubri, ac fertiles frii
gibus,{uos incolas beatos reddidcre:ex quo ob rerum ubertatem Fortuna-
ta? funt cognominatac.Nonnulli beatas a Macareo ate^ lono, quorum fili) in
cis regnauere,didas uolunt.Ha? deniqj infula? omnibus propinquis non fo
Ium prifciSjfed ^ noftris quocp temporibus bonitate foli, locorumcp amoe^
nitate,tum uero falubritate aeriSjfclicitatc pra?ftant. Itatp uere dici felices ac
beai^ queunt.Macareus uero in Lesbo regnans,legem fcripfit ad commu-
nem utilitatem: quam Leonem, ab cius animantis uirtute

2^ robore, appellauitv

0 2 Dfi

4-

23 1 ODORI SICVLI

TENEDO, ET DE HABIT^^ a

toribm cius, (^dcijs quce d T cncdij s ^cRa dicunt

tun Cap* N.]A lE

D Einceps uero nonnullis feculis poft coloniam in Lesbum miilam infu
la Tenedos hoc pafto inhabitata eft.Tenes Cycni filius imperauit co^*

Ionia?, quae eft in Troadc,uir propter uirtutem infignis,Hic congregatis co
Ionis patriam linques, nauigauit ad infulam deierta, nomine Leucophryn.
Diftributis ijs qui cum co accefferant, infulae agris, condita^ urbe,ab fe T c*
nedon infulam uocauit* Is cum iufte imperaret, multisbencficrjs omnibus
gratus , &C magna uixit gloria, & poft obitu inter deos relatus eft. Nam tem-
plo illi conftru(fto,inftitutiscp facris,ad pofteriora uf<j fecula ut deum colue
runt.Non autem uidentur omittenda, quae de eo qiii urbem Tenum condi-
dit, apud Tenedios memoriae traduntur.Fcrunt enim Cycnum patrem uxo
ris. calumnia indudumjfiliumT enem in arca pofitum in mare deieciffe. H^c ^

tempeftatea(fta,cum tnTcncdum appulifletjTenesmirabili deorum ope
falutem confecutus,infuIac poftea imperauit,uir praeclarus, ac iuftitia uirtu-
tibus^ altfs honores immortalium adeptus. Verum propter cuiufdam tibi-
cinis teftimonium,qui nouercae infidijs fauerat,legem fanxit , ne quis tibice
templum ingrederetur ♦ Belli T roiani tempore cum Achilles poft Graecoru
m T enedum afcenfionem urbem T enum dcleffet, ftatueruntpoftea Tene^
dij, ut nulli deinceps liceret templo reftituto , in eo Achillem nominare ♦

“ DE CYCL^DIByS INSF^

lis. Cap.XVUL

P Ofteaquam de infulis infignibus retufimus, nunc de minoribus fcrihcM
mus . Cyclades infulae, cum antea uacuae cultoribus eflTentjMinos louis
ac Europae nlius,Crctcnfium rex , cuius terra mari^ imperium potens erar,
plurimum clafte ualuit: multas^ ex Creta colonias , maxime^ in Cycladas g
infulas mifit: quarum plures adeptus populis diuifit. Afip quocj partem ma
ritimampoflTedit.Quapropter&rnonnullaeinfulaeportuscp Afiae a Cretenfi ^
bus Minoe^ nomen flimpfcre. Minos autem magnus imperio,Rhadaman
tum fratrem, uirum iuftum , recftum^, regni confortem in oras imperi] ulti-
mas ob inuidia ablegauit.Is ad infulas Ionie Cariaecp oppofitas cum acceffif
fet,Erytheociuitatem a fuo nomine conditam conceffit , Inopinionem uero
Ariadnes filium Chio praefecit, quae omnia ante bellum Troianij ada funt*

• Deleta Troia, Cares opibus audi , claffe^ admodum ualidi, cum Cyclades

infulas fubegi{rent,ex quibufdam Cretenfes penitus eiecerc : nonnulli una
cum eis,ut communi patria ufifunt. Graeci poftea expulfis inde Caribus bar
baris, plures ex eis tenuerunt. Quibus de rebus fuo

loco feribetur a nobis.

DIODORI SICVLI RERVM A N T I Q V /U

rum libri VL fini

I

SEVTIMI^S ROM\^Nys

, Quinto t^rddio S. JD^

Phcmcridem bcili Troiahi Dicfiys Cretcnfis(qm'mcamiii*
tia cum Idoiticneo Htcruit ) confcripfit literis Punicis, qug tuiri
Cadmo bi Agenofc aiitoribus per Grgciam frequentabantur,
Dein poft multa fecula collapfo per ifetuftatem apud Gnofori
^ ( olim Cretenfis regis fedem ) fepulchro , eius pallores quuni

inter caeteram rilinam loculum ftanno a fabro claufuni
ofrendcrejac thefaurum ratimox diflbluunt, non aurum nec aliiid quidqul
prxdacjfed libfds ex philyrain lucem produduri. At ubi fpes fruftfata eft,
ad Praxim caminum locij cosdefetunt. Qyi cothmiitatos literis Atticisj
nam ofatio Graeca fuerat , Neroni R.omano Caslari obtulit , pro quo pluri,
mis ab eo donatus eft . Nobis qitum in maniis forte libelli ueniflent , auidis
uerae hiftorix cupido inccffit,ea uti erant latinc differere; magis confifi inge
nic>,ut ociofi animi deOdiam difeuteremus* Itaque priorum quinqj liolumia
num quae bello contrada,gcfta^funt, eundem numerum feruauimus ; Rfei
fid ua quidem de reditu Graecorum iri unum redegimus ^ atep ad te mifimiisi
1 u Ruftine mi, ut par eft,faue Ceptis.

DICTYS CRETENSIS DE BELLO

TROIANO LIBER I,

SB.VTIMIO ROMANO
INTERPRETE.

V N c T I t-cges^quiMmois loue gcniti pronepotes Gre
ci^ imperitabant, ad dimdendas inter fe Atrei opes,Crc^
tam conuenere ♦ Atreus namque ex Minoe poftrema fiia
ordinans, qmequid auriatque argenti, pecorum etiam fu^
it, nepotibus quos filix genuerant, ex sequo diuidenduni
reliquerat , excepto ciuitatum terrarum que imperio •

Hxc quippe Idomeneus cum Merione DeucaIionis,Id(>

nieneus alter Molilis, iuflu eius feorfiim habuere* Conuehere autem Cly^
ihenx &: Naupli) filius Palamedes,&: Aeas,Di(flys ex Cretx Ida: ItemMe^
nelaus Aeropa & Plifthene genitus, a quo Anaxiboea foror (qux eo tem ^
jpore Neftori denupta erat ) & Agamemnon maior frater , ut uicc fua in di^
iiifibneuteretur,petiuerant* Sedhi nonPIifthenis, ut erant , magis quam
Atrei dicebantur :ob eam caufam, quod quuni Plifthenes admodum par^
uus,ipfe agens in primis annis uita fundus,nihil dignum ad memoriam no
minis reliquiffet, Atreus miferatione xtatis fecum eos habuerat , neque mi^
illis quam regios educauerat*In qua diuifione finguli pro nominis celebria
tsite inter fe qiiifqiie magnifice tranfegere* Adeo re cognita omnes ex origu
ile Europx,qux in ea infula fiimma religione colitur, confluunt, benigne^
(alutatos in templum deducunt * Ibi multarum hoftiarum more patrio im<
mOlatiorie celebrata,cxhibitiV que epulis,large magnifice^ eos habuere. ,
Itemcp infccutis diebus reges Grxcix, dC fi ea qux exliibebantur magnifice
cumlxtitiafufcipiebant, tamen multo magis templi cius magnifica pulchri
tudine,precioIa^ extrueSidrie dperuni afficiebantur, infpicientes repeteris
ices^ memoria,fingula qux cx Sidone Phoenicix patria eius,at^ nobilibus

o i matro^"

DICTYS CRETENSIS

matronis WnfinilB magno tum decori erant ^ Per idem tempvfs Alexan a .
der Phrygius,Pnami filius 5 cum Aenea alijs' que ex confanguinitate cornis
tibus 5 Spartae in domum Menelai hofpitio receptus , indigniilimum faci
nusperpetrauerat* Is namqueubi animaduertit regem abeffe, quod erat
Helena pr^ter caeteras Graeciae feminas miranda ipecie^amore eius captus»
ipfam multas' que opes domo eius aufert ♦ Aetram quoque Clymenam

Menelai affines, qu^e ob neceffitudinem cum Helena degebant. Poftquan^
Cretam nuncius uenit ,^£^cundaei qu^ ab Alexandro aduerfiis domum
Menelai commiffa erant , aperuit : per omnem infulam , ficut in tali re fieri
folet 5 fama in maius diuulgatur . Expugnatam quippe domum regis, euer-^
fum' que regnum , alia in talem modum finguli differebant. Qiiibus' co>
onitis Menelaus , etfi abftracfirio coniugis animum permouerat, multo am^
piius tamen ob iniuriam affinium , quas fupra memorauimus, confterna^
batun At ubi animaduertit Palamedcs,regem ira atque indignatione^ffupe^
fadum, confilio excidiffe: ipfenaues parat, atque omni inftrumencb com
pofitas terrae applicat. Dein pro tempore regem breuiter confoiatur : pofi^
tis etiam ex diuifione, quibus in Calinegotio potiebantur,nairem afeendere
facit : atque ita uentis ex fententia flantibus, paucis diebus, Spartam perue^
nere. Eo iam Agamemnon &Neftor, omnes' que qui ex origine Pelopis
in Graecia regnabant , cognitis rebus confluxerant. Igitur poftquam
Menelaum aduenifle fciunt, omnes in unum coeunt. Etquanquam atro-^
citas facff i ad indignatione,ultum^ iniurias rapiebat, tamen ex conlili] fen>
tentialegatur prius adTroia Palamedes, Vlyflcs,et Menelaus.lis^ manda
tur,ut conquefti iniurias, Hefena , 2 <: quee cum ea abrepta erant, repeterent*
Legati paucis dteb. ad Troia ueniunt,necp tamen Alexandrum loco offem
dere. Tum nanque properatione nauigtj inconfulte ufi uentis, ad Cyprurr»
appulae . Vnde fumptis aliquot nauibus Alexander Phoenicem delapfusy
Sy donioru regem qui eum amice fufeeperat , nocflu inlldijs necat: eadem^
qua apud Lacedemoniam cupiditate, uniuerfam domum eius in fcelus pro^ b
prium conuertit.Ita omnia qu^ad oftentationem regiae magnificentiae fue^
re, indigne rapta, ad naues differri iubet» Sed ubi lamentatione eorum qua
cafum domini deflentes , reliquae praedae aufugerant, tumui tus ortus, popis
Ius omnis ad regiam concurrit . Inde quod iam Alexander abreptis quae cis
pieratabfceflionem properabat, paruo tempore armati ad naues ueniunt,
orto inter eos acri praelio , cadunt utrinque plurimi,quum obftinate hi re^
gis necem defenderent,hi ne amiterent partam praedam fiimmis opibus aa^
niterentur. Incenfis dein duabus nauibus, Troiani reliquas ftrenue defert^
las liberant , atque ita fagitatis iam praelio hoftibus,euadunt . Interim a>
pud Troiam legatorum Palamedcs( cuius maxime ea tempeftate dornibeL
ii(^ confilium ualuit) Priamum adijt : condu(fl:o^ concilio , primum de
lexandri iniuria conqueritur, exponens communis hoipiti) euerfionem.

Dein monet, quantas ea res inter duo regna fimultates concitatura effeC^
mteriaciens memoriam difeordiarum Ili] Pelopis, aliorum^ qui excais
fis fimilibus ad internitionem ufque gentium perueniffent . Ad poftremum
belli difficultates, contraep pacis commoda aftruens,.non fc ignorare ait,,
quantis mortalibus tam atrox facinus indignationem incuteret : ex quo ais
tores iniuriaeab omnib. dereltcffos, impietatis fiipplicia fubituros.Et quum
plurima dicere cuperet, Priamus medium eius interrumpes fermonemrPar^
cius qusefo Palamedes, inquitriniquum etenim uidetur,infimu 1 are eum qui
^bfit: maxime quum fieripoflit,utfi qua criminofeobiedafint, pr^fentl
refutatione diluantur. Haec atque alia eiufmodi Priamus inferens,, differ^

d querelas ad aducatum Alexandri iubet, Videbat cnim^utilaguli qui ia

co coa«

)

^ ^ DE EELLO TROIAnO l'iB. K

ii co concilio aderat, Palamedis oratione moueretur, ut tacid uiiltu tantum ad
mifl^m facinus condemnarent, quum fingula miro genere orationis expo
nerentur : atque in fermone Graeci' regis ineflet quaedam permixta miferati^
oms uis * Atque ita eo die concilium dirimitur ♦ Sed legatos Antenor, uif
hofpitalis ,& praeter cacteros bonihonefti quefecfiator, dornum ad fe uo^
lentes deducit, Interim paucis pdft diebus, Alexander cum iupradidis
comitibus reuertitur, Helenam fecum habens. Cuius aduentum tora ci^
uitas quum partim exemplo facinoris execraretur , alij iniurias in Menela^
um admiflas dolerent , nullo omnium approbante, poftrem 6 cun<ftisindi^
gnantibus , tumultus ortus eft ♦ Quibus rebus anxius Priamus, filios con
ixocat, eos' que quid fuper tali negotio agendum uideretur^ confulit : qut
una uoce, minime reddendam Helenam, refpondent. Videbant quippe,
quant^ opes cum ea addudae effentrqu^e uniuerfa,fi Helena traderetur, ne-
celTariOamitterent; Praeterea permoti forma mulierum, qu^ cum Helena
uenerant, nuptias fibi fmgularum iam animo deftinauerant : quippe quf
Iinguamoribus(^ barbari, nihil penfl autconfulti facientes, pr^da atque
libidine tranfuerli agebantur. Igitur Priamus relidis his , fenes conducit,
fententiam filiorum aperit. Deinde eundos quid agendum elTet , confu^

Iit, Sed priufquam ex more ^fententiae dicerentur, reguli concilium repea
te irrumpunt, atque inconditis moribus malum fingulisminitantur , fiali ^
ter quam ipfis uideretur , decernerent ^ Interim omnis populus indigne
admiiTam iniuriam , atque in hunc modum multa alia, cum execratione re-
damabat, Ob quae Alexander cupidine animi praeceps, ueritus ne quid
aduerfum fe a popularibus oriretur, ftipatus armatis fratribus ; impetum in
multitudinem facit , multos^ obtruncat. Reliqui interuentu procerum,
quiinconciliofuerant, duceliberantuf Antenore. Ita infedis rebus , po^
pulus contemptui habitus , non fine pernicie fua, domum difceffit . Dcin
fecutadierex hortatu Hecubae Helenam adijt, eam'que benigne falurans,
B bonum animum uti gereret hortatur: quae,cuius^efl'et, requirit, Tirm it
la, Alexandri fe affinem refpodit:magis^ ad Priamum 6 c Hecubam, quam
adPlifthenis filios genere pertinere , repetens originem omnem maiorum..
Danaum enim atque Agenorem , & fui dC Priami generis aurores efie,.
Nanque ex Pleione Danai filia , dC Atlante , Eledram natam , quam ex lo^^
ue grauidam Dardanum genuiffe . Ex quo Tros,& deinceps infccuti reges
lltj ♦ Agenoris porro Taigetam, eam^ ex loue habuiffe Laceda?monrm,
cx quo Amidum Mufculum natum , a ex eo Argalum patrem Oebali, que
Tyndari(ex quo ipia genita uideretur) patrem conflaret. Repetebat etiatn
cum Hecuba materni generis affinitatem . Agenoris quippe filium Phoe.-
Ilicem, & deinde Hecubae &Ledaj confanguinitatis originem diuififfe.
Quae poflquam memoriter eunda retexuit , ad poflremum flens, orare, ne
fe , quae in fidem femel illorum recepta effet, prodendam putarent. Ea
fecum de domo Menelai apportata , quae propria fuiflent : nihil prteterea
ablatum , Sed utrum in modico amore Alexandri , an poenarum me-
tu, quas ob defertam domum a coniuge metuebat , ita fibi confulerema-^
luerit, parum conflabat ♦ Igitur Hecuba, cognita uoluntatc , fimul ob
generis coniundionem complexa Helenam, ne proderetur,fummis opi-»'
bus annitebatur : quum iam Prkmus dC reliqui reguli non amplius dif^
ferendos legatos dicerent , nec rcfiftendum popularium uoluntati : folo
omnium Deiphobo Hecubae aflenfb,quem non aliter atque Alexandrum,
Helenae defiderium a redo confilio praepediebat. Itaque quum obfli.-
i\att Hcc^ba nunc Priamum, modo jSlios deprecaretur: nec a compicxif

04 ciu3

\

t)lCTYS CRETENSIS - ^

eius ullo modo, ulla ratione diuellipoffet, omnes qui' aderantin uolutatcm a
fuam traduxit Jta ad poftremum bonum publicum materna gratia eft corm
ptum ♦ Dein poftero die Menelaus cum fuis in concionem uem't, coiugem,
dC quae cum ea abrepta effent, repetens ♦ Tunc Prianius inter regulos mcdK
IIS aftanqfacflo filentiOjOptioncm Helenae, quae ob id in conipeSum popu-^
larium uenerat,ofFert,(i ei uideretur,d ornum ad fuos regredieilduQuafti te-
rut dixifle,ne(j fe in patria regredi uell e,necp fibi cum Menelai matrimonio
conuenire.Itacp reguli habentes Helena,non fine exultatione e cocione di-
(cedunt. His adis, Vlyffes conteflandi magis gratia, quam aliquid cx ora
tione promoturus, eunda quae ab Alexandro contra Gr^ciam indigne com
mifla edent, retexuit . Ob quae ultionem breui teftatus eft. Deinde Menela^
us ira percitus, atroci uultu exitium minatus, concilium dimittit. Quae ubt
ad Priamadas perlata iiint, confirmant inter fe clam,utper dolum legatos cir
cumueniant. Credebant quippe, quod non fruftra eos confilium habuit, fi
legati imperfedo negotio reuertifl’ent,fore uti aduerilim ie grande prolium ,
concitaretur . Igitur Antenor, cuius de fanditate morum fupra memora^
Uimus,Priamum conuenit , coniurationem'que fadam conqueritur : filios
quippe eius non legatis,fed aduerfUm fe infidias parare , neque id fe pafTu ^
rum . Dein non multo poft legatis rem aperit. Ita exploratis omnibus, ad^
hibito priefidio , quu primum opportunuuifiim eft,inuiolatos eos dimittit*
Dum h^c apud Troia aguntur,di(reminata iam per uniuerfam Gr^cia fama,
omnes Pelopidein unum conueniunt, at<^ interpofita iuliurandi religione,
niHelena cum abreptis redderetur,bellum ie Priamo illaturos confirmant*
Legati Lacedaemona redeunt, de Helena eius^ uoluntate namnt* Dein
Priami filiorum^ eius aduerfiim fc dida gefta^, grande preconium fidei er
galegatos Antenoris prseferentes. Qiiae ubi accepere,decernitur uti fingii-»
li in fuis locis at^imperfis opes belli parent ♦ Igitur ex confilrj fententiajOp-*-
portunus locus ad conueniendum,& in quo de apparatu belli ageretur , Ar
gi Diomedis regnum deligitur. Ita ubi tempus uifiim eft , primus omnium B
ingenti nomine uirtutis atep corporis Aiax Telamonius aduenit, & cum eo
Teucer frater. Dein haud multo pdft Idomeneus dC Meriones, iiimma inter
feiundi concordia.Eorum ego fecutus comitatum, ea quidem quae antea a-
pud Troiam gefta funt ab Vlyfre,cognita quam diligentiffime retuli. Et re^
liqua quae deinceps infecuta funt, quoniam ipfe interfui,quam ueriffime po
tero, exponam . Igitur poft eos quos fupra rhemorauimus , Neftqr cum
Antilocho dC Thraiymede (quos exAnaxiboea fufeeperat) fuperuene^
re . Eos Peneleus infecutus,cum Leito 8C Archefilao confanguineis.
inProthenor8(f Cloniiis,Bceotfae principes. Item^queSchedius &Epiftro-
phuSjPhocenfcs . Afcalaphus, dC lalmenus , Orchomeni) . Tum Diores SC
Meges, ex Phyleo genitus . Thoas ex Andraemone, EurypilusEuemonis,
Orchomenius,2<:Leontheus. Poft quos Achilles Pelei 8(!:ThctidiSjquiim^
butus bellis cx Chirone diccbat.Hic in primis adolefcentie annis procerus,
decora facie, ftudio rerubellicaru omnes iam tum uirtute gloria (iipera-*
bat.Necp tamen aberat ab eo uis quaedainconfulta,8^ effera moruimpatien
tia.Cu eo Patroclus 5C Pho 2 nix,alter propter coniniiindione amiciti 2 e,alter
cuftos atque redor eius. TIepoIemus,deinEutraphates. Infecuti funqPhi-
dippus dC Antiphus,infignes armorum fpecie , auo Hercule. Poft hos Pro^
tefilaus Iphicli, cum Podarce fratre. Affuit Eumelus Pheraeus, cuius pa-*
ter Admetus quondam uicaria morte coiugis fataprOpria pertulerat . Po da
lyrius et Machao,Thracefes,Aekulapio geniti, acciti ad id bellu ob folertia
medicae artis. Deinde Paeantis filius Philodetes , qui comes Herculis , poft
difccfliim eiusj a dfjs fagittas diuinas induftriae pr^mitim cofecutus eft* Ne^

reus

DE BELLO TROIAnO tl% t.

* i*eas pulcher ex Syme ^ Ex Athenis Mneftheus , dC Aiax Oili ex Locride^'
Ex Argis Amphilochus Amphiarai, Sx^Sthelenus Capanei, fi^cumhisEu-'
rialus Meciftei * Deinde ex Aetolia Theiandrus Polinicis * Poftrcmo om-»
nium Demophoon, atcp Acharnis fiiere,cun(fl:i ex origine Pelopis» Sed eos
quos fupramemorauimusjplures alij exfiiis quiicp regionibus, partim ex re
gum comitibusjalij ipfius regni participes infecuti ilint: quorum nomina fi>
gillatim exponere haud neceflarium uifum eft ♦ Argos omnes

uenere, Diomedes hofpitio cunefios recipit, neceflaria^ praebet ♦ Deinde
Agamemnon grande auri pondus Mycenis apportatu per firtgulos difpar>
tiens, promptiores animos omnium ad bellum quod parabatur, facit» Tunt
communi confilio fuper conditione belli, iuflurandum interponi hoc modo
placuit. Chalcas filius Neftoris,pratfcius futurorum , porcum marem inme>
dium forum afferri iubet,quem in duas partes execflum, orienti occidenti^
diuidit,atcj ita fingulos nudatis gladijs per medium tranfireiubet» Deinde
mucronibus ianguine eius obIitis,adhibitis etiam alijs ad eam rem necefla>
rijs^inimicitias fibi cum Priamo per religionem confirmant, necp prius fe bef
Ium deferturos,quam Ilium atep omne regnum cruiflent.Queis perfec"fis pit
re lauti, Martem atep Concordiam multis immolationibus fibi adhofpitaue
re»Dein in templo lunonis Argiuaerecflorem omnium declarari placuit Igl
tur finguli in tabellis quas ad deligendum belli principem, quem cuicp uide
returjacceperantjPunicisliteris nomen Agamemnonis defignant Ita con^
fenfu omnium fecundo rumpre,fummam belli atque exercitus in fe iiifcipitt
quod ei propter germanum , cuius gratii id parabatur bellum : & proptet
magnam opum uim, quibus praeter caeteros’ Graeciae reges magnus atep cla^

» rus habebatur, merito accideratDein duces prgfecflos^ nauium Achillem,
Aiacem,Phoenicemcp dettinantPrseponitur etiam campeftri exercitui Pala
medes cum Diomede dC Vlyfle,ita ut inter fe diurnas, uigiliarum^ uices di^
fpartiantHis peradis,ad parandas opes atep inftrumenta militise/inguliim

B fua regna difcedunt» Interim belli ftudio ardebat omnis Graecia , arma, tc^
la, equi , naues , atque haec omnia toto biennio praeparantur : quum iuuen^’
tus partim fua fponte , alij aequalium ad gloriam aemulatione ad munia mi"
litiae feftinarent ♦ Sed inter haec fumma cura,uis magna nauium praecipue
fabricatur , fcilicet ne multa milia exercituum undi queuerfum in unum col^
lefla, incuria nauigandi tardarentur ♦ Igitur peracflo biennio ad Aulida
Boetiac ( nam is locus delcdus fuerat ) finguli reges pro facultate opum,re^
gnicp inftrucflas claffes praemittunt», Ex queis primus Agamemnon ex My>^
cenis naues centum, alias^ fexaginta, quas ex diuerfis ciuitatibus quae fub
€0 erant , conftruxerat , Agapenorem praefecit , Neftor nonaginta nauiunt
inftru(fi:am claffem ♦ Menelaus cx omni Lacedaemone naues fexaginta .
Mneftheus ex Athenis quinquaginta » Elephenor ex Euboia triginta » A>'
lax Telamonius ex Salamina x L. Diomedes ex Argis lxxx» nauium
claffem » Afcalaphus & lalmenus Orchomeni], naues xxx. Oileus Aiax
Xiultem exomniBoeotia ArchefilauSjProthenorjPeneleuSjLeituSjCIonii»
us, naues L.ExPhocidc Schedius &Epifl:rophus 3 XL»DeinThalpius &Di
ores cum Amphimacho etPolyxino exElide,alijs^ciuitatib»regionis eius,'
naues XL* Thoas ex Aetolia XL» Meges ex Dulichio ex infulis Echine
dibus,XL* Idomeneus cum Merione ex omni Creta claffem nauium juxxx^.
ExIthacaVlyffcs xil.Protheus, Magnus XL»Tlcpolemus ex Rhodo, altjscg
infulis quae circa eam erant, odo . Eumelius xi.Ex Pelafgicis quinquaginta*
Nireus cx Syme tres » Podarces & Protcfilauscx Philaca , altjs^ quibus prae**
cratlocis, naues XL»PodaIyrius 6<: Machaon xxx»PhiIodetes€xMethone
alijs^ciuitatibus, naues fcpte»EurypilasOrchomeneus,XLii»Guneus,xx^

Lcout^vis 8CPolypoetes,exfwis jrcgionfbus XL» Exinfvjlis JNifyro,Caprate,

DI CTYS CRETENSIS

Coo Eutraphratcs, Antiphus , 5C Phidippus xxx. Thefandrus Polinicis
quem fupra memoraiiimus , ex Thebis -naucs quinquaginta . Calchas ex
Arcadia uisinti. Mopfus ex Colophona XX . Epeus ex infulis Cycladibus
tricTinta. Eas' que magna ui frumenti, ahjs quoque neceffarijs cibi gratia
replent. QiiippO ita ab Agamemnone mandatum accepmnt, fcilicct ne
tanta uis militum, neceflariorum penuria fatigaretur . Igitur inter tantum
ciallium apparatum, equi atque currus bellici locOrum conditione i^lti,
fedpedeftris militis pars maxima. Obeam cauram,quiaper omnem Orae.

Ciam multo maior egeftate pabuli, equitatus ufus prohibetur . Praterea fae.
re multi,qui ob artis peritiam neceflarij nauium apparatui credebantur.Pcr
idem tempus Lycius Sarpedon, necp precio nec^ gratia Phalidis^lndonioru
tegis allici potuit , ut uirtutisfocietatem militiae noftraeaduerfils Troianos
fequcretur. Quippe quem iam Priamus donis amplioribus , ijs quepoftea
duplicaris,ttdifflmum fibi retinuerat. Omnium autem clafflum numerus,
quem ex diuerfis Grxciae regnis contractum iiipra expofuimus , toto quin,
quennio inftructus , prxparatus^ cft.Ita quum nulla iam res profectionem
nifi abfentia militis retardaret, cuncti duces ueluti figno dato, uno atque eo'
dem tempore Aulidam confluunt. Interim in ipfa nauigandi feftinatione
Agamemnon, quem a cunctis regem omnium declaratum fupra dc^ui^
imiSjloncrius paulo ab exercitu progreflus,fbrte conipicit circa lucum Dia.
nx pafce^tem caoream : imprudens' que religionis quae in eo loco crat,ia .
culo transfigit. Neque multo pdfl: ira Dianxob mutationem aeris corpc>.
ribus pertentatis, lues inuadit: atque interim indies magis magis quefacui.
ens , multa milia fatigare,8i:promifcue pecora atque exercitum grauari.
Prorfus nullus funeri modus, neque requies: uti quidc^ malo obuium foe^
rat,uaftabatur. Quibus rebus foliciti, ducibus mulier quxdamdeo plena
Dianx iram fatur . Eam nanque ob necem capreae, qua maxime lactabatur, fa
crilcgij pcenas ab exercitu expetere : necleniri,priufquam autor tanti fcek'
ris fiikm natu maximam, uicariam uictimam immolaffet. Qug uox ut ad ex.
creitum uenit, omnes duces Agamemnonem adeunt . Eum quippe primo
orare, recufantem® ad poftremum cogere, uti malo obuiam properaret .
Sed ubi obftinate renuere uident,nec ulla ui ejueunt flecflere , plurimis coui
cfls infecuti, ad poftremum regio honore fpoliauerc; ac ne tanta uis exerci-
tus fine recftore profufius , ac fine more militiae uagaretur, praeficiat ante ont
ftes Palamedem. Dein Diomedem, SC Aiacem Telamonium. Quartum,
Idomeneum. Ita per aequationem numeri atque partium, quadripartitur ex.
efeitus . Neque interim ullus finis uaftitatis . Tum Vlyfles fimulata ex per>
uicacia Agamemnonis iracundia, ob id domum demigratione confirmans,
magnum atque iniperabile cuneftis remedium excogitauit.Profecftus nam.
que Myesenas , nullo confilq participe, falfas literas tanquam ab Agame.
mnone ad Clytemneftram perfert , quarum fententia h*c erat.Iphigeniam,
nam ea maior natu erat , defponlam Achilli : eum' que nonprius adTroiam
profecfturum,quam promiflTi fides impleretur . ob quae feftinaret , eam^ 5C
quse nupttjs ufuicflTenf, mature mitteret. Praeterea multa pro negotio emen
tito argumenta locutus , fidem fecerat . Quae ubi accepit CIytemneftra,tum
propter gratiam Helenae , tum maxime quod tam celeberrimi nominis uiro
Wia traderetur, Ixta Iphigeniam Vlyfli committit. Is® cOnfedo negotio,
paucis diebus ad exercitum reuertitur,at£p eximprouiib in luco Dianp cum
uirgine confpicitqr . Qviis cognitis, Agamemnon affetftionc paterna: picta
cis motus,ne tam illicito immolationis fceleri intereflret,fugam paranEurm^
fc cognita Neftor, longam exorfiis oratiOnem, ad poftremum in fuadendi
genere, in quo praeter exteros GrxciXuiros iucundus acceptuscp erat, a

propofitd cohibuit, Interim uirginem VlylTes dC Menelaus cum Calchante

(quibus

DE EjELL^O TROIANO LIB^ lU tim

A ( quibus id negotium datum erat ) remotis procul omnibus , facrificio adot
nant» Quum ecce dies fodari, 8^ coelum nubilo tegi cepit * Dein repente to-^
nitrua, corufcationes , fulmina, 8C praeterea terrae maris^ ingens motus, at>
que ad poftremum confufione aeris ereptum lumen» Neque multo poft im
brium atque grandinis uis magna praecipitata: inter quae tam tetrajnulla re^
quies tempeftatis» Menelaus cum his qui facrificium curabant , metu atque
haefitationeindiuerfaagebatur » Terreri quippe primo iiibita cceli permu^
tatione,id^ fignum diuinum credere» Dein ne ceptum omitteretjdetrimcn
to militum commoueri» Igitur inter tantam animi dubitationem , uox

qusedam luco emiila , Aipernari numen facrificij genus , & ob id abftinen^
dum a corpore uirginis: mifereri namc]^ eius deam» Cseterum pro taiito faci
norCjiatis poenarum Agamemnoni a coniuge eius poft Troianam uicftoria
comparatum : itaque curarent id, quod in uicem uirginis oblatum animad-
uertercnt , immolare» Deinde cepere uenti atcp fulmina , alia^ qu^ in ma-»
gno coeli motu oriri fblent , confenefcere» Sed quum hsec in luco agun

tur, Achilles literas feorfum miilas fibi a ClyCemneftra , cu auri magno pon-
dere accipit, in quibus ei filiam atque omnem domum fuam commetidaue-
tat» Qj^as poftquam perlegerat ,& Vlyffls confilium patefacftum eft , o-
miffis omnibus, propere ad lucum pergit AchillcSjmagnauoce Menelaum,
8C qui cum eo erant, inclamans , ab inquietudine Iphigeniae cohiberent fe-
(e, comminatus perniciem omnibus,nifiparuiffent» Mox attonitis his ateg
ftupefacftis , ipfe fuperuenit ^ reformato^ iam dieuirginem abftrahit » Inte-'.
rim delibcratibus cuneftis, quid'nam 5 & ubi eilbt, quod immolari iuberetur^
ccrua forma corporis admiranda, ante ipiam aram intrepida confiftit » Eam
praedieSam hoftiam rati , oblatam^ diiiinitus j comprehendere ^ mox(^ im-
molant » Quibus pcra(ftis,fedata lueSjinliar^ aeftiui temporis coelum refera
tum eft » Cauterum uirginem Achilles , atque hi qui facrificio praefuere, clam
omnibus regi Scytharumjqui eo tempore aderant, commendauere » At ubi
B duces fedatam uim mali animaduerter^ ^ uentorum'que ftatus nauigaadi
proiperos , atque atftiuam maris faciem , omnes laeti Agamemnonem ade-
unt» Eum^ interitu fili^ permoeftum confolati,honorem regni rurfum con
celebrant» Quae res pergrata atque accepta per exercitum fuit ^ Eum quip-
pe optimum confultorem fuum, quem non fecus quam parentem miles om
nis percolebauScd Agamemnon fiue eorum que praecefierant fatis prudes,
fiue humanarum rerum neceffitatem animo reputans , ob id aduerfus infor
tuniafirmiffimusjdiflimulatoquod ei acciderat, honorem fiiicipit , atque
co die duces omnes in conuiuium ad fe dcducit»Dein haud multis poft die-
bus , exercitus ordinatus per duces , quum opportunum iam tempus naui-
gandi ingrueret, afcenditnaues repletas multis preciofiffimis rebus, quae
ab incolis regionis eius offerebantur ♦ Caeterum frumenta, uinum , ahacp fi-
bi neceffaria , Anius 8C eius filiat praebuere , quae Cenotropae 8C diuinae rehV
gionis antiftites memorabantunHoc modo ex Aulide

nauigatum eftt

DICTYS CRETENSIS

DB BEl/LO TROIANO

Liber ii,

- / '

' ^

O ST Oy A M adMyfioturiifegiollietti iiniuerfas claffes tiefti
ti appulere , propere omnes figno dato , naues littori admo-
uerunt ♦ Dein egredi cupientibus , a cuftodibus loci cius,
obuiam itum cfti Eos namque Telephus , qui tum MyCssi

impera,/

1^8 ’ DICTYSCRETENSIS

imperator erat, quo omnis regio ab mcurfionemaiitimorumhoftiumdcfen A
iareturjlittori pra^feceratJgitur ubi deicendere prohibentur^necp pfius per^
mittitur terram attingere quam regi qui'nam eilent^nundaretur ,noftri pri^
md quae dicebantur negligere,&! lingulinauibus egredi. Deinpoiiquam 4
cuftodibus nihil remittebatur , & fumma ui refifti ac prohiberi ceptum eft,
duces omnes manu iniuriam uindicandam rati, arreptis armis cuolantnaui^
bus . Incenfi(^> ira cuftodes cxdere, neque uerfis his in fugam parcere , fcd
uti qinTcp fugientem comprehenderat, obtruncare. Interim ad Telephum,
qui primi fuga Graecos euaferant,uenium^,irruifre multa hoftium milia, eos'
que caefis cuftodibus littora occupafte .Multa prseterea pro metu ftio adqci^
entes , nunciant. Dein re cognita,T elephus cum his quos circum ie habe ^
bat , alijs'quc qui in eafeftinationeili unum conduci potuere, propere grce-.
cis obuiam lieni t, ac ftatim condenfatis utrinque frontibus ui magna con^
curritur . Dein uti quifep in manus uen erat, interficitur: quum interim his at^
queillis ex caufa fuorum perculfis,uehementius inuiccminffatetur . Sed in
ca pugna Thefandrus,quem Polinicis fijpra memorauimus , corigrefius cu
TelephOjicflus^ ab eo cadit , multis tamen hoftium ante interfedis. In quf^
bus T elephi comitem , quem rex ob induftriam uirium atep ingeni] inter du
ces habebat, ftrenue dimicantem obtriincarat.» Atcpitapaulatim elatus (€>•
eundo belli euentu,& ob id maiora uiribus aggreffus, interficitur. Atq 5 eius
cruentum corpus Diomedes, quod ei iarri tum a parentibus ceptum cum eo
focietatiius perfeuerab at, humeris extulit:id(^'igni crematum, quod foper>
fuerat, more patrio fepeliuic* Atubi animaduerterat Achilles j&Aiax
T elam onius , magno fuorum detrimento euentum belli trahi, exercitum in
duas partes difpartiunt. Acpro tempore cohortati fuos, tanquamreftaura-
tis uiribus acrius hoftes incurrunt : ipfi duces principes^ certaminis, quum
modo infequerentur fugientes , modo ingruentibus femetinftar montis op
ponerent. Atq^ ita omnino primijaut inter primos bellantes, praeclaram iam
tum uirtutis fuae famam apud hoftes atep inter fuos effecere.Interim Teutra^ b
tius,exTeutratio & Auge genitus,frater Telephi uterinus, ubi animadiier^
tit Aiace tanta aduerfum fuos cum gloria dimicante, propere ad eum fecon
uertitjibi^ pugnando ieftus telo mox occubuit.Eius cafii Telephus no me.,
diocriter perculius, ultionem^ fraternae mortis expetens, infeffus Aiacem
inuaditatej fugatis quos aduerfum ierat, quum obftinate VlyfTem- inter ui^
neas,quae loco adiuncftae erant, infequeretur, praepeditus trunco uitis ruit.

Id ubi Achilles procul animaduertit, telo iaculatus femur finiftrum regi rrafr
figit. At T elephus impigre furgens/errum^ ex corpore trahit, Se proted us
concurfu iuorum,ab inftati periculo liberatus eftJamcj diei plurimum pro^
ce(rerat,quum utram acies intenta pr^lio,fine ulla requie, aciirgi certamine
ftrenuis ^duerfiimfe ducibus fatigaretur. Namcp noftros multorum dierum
nauigatioe aliquanta exhauftos, maxime prcefentiaT elephi exanimauerar.

Is namcp Hercule genitus, procerus corpore,ac pollens uirib.diuinis parris
uirtutib. propriam gloria a^quiparaucrat. Igitur aduentatcnocfiG ciincftis cu
pietibus, requies belli fac'! a eft. Ac Myfij ad domu , noftri ad naucs dfgrediu
tur.CsE terum in ca pugna multi mortaliu interfedi utriufq) exercitus,"^ uul
ncrati pars maxima.Prorfus nulli, aut perpauci cladis beili expertes. ' Dein
mfecuta die,Iegatnnuice de fepeliedis qui in bdlo ceciderant,m ittunf. Atep
tta induerjs interpofitis collefla corpora,at 9 cremata iepeJiut. Interim
TlepoIemus,8(: cum fratre Antipho Phidippus,quos Theflalo genitos, nC'
potes Herculis (upra memor^uimus,cognito Telephum in his locis imperi
tare, fiducia cognationis ad eum ueniunt,ei^ qui nam eftent, quib. eum
liauigaiTent, aperuere. Deinde multa inuicemconfiimpta oratione, adpo..
ftremu noftri acrius mcuiarcjquod tam hoftiliter aduerfum fuos uerfaretun

DE BELLO TROIANO LIB. IL
A Agamemnone nancjg & Menelaum Pelopidas , non alienos generis lui^cum
exerciriim contraxifle^ Dein quse circa domum Menelai ab Alexandro com
mifla eflenrjraptiim^ Helenae docent: atcp decere eum, cum propter conian^
guinitacem, tum praecipue ob fcelus uiolati communis hofpitrj, Graecis ultro
adferre auxilium , in quoru gratiam ipfius etiam Herculis, plurima laborum
monumentajper totam Graeciam exifterenr* Ad ea T elephus, dC fi dolore
uulacris immodice afflidabatur, benigne tamen refpondenSjipforum potius
ait culpa faefium, quod amiciffimos dC iucl^os fibi generis affinitate, regno fuo
appulibs ignora uerit : praemittendos etenim fuifle , per quos cognito eorum
aduentuobuiamiregratulancem oportuerit: atcjamicHioipitio receptos, do
natos^ muneribus , quum commodum ipfis uideretur , remittere^Cceterum
vmilitiam aduerfum Priamum recuiare* Aftiochen enim Priami filiam fibima
trimonio iundam, ex qua Eurypilus genitus , ardiffimum affinitatis pignus
intercederem Deinde propere popularibus uti ab incepto defifi:erent,nuncia^
ri iubet:atcj ita noftris^ liberam egrediendi nauibus poteflate permittit,ac pro
tempore cohortari ruos.TumcpTlepolemus,8^ quicuni eo uenerant,Eury^
pilo traduntur: peradis quae cupierant,ad naues pergunt,nunciant® A'
gamemnoni ac reliquis regibus pacem,concordiam^ cum T elepho^ ^uac
ubiacceperejapparatum belli la^tiomittunm Deinexconfilijfententia AchiP
les cum AiaceadTelcphum perueniunt, eum^iadatum magnis doloribus
coniblati,ut uirilitct incommodum ferrer, precabantur^ At Telephus ubi ait
quantum requies doloris interce(Ierat,Grgcos incufare, quod ne nunciu qui-
dem aduentus fui praeniififfenm Dein percontatur quf nam,8^ quanti Pelopi
da? in ea militia eflent: dodus^ multis precibus orat,ut ad fe omnes ueniant*.
Tum noftri,faduros fequascunq^ ueIletpolIicin,defideriurcgis reliquis nun
ciauere^ Igitur omnes Pelopida! , praeter Agamemnonem dC Menelaum,iii
unum congregati, ad Telephum ueniunt, multum^ gratulationis & laetitiae
pr^fentia fua regi obtulere. Ac deinde muneribus largiter donati, hoipitio re
B cipiuntur, Neqp tamen miles reliquus qui apud naues erat, munificentiae re--
gis expers eram Nancp ex numero nauium frumentum, alia^ neceflaria affa-
tim portabantur» Caeterum rex ubi Agamemnonem , fratrem^ eius abefle
an!maduertif,niulfis precibus VlyfTem deprecatur, uti ad eos acciendos per-
geremHi itacp ad Telephum ueniunt,ac more regio inuicem acceptis datis^
doms,Machaonem 8C Podalyrium Aeiculaptj filios uenire,acuulnerimede^
ri iubent : qui inipeda cura, propere apta dolori medicamina imponunt. Sed
ubi tritis aliquot diebus, tempus nauigadi remorari , ac uentis adueriantibus
mare in di|s magis magis^ feuire occipit,T elephu adeunt,eum^ de oppor '
tunitate temporis confulunt: atej ab eododi, initio ueris ex his locis ad Tro-
iam nauiganditempus effe,reliquaaduerfa, eundis uokntibus Boeotia rener
tuntur Jbi^ fubdudis nauibus,(inguli in regna fua hyematum difcedunt Jn-
terim in eo ocio regi Agamemnoni cum Menelao fratre exercere diicordias
uacuum fuit,ob proditam Iphigeniam Js namcp autor,6t: ucluti caiifa tanti Iu
dus eius credebatur^ Per idem tempus,ubi de coniuratione uniuerfe Gr^
ciae apud Troiam compertum eft,autoribusnuncijs fecutis Barbaris,qui nier
candi gratia, per omnem Hellefpontum commutare merces cum accolis fue-
ti,ultro citro^ tiagabantur,mcEtusatcp moeror uniuerfos inuafere, quum fin
guli, quibus ab initio Alexandri facinus diiplicuerat, maleaduaduerfus Grae
ciam , dC oh id paucorum prauitate in communem perniciem praecipitatu iri
teft^entur Jnter quae tam folicita , magna cura plurimi ex omni ordine ledi,
ad cotrahenda ex finitimis regionibus auxilia, ab Alexandro, altjs^ peffimis
coniulcoribus dimittuntur : eis^ mandatur, uti quamprimum expedito ne-
gotio remearent, quod ea gratia maxime a Priamidis feftmabatur,uri propere
mfirudo exercitUjtempus profedionis antecaperent, atep omne quod para-

p batur

batur bellum,in regiones Gr^cia! tranfportaretur. Quum h^c apud Troiam A
geruntur > Diomedes incepd eorum certior fadus, magna celeritate per om-
nem Gr^ciam peruagatus, uniuerfos duces conuenit* Eis^ confilium Tro-
janorum aperiens^monet atqp hortatur, uti' quamprimum inftrucfii rebus bel
io neceffanjs,ad nauigandum feftinarent^Neq^ multo pofl: re cognita, Argos
ab omnibus conuenitur. Ibi Achilles regi indignatus,quodpropter filiam re
nueret profectionem , ab Vlyfle ad gratiam reductus efijsnancp diu moefto
ac luctu obfito Agamemnoni infinuans , quae circa filiam eius eueniflent,ani
mum atej ornatum magis reformauit Jgitur cunctis pr^fentibus,quanquam
a nullo officia militia negligebanmr, pr^cipue tamen Aiax Telamonius , dC
Achilles cum Diomede curam maximam,ftudium^ importandi belli fiirce-
perant.His^ placet,uti pneter contractam claflem,naues quibus loca hoftilia
incurfarentjprarparetur* Ita diebus paiicisjquinquaginta nauium clallem in-
frructam omni genere compingunt* Ceterum ab incepto militia eius, octa-
uo iam anno ad hoc uicp tempus confumpto, initium noni acceperant* At ubi
anfiruct^ omnino dafleSjS: mare nauigij patiens, necp ulla res impedimento
erat , Citas , qui forte mercandi gratia eo appulerant, conductos mercede,du>’
ces protectionis eius delegere* Per idem tempus Telephus dolore uulne*
nseiuSjquodinpr^lioaduerfumGraccos acceperat,diuaffli(tatus,quum nu!
io remedio mederi pollet, adpoftremum Apollinis oraculo monitus, uti A-
ehiTlem atep Aefculapij filios adhiberet,propcre Argos nauigat* Deinde cuiv
(tis ducibus caufam aduentus eius admirantibus, oraculum refert : atc]^ita o-
rar,ne fibi prodictum remedium ab amicis negaretur* Qu^ ubi accepere, A-
chilles cum Machaone dC PodaTyrio adhibentes curam uulneri , breui fidem
oraculi firmauere* Caeterum Graeci multis immolationibus deosadiutores
incepto inuocantes, Aulida cum praediflis nauibus ueniunt* Atc0 indepro^
pere nauigare incipientes, dux T elephus ob accepta gratia factus*Ita afcenfi s
nauibus, uentos nacti ex fentetia,paucis diebus ad Troiam peruenere^ Per
idern tempus Sarpedo Lyciiis Xanthi,& Laexiamiae filius,frcquentibus nun g
cijs a Priamo accitus, cum magna armatorum manuaduentabat* Is ubi ani-
maduertit procul magnam uim clalRum admotam littori, ratus ut negotium
erat, propere fuos inftruit, Gr^cos^ egredi incipientes inuadit* Netg multo
pdft Priamida re cognita, arreptis armis accurrunt : quum interim Graeci in-
feftis hoftibus,&r omnimodo inflantibus, neque egredi fine pernicie, neque
arma capere turbatis omnibus , dC ob id cunefia impedientibus polTent, Ad
poftremum tamen , hi quibus in ea feflinatione armandi (emet poteflas fuit,
confirmati inter ie inuicem, acriter holles incurrunt* Sed in ea pugna Protc-
filaus, cuius nauis prima omnium terrae admota erat , inter primos bellando,
ad poftremum telo Aeneae icftus ruit* Occidere etiam duo Pr iami ftli],neqiie
^liqua multitudo utraque ex parte cladis eius expers fuit*Caeterum Achilles
Aiax Telamonius , quorum uirtute Graeci luftentabantur , magna gloria
dimicantes,metum hoftibus, et fiduciam iuis effecere*Necp amplius refifti ad-
uerfum eos poterat , quin paulatim decedentibus his quos aduerfiim ierant,
ad poftremum cunefti fugarentur* Ita libero ab hoftibus tempore, Graeci fub-
ducftas naues , atque in ordinem politas tuto colIocant*Dein ex omnibus A-
chillem atque Aiacem Telamonium , quorum uirtute maxime fidebant, cu-
ftodes deligunt : eis^ tutelam claffium ateg exercitus per latera atque cornua
diftribuentes,traduntjgitur ordinatis difpofitis^ omnibus,Telephus, cuius
ducftu ad Troiam nauigatumeft, magna lui apud exercitum gratia domum
difcedffiNeque multo poft circa Protefilai fepulturam noftris occupatis,ni-
hil^ tali tempore hoftile metuentibus,Cygnus, cuius haud procul a Troia re
gnum erat , cognito aduentu noftro , clam atque ex infidijs Graecos inuadit:
eos^ancipiti malo territos, fine ullo ordine ac difciplina militari fugere coe-
git. Dein

DE BELLO T R O I A N O L I B. 1 1. lyi

^ git.Dem properereliqui^quibus non ea humano mandata erat, re cognita ar
tnati contra eunt* In quibus Achilles congreflijs cum rege, eum'que & ma^
pnam uim hoftium interfecit* Mox in fugam conuerfis reliquis, noftr i quo^
noc modo liberati funt*Cteterunt folicitis ducibus, multorum clade ob cre
bras hoftium incurfiones anxi]s,decernitur,uti primum finitimas Troi^ ciui
tates cum parte exercitus adeant, eas^ omni modo incurfent*Ita omnium pri
mam Cygni regionem inuadunt,ualtant^ circiim omnia^Sed ubi Metoren-
fium ciuitate,quas regni caput , filiorum^ Cygni altrix memorabatur, nullo
refiftente inuaiere , atque ignem fubijcere coeperunt , ciues eius multis precb
bus,Iachrymis9 orare, ut ab incoepto defifterenUper omnia humana atque di
uina nixis genibus deprecantes, nedelida pefflmi ducis ciuitatem innoxiam^
ac paulo poft fidam fibi luere paterentunHoc modo per miferationem ferua^
ta ciuitas*Caeterum regios pueros Cobim dC Corianiim, eorum que fbrorem
Glaucen, expetentibus Graecis tradidere* Quam noftri Aiaci, ob fortia facSa
cius,excepta reliqua praeda,habendam concedunt*Neque multo poft MetO'
renfcs fupplices,&: cum pace ad Graecos perueniut:amicitiam,& omnia quae
imperaflent faduros polliciti* Quis perfedis, Gr^ci Cyllam aggrefli expU'
gnauere*Nec]p tamen Coronen quae haud procul aberat , contingunt, in gra-
tiam Meandrinorum,qui contermini ciuitatis eius, fideles atc^ amiciffimi no
bis ad hoc tempus permanierant* Eadem tempeftate oraculum Pythij Gr^cis
perfertur, cocedendum ab omnibus,uti per Palemedem Apollini Smynthio
facrificium exhiberetur* Qu^ res multis grata ob induftriam dC amorem ui-
ri,quem circa omnem exercitum exhibebat, nonnullis ducum dolori fuit*Ce
terum immolatio centuuiciimarum , ficut pr^ediefium erat, pro eundo exer-
citu exhibebatur,praeeunte Chryfeloci eiusfacerdote*Int€rim re cognita A-
lexander congregata armatorumanu,ad prohibendum uenit* Quem qui-
dem Aiaces duo, priufquam ad templum appropinquaret, interfedis pluri-
mis fugauere* Sed Chryfes, quem facerdotem Smynthtj Apoliinisfupra dixi
B mus,utriufque exercitus offeniam metuens , quifquis partium ad eum uene-
rant, cum his fe adiudum effe fimulabat. Interim in eo iacrificio Phylodeta,
haud procul ab ara templi eius aftans,morfu ferpentis forte contingitur* De-
in ab omnibus qui animaduer terant, clamore fublato , Vlyffes accurrens fer-
pentem interficit* Netj multo poft Philodeta cum paucis,uti curaretur,in
Lemnum infulam mittitur* Nanque in ea facri V ulcani antifti tes inhabitare
ab accolis dicebantur, foliti mederi aduerfiim uenena huiuimodi* Per idem
tempus Diomedes & Vlyftesconfilium dc interficiendo Palamede ineunt,
moreingenij humani, quod imbecillum aduerfiim dolores animi, &inuidi^
plenu , anteiri a meliore haud facile patitur* Igitur fimulato quod thefauru
repertum,in puteo cum eo partiri ueIld,remotis procul omnibus,perfiiadet,
utipfe potius deicendereuEum^ nihil infidiofemetuentem,adm'iniculofu-
nis ufum deponunt : ac propere arreptis faxis, quae circum erant,defijper ob-
ruunt*Ita uir optimus acceptus^ in exercitu , cuius nec^ confilium unquam,
nec^ uirtus fruftra fuerat , circumuentus a quibus minime debuerat, indigno
modo intertjt*Sed fuere, qui eius confilq haud expertem Agamemnonem di
cerent, ob amorem ducis in exercitum* Et quia pars maxima regi ab eo cupi-
cns,tradendum ei imperium palam loquebantur*Igitur a eundis Grarcis, uc
luti publicum funus eius crematum igni, aureo uafculo fepultum eft*Interim
Achillp miniftras , ueluti officinam belli proximas Ti 'oiae ciuitates ratus,
fumptjs aliquot nairibus,Lesbum aggredi tu r, ac fine ulla difficultate eam ca-
pit*Et Forgaritam loci eius regem , multa aduerius Graecos hoftiliter molitu,
mterfecit* AtCR indeDiomedaeam filia regis cum magna pr^da abduciuDein
Pyrrham dC Hierapolim urbes refertas diuitfis, eundis fuorum pofeentibus,
ui magna aggreftus^paucis diebus fine ulla difficultate excindit* Caeterum

p z qua

DICTYS CRiSTENSl^

qua pergebat^agd referti iugi pace^deprsedati , omnibus^ uexati rebus: a

quic$ quod amicum Troianis crederetur , non euerfum at(j uailata reliquit.
Quibus cognitis, finitimi populi ultro ad eum cu pace accurrere : ac ne uaftag
rentur agri^di midium fruduupadi,dant fidem pacis,atc^ ab eoaccipiSt^ His
aefiis, Achilles ad exercitu regreditur,magnam uim gloriae at(^ prxdx appor-^
tans^Eodem tempore rex ScytharS cognitoaduentunofl:roru,cummagnis
donis aduentabat^Caeterum Achilles haud contentus eoru quae geflerat^ Cy^
licias aggreditur:ibi^ Lyrnefum paucis diebus pugnando, coepit Jnterfecfio
dein Fadione , qui his locis imperitabat,magnis opibus naues replet, abdu-
cens Aftynomen Chryfis filiam,quae eo tempore regi denupta erat. Propere
inde Pedalum expugnare coepit,Lelegonum urbem+Sed eoru rex Briies ubi
animaduertit in obfidendo racuirenoftros,ratus nulla ui prohiberi hoftes,au£
fuos iatis defendi polle , defperatione fulFugtj (alutis^ attentis caeteris aducr-
fum hoftes domum regrelTus, laqueo intertjt. Neqp multo pdft capta ciums^
ate^interfedi multi mortales, S^abduda filia regis Hippodamia, Per idem

tempus Aiax Telamonius Thracum Cherronefum omni modo infeftabau
Sed ubi rex eorum Polymneftor,uirtute ateg gloriam uiri cognouit,diffidens
rebus fuis, deditionem occoepit,Tum^ Polydorus Priami filius,quem rex re
cens natum clam omnibus alendum ei tranfmiierat , merces pacis ab eo tradi-
tur, Aurum etiam, alia^ huiufmodi dona ad cociliandos hoftium animosjafi
fatim pra^bebantur^Dein frumentum per omnem exercitum totius anni po^
l^c^tus,naues onerarias, quas ob id Aiax fecum habuerat,replet:multis 9 exe
crationibus amicitiam Priami aduerfum Graecos renuens , in pacem fidemqi
receptus. His acfiis Aiax iter ad Phrygas conuertit: ingrellus^ eoru regio"^
nem, Teuthrantem dominum locorum iblitario certamineinterfiat, Aepofi
paucos dies expugnata at(^ incenia ciuitate,magna uim praedae abftrahit , ab-
ducens Tegmeflam filiam regis. Igitur ambo duces multis uaftatisatcp expu-
gnatis regionibus,ipfi clari atep magnifici ingenti nomine per diucrfa ioca,ar-
que quafi de induilria, eodem tempore ad exercitum remeauere. Deinde per ^
praecones c5du(ftis in unu cuncflis militibus, ducibus^, progreffi in medium,
finguli laborum fuorum , at£]p induftri^ documenta in conipedu omniu ex-
pofuere, Qu^ ubi Graeci ammaducrtere,fauore ingenti ac laudibus cos pro-
iecuti,medios^ ftatuentes ramis oleae coronauerc^ Dein confiliude diuiden-
da praeda coeptum : Neflore dC Idomeneo in decernendo optimis autorfbus»
Itacp cunefiorum rententia,ex omni praeda quam Achilles aiportaiierat, exce-
pta Facflionis coniuge Aftynome, quam Chryfis filiam fupra docuimus, ob
h onoreni regium Agamemnoni obtulere, Ipfe etiam Achilles praeter Brifei
filiam Hippodomiam , Diomedeam quocp fibi retinuit,quod eiuidem aetatis
at(^ alimoniae no fine magno dolore diuelli poterat: ob id iam antea genibus

ne fepararenf magnis precibus orauerant,Caeteru reliqua
prgda uiritim ob linguloru merita diftributa efi.Dein qu^ Aiax aiportauerat
Vlyfles 8C Diomedes rogatu eius in medios intulere*Ex quib» auri atq« argea
ti quantum iatis uidcbatur,Agamcnoni regi datur. Ac deinde Aiaci ob egre
gia laboru facinora Teuthrantis filia Tegmellam coccdunt. Ita diuifis in fin-
gulos quae fuperfuerant,frumenti5 per exercitu dilpartiunt. His adis, fidem
padi ^d cum Polymneftore intcrcefferat , traditum^ Polydorum refert, Ob
qu^ a eundis decernitur,ut Vlyfles cum Diomede profedi ad Priamum,He
lenam cum abreptis reciperent, ate^ Polydoruregi traderent. Igiturhis per-
gentibus, IVlenelauSjin cuius gratia id negotiu gerebatur, legationis officium
pariter cum iiipradidis capit, Itac]^ habentes Polydoru ad Troianos ueniunt.
Sed ubi animaduertere populares eledos, ac magni nominis uiros aduentai-
propere fenes omnes, quoru confilium haberi folitum erat,m unum ducut,
Priamo a filrjs domi rwnto Jgituryeliquis pr^iemibws Gr^corum , Menc-

DE BELLO TROIANO LIB. IL 171

A laus ucrba facit:Secund6 lam fe ob eandem caufam ueniflfe, cO multa aha ad>
^ uerfumfedomum^fuamadmiffa^tum magnd cum gemitu filiae orbitatem
per abfentia coniugis qucn\ Qyae cunela ab aiiiico quondam^fie hofpile^no
lecundum meritu (uum euenifie^Eam ieniores lamentatione immodica cu Ia
chrymis accipientes,ad omnia quae ab eo dicebantur, tanqui iniuriac eius pa^
cicntes,annucretPoft quaeVIyfles medius aftans,huiuicemodi orationem ha
buit* Credo ego uos Troiani principes fatis compertu habere , nihil teme^
re Grgeos, nihil inconfultu incipere folere:ac femper ijs iam tum a maioribus
prouifum atqp eIaboratum,uti fada gefta^ eorum laus potius qtiam culpa fc
queretur ♦ Et ut prxterita bene confulra omittam, iam hoc licet recognbicc^
reniiiunjs contumelrjs^ Alexandri paulo antel^ia Graecia,honaduim nccp
ad arma decurfum eft,quod iracundiae refugium ede ibleLNam de cofiltj feUi
tentia, legati ad recipiendam Helenam,ut meminiftis, cu Menelao uenimus«.
Quibus praeter iuperbas uerborum minas et infidias occultas,nihil a Priamo
ate^ ab cius regulis remiffum^Imperfeda igitur re, ut opinor , coiequens fuit
arma capere: iuscp per uim extorquere,quod amice impetrare nequitum eft*
Ita<j perado exercitu totius Graeciae , atep tot egregijs atep inclytis ducibus^
ne fic quidem praeliu aduerfum uos inire confiliu fuit;ied ihiitati morem, mo
defiiam^ folita,itera td uos ob eande cauiant oratunT uChim us» Cartera in mat
nti ueftra fitafuntTroiani. Necp nos pigebit confuluifleuobis, iimodo ianai
mcnseftjdecretis ialubrib, priora male cofulta corrigere^Per deos immortales
reputate animis ueftris,quanta clades,8^ uduti contagio fiutuicc exepli orbe
lerrarum occupatura fit* Quis enim pofthacr,ubi uirile irigeiiiuefl:,irecordatus
Alexandri facinus,non omma fuipeda 6^ infidiofa a b ariiico metuere coge^
tur c' aut quis frater fratri aditum patefaciet c' Quis hofpitem aut cognatu hoii
tanqua hoftem cauebit r' Denicp fi hoc,quod haud fpero,probaueritis, omnia
foederis iura ac pietatis apud Barbaros Grj coscp claufa erunt^Quocirca Tro
ianiprincipes,bonu at<|; utile eft,Grsecos receptis uniuerfis quae per uim ex^
Btortafunt, amice,atcp uti par eftdomum mitci,nec5 opperiri utduo regna in^.
ter ieamidflima, manus coferanLQuaecum confidero,dorehdam mehcrcule
Ilicem ueftram puto,qui innoxtj dC culpae eius uacui, tot tanti^, paucoru libi
dinepaulo pdft alieni fceleris poenas fubire cogemirif An uos foli ignora tis,«
ut afiedae fint amicae a tqp iiicinae uobis ciuitates y uet quae fefiduis indies prsc •
parentur Nam captum Polydoru,at^ apud Graecos retineri,cognitum uo
bis efl::qui,fi Helena cum' abreptis nunc iaItereuocetur,inuiolatus Priamo fc
ftitui poterit. Alioquin bellum differri no potefl::ne(p finis bellandi £ict,quin
aut omnes Grseciae duces ad eruendam ciuitatem ueftram,qui finguli i^tis P
doneiiiint, mortem obierint: aut quod magis ijDero confore,capto Ilio, cre^
mato^ igni,pofieris etiam impiefatis ueftr^ exemplu relinquatur* Quapro-
pter dum adhuc res integra uobis in manibus efi, etiam prouidete* Poftqua
finem dicendi fecit, magno fil^ntio eundis utiin tali negotio fieri fblet, aliena
(ententiam expedantibus,qutim fc quifep minus idoneum adorem crederer,
Panthus apud eos clara uocc ait: Vlyfie uerba facis, quibus praeter uoluntatc
mederi rebus poteftas nulla eft*Dein pofi; eum Anthenor: Omnia quae mc^*
morata a uobis iiint, (cientes prudentes^ patiemur :ne(]^ uoluntas berie cpn-;
fulendi abeft,fi poteftas concederetur* Sed ut uidetis, fummx rei potiuntur il
Ii,quibus cupita utilitate potiora funt* Quae ubi differ uit,mox per ordinem
duces omnes quiob amicitiam Priami, qui^mercede condudi auxiliarem
exercitum duxerant,introduciiubet*(^?s ingrcflis,VIyfles(ecundam ora-*
tionem cxorJfuSjiniquiffimos appellare uniuerfbs, necp difpafes Alexandri t
, quippe qui a bono honefto^ elap(i,autorcm' peflimi (celeris fequerentur ♦
Ne^ ignorare quenquam,quin fi tam atrox ihiuria probanda fit,fpre uti tfia
10 exemplo dilTeminato per mortales , ipfos etiam qui haud longe abelTent,:

p ^ fimilia^

. D-ICTYS CRETENSIS

fimilia aut graulora hifce fequerencur ♦ Ea ut erant atroda^cundlitadrircpn^ 4
l^re inter feanimo:atc^ ita exemplum huiufcemodi abhorrentes,indignafio-"
ne rerum permoueri ♦ Dem folito more perrogatis feniorum fententtjs , pari
(:ofenfu omnium, Menelaum indigne palTum iniuriam decernitur: folo om-
nium Antimacho ingratiam Alexandri, aduerfum eundos reclamante. Ac
ftatim,qui de omnibus nunciatum ad Priamum mitterentur, eledi duo: hi^
inter csecera quse mandata erant, etiam de Polydoro docent. Ea ubi rex acce-
pitjmaxime conflernatus fih] nuncio,ante ora omnium corruit. Deinde a cir
cumftantibus refedus pauliipenerigitur: atep ire in cofilium cupiens, a regu
iis cohibitus eft, Ipfi nani^ relido patre, conuentum irrumpunr,ad id tempus
quo Antimachus multis in contumeliam Graecorum iadis probris,tum de-
imum dimitti Menelaum aiebat,fi Polydorus reftitueretur,Poftrem6 , eunde
cafum accp exitum utriulc^cufiodiedum ♦ Aduerfum quae eundis fllentibuSy
Antenor refiftere, ac ne quid huiufmodi decerneretur, magna ui repugnare.
Sed poftquam inuicem multa confumpta oratione , certamen eorum ad ma-
nus procefler at, omnes qui aderant, inquietum acieditiofum Antimachum
pronunciaates,ecuria proieccre.Sed ubi Priamidae egreiH funt,Panthus He
dorem obiecrans ( nam is inter regulos ciim uirtute,tum confilio bonus cre-
debatur ) hortari, uti nunc Helena potiff!mu,quum Graeci fuppikes ob eam
cauiamueniflcntjCum amicitia redderetur, Necp parum Alexandro adex-
plendum amorem, fi quem circa Helenam habuerat,traniadum ♦ Quocirca
uerfari ance omnium oculos oportere praefendam regum Graioru, eorum cp
fortia fada, ac recens partam gloria erutis amiciflimis T roiac ciuitadbus, Ob
eam etia caufam Polymneftorem exempluadmiffl abhorrentem, ultro Gr^-
cis Polydorum tradidi(Ic,Ex quo edam uerendum,ne quid per tale commea
cum finitimae regioneSjperntciofa confilia aduerfum Troiam molirentur,
Nihilexploratum nec]p fidum effeanfidioia cunda,atcp aduerfa in obfidione
fore>Qu 2 e fi omnes ita ud res eft, animo reputarent,ne(]^ ulterius differendos
legatos paterentur: 5^ Helena cum gratia remifla,maius at^ ardius amicitie b
pignus inter duo regna coalefcerct , QiicC ubi accepit Hedor^ recordatione
fraterni facinoris triftior aliquantum,fuffufis^cum moerore lachrymfs, He-
lenam tamen prodendam minime rebamr:quippefupplicem domus, &f ob
idfideinterpofita tuendam ♦ Si qua autem cum ea abrepta docerentur , refti-
cuenda cudat Namcp pro Helena Caffandram, uel Polyxenam,u€l quae lega
fis uideretur,nuptum cum praeclariffimis donis Menelao tradendam. Ad ea
Menelaus iracunde atrox: Egregie hercule nobis adu efi:,fi quidem proprio
fpoliatuSjComutarematrimoniuarbitrio meoruboftium cogor , Aduerfum
quem Aeneas: Ac ne hae quide c6cedemur,cotradicentc ac refiftente me , re-
liquis^ qui affines amici^ Alexadro in rem eius c5fulimus,Sunt cnim^atep
erunt iemper,qatdomuregnu^ Priami tueantur: necpamiflb Poiydoro,or-
bitas Priamuinfequet , tot talibus^filtjs fuperfiidbus. An folis quieGrcecia
funt raptus huiufmodi cocedunturt' Quippe Crete Europa a SydoncjGany
mede ex hifce finib, atep imperio rapere licuerit f' Medea ignorans ne a Col-
chis in Colchor u fines tranfueda r' Et ne primum illud rapiedi initia prarter-
mitta,Io ex Sydonioru regione abduda, Argos meauit ♦ Hadenus uobifcu
uerbis adu. Ac nifi mox cu omni clafle ex hifce locis aufugeritiSjiamiamTro
lanam uirtutem experiemini, Deorum quippe ope at(p auxilio , iuuentus pe
rita belli abunde nobis eft,atcg indies auxiliorum creicit numerus, Poftqua
finem loquedi fecit, Vlyffes placida oratione: lam hercule ulterius, aif,differre
inimicitias haud integrum uobis eft.Dateigitur belli fignum, atque ut in in-
ferendis iniurtjs, ita in inchoando praelio fite autores:nos fequemur laceffit/;

Talibus inuicem confumptis uerbis, legati confilio abeunt. Ac mox per
popuIudifleminatis,quaeadtiafuslegatos Aeneas dixerat,tumultus oritur^

' ■ fcilicei

DEBELL0TR0IAN0L1B.il
A ftflfcct per eiim uiliuerfam Priami domum odio regni eius, ct peflitno mter^
cedendi exemplo euerfum inMgitur ubi legati ad exercitum reuenere, cudis
ducibus dicfiagefta^Troianorum aduerfum fe exponunto Iraqp decernitur^
ud Polydorum in conipedu omnium, at^ ante ipfos muros necarent • Nec^
ulterius dilatum facinustquippeprodudus in medium , uifentibus ex muris
plerifcp hoftium lapidibus idus,fra ternae impietatis poenas luiL Ac mox
nus ex preconibus nunciatum IlienObus mitfitur,uti Polydorum fcpeliendg
peterent, MiiTus^ ad eam rem ida^us, cum (eruis regis , radatum ac dilamV
tum lapidibus Polydorum matri eius Hecuba? refert* Jnterim Aiax Telaf
monius,nequidquietum finitimisTroiseregionibus, atep amicis relinque^
refur,hoftiiiiereas aggreflfus, Botyram,Cyllam^ ciuitatesdiuittjsnobiles^
capit, Necp contentus his, Gargaru,Marisbam,Geniten,ScepfimXariflam,
miranda celeritate depopulatur* Dein dodus ab incolis, multa huiufcem odi
pecora in Id^o monte ftabularijexpofcentibus qui cum eo erant cundis,cfto
agmine montem ingreflTuSjinterfedis gregum cuftodibus,magpam uim p co-
corum abducit* Deinde nullo omnium aduerlante , eundis qua pergebat in
fligam uerfisjubi tempus uifiim eft,cum magna pr^da ad fuos conueitif;

Per idem tempus Chryfes, quem iacerdotem Smynthij A pollinis fuprado^
cuimus, cognito filiam luam Aftynomen cum Agamemnone degere, fretus
religione tanti numinis, ad naues uenit, proferens Dei uultus, Sc qua?dam or
namentorum templi eius,qao facilius recordatione prapfentis numinis uenc
ratio fui regibus incuteretur* Dein oblatis auriatep argenti donis plurimis,re
demptionem filiae deprecatur:deprecans uti magnificarent prtelentiam Dei,
qui fecum oratum eos ob iacerdptem proprium ueniiTet*Prapterea comrmo^
rat^qu^indiesaduerfum feab Alexandro, eiuscp confanguineis,ob exhibita
a fe paulo ante immolationem, inimica hofl:ilia<^ pararentur * Quseubi acce>
pere,reddendam filiam laccrdoti,nccp ob id accipiendum praemium, uniuer^
fis placet. Qjjippe cum perreamicus,fidelis(^ nobis,tumprapcipueobreIigi^
B onem Apollinis nihil non meriti, credebatur*Namcj iam multis documentis
acfama incolarum, obfequi numini eius per omniadeftinauerant*Quf poft^
quam Agameninonaccepit,obuiam eundorum feiitcnttjs !repergir*ltaquc
atroci uultu exitum lacerdoii comminatur, ni recederet: perditu finem atq^
extrema metuentCj imperfedo negotio ab exercitu dimittit. Tali modo con--
uentu diffolutOjfinguli reges Agamemnonem adeunt, eum^ muIiis probris
infidantur: quippequod ob amorem captiua? mulieris^ fecp , &:,quod indfi
gniflimum uideretur,tanti numinis deum contemptui habuilTet, ac mox uni
uerfi exeerati defiruere*Ob id^ & memores Palamedis,qucm gratum acce-^
pcum<^ in exercitu haud fineconfilioeius,Di6medesatcp Vlyffes dolo cireS
ucntum,necaui{rent*Ca?rerum Achilles in ore omnium, ipfum^ & Mencla^
um contumelqs lacerabat*Jgitur Chryfes ubi iniuriam perpclTus ab Agamc^
mnonejdifceflicmecp multi fluxere dies, incertum alio' ne cafij,an uti cm nib|^
uidebatur,ira Apollinis, morbus grauiffimu.s exercitum inuafit* Principio
graflandifado a pecoribus : deinde malo paulatim magis magfscp irigraue^^
icente, per homines diipergitur*Tum uero uis magna mortaliu corpoi ib.fati
gatis peftifira aegritudine, infando ad poftremum exitio interibant* Sed regu
omnino nullus, nequemortuus hocmorbo,ncc^iencatus efi* Cauterum pofl:«^
quam nullus morbi modus , & indies plures intereunt, cund/ duces con uer^
Ib iam in fi quifig timore , in unu coeunt* Ac defn flagitare Calchanta,qucrri
futurorum prefiiummemorauimus,uticau(am tanti mali edi(Ieret*Ille enini
perlpicerefe originem huiufce morbi, fid haudiiberum effe quicquani elo
qui: ex quo accideret, ut potentifftm i regis contraheret ofFeniam* Poft quae
Achilles reges fingulos adijt,uti interpofita iurifiurandi religione confirma^^
rent , nequaquam fe ob eam caufam offendi t Hoc modo Calthas^ ubf

p 4 cundo^

DICTYS CRETENSIS

CiincSorum animos mfeconciliamr, Apollinis iram pronuciat ♦ Eum nam^ r
ob iniuriam iacerdotis infeflum GrseciSjpoenas ab exercitu expetere^ Dein
j^rquircnte Achille mali remedium,reftitutionem uirginis pronuncian
Tum Agamemnon conte{ians,quodmoxaccfdit,conciliotaeitus egr^effus^
cu(3qs quos iecum habuit in armis efleiubetf. Id ubi Achilles animaduertit,
comotus rei indignatione, fimul pernicie defefli exercitus anxius , defunefio
rum ,corpora miferandum in modum confedstjundiqp in conuentu ante ora
omnium proifei fecit^Quo fpecflaculo adeo commoti reges gentes^ omnes,
uti aduerlus Agamemnonem a cun(flispergeretur,duceat(^autore Achilk^
fiC fi perflaret fuadere,exitiOuindicandum*^^ Qu^ ubi regi nunciata funt, per
tinad animo ab amore captiu^e nuUomodo feiungi, apparatus €xperiri,nihil
de fententia remittendum deftinauerat* At poftquaTroiani cognoucrecon^
flagratione corporum affiduam' ^ crebras^ fepulturas animaduertentes : do^
<Si^,etiam reliquos inCommodocladis eius debiles agcre,conhortati inter fe
arma capiur,ac propere cum manu auxiliari efFufi' portis, pergunt aduerfum*
Acdein per campos exercitu bipartito,Troianis Hecflor, Sarpedon auxilia^
ribus duces facfli.Tum noftri,ui(is contra hoftibus, armati attp inftrutfli pro
negocio fimplicis formse aciem compoiucre, circa cornua diuiOs ducibus^
Dextrum Achilles cum Antilocho, alterum Aiax T elamonius cum Dfome
dc curabant: Medios accepere Aiax Oileus, & Idomeneus dux nofter^Hoc
modo exercitu utrincpcopofito,perguntobuia^ At ubi in manus uentu cft,
cohortati fuos quifep, acie conflixere^ T um ucrd aliquantulu tratflo cenami-
ne,plurimi utriui^ partis cadunr,praccellentibtis in ea pugna Barbaroru Hc
ifiore 8c Sarpedone,Grgcorum Diomede cum Menelao 4 Dein nox comma
nis amborum rcquies,diremit prolium* Igitur redu(fioexei"citu,corpora liio-
rumcrcmata igni,iepeliun uQuis perfedis,Gr£ci ftatuunt inter ie, Achillcni,
cuius in aduerfis Grae^corum cafibus folicitudo praecipua uidebatur , regem
omniumconfirmarc4 Sed Agamemnon anxius nc decus regium amitterer,
in concilio uerba facit: Sibi maxime cordi efle exercitus incoIumitatem:neqf ^
ulterius differre , quin Aftynome parenti remitteretur,maxime fi reflitutia-
ne eius inflantem perniciem fubterfugerent^ Nec quicquam deprecari ampli
us, modo in locueius Hippodamiam,quaecum Achille degeret,uicarm mu-
nus amiflTi honoris acciperet* Qu^res,quanquam atrox omnibus & indtgsia
uideretur, tamen conuente Achille ,cui id prgmium pro multis atq^
facinoribus fuerat,effe(flum habuit4Tantusamorergaexercitum,cura^, ani
mo egregi} adolelcentisincefferat^Igitur adueri^cun^orum uoluntate^ncicy
tamen quoquam palam recuiante, Agamemn ontailqua ab omnibus concef
(ares uideretur,IicSorib4.uti Hippodamiaab Achille abftraheretur imperac
iufraefRciunt4-Interim Aftynomen Graeci per Diomede atque V-*
lyuem cum magna copia ui(fiimarum,ad phanum Apollinis tranimiferc»

Dein perfeflo iacrificio^uis mali leniri paulatim uifa , ne^ amplius attentari
corpora:&r eorum qui ante fatigabantur,tanqua iperato diuinirus leuamine,
rclaxarulta breui peruniuerfum exercitum lalubritas uigorm iblitus renoua
tus cft4 Mittitur etiam Philocfietac Lemnon, portio eius prxdf, quam Gr^
per Aiacem, atque Achillem adueefiam, inter feuintim diftribuerant^
Caeterum Achilles memor iniuriae fupradi(fla?;abfl:mcndum publicocon
cilio dccrcucrat, odio maxime Agamemnonis ♦ Abolitoquc amore quem
circa Graecos habuerat , (cilicet quod eorum patientia poft tot bellorum
uicflorias,acfa(3afortia, Hippodamia, conceffum prolaboribuspr^mium,
per iniuriam abduda cflet4 Deinuenientes adlc duces ,adittr prohibere;
neque cuiquam eorum ignoiccre, qui ic aduerlus Agamemnonis contume-
lias, cfuum defendere liceret, deleruiflent 4 Intus igitur manens, Patroclum
SfC Phoeniccm,h«nc morum magtftrum, alterum (Afcquijs amicitig charum.

N

DE BELLO T R O I A N O ' L I B. I B 17^

Sc aurigam Autumedontem fecum rennebau Per idem tempus apird Tro
lain exercitus (bcioruj cjiucp mercede conducfii auxiliares copias addtixetantj^
tempore fruftratOjledinonejOdio, an recordatione fiioru, bellum fto occipie^
banL Quod ubi animaduerterit Hec^ or^coacflus neceffitate,m tlitib us apud ar
ma effe lubet^ac mox ubi Ognum daretur, fequerentur fefe. Igitur poftquatn
tempus uidim efi:i&: omnes i'n armis nunciabantur , iubet egredi' ipfe dux at>
que imperator miiiti^^ Res poftulare uidetur , eorS reges qui foctj atcp ami-
ci Troiie, qui^ ob mercedem auxiliares diuerfis ex regionibus contracfii Pria
midarum imperium fequebantur,edicere»Primusigitur portis erumpitPan-
darus Lycaone genitus,ex Lycia : Dein Ippothus Pylei ex Lariffa Pelafgida^
rumj Agamas ex Tracia. Poft quos Euphemus Traezenius Ciconis imperP
tans i Philemenes Paphlagonius patre Melio gloriofus. Dius dC Epiftropus
filtj Numaganorum regis. Sarpedon A ntho genitus, redor Lyciorum. Ex Io
leMonathes,&r AnphimachuSjNomionisDecalanti filius. Menethles geni-'
tore T elameneo. Meoneantus Hifpoliti Lycius, quem fibi Sarpedon>qu 6 cl
praeter caereros regionis eius confilio atcp armis pollebat , participem bellica-
rum reru afciueraf. Phorcis dC Afcanius Phryges. Pronius Midionis ex My-
fiai^yregamus Paeonis. Ampius & Adraftus Meropo geniti, ex AgreftinL
Afirus Hirtacus.Dein alter Afirus Dimatho genitus,Hecub» frater ex Phry
gia. Hos omnes quos memorauimus,fecuti multi mortales inconditismo-
ribus , ac diipariuocisfono , fine ullo ordine aut modo , pr^lia inire folitL
Quod ubi noftri animaduertere, in campum progre(ri,more militi^ aciem or
dinant,magiftroacpr^ceptore componendi Mneftheo Athenienfi : ordP
nante autem eo gentes atq^ regiones fingulas , ieorfum manente Achille cum
Mirmidonum exercitu. Is nanque ob illatam ab Agamemnone iniuriam,&:
abdudam Hippodamiam, nihil animiremiierat : tamen maxime indignatus
Achilles quod reliquis ducibus ad coenam dedudis , folus contemptui habi-
tus intermitteretur. Caeterum ordinato excrcitu,ac tum primum omnibus ca
2 pi]s aduerfum fe inftrudis hoftibus,ubi neutra pars committere audet, pauli>
fper in loco retdis militibus, tan^ de induftria utrin^ receptui canitur.lamfe
Graeci regrefli ad naues,arma deponere , ac finguli per loca folita corpus cibd
curare occoeperanttquu Achilles ultum ire cupiens iniurias, ignaros confiltf
fui nofl:ros,& ob id ociofe agentes, clam inuadere tdat. At ubi Vly fies a cufta
dibus, qui eruptione eius praeienferant,rem coperit, propere duces circucur-
lans cum magna uoce monet,atcg hortat uti armis arreptis tuererent iefe.De-
in confiliiT,inceptum^ Achillis,lingulis aperit. Quo cognito , clamor ingens
oritur,feftinantibus ad arma cundis,ac feorfum fingulis fibi cofulentibus.Ita
Achilles praeuerfo de fe nunciojubi in armis oes funt, neqp conata procedere
^ queut,intentato negotio ad tentoria regreditur^ Ac mox duces noftri rati re-
pentino fuorum clamore mou€riIlienfcs,&: ob id noui qiiid negotij inceptu-
^s,augcndg cuftodiae caufa, mittunt duos Aiaces, Diomedem atcp Vlyflem^
Him inter fe regione, qua hoftibus aditus eratjdiipartiunt.Qy^ res no fruftra
cos habint. Namep apud Troiam Hedor caufam tumultus eoru cupidus pef
Kiicerc, filium Eumedis Dolone multis pratmtjs promiflis^ illedij,uti ad pa
Itremu exploratu res Gr^ecoru egrederetur,emittir. Is^ non longe a nauibus^
auidus ignota cogno(cendi,dum cupit fuicepti negottj fidem coplere, in ma- ^
nus Diomedis qui eum locu cum V lyffe cufl:odiebat,deuenit. A c mox ab bi^
coprehenfirs retert cuda,atc5 occiditur.Dein diebus aliquo in ocio tritis, pro
du utriufcp exercitus praeparatur. Diuifo^ campo inter fe,qui mediusi ini
ter Troiam dC naues interiacet , ubi tempus bellandi uidebatur , magna cUra
uniuerfus miles inftrudus armis, utrincp procedere.Deinde figno dato, den-
latis frontibus,conflixere acies compofitae, Graecis ac fingulis per diftributid-
nem imperia ducum exequentibus ; contra , fine modo atep ordine Barbari*

tuenti^

ijZ D I C T Y S C R B T E N S I S

rucntibu 5 .Cgtcrum in ea pugna interficiuntur multi mortales utruifi^ partis, A
quum ncc^ inflatibus cederetur: exemplo ftrenuiffimi ciiiufq^ qui luxta fle
tera£>^quiparare gloriam feftinarentJnterim uulneratigrauiter ex ducibus^
bello decedere coadi funt : Barbarorum, Aeneas, Sarp€don,GIaucus, Hele^
nus,Euphorbius3Polydamus : noflroru, VIylIes,Meriones,Eumulus^ Caere
rum Menelaus forte confpicatus Alexandrum, magno impetu irruitrque eui
tans,nec diutius fufiinere aufus Alexander, fuga capin At ubi procul animad
uertit Hecftor,concurfens cum Deiphobo,comprehendefe fratre, eum^uer
bis maledidis^ acrioribus iniecu£i,ad poftremu cogut, uti progreffus in me-
dias acies, eundem Menelaum conquieicentibus ceteris , folitario certamine
iaceileretjgitur pwduclo ad bellandum Alexandro,progreffo^ ante aciem,
quod fignum laceflentis uidebatur , poftquam procul animaduertit huc Me-
nelaus,demum occafioneinuadendi inimiciflimi fibi maxime oblatam, etiam
ratus, iam^ confidens omnium iniuriarum poenas lui fanguine eiuSjOmnib^-
animis aduerfum pergiu Sed ubi eos contra tendere parato^ armis atque ani-
mis utcre^ exercitus aniniaducrtit,cuncfli figno dato,recedunt* lam^ utcrep
pleno gradu aduerfum incedens, intraiaeflum teli peruenerant: quu Alexan
der pr^uenire cupiens, fimul^ ratus primo iaculi euentu locu uulneri inuen
turu, praemittit haftam,ca(^ illiia clypeo facile incufla eft^Dein Menelaus ma-
gno impetu iaculaturjhaud (ane cafu diffimilfiNanq^ parato iam ad cauendu,
i(fl:um«^ declinante hofte, telum humi figitur. At ubi nouis iaculis manus utri
ufe^ redarmat^ runt,pergunt contra* Tum demir Alexander ieflus fo2mur,ca
dit* Acne mox hofli ultione cum fumma glorid cocederet, peffimo exemplo
inrerceffiim cft* Nam quum ad interficienda eum edueflo gladio irrueret Me
nelaus,ex occulto fagitta Pandari uulneratus,!n ipib impetu reprefliis eftjgt
tur a noferis clamore or£o,fimuI^ cum ira indignatibuSaquod duobus aduer-
fum fe feorfiim,quorum maxime gratia conflatu eflet bellum, decernentibus,
repente a Troianispeffimomoreintercedereturv Rurfus globus Barbaroru
ingruens, Alexandrum e medio rapit Jnterim in ea permixtione animorum, b
dum noftri hatfitant,Pandarus procul aftans, multos Grtecoriim fagittis con-
figit* Necp prius finis faeflus,^ Diomedes atrocitate rei motus, progreflusi^
cominus telo hoftem proflerneret* Hoc modo Pandarus certaminis foedere
uiolato , atqp interemptis multis,ad poftremum poenas fceleratiffimte militiae
luit* Caeteru corpus eius liberatum ex acie, Priamidae igni erem atjrdiquias»^
focij fibi traditas Lyctj in folu patriu pertulere*Interim utercp exercitus figno
dato manus conierunt : pugnantes^ ui iiimma atep ancipiti fortuna , bellum
ad occafum foUs producunt*Sed ubi nox aduentabat, utrinq^ reges ilibducfla
haud longe acie, cuiiodibus idoneis exercitus communiere* Ita per aliquot
dies tempus bellandi opperientes,miIitem frequentem apud arma fruftra ha-
buere* Namcp ubi hyems aduentarc5& imbribus crebris compleri coepere
campi. Barbari intra muros abeunt* At noftri nullo palam hofte ad naues di-
grcffi,munia hyemis difponunt : mox bipartito campo qui reliquus non pu-
gne opportunus erat^utrac^ pars aratui infiftere*Dein ferere frumenta,ah'a^
quae tempus anni patiebatur* Interim Aiax Telamonius mftrucfto milite

quem fecum adduxerat,habens etiam nonnullos de exercitu Achillis, ingreP
fus Phrygiae regionem , multas hoftiliter uaftat dC capit ciuitates:acpoft pau-
cos dies praeda au(flus,ad exercitum uieflor redrjt* lifdem fere diebus Barbari
noftris per conditionem hyemis quietis, ac nihil hoftileiufpicantibus , para-
uere eruptionem* Quis Hecflor dux atque audendi autorfacftus* Isnanqiie
omnes copias inflrucflas armis cum luce fimul porta educit, ac protinus ciirfii
pleno ad naues tendere omnes atqueinuaderehoftesiubet* AtGraij in^re-
quentes,tum incuriofi ab armis turbati, fimul & a fugientibus,quos primum

hoftis inc€Herat,quo minus arma caperent impediti, tum c^fi multi mortales,

iam^

• ' Cr •• ^®..®ELL0 TROtANO LIB. II, ty?

A latinp tulis qui in medio uierant , Heifior ad naues progreflui,ighem in pro'
ras laccre^ac feuircincendijs coeperat^nullo noftrorum aufo refiflere* Qui
tcrmi atque improuifi tumultu exangues , genibus Achillis prouoluti,auxi
Iium renuentis 5 tamen obuoluebantur* Ita repente mutatio animorum ro>'
itros atque hofte^ inceflerat+Interea Aiax Telamonius aducniens, cognito a^
pud naues Hedore,magna armorum (pecie ibidem apparuit* Deinde mole-
fiia urgens hoftem , multo fudore ad poftremum a nauibus extra uallum de-
Tum iam cedentibus acrior infiftens ^ Heclorem qui aduerlum eunx
promptius fl:eterat,i<fi:um immani iaxo,ac mox confternatum eijcit* Sed eum

concurrentes undique plurimi multitudine fuatedum, bello atque Aiacis

inanibus eripiunt, ieminecem^ intra muros ferunt, male proipera eruptione
aduerfus holtes uium^Ceterum Aiax feuior ob ereptam e manibus gloriam,
iumptis iam Diomeoe, ^ cum Idomeneo, Aiace altero , territos dilperiosqj
hoilesiequi* ac fugientes nunc telo eminus profternere, modo apprehenios
obterere armis,prorfus nullo qui in ea parte fuerat,intado Jnter qu^ tam tre-
pida Glaucus, Hoppolomus, Sarpedon atque Steropus, ad morandum ho-
ftem pauliiper aufi reGftere,moxuulneribus grauati,locu amifere* C^ueis uer
Iis in fugam. Barbari nullam ipem reliquamjialutis rati fine recfioribus,nec uf
quam certo ordine palantes, effufi^ruere ad portas* Eo^ arefio ac properan-*
tium multitudine impedito ingreflli , quumfijper alium alius ruin^ modo
praccipitarentur^iuperueniteum fijpradicftis ducibus Aiax* Tum magna uis
Barbarorum trepida impeditam inter fe,caera extincflam* In quibus filiorum
Priami Antiphus Polites* Ac rhodo Nefior, atque iBuphemus, Troemus
dux egregius Giconum^Ita Troiani paulo ante uief^ores , ubi aduentu Aiacis
fortuna belli mutata uerfis ducibus poenas luere militise inconfult^e* At
poftquam aduentanteueipera, fignum noftris receptui datum eft,ui<fiores,l^
ti^ aci naues regrefiiTimt* Mox ad Agamemnonem coenatufn deducuntur*
Ibi Aiax collaudatus a rege,donis egregtjs honoratur* Neque reliqui duces fa

B (fiageftac^ uiri filentio remittunt* Quippe finguli extollentes uirtuteirijme-
morant fortia facfla^euerfas ab eo tot Phrygiae ciuitates,abductas^ praedas* Et
adpoftremum, in ipfis nauibus aduetium Kecfiorem egregiam pugnam, libe
ratas^ igni claflTes* Neque cuiquam dubmni,quin ea tempeftate ,tot egregqs
ac pulcherrimis eius facinoribus ipesomnes,atque opes militia in tali uiro fi-
fterentur* Ceterum proras nauium duarum, quibus illatus ignis eam partem

tantummodo conrumpferat,Epeusbreuireftituit*Tum(^Gr^ciratipofi:ma
Iam pugnam Troianosulteriusnihilhoftileaufiiros, quieti ac fine terrore de
gere. Per idem tempus Rhoefus de Eroneo genitus, haud alienus a Priami
amicitia, pa(fla mercede cum magnis Thracum coptjs aduentabat*ls incideii'
te iam uefpere paulifper moratus apud Oen infulam , qu^ ante politam
ciuitatem continenti eius adiungitur : fecundam circiter uigiliam ingref-

campos , cxplicitis^ tentoriijs ibidem opperiebatur* Quod
u Diomedes , atque Vlyffes , uigilias in ea parte curantesjprocul animad^
iier^re,r^i Troianos a Priamo exploratum milibs, arreptis armis, mox
pre o gradu circumipicientes omnia , pergunt ad eum locum* T um fatiga-
tis ex Itinere cuftodibus, &:ob id fomnopreffls,ij® &: interius progreffi, in
ipIis^ton]s regem interficiunt* Dein nihil ultra audendum rati , currum
eius,ar c^ egregtjs infignibus equos ad naues ducunt* Ita reliquum nocfli^
iniuisquiique tabernaculis requiefeentes tranfigunt* At lucis principio re-
liquos au<^s conueniunt , eos facinus aufum expletum' que docent* Ac
mox rati Barbaros incenios caede regis affbrc , iubent omnes frequentes

^eque multo pdft Thraces uiri exper-
geiacti e fomno , ubi regem interemptum foeda acmiieranda facieintra teri-’
tona animaducrterc) & ueftigia abdudii currus manifefta fijnt X raptim ac

fine

i8o DICTYS CRETENSIS

fine ull/s ordinibus, Ut quernc^rors cogiobauerat,adnaucseiTolant Quibus ^
procul uifis, noftricofeiLintiiit€rre,atcp imperia feruantes euntobuiam^Sed
Aiaccs duo aliquantum in aciem progrefli , primos Thracum inuadunt atcp
opprimunt^Dein reliqui duces ut quiique locum ceperat, cedere (inguiost&T
ubi conferti fl:eterant,bini'auf amplius congregati,impetufuodiflroluere* Ac
mox difperfos palaotescp interficere, 'prorfus uti nullus reliquus caedis fieret^
Ac ftatim Graq extincfiis qui aduerfum ierant , flgno dato ad tentoria eorum
pergunuAcilliqu! cufiodes cafiris rclidiifoli fuperfuerant,uifis contra hoftt
bus, terrore ipfo miferadum in modum efFocminati,omnibus omiffis ad moe-^
nia confugiunt» T um undic^ ueiTus noftri ingruentes,arma,equos,regias o^
pes,&r ad poftremum uti quidcp fors dederat, praeripiunt» Hoc modo uicSo^
res Gratj deletis cum Imperatore Thracibus,onufti praeda acuiefioria , adna-
ues digrediuntur» Qjium interirn Troiani ex muris reij3e<5Iantes, ncc^ quic-
quam pro fbcfjs aufijintra incenia tamen trepidabant» Igitur Barbari tot iam
aduerOsrebus fracli,!egatos induciaspofi:ulantevS,adGr^cos mittut» Acmox
noftris conditionem approbantibus , interpofito iacrificio fidem paefii firma^
uere» Eodem fere tempore Chry fes , quem iacerdotem Smynthij A polii»

nis fupra memorau/mus , ad exercitum uenit, acrium gratias fuper his qute in
fe, recepta filia a noftris, benignegefta erat»Ob h^c(^ tam magnifica,fimul dC '
quod Aftynomen honorifice habitam cognou€rat,reducftarn fecu Agamem
noni tradit» Neque multo p6ft,PhyIo(fteta cum his qui partem prpd^ad eum
portaueranr, Lemnum regreditur inualidus, etiam tum necp fatis firmo greP
fu» Interea concilium Graecis agentibus , Aiax Telamonius in rhediu pro^
greffus , docet oportere mitti ad Achillem precatores, qui eum imperatorum
iierbis atep exercitus peterent, ut remitteret iras, ac repeteret fblitam cum fuis
gratiam» Minime quippe afpernandum talem uirum: nuncuel maxime,quu
fecundis rebusi Gr^ci , uel paulo ante ui(ftores,non ob utilitatem,fed honoris
merito,gratiam cius peterenninter quae deprecari etiam Agamemnonem da
re operam, fimul^ uoluntatem agendo negotio adhiberet» Namq^ tali tem- B
porein communeab omnibus confulendum,praefeitim proculadomo,locis
alienis atep hoftilibus» Nec^enim tam inter grauia bella undiq^ uerfus mimf
cis regionibas,quam concordia tutos fore» At ubi finem loquendi fecit , cun^
cfti duces coliaudauereconfiliiim uiri,fimul^pr^dicantesad coelum tollere,
fcilicet quod cum uirtute corporis,tum ingenio uniuerfos anteiret» Poft qute
Agamemnon docereTe ante ad reconciliandum Achillem multos mififte,

& nunc nihil aliud cordi efle» Acmoxipftim Vlyftematq^ Aiaccoi orare, fj^
(ciperent negotium,atq^ ad eum nomine omnium irent: maxime quod Aiax
cognatione fretus,impetraturus ueniam facilius credebatur» Igitur his opera
fuam polIicentibus,iturum fe una Diomedes (ponte ait»His adIiSjAgamenv
non afferre hoftiam lieftores iubet» Ac mox fublatam fuper terram, quum eam
duo quibus imperatum erat,fuipenfam teneret, gladium uagina educir,eoq 3
bifariam excifam hoftiam in confpecftu uti diuiferat, collocare» Dein ierrum
(anguine oblitum manu retines,inter utrancp facrf partem medius uadit» hv
terim Patroclus cognito quod parabatur,m concilium fuperuenit» At rex,ft^
cut fupra diximus, tranfgreffus , ad poftremum iurat,inuiolatam a fe in cum
diem manfifTe Hippodamiam» Neqp cupiditate ulla, aut deflderio larfum,fed
(ra,qua plurima mala conficiuntur, eoufc]^ pro ceflifre»H is addit,cupcre fe pre
terea,fi^ etiamipfi uideretur,filiarum qu^ cordi ei effetjin marrimanium dare:
decimam^ regni omnis parte,actaleta quinquaginta doti adiungit» Qiite uhi
accepere, qui in concilio crant,admirari magnificentia regis, max/meq} Patro
cius» Qui cum oblatione tantarum opum tum prsecipuel^tus, quod intacfta
Hippodomiaaffirmaret,ad Achillem uenit, ei^uniueriagefta ada(^ rckn*
Dein ubi rex ea quae audierat^uolutare animo ac deliberare fecum ipfe occce •

DE BELLO TROIANO LIB. IIL iti

A pit,{upememt cu fupradidis Aiax*T um ingreflTos eos^ac bcftigtie (alutatos,
federe hortat, iuxtacp fe Aiace ♦ Qiii tepus loqucdi nadus famfliariter,ct ob
td liberius incufare at^ increpare, quod in magnis difcriminibus fuorum ni
hil iracundiae remiierit, potuerit^ cladem exercitus perpeti , quum multi
eum amici, plurimi etiam afFiniu obuoluti genibus precarentur. Poft quem
( VIyires,illa quidem deorum eiTe ait.Eoru autem, quae in cocilio acSa effent,

ordine expofito:quae etiam Agamemnon pollicitus, quae^ iuraiTet.ad po>'
ftremum orat,ne preces omniu,ne' ue oblatas nuptias aipernaretiir . Mox^
eorum ommu,queuna offerebantur, enumerationefacit.Tum Achilles Ion
gam orationem ex orfus, primum omniuacfiagefta^ fua exponere. Ac deiii
admonere , quatas erumnas pro utilitate pertulerit, quas ciuitates aggrefftis
ceperit.Cundis interimrequieicentibus,ipfeanxius, ac dies nocSesc^g belle*
intentus: 6<^ quum nec militibus {uis,necj fibiipfe parceret, apportatas nihi
lominus pra:das in commune folitum redigere. Pro queis folum omnium
elecftu, qui taminfigni iniuriadehoneftaretur: folum ita contempt u, a quo
Hippodamia tot laborum precium per dedecus abftraheretun Neq,’ in ea
culpa iblum efle Agamemnonem, fed maxime caeteros Graecos , qui imme-
mores beneficiorum, contumeliam fuam filentio praeterierint. Pofi:quamfi>
nem loquedi fecit, Diomedes aitrPreterita omittenda funt,necp oportet prii
dentem meminiffe tranfacftorum , quando ea etfi maxime cupias , nequeas
^ reuocare.Inter ea Phoenix, dC cum eo Patroclus, circumftates, genas ate^ ont

nem uultum iuuenis , manus ^ adofculari, contingere genua:rediret in gra-
tiam, atq) animos remitteret:cum propter praefentes qui eum oratlim uenit
fent,tum praecipue ob benemeritum de fe exercitum reliquum Jgitur Achil
les pr^fentia talium uirorum, precibus etiam familiarium , ac recordatione
innoxij exercitus tandem flexus,ad pofiremiim faefiurum fe quae uellent re-
ipondit.Et hortatu Aiacis tum primum poft malam iracundiam Graecis mi-
xtus, confilium mgreditur,atq 3 ab Agamemnone regio morefalutatur . In-
^ terea reliquis ducibus fauorem attollentibus, gaudio laetitia^ completa cuii
flafunt.Igitur Agamemnon manum Achillis retentans,cum eo & reliquos
duces cocnatum deducit. Ac paulo poft quum laeti inter feinuitarent,rexPa
troclum quaefiuit ut Hippodamiam cum ornamentis quae dederat, ad tentd
ria Achillis deducerenis^ libens mandata efficit. Caeterum per id tempus
hyemis faepe Gr^ci ate^ 1 roiani finguli,plures'ue,ut fors euenerat , inter fe
fine ullo metu in luco Thymbr^i Apollinis mifeebantun

DICTYS CRETENSIS DE BELLO

TROIANO LIBER IIR

t

*

Nterimper totam hyemem dilato conditionibus in tempus
bello, Graeci cuncfta quae in tali odo militia pofcebat,intenti a-
nimo fiimmisftudtjs feftinabant. Namcp prouallo multitudo
uniuerfa uarrjs bellandi generibus per duces populos^ inftru
cfta, QC ob id more optimo diuifis ad officia fua quibuf^ , hinc
faculis haftaruminftarfabricatis,necp pondere aut menfur a inferioribus,
quibus ea non erant pr^uftisfudibus: illinc alij fagittis certantes inter ie in-
Uicem,ad multum diem exercere. Alij faxis utebantur . Sed inter fagittarios
maxime anteibant, Vly(res,Teucer,Meriones, & Menelaus.Necp dubium^
quin inter hos iam praecelleret Philocftetes : quippe Herculis fagittariim do
minus,& deftinata feriendi arte mirabilis . At Troiani cum auxiliaribus laC
fiores militia, necp circa exercitum foliciti,fecordius agitare. Ac faepe fine ul
loinfidiarum metu,hiaut illi multis immoIationibusTymbraeo Apollini

q fuppli-

tSt DICTYSCRETfiNSl^

fuppIfcabant.Hifdem fere diebus nuncius apportatur^uniuerfas prope Afig 4
duitates defduiflTe a Priamo^atcp eius amidtiam execrari ♦ Namcp fadnoris
exemplo (ufpedis lam per umuerfo^ populosjgentes^ drea hoipidum^om
nibus rebusjflmul^ omnibus prselijs Grgeos uid:ores cognitum,^ euerfio
multarum in ea regione ciuitatum in animis haeleran Ad poftremumjgrauc
odium filiorum, regnicp eius incefferat* At apud Troiam forte quadam die
Hecuba fupplicante Apollini, Achilles uolens uifere cerimoniaru morem,
cu paucis comitibus fliperuenit* Erant praeterea cum Hecuba matrona plu
rimae, coniuges principalium filiorum eius,partim honorem atep obfequiu
reginae tribuetes:reliqug tali obtentu pro ie qugcp rOgaturgjfupplicaturg^^
etiam Hecubae filiae innuptae, Polyxena, &Cafrandra,Mineruaeat(p Apolli
nis antifl:es,nouo ac barbaro redimita ornatu, effufis hinc ate^ inde crinibus
precabatur, fuggerente ei Polyxena apparatum facri eius . At tum forte A^
chilles uerfis in Polyxenam oculis, pulchritudine uirginis capitur* Aucflo^
in horas defideriOjUbi animus non lenitur, ad naues difcedit * Sed ubi dies
pauci fluxerunt, & amor magis ingrauefeit, accito Autumedonte, aperit ar^
dorem animi.ad poftremum petit, uti ad Hecfforem uirginis caufa iret. He ^
dlor uero daturum fe in matrimonium, mandat, fi fibi uniuerfum exercitum
proderet.Dein Achilles, foluturum ie omne bellum Polyxena tradita, polli-^
cetur.Tum Hector, aut proditionem ab eo confirrtiandam, aut filios Plifthe
Ilis at(]^ Aiaces interficiendos, alioquin nihil de talinegocio feaufurum*Ea
ubi Achilles accepit, ira cocitus exclamat,fe eum quu primum tepus bellan'
di foret, primo praelio interempturu*Dein animi iaeffatione faucius,huc atep
illuc oberrans, interdu tame quatenus prgfenti negocio utendu effetjCofulta
re. At ubi Antumedoniaeffare animo, atepindies magis magis^ giluare defi
derio,ac pernodare extra tdoria animaduertit,ueritus ne quid aduerfum fe,
aut in fupradidos reges moliret, Patroclo atej Aiaci rem eunda apent.Hi^
diffimulato quod audierant, cu rege comorantur. Ac forte quoda tepore re^
cordatus iui,conuocatis Agamemnone dC iVIenelao,negociu,ut geftu erat, B
defiderium^ animi aperit. A' quis omnibus, ut bono animo ageret,refpode
tur :breui quidem dominum eum fore eius,quam deprecando no impetra
uerit.Qii^ res eo fidem habere uidebatur, quoniam iam fumma rerum Tro-
ianarum prope occafurn erat. Omnes namc^ Afiae ciuitates exeeratse amicio»
tiam Priamidarum,ultr6 nobis auxiliu focietatem^ belli offerebant . Quis
a ducibus noftris benigne refpondebatur,fatis fibi effe prgfentium copiaru,
nc(^ auxiliorum egere : Amicitiam fane quam offerrent, ultro iufeipere, uo'
lunratem^ eorum fore gratam omnibus. Scilicet quia fluxa fides , dC animi
parum fpedati,necp tam fubita mutatio fine dolo credebatur. lam^ exadis
hybernis menfibus uer ceperat, quu Grarj edido prius uti omnis miles in ar
mis ef^ttmox figno belli edito , exercitum per campos produdu ordinant*
Ne(^ a Troianis fegnius agebatur . Igitur ubi utrinqj acies inftruds aducF'»
ftim procellere, a tc^ intra teli iadum uentu eft , cohortati fiios quifq^ manus
coierunt, in medio locatis equitibus, & ob id primis congreffis. Tumm pri^
mum reges noftri at^ hoflium , afcenfis curribus bellum ineunt , afeito fibi
quifcjauriga ad regendos equos.Scd primus omnium Diomedes inuedus
Rhoefi equis, Picheemum regem Ciconum hafla fronte idum, interficit*
Dein caeteros,quos ob uirtutem rex fecum ftipatores habuerat, coglobatos
inter fe atque aufos refiftere , partim telo eminus fundit, alios curru per me^
dios concito humi obterit.Dein Idomeneus adhibito equis Merione, Aga-
manta Thracu regem curru dei) cit, ruenti^ telo occurrit,at 9 ita interficit *
Sed ubi Hedor fitus in parte alia,medios fuoru fundi accepit, difpofitis fatis
ftrenuis ubi pugnabat, accurrrit auxilio laborantibus, Glaucum 8^Deipho^
bum Polydamanta fecum habens^ Nec dubiu, quin deleta a pra^didis rc^

DE BELLO TROIA NO LIB. IIL
A gtbiTS capars hoftium foret, ni aduentu fuo Hcdor noftros ulterius proo-re>.
di, fugere fuos cohibuifTetJta Gneci prohibiti ca^de reliquorum, repreflb
gradu aduerium eos qui fuperfuerarit conftitere* Ac mox cognito per
ueriiim exercitum praelio in ea parte, reliqui duces confirmati, ubi quifep pu
gnaueratjundiqjed confluunt» DeniaturutriiKj acies, prceliurenouatunt
eft.Igitur Hecffor ubi plurimos fuorum ade(re,5:: iatis tutum fe intelligit, tol
Iit animos»Dein clamore magno fingulos fuorum nomine appellans, confi
dentius in hoftem pugnare hortatur: acprogreifus intra aciem , Diorem
Polyxenum, alioscp fatis impigre pugnantes uulnerat * At ubi Achilles

eum ita in hoftem promptum animaduei tit,fimul fubuenire his qtios aduer
fum bellabat cupiens, 5^ memor paulo ante repulfse in Polyxena, contra teri
dit.Progreflfus^ in medio Philemonem Paphlagonum regem impedimen^
to fibi oppofitum, cominus fundit, non alienum fangiiinis Priamidarum*
Perhibebatur quippehic etiam ex his, qui affines Agenoris originem pro>
priam memoria repetebant» A' quo etiam Amalixonem genitam, poftqu^
adoleuerat,dedu(fi:am in matrimonium Dardani. Ceterum Hedor poftqui
ad fe agmine infeflo tendi uidet,caufam odtj recordatus eft: non ulterius ini
petu uiri experiri aufus ,ex acie fubterfugit: eum^ Achilles infecutus quan.*
tum acies hoftium patiebatur,ad poftremum iaculatus, aurigam eius interfi
cit, poftquam Hedor per aliam partem relido curru aufugerat» Dein ere^
pturhfibi e manibus inimiciflamum omnium dolens /urfus uehemdiusfte-»
uire,extrado^ ex corpore aurigx telo,fundere obuio's,ac proftratos quuni
alios inuaderet defuper proculcans, fubterere. Inter qup tam trepida eundis
fugientibus,Helenus qua^fituex occulto locum uulneriubinadus eft , ma^
num Achillis procul atq^ improuifus iagitta transfigit.lta uir egregiuSjCuius
aduentu territus, fugatus^ Hedor,muIti<^ mortales cum ducibus eXtindi^
!aniaticp,ex occulto uulneratus,eo die finem bellandi fecit.Interim Agame^
mnon^dC cum eo Aiaces duo, inter ccet eram ftragem ignotorum, nadi pluri
® mos filiorum Priami interficiunt» Agamemnon, Arfacu cum Deiopete, Ar^
chemachum,Laudacu,6(:^ Philenorem: Aiax Oilei &C T elamonius Muliumj;
Aftymenen,Doriclu,Hippodamanta. At in alia belli parte Patroclus & Ly^
cius Sarpedon locati in cornibus, nullis propinquoru priefentibus,figno in^
ter fe dato folitartj certaminis,extraaciem proceffere.Mox^ telis aduerfuni
iadis,ubi utercp intadus eft,curru defiliunt,at<^ arreptis gladrjs pergut ob>*
uiam.Iam^ crebris a duerfum feidibus congrelTi,nec^ uulneratus quifqua^
multum diei coniumpferant»Tum Patroclus amplius audendum ratus,col^
iigit in arma fefei& cautius contedus, ingreflus^ hoftem compleditur,ma
nu dextra poplite fuccidens* Quo uulnerc debilitatum , atep exedis neruis
inualidupropulfat corpore,ruentem^interficit» Quod ubi animaduerterc
TroianijCjuiiuxta fteterant, gemitu magno clamorem tollunt. Relidis^ or
dinibus figno datOjarma in Patrochl c6uertunt:fdlicet Sarpedonis interitu
publicam cladem rati. At Patroclus prseuifb hoftium agmine , telum pofitu
humi propere rapit, compofituscp in armis audentius refiftit.Tum ingruen-
tem Deiphobum hafta cominus tibiam ferit,at<:p excedere ex acie cogit, irv
terfedo prius Corgatione fratre eius » Necp multo p6ft,aduentu Aiacis fufi
reliqui.Quum interim Hedor edodus qux acciderant, fiiperuenit, acjmox
conuerfam fuoru aciem pro tempore reftituit, increpatis ducibuSjacplerifcp
cxfugaredudis.Ita pr^efentia eius animi tolluntur, & praelium incenditur.
T um uero inclytis ex utracp parte ducibus, confirmatocp exercitu confligut
acies, nunc hinc nunc inde cedentibus inftantesiS^ ubi acies nutauerat, prae
fidijs accurrennbus.Interea utriufcp exercitus cadunt plurimi , neqj fortuna
belli mutatur.Sed poftquam miles bello intentus permultum diem , magis
magis^ fatigatur, et diei uelper erat,utrifcp cupietibus,pugna deceffum eft.

q » Tum

,54 DI CTYS CRETENSIS

Tum apud Troiam circa Sarpedonis cadauer eundis deflentibuSjacpraeci a
pue fceminiSj lucl:u atqi gemitu omnia copletafunt Quis non alij cafus acer
biffimi ne interitus quidem Priamidaru prx defiderio eius cordi iniederat
tantu in eo uiro pYctidi%dC interfedo fpes ablata credebatur» At Gr^ci in ca
ftra regreffi , primum omniu Achille reuiiunt : eum^ de uulnere percudati,
ubi fine dolore agere uidd, lajti ad poftremu narrare occipiunt Patrocli for
tia fada.Dein reliquos qui uulnerati erant, per ordinem circumeunt:’ ita in^
(pedis omnib.ad tentoria fuaquifcj.digreditur Jnterim Achilles regreilkm
Patroclu extollere laudibus . Dein monere, uti reliquo quo^ bello memor
rerum quas geiferatjhoftibus uehementius ingrueret.Hocmodo nox con**
fumitur. At lucis principio corpora fuoru quife^ colleda,igni cremant, deia
fepeliunt.Sed pollqua dies aliquot triti, uulnerati coualuerant,arma expe
dire et producere militem placet. Sed Barbari more peffimo,ne<j quicquam
copofitum,nihiI^ aliud quam turbata atep infldiola cupientes, clam atep an
ce tempus egreffi,pradiu praeuertere. Tum(^,eifufi ruinae modo,cIamorem
anconditu,flmul(^ tela inhoftes coi]ciunt,(emiermes etiam tum ate^ incom
pofitos^C^fi ita noftrorum multi, in quis Archefilaus, Boetius, O^ bhedius^
Cryfeoru uterto duces optimi : caeterum uulnerata pars maxima.Meges etia
8C Agapenor, Arcadiae. Inter quae tam foeda, tantacp indignatione rerunijPa
Croclus fortuna belli uincere aggreflus.Dum hortatur fuos,at(^ inftat hofti»
bus, promptior quam bellandi mos efl:,telo Euphorbi] idus ruit ♦ Stadm^
Hedoraduolans eum opprimit, ac defiip er uulnerib. multis eofoditrmox^
nititur abftrahere praelio , icilicetiniblentia gentis fuae illudere cupiens , per
uniuerfa genera dehoneftamenti.Quod ubi Aiaci cognitum eft, relido ubi
pugnabat , propere accurrit, iamcp eripere cadauer occipientem proturbat
hafta.lnterim Euph orbius a Menelao et Aiace alterOjiiimmo ftudio circum*
aientuSjfcilicet autor interempti ducis,morte pcenas luit. Dein occipide ue
fpera, praelium dirimitur,maleS(C cum dedecore plurimis noftrorum interfe
dis. Sed poftquam utrincp redudae acies, SC iam in tuto miles nofter erat, b
eundi reges ad Achillem conueniunt , deformatu iam lachrymis,atcj omni
fupplicio lamentandi. Qui modo proftratus humi, nunc cadaueri fuperia^
cens,ade6 reliquoru animos pertentauerat,ut Aiax,qui folandi caufa aftite
rat, nihil ludui remitteret.Patrocliuerd mors non tantum gemitum illu cun
dis incuflTerat/ed praecipvie recordatio uulneru per loca corporis pudiburt'^
da . Quod exemplum peffimum per mortaleSjtum primum proditum eif^
nunquam antea Graecis folitum.Igitur reges multis precibus,at(^ omni con
folationis modo tandem Achillem flexum, humi erigunt.IDein Patrocli cor
pus elotum,mox uefte eircumtegitur,maxime ob tegenda iiulnera,que mu!
tis modis imprefla,haud fine magno gemitu cernebatur. His adis, Achilles
monet, uti cuftodes uigilias agerent : curarent^ nc hoiles detentis circa fu^
nus noftris,morefolito irruerent.Ita per diilributioncm officia quifep procu
rantes,igni plurimo in armis pernodat. At lucis principio placet, uti ex om
ni ducum numero quinc^ in montem Idam uaderent iyluam caelum, quo Pa
troclus cremaretur.Decretum quippe ab omnibus erat, ut funus eius publi-
ce curaretur. lereigitur lalmenus, AfcaIaphus,Epios,&: cum Merione Aiar
alter.Mox^ Vlyffes 8C Diomedes, bufto locum dimetiuntur, quincphafta^

rumlongitudine,totidem^ in tranfucrfum.Aducda deinde ligni copia bu

ftum extruitur,impofitum^defuper cadauer igni luppofito cremant, exoiv
natixiam decore omni preciofe ueftis . Idnancp Hippodamia Diomedea
curauerant: quarum Diomedea nimium iuueni & omni affedudileda erat*.
Caeterum paucis poft diebus, refedis ex labore uigiliarum ducibus, cum lu^
ce fimul exercitus in campum produdus , per totum diem in armis agit , o-
perien^B^rbarorum OGcurfumt Qyfi muris defpcdantes^poftqiiam noftros

paratoii

ioE BELLO TROI ANO LIB, III. iSf

paratos ad praelium uident, eo die certamen diftulere* Ita occalu (blis Graect
^ ad naues regredi* At uix principio dieiTroiani,rati etiam tuncmcompofitcs
Graecos^armati potus eUolant tein ere & cum audacia, ut ahteafolm: inftan-'
tes^ circa uallu^certatim tela iaciuht crebra magis quam cum effedu, noftris
tantuad Cuitandos icfius cohipofitis*lgitut ubi ad multu diem Barbari inten^
ti iaculis fefli],nec ita uehementes animaduerterunt,ex parte una noftri erum-
puntjincutlantes^ finiftrum Iatus,fundut, fugant^: neiqp muko poft ex alio
latere abnuentibus iam Barbaris^ac fine ulla difficultate uetfis. Ita plurimi
Barbarorum^ubi uerterc terga, foede euidi in bello,& ab infequentibus prO'
ciilcahsad poftremum difpereunt*In quis Afius Hirtaco genitus,& ciim Hip
poireb Phileus,Hiralis Afius,Sefto regnantes ♦ Eodem die iiiui a Diomede
capiuntur duodccim,ab Aiace quadraginta* Capti etiam Pyius & Euander,
Priamidaj*ln ea pugna Graecoru Ceneus interfedius, rex Scythia^ ; V ulnera
tus etiam Idomeneus,dux nofter* Ceterum ubi Troiahi muros ingredi clau^
fere portas, & finis dandi faedus efitnofiri ipoliata armis hodilia cadauera,ap^
portata^ in flumen prarcipitant,memor€s paulo ante in Patroclum inibleti^
Barbarorum*Deincaptiuos omnes, itti quencp ceperant in ordine, Achilli of
ferunt Js^ uino multo fopita iam fauilla,reliquias in urnam collegerat* De-*
cretum quippe animo gerebat fecum, in patrium folum uti abiret: uel fi fortu
na in fecafum mutaret, unaatc]^ eadem fepultura cum chariffimo fibiomniu
contegiMtacp eos qui oblati erant, deduci ad budum , una etiam cum Priami
filijs: ibidem^ feorfum aliquantu a fauiila iugulari iubet , fcilicet inferias Pa ^
trocli manibus* Ac mox regulos dilaniandos canibus obtjcit, cohfirmat^ fe
hon prius definere pernodlando humi,quam autorerh tanti liicdus fui fangui
ne uindicadet* Nec multi tranfadi funt dies,quum repen?enunciatur, Hc
tuorem obuiam Pentbefilea? cum paucis profecdum*Qu^ regina Am^zdnui
ihcertum precio ari bellandi cupidine auxiliatu Priamo adiieritatierah Gens
bellatrix, Sd ob id a finitimis indomita,fpecie armorum inclyta per mortales;
2 Igitur Achilles paucis fidis adiundis fecum,infidiatum propere pergit,atque
hodem fecurum iam fui prguortit*T urii ingredi iam flumen occipieniem,cir
cumuenit : ita eum ^ & omnes qui comites regulo , dolos huiufccmodi igno-
uerant,eximprouifointerfidt*AtquendamfiIiorum Priamicomprehefumi
mox excifis manibus ad ciuitatem remittit,nunciatum qux geda erant; Ipfe
eum c^de inimiciffimi,tuni memoria doloris ferox, ipoliatum armis hodem;
moxeondridis inunumpcdibus,uinculo currui podremdadnedit* Dein
ubi afeendit ipfe, Autumedonii imperat , daret lora equis * Ita concito curru
per campum,qua maxime uideri poterat^ peruolat,hodem mirandum in m o
dum circumtrahens* Genus poen^ nouum,miferandum9* At apudTroiani
ubi fpolia Hedoris defuper e muris animaduertere,qua£^ Graeci pr^cepto re-
gis,ante ora hodium praetulerant : fit: ille qui excifis manibus acerbiflim^ rei
indicium infeipfb pertulerat, rem ut geda erat,difleruit: tantus per totam ci-
uitatem ludus at^ clamor editur,ut aues etiam condernate uocibus , ex alto
decidiffe crederentur, nodris cum infultatione reclamantibus * Mox cx om-
ni parte eundis clamaritibuS,urbs clauditunFcedatur regni habitus , atep in
modum lugubrcm,funedumcp,obduda facies ciuitatistquum ficut intaline
gocio aflblet, repente cocurfus trepidantiu fieret in eundem locum* ac datim
fine ulla certa ratione per diuerfiim fuga, nunc piandus crebri, modo tota ur
be filentium ex incerto Jnter qu^e fit: fpes extremas, multi credere cum node
fimul Graecos moenia iiiuadirosjexcifuros^ urbem,fecuros interitu tanti dii
cis* Nonnulli etiam pro confirmato habere, Achillem exercitum , qui duce
Penthefilea Priami rebus auxilio uenerat, partibus fuor uadiunxiffe* Podre-
mo omnia aduerla, hodilia, frada; ablatas^ opes, nullam falutis fpem ha-
berCj interempto Hedore* Quippe is folus omnium in ea ciuitate aduerfurii

q 3 tot mi-

tU DICTYS CRETENSIS^

tof mi’lia,impcratorcscp hoftium, uaria femper uicfiona certauerat , fortior ^ A
felicior eundis ducibus noilns ^ Cui fama bellandi inclyto pcrgenteSjnun-
qiiam tamen uires confilio fuperfueranulnterim apud Graecos, ubi Achilles
ad naues redrjtj& cadauer Hedoris in ore omnium eft, dolore quem ob Pa^
trocli interitum paulo ante perceperant, nece metuendi hoftis (edatur; dC ob
id pr^cipua Isetitia circumferibitun Ac tum uniuerGs placet^uti in honorem
eius, quoniam abeffechoftilis metus, certamen ludis folitCi celebraretur^ Necp
minus tamen reliqui popuIi,qui non certaturi fpedandi gratia conueneranr,
tnftrudi armis, parati^ adelIent,nequarcilicethoftis 3 quamuisfradisrcbus 3
foIitotameninOdiandimoreirruereu Igitur Achilles uidoribus pr^mia
quaj ei ui3ebantur maxima, ftarui imperat» Et poftqua nihil reliquum eratjre-*
ges omnes ad cofidendum hortatur, ipfe medius, atep inter caecer os excelfior»
Tum primum quadrijugis equis Eumelusante omnes uidor declaratur^BP
garum praemia Diomedes meruit» Secundo pofteum Menelaus» Caeterum
ad certandum, qui fagittarum arte maxime pr^ualebant, Meriones Vlyf

fes,duos erexere malos, Qu s religatum linum tenuiffimum,atcpextranfu€sr
foexcentani,utriufqjeapitrannedebatur:mediacolumba parte dependebat^
eius cofingendoe certamen maximum»Tum reliquis incaffum tendentibus,
Viyffescum Merione deftinatum confixere» Quibus quum a reliquis fauoi?
tolleretur,Philod€ca,no columbam (ejUerum id quo religata efTetjfagktaex^
cifijrum promirtit. Admirantibus deinde difficultatem regibus,fide promif-
fi no felicius quam (blertius confirmauit» Ac dirupto uinculo, columba cum
maxima populi acclamatione decidir,Pra?miacerfamints eius Meriones ateg
Viyiles tulere» i^chtlles duplici extra ordinem munere Philodetam donat».
Curfu longo cert3ntibus,Oilei Aiax uidor excipitur» Poftquem fecundus,
PoiipcKtes»Duphcicampo Machao,OngulariEurypilus, falcuTlepolemus,
diico AntiiochuSjUic^iores abeunr»Pr§mia ludadi intada p€rmanfere»Quip
p: Auxarripiens,medium Vlyffemdetjcitjquiruens, pedibus eius circum-
ii aluit, atepita praepedito obligato^ nexu, Aiax pene iam uidor ad terra ca- b
dic»Cell:ibus,reliquoquocp manuum eerramine idem Aiax Telamonius pal
mam referr^Curfu in armis poftremo Diomedes pr^ualuir»Dein ubi premia
certandi perfoluta fum, Achilles primo omnium Agamemnoni donn quod ‘
ei honoraciffimum uidebatur,ofFert » Secundo Neftori, Idomeneo deinter-
tio. Poft quos Podalirio & Machaoni»Dein reliquis pro merito ducibus. Ad
poftremum eorum focfjs,qui in belIoocciderant»His^mandatum,un qu3
tempus fuifiet, donum ad neceflarios eorum perferrent» Poffquam certandi
pr^miorum^ finis fadus,& iam diei uefper erat, adfuaquifcp tentoria diP
ceilere. At lucis principio,Priamus lugubri uefte miferabiletedus;cui dolor,
non decus regium, non ullam tanti nominis ac famsefpeciem reliquam fe^
cer it, manibus uultu^ fupplicibusad Achillem uenit» Quo cum Androma-
cha non minor quam in Priamo miferatio » Ea quippe deformata mul tiplici
modo, Aiiyanada, quem nonnulli Scamandrum appellabant,jet Laodaman
ta,paruuIos ad modu filios prae fe habens, regi adiumentu deprecandi addide-

rar,quittioerorib»fenio^dccrepitusfili^PoIyxenehumerismnirebat.Dem-

de fequebantur uehkula plena auri atep argenti, preciofaeqp ueftis , quum fu-
per murum fpedantes Troiani,comitat« regis oculis proiequerentur » Quo
uifo, repente filentium ex admiratione oritur» Ac mox reges auidi nofcere
caufas aduentus eius, procedunt obuiam»Priamus ubi ad fe tendi uidet,protl
nus in os ruit ,puluerem reliquacp humi purgamenta capiti afpergcns» Dein
orat, ut miferati fortunas fuas, precatores fecum ad Achillem ucniant. Eius
aetatem fortunami^ recordatus Neftor,dolet»Cotra, VlyiTes maledidis infe-
qui,&: comemorare,qu^ apud Troiam in concilio ante fumptubellu ipfe ad^
uerfum legatos dixerauEa poftquam Achilli nuciatafunt, per Au tum edon-

ternae-

DE BELLO TROI A NO LIB. III. 187

A tcm acccrfin lubet.ipferecinens gremio uri>am cum Patrocli oflibus ♦ Igitur
mgreflis ducibus noftris cum Priamo ,rex genua Achillismanibus comple-'
xus: Non tu mihijinquitjCauia huiufce fortuna?, fed deorum quifpiam,qui
poftrcmam aetatem meam quum miferari deberet, inhaice aerumnas dedu^
xit , confecftam iam , ac defatigatam tantis lucf^ibus filiorum ♦ Quippe hi fi^
fi regno per iuuentdtem , quum femper cupiditates animi quoquo modo
explere geftiunt, ultro fibi,mihiqp perniciem machinati funt* Neque du^
bium, quin contemptui fitadolefcentiae , fenecfise aetas* Quod fi interitu meo
reliqui huiufcem odi facinoribus temperabunt, me quoque, fl uidetur, exhi^
beo poen^ mortis* Cui mifero confeclo^ moeroribus, omnes aerumnas, quP
bus nunc deprefius infelicifiimum ipec^aculum mortalibus praebeo , cum
xiguoipiritufimul auferes* Adfum ultro, nihil deprecor» Vel fl ira cordi
cftjhabeincuftodiacaptiuitatis* Neque enim mihiquicquam lamfuperio-'
ris fortunae reliquum eft * Quippe interfedo Hectore, eunda regni concP
dere» Sed iam Graeciaeuniueri^obmeorum male confulta, faris poenarum
filiorum ianguine, ac meis aerumnis perfolui*Mi(erere aetatis : ac deos recor^
datus, retorque animos ad pietate* Concede paruulis fahem,fi non anima pa-
rentis,iedcadauer deprecantibus ♦ Veniat in animum recordatio pareris fui,
omnes curas, uigilias'que in te, tuamc^ialutem impendentis* Sed illi qui>

, dem eunda fecundum fua uota perueniant , longe que aliter : neque mei li-
niiiemfenedam degat* Interea dum hacc commemorat, paulatim animo
deficere , ac diffblui membris : deinobmuteicere capit* Quod fpedaculum
longe miferrimum , omnibus qui tum aderant, dolori fuit * Deinde Andro
maehaparuulos filios Hedoris ante Achillem profternit: ipia fletu lamen^
tabili orans , uti fibi cadauer coniugis intueri faltem concederetur* Inter
hxctammiferanda,Phoenixcum Neftore Priamum fuftollere, atqp uti ani>
mum reciperet,hortari*Tum rex ubi aliquantum refouitfpiritum, nixis g^nt
buSjategutrae^ manu dilanians caput: Vbi nunc illa efl:, air,quaeapud
B cos praccipuaeratmifericordiac' An iuxtaiblum Priamum circum feribiture'

* lam^ omnibus dolore permotis , Achilles, Decuiile (ait) filios eu fuos initio
ab co quod admiferint facinore , cohiberemecj ipfum concedendo , tanti de-*
lidi participem fieri * Caeterum ante id decennium non ita defeflTum ieneda
fuiffe , ut fuis defpedui eflTet* Sed obfediile animos eorum defiderium rtrum*
alienarum : neque ob mulierem folum unam , ied Atrei atque Pelopis diui>
ttjs inhiantes,raptum res more incondito perrexiffe* Pro quis aequiffimum
cfle,€iurmodipccnas,uel etiam grauiores pendere*Namcp ad id tempus Grae
cosiecutos morem in bellis optimum, quolcunque hoftium pugna confice^
rent,reftituere fepultur^folitos*Contra, Hedorem fupergreffum humanita
tismodum, Patroclum eripere praelio aufum,fcilicet ad illudendum ,ac fcz'
dandum cadauer eius : quod exemplum panis ac fupplictjseorum eluen>
dum, ut Graeci ac reliqua? pofthacgentes memores ultionis cius,morem^
humanae conditionis tuerentur* Non enim Helenae, neque Menelai gra-
tia exercitum relidis fedibus, paruulisi^ procul a domo, cruentum fuo hofii*
licp (anguine inter ipla belli diferimina huiufmodi militiam tolerare * Sed
cupere dignofeere, Barbari , Graecf ne fumma rerum potirentur:quanquam
iuftam caufam fuifle inferendi belli, etiam pro muliere* Nanque ut ipfi rapta
rerum alienarum lactarentur, ita maxime dolori eflfe his qui amiferint * Ad
haec multa infaufta deteftanda^ Helena: imprecari : confirmare^, fe ca--
^ pto atque euerfo Ilio, ante omnes, tanti admiflTi panas fanguine eius expe-
tere: ob quam patria , parentibus^ carens,Patroclu etiam, folitudinis fuce le^
uamen maximum, amiferir, Dein confultatum cum fupradidis ducibus fur
git Quis omnib*unaatcp eade fentctiacft,fcilicetutiacccpns qugallataeflenr,
corpus exanime concederetQuod ubi fatis placuit, finguli ad fua tentoria di-

q 4 fccdunt»

,35 ! DICTYS CRETENSIS

fcedut ♦ Mox^ Polyxena ingreffo Achilli obuoluta genibus eius, (ponte (er
uidum fui pro abfolutione cadaueris pollicetur^ Quo (pedaculo adeo com-^
motus iuuenis , ut qui inimiciifimus ob mortem Patrocli Priamo ^ ciuscp re*
gno eflctJcum recordatione filiac,ac parentis , ne lachrymis quidem tempera*'
ueritjracj manu oblata, Polyxena erigit,prgdida prius^madata^ cura Phoe
nici fupcr Priamo, ut deledareturf Sed rex nihil fe lucSus ^ necp pradentium
miferiar um remiffurum ait ♦ Tum Achilles confirmare , non prius cupitis
IUS iatisfa(fiufum,qudm mutato in melius habitu, cibum etiam (ecum fume-
ret ♦ Ita rex ucrit us,ne quae conceffa uidebantur , ipfe reculando im pedirer ,
omnia qug imperarentur, facieda decreuit ♦ Igitur ubi excufliis comis puluis ,
totuscp lautus eft,mox a iuuene,ip(e et qui cum eo uenerant,cibo inuitantur»
Dein ubi fatietas omnes tenuit, hoc modo Achilles differuit* Refer iam nuc
mihi Priame, quid tantu caufg fuerit , cur deficietib.quide upbis copijs indies
militaribus, ingrauefcentib^ aut calamitatib* arcp crumnis, Helena tamen ia
hodierna retinenda putetis c' nec;^ ueliit contagione infoufii ominis repuleri-
fis :quam pfodidille patriam,pare£es,&quod indigniffimu omniueftjfratres
fan(fl:ifflmos,cognoueritisc’Nanc]^ hi execrati facinus eius, ne in militiam qui-
dem nobifcum coniurauerunt : (cilicet,ne quam audire incolumem nollenr,
caper (e reditum in patriam qu^reret^ Eam igitur quum cerneretis malo om
nium ciuitatem intrauille ueftram , non eieciftis c' Non cum deteftationibus
extra muros pr ofecuti eftis c' Quid illi ienes, quorum filios pugna indies con
ficit: non neadhuc prieienferunt,eandem cxtitiflccaufam tantorumfunc-
rum C Ita'ne ergo diuinitus uobis eueria mens cft , ut nullus in tanfa ciuitate
reperiri poflef,qui fortunam labentis patriae dolens, de pernicie publica cum
exitio eius tranfigat c' Ego quidem aetatis tuae contemplatione , atque harum
precum, cadauerreftituam^ Neque unquam committam, ut quod in hofti-
bus reprehenditur, crimen malitiae ipfe fubeam^ Ad ea Priamus, renouato fle
tu quam miferabili. Non fine decreto diuum aduerfe hominibus irruere, aif#
Deum quippe autorem fingulis mortalibus boni mali^ effe : neque quoad
beatum efle licitum iit, cuiufquam in eum uim inimicitias^ procedereX^te
rum fe diuerfi partus quinquaginta filiorum patrem , beatiffimu regum om-
nium habitu, adpoftremum Alexandri natalem diem: quem cuitare,n€ dijs
quidem praecinentibus potuifle*Nancp Hecubam foetu eo grauidam , facem
per quietem edidifle uifam : cuius ignibusconflagrafleIdam,ac continuante
flamma deoru delubra concremari, omnem^ demum ad cineres colfapftm
ciuitatem,inta(flis,inuiolatis^ Antenoris atej Anchili domibustQiiae dum
denunciataad perniciem publicam (petf^arearufpices praecinerent, interne^
candum editum partum placuifle ♦ Sed Hecubam more foemineac miieratio-
nis,clam alendum paftorib. in Idam tradidifle,in id dextra dediffe^ Eum iam
adulta cum res palam effet,nehb(Icm quide,quamuis faeuiffimum ut interfi-

ceret,patipotuiffe:tant^fcilicefeumfuiflepuIchri£udinisatcpformae.Qu€m
coniugio deinde Oenonae iunefium, cupidinem defiderium^ maximum cce
pifle uidendi regtones,at<5 regna procul pofita ♦ Eo itinereabduefiam Hele-
nam, uenufto afpecfiu decoram , urgente ac inftigante quodam numine, cun-
diorum ciuium animis, Cibi etiam laetitiaefuifle* Neque cuiquam,quum or-
bari fc filio, alio ue conianguineo cerneret , non acceptam tamen : folo om-
nium adueriance Antenore ♦ Qui mox poft Alexandri reditum, filium fuum
Glaucum,quirurtceius comitatu (equutus crat,abdicandum a penatibus fuis
decreuerit,uif domi bellicg prudentiffimus^Caeterum fibi, quonia ira res rue-
rentjOptatiflimum appropinquare naturae finem, omiffis iam regni guberna
culis atepeura ♦ Tantu iefe in Hecubae filiorum^ recordatione cruciari, quas
poft excidium patriae captiuas, incertum cuius domini faftus manerent*
Dein omnia quae ad redimendum filium adueeSa erant ,antecon(p edum iu-

DE BELLO TROIANO LIB. IIIL 189

A ueftis cxponf imperat. Ex quis, quicquid auri atc^ argenti fuit, tolli' Achilles
iubet:uefl:ibus etia , quod eiuifumefl:,reliquismunum colIedis,Polyxena
SC cadauer tradit* Quo recepto, rex ingratia ne impetrati funeris, an fi quid
Troice accideret, fecurus iam filia?, complexus Achillis genua, orat uti Poly>
xenamTufcipiatjfibi^ habeat.Super qua iuuenis aliud tempus,atcp alium Io
cum,tra(fl:atum^ fore refpondit Jnterim cum eo reuerti iubet. Ita Priamus
recepto Hectoris cadauere,afcenfo^uehiculo , cum his qui fe tum comitati
fuerant^ad T roiam redij u ^

biCTYS CREtEKSlS DE BELLo

TROIANO LIBER IIIL

Ed poftquam Troianis palam efi:,regem perfecSo negocio in^"
uiolatum, atej integro comitatu regredi:admirati, laudantes^
Graeciae pietatem ad coelum ferunt. Quippe quis ita animo h:e

feratjnulla ipes impetrandi cadaueris : ipfum^ 8^ qui cum eo
S' fui(rent,retineri a Graecis, maxime ob Helenae quae non remiL
teretur, recordat-io ne m.Caeterum uifo Hecftoris funere , cunefii ciues foefi^
accurrentes fletum tolliint,diuellentes comam,foedantes^ oralaniatibusin
tanta populi multitudine* Neqp quifquam in uirtute iua , ipei bonae fiducia
ponere,illo interfecflo qui inclyta per gentes fama rerum militarium,in pace
etiam praeclara prudentia, ex qua non minorem quam reliquis artibus glo^
riam adeptus erat.Interea fepeliere eum haud longe a tumulo Ili regis quont
dam.Dein exorto quam maximo ululatUjpoftrema funeris peragunt : hinc
foeminis cum Hecuba deflentibus , hinc reclamantibus uiris Troianis, & ad
poftremumfociorumgentibus.Quaeperdies decem conceffa bellandi re^
quiCjab ortu folis ufqp ad ueipera per Troianos gefta, nullo ufquam remiifo
iugendi officio* Interim per eofdem dies Penthefilea, de qua ante memo

rauimus,cum magna Ama 2 ronumanu,reliquis^ ex finitimis populis fuper
B uenit. Quae poftquam Hecftorcm interemptum cognouif,perculfa morte
ius,regredi domum cupiens :• ad poftremu multo auro atej argento ab Ale-
xandro illecfta, ibidem operiri decreuerat*Dein exacftts aliquot diebusjccp^
as fuas armis inftruit, ac feorfum a Troianis, ipfa fuis modo bellatoribus fav
tis fidens in pugnam pergir, cornu dextro fagittartjs, altero peditibus inftru
<fto, medios equites collocat* Contra quos a noftris ita occurfiim, ut fagitta-
rijs Menelaus atc]^ Vlyflfes, & cum Teucro Meriones: peditib. Aiaces duo,
Diomedes, Agamemnon, 8(;:Tlepolemus,6(^ cum lalmeno Afcalaphus op<^
ponerentur* In equites ab Achille & reliquis ducibus pugnaretur. Hoc mo"
do inftrucfto utrincj exercitu, coflixere acies. Cadunt^ fagittis reginae plurt
ini,necp a Teucris fecus bellatum. Interim Aiaces,& qui cum his erant pcd£
tes, cotra quos fteterant caedere, ac reftantes detrudere umbonibus, mox^
detrufos obtruncare. Nec^p quoad deletae peditum copiae , finis fit* Achilles
anter equitu turmas Penthefilea na(fl:us,hafta petit: necp difficilius quam foe
anina equo deturbat, manu coprehendens comam, atq^ ita grauiter uulnera-
tam detrahens»Quod ubi uifum eft,tum uero nulla fpem in armis rad , fuga
faciunt*Claufiscp ciuitatis portis,noftri reliquos quos fuga bello exemerat,
infecuti obtruncant : foeminis tamen abftinentes manu, parcentes^ fexui .
Dein uti quifqueuicftor interfecftis quos aduerfum ierat,regrediebatur,Peri
thefileam uifere remmecem,admiraricp audaciam * Ita breui ab omnibus in
eundem locum eftconGurfum,placitumcp,uti quonia naturae fexus^ condi
tionemfuperareeflretaufa,mfluuiu, reliquo adhuc perfentiente|rpiritu , aut
canibus dilanianda laceretur. Achilles interfecftam eam fepelire cupiens,
mox a Diomede prohibitus eft.Is namcj percontatus circuftantes,qurdnam
de ea faciendu efTet , confenfu omnium pedibus attracftam in Scamandrum

pr^eci-o

1^0 DICTyS CRETENSIS

praecipitat:fdli'cet poenam poftremae defperatioms atc^ amenti» » Hoc mo> A
do Amazonum regina deletis copijs^quibus cum auxiliatum Priamo uene^
rat 5 adpoftremumipiafpe(flaculumdignummoribus fuispr»buit» Atfe#
quenti die Memnon Tithoni atq^Auror^filius^ingentib* Indorum atoue
Aethiopum copijs fuperuenit, magna fama.Quippe in unum multis mihb*
armatorum uario genere infignium, ipes etiam uota(^ de fe Priami fupera^
uerat.Nancp omnia circu Troiam, ultra qu» uiTui patebant, uiris atoue
quis repleta, iplendore infignium refuIgebat.Eos omnes e iugo Caucafi m5
tis ad Troiam duxit. Reliquos neq^ numero inferiores, impofito Phala duce
atq?redore,mari miiit.Qui appiiiii Rhodum , ubi animaduertere, infulam
Gr»cis fociam, ueriti nere cognita incenderentur naues,ibidem’operieban
tun Acmoxdiuifi in Camiram et Galifam urbes opulentas^Neqp multo poli
Rhodi) Phalamincufare, quod paulo anteeuerfa ab Alexandro Sydonepa
tria ei a quo laefus fit, ferre caperet. Q ito(^ animos exercitus per^

tnouerent, confirmare, haud diflimiles Barbarorum uideri eos, qui tam indi
gnum facinus deknderent: multa pr»terea qu» accenlura uulgus , dC qu»
profefaduraefientjdifierere.Qiiaereshaudfruftrafuit. Phoenices nanque
qui in eo exercitu aderat, plurimi permoti querelis Rhodioru , dein cupidis
ne diripiendarum rerum quas fecum aduexerantjPhalam lapidibus infecu'
ti necant: diftributi^ per fupradiefias urbes,aurum,atcp reliqua pr»d» inter
fedifp artiunt. Interim exercitus qui cum Memnone uenerat,pofitis pa^

tulos per locos caftris (nam intra moenia haud facile tanta uis hoftium re^
tin eri po terat) diuer fi ilio quifque genere exercebantur. Necp in eadem arte
fimplex atep idem modus, fed ut quenep regionis fu» mos afluefecerat,ita te
lis in alium moduformatis.Scutorum etiam &:galearum multiformis ipeci-
cs, horrendam belli faciem praebuerant. At ubi triti aliquot dies, 8C miles bel
Ium cupit, fimul cum luce exercitus omnis figno dato in pr»lium ducitur
cum^ ijs Troiani,&: qui intramccnia foci) fuerant. At contra Gr»ci inflru'
<fii pro tempore operiri, debilitati aliquantum animo, metu ingentis atejim
cogniti hoftis.Igitur ubi intra teli iaefium uentum eft,tum uerb Barbari cla^
more ingeri ac diirono,ruin» modo irrupunt.Noftri cofirmati inter fe, fatis
impigre uim hoftium fuftentauere.Sed poflqua acies renouat»,atquein or
dinem reformat» funt,8(: iam hinc atque inde tela cepere, cadunt utriufquc
exercitus plurimi. Necp finis fit , quoad Memnocurru uedus, adhibito fecii
fortifiimo quoque, medios Gr»coruinuadit, primum quencp obuiumfun^-
dens, aut debilitans.Ita iam plurimis noflrorum interfecfiis ducibus, ubi for
tuna belli uerfa,necp fpes reliqua nifi in fuga efi:,ui(ftoriam coceffere* Eo dic
encenfe deletg^ naues omnes forent, ni nox perfugiu laborantia ingruens,
hoftes ab incepto cohibuiffet.Tanta in Memnone bellandi uis,peritiaa 3 ,
noftris^d^ri» res Jgitur Gr»cipofl:qua requies efi:,percuifi inter (e,ac^ fom
m ^ 1 eru dmidentes,per uniuerfam nodte quos in bello amiferant,icpeliere.
Dein confiliu futuri certaminis aduerfiim Memnone ineunrrac placet forte
eligi nomen ducis, cum eo bellaturi. Tunc Agamemnon Menelaum exci
pit,Vlyflem,&: Idomeneum . Reliquoru fors agi cepta,Aiacem Telamonia
uotis omniu deligit. Ita refedis cibo corporibus, reliquum nodis cum quie
te tranfigunt. At lucis principio, armati inftrudi^ pro negocio, pugnam ag-
grediuntur. Neq^ fegnius a JMemnonc adum , cum quo Troiani oinnes.Ita
hinc atep inde ordinato exercitu, pr»liitm initum . Tum plurimi utriufquc

partis,ut in tali certamine, cadunt,autidigrauiterpr»lio decedunt. In ouo

bello^Antilochus Neftoris obuius forte Memnoni, interficit. Mexm Aiax,
ubi tepus uifum efi, inter utracp acie progrefTus,Iaceffit rege,pr»dido prius
Vlyili et Idomeneo, ut a egteris fe defenderd.Igit Memnoubi ad fe tendi ui
deqcmru defilit,cofligit^ pedes cu Aiace , magno utriufcj partis metu atep

expeda^

B

r

DE BELLO TROIANO LlB. UlL V^t

A cxpccSatione^Tum dux nofter fumma iii umbonem fcittf efus telo aliquan-
tum perforatUjUinbus mgruens 5 impulit,uertit^ mlatus.Quo mfojregis co
mites accurrere, Aiacem exturbare nitentes*Tum Achilles ubia Barbaris in
tercedi uidet, pergit cotra^^ nudatu icuto hoftis iugulu hafta transfigit ♦ Ita
praeter fpem interfectio Mcmnonejanimi hoftiu com mutantur 5 & Grccis ait
iflafiduciaJam Aethiopu ueriaacicjnoftriinftanres cadunt plurimos* Tum
Polydamas renouarepr^liu cupiens, circumuentus ad poftremu,atcp icflus
inguina ab Aiace interficitur* Glaucus Antenoris aduerium Diomedem a-
ftans, Agamemnonis telo cadit*Tum uero cerneres hinc Aethiopes cuTro
ianis per omnem campum fine orcline atep imperio fugientes , multitudine
ac feftinatione inter fe implicari, caedere, ac mox palantibus equis proculca-
rfiHinc Graecos refumptis animis fe qui, caedere, impeditos diiroluere,atque
ita confodere laxatos. Redundant circum muros campi fanguine,& omnia,
qua hoftis ingruerat, armis atep cadauerib.repleta funt * In ea pugna Priami
liliorum Atreus dC Echion ab Vlyfteinterfedi funt: Drapfis, Bias, Corin

thaab Idomeneo: ab Aiace Oil ei, Ilioneus cum Philenor e, ItemThieftes,
&Thelefites a Diomede. Ab Aiace uero altero, Antiplus ,Agapnus , Aga^
thon,atcgGlaucus:& ab Achille Afteropeus.NecK prius finis facflus, quam
Graecos latias,& adpoftremum fatigatio inceftit. At ubi a noftris in caftra re
ceffumeftjmiftifuerea Troianis,qui peterent eoru qui in bello ceciderant,
corpora humandi ueniam.Ita collecftos fuos quifi^ igni cremant,& more pa
trio fepeliuntjfeorfum a caeteris cremato Memnone: cuius reliquias urna co
ditas, per neceffarios regis remifere in patrium folum ♦ At Graeci lautum be-
ne cadauer Antilochi,iuftis fadis Neftori tradunt: eum^ orant, ferre ^quo
animo fortun^belli^adueriaJta adpoftremum corpora fua quif(^ curates,
uinoat(^ epulispermuItamno(flemAiaccm,flmu1^ Achillem laudibus ce
!ebrant,atcp ad coelum tollunt. At apudTroiam ubi requies funerum eft,n5
- lam dolor ex cafu Memnoni, fed metus fummae rei,& ad poftremum defpe'
B ratio incefterat: quu hinc Sarpedonis interitus, inde infecuta paulo poft He^
cftoris clades, fpes reliquas animis abftuliffent:necp quod poftremuperMe
mnonem fortuna auxilium obtulerat, reliquu iam exifteret. Ita confluentib*.
in unum tot aduerfis , curam omnem exurgedi amiferant. Atep poft paucos
dies Greci inftrucfti armis,proceirerein campu,laceflentes, fi auderet, ad bel
landum Troianos . Quis Alexander dux cu reliquis fratribus militem ordi-
nat, at(^ aduerfum pergit.Sed priufqua ferire inter fe acies,aut iaci tela cepe^
re,Barbari folutis ordinibus fugam faciunt : caefi^ eorum plurimijaut in flu
iTien praeceps dati , quum hinc atep inde ingruere hoftis, atep undique adem
ptafuga effet. Capti etiam Lycaon Troilus Priamidae, quos in mediu pro
dueftos, Achilles iugulari iubenindignatuSjUcndum fibi a Priamo fuper his
quae fecum tra(ftauerat,mandatum.Qua:ubi animaduertercTroiani,tollunt
gemitus: & clamore lugubri Troili cafiim, miferandum in modum deflent,
recordati etatem eius admodu immaturam: qui in primis pueritiae a nnis,cif
uerecundia 8C probitate, tum praecipue forma corporis amabilis,atque acce-
ptus popularibus, adolefcebat. Dein traniacftis paucis dieb.folenneThym
braei Apollinis inceflS[t,& requies bellandi per inducias interpofita.Tunc u-
trocp exercitu facrificio infiftente,Priamus tempus na(5tus,Ideum ad Achil-
lem fuper P olyxena cum mandatis mittit.Sed ubi Achilles in luco ea quae il-
lata erant tum ab Ideo,feparatim ab altjs recognoft:it,cognita re apud naues
fufpicio alienati ducis, & ad poftremum indignatio exorta eft. Nanc]p antea
rumorem proditionis dementer ortum per exercitum in uerum traxerant*
Ob quaefimul , uti concitatus militis animus leniretur, Aiax cum Diome-
de 8C VlyflTe ad lucum pergunt . Hi' que ante templum refiftunt , opperien-
Us fi egrederetur, Achillem, fimuf queuti rem geftam iuueni referrent*

t?» , DI C T Y S CRE TEN S 1 S

De extero etiam deterrent, ne colloquium clam cum hoftib.haberet. inte* A
rim Alexander compofitis iam cum Deiphobo infidijs,pugione cincflus A'
chillem aggreditur, confirmator ueluti eorum quxPriamuspollicebatur.
Moxep ad aram Apollinis,quo ne hoftis dolum perfentifeeret auerluscR d
duce,affiftitiDeinubi tempus uifum eft,Deiphobus amplexus inermemX^

uenem,quippeinfacroApollinisnihilhoftilemetuentem,exofculari,gratu

lari^fuperhis quxconcelTit,necpabeodiuelliautomittere, Qyo Alexan.
derhbrato gladio procurrens aduerfus hoftem, perutrumcBlatus geminato
idu transfigit . At ubi difiblutum uulnerib. animaduertere, parte alia quam
uencrant, proruunt. Re ita maxima, &:fuper uota omnium perfeda in ciui-
tatem recurrunt. Qsio uifo VlylTes : Non temere eft , inquit,qudd turbati ae

trepidi rcpenteprofiliere.Dein ingreffi lucum,circumfpicientescK uniucrfa

animaduertunt Achillem ftratum humi,exanguem, attj etiam feminecem !
Tum Aiax,ruit(^inquit)cofirmatum3acuerum etiam per mortales, nulluho
minum exificre potuifie,qui te uera uirtutefuperaret : fed utipalam eft tua
te inconfulta temeritas perdidinDeinde Achilles extremum adhucretentas
fpiritum:Dolo me at® infidtjs,inquit,Deiphobus at® AlexaderPolyxene
gratia cii cumuenere. f um ex^irantem eum duces amplexi cum ma^no o-e»
mitu,atm exolculati,poftremumfalutant. Deni® Aiax exanimem ^m htt^
meris fuDlatum,luco effert.Quod ubi animaduertere Troiani, omnes fimul

portis proruunt, eripere Achillem nitentes,at®auferieintramceniafcilicet

more iohro,flludere cadaueri eius gcfticntes.Contra Grxei cognita re,arre..
ptis armis tendunt adueriumrpaulatim^ omnes copix produdx ita utrin.«
que certamen br^i adoleuit. Aiax tradito his qui fecu erant cadauere deirt
infenfus Afirai,Dimanthis Hecube fratrem,quem primum obuium habu-
iqinterfecit.Dein plurimos,uti quentp intra telum fecerant.In quis laftes et
Amphimachus reperti, Carix imperitantes, Iam® duces Aiax Oilei & Me.,
nelaus adiundi,funduntplurimos,at®infiigam cogunt. Quare Troiani
C^js iuorum plurimis , nufquam ullo certo ordine autipereliqua refiftedi B
dil^rh palantescp, ruere ad portas,ne 9 ufquam nifi in muris falutem crede
re.(.^are magna uis hoftium ab infequentibus noftris obtruncatur Sed ubi
daufis portis finis exdendi fadus eft,Grxci Achillem ad naues referunt
Tunc® reflentibus eundis ducibus cafum tanti uiri, plurimi militum haud
dolere,ne® ua res^expofeebat, triftitia commoueri.Quippe queis in animo
li..ferat, AchiHem ixpe confiha prodendi exercitus iniffe cum hoftibus. Cx
terum mterfedo fummarnmilitix orbatam, & ademptum Ipei qudn pluri-
mum,cut egregio bellandi ne honeftam quidam mortem,aut alfter quL in
obfcuro oppetere licuerit. Igitur propere ex Ida apportata ligni uis multa
at® m eodem loco,quo antea Patroclo, buftum extruunt. Dein pofito cada
.j P^i^^gunt, Aiace prxcipueinfiftente qui

per nduum continuatis uigilqs haud prius abire deftitit, quam reliquix co
adunarentur . Solus nam® omnium pene ultra uirilem modum interitu A°
chilhs confternatus eft, quem diledum prxter exteros animo fummis offii-
cijs percoluerat : quippe quum amiciffimum,&:fanguine coniundum fib/
tum prxcipue plurimum uirtute exteros antecedentem fciret. Contrfapud

‘ Alexandri® commetum laudantes ad codum ferut/dlicet quum

tefn quantuni m certamine ne auderet quidem. ^ In-

terquxtamlxta, nuncius Priamo fuperuenit, Eurypilum Telephi cxMy-

T*" P^^miis,ad poftremum oblal

quandam auro effcdam,& ob id per nopulos me
morabUem,Cxteriiin Ewrypilqs uirtwtibiis multis clarus, Mylixinftrudus

legion

f

. t • t, r bello TROIANO LIB, Flir. i„,

A legionibus, fumma f^a Igticia^ aTroianis exceptus, (pes omnes BarbaHs in
melius conucrteratjntcrim Grarci Achillis offa urna condita,adiun(Sam (i-
mulPatrocli,m Sygxo fepeliere. Cuifepulchrumetiaihcxtruehdum ab L

n!fhi'r.-n°h mercede Aiax Iocat,indignatus fani Gra:cis,quod

niM in his dignum doloris luxta amiflioncm tanti herois anfmaduerteret,

FcridemtempusPyrrhuSjquemNeoptolemum memorabatlt Achille sc'
nitum ex Deidaima i-ycomedis,fuperueniens,offendit tumulutii extrudum
lam Cx parte ma3^a.Defn percontatus exitium patris,do(fiUscB M yrmido'
na^gentem fortiffimam ct inclytam bellandi, armis atm animis cohfirmat.Im
poUto^ faciendo opere Phanici,ad naues atque tentoria parentis uadit , ibi
cuftodem rerum Achillis Hippodamiam aiiimaduertit. Mbitcn tognfto ad-
Uentu cius,m eundem locum a cunctis ducibus concurfitui : utf antaum

^fle,omniaqu*cun9diuinitusfierent,fortianimopcdore& Patienda necB
cuiquam fuper fatum uiuendiconceffam legem. Turpem Mnmacdetefta^
dam uiris fortibus conditionem fened*, contra imbellibtis optAilem.Cate-

florem effe, quod non in certamine, hec» in luce belli

Achilles interfeduseffet, quo fortiorem non optaffe quidem quenquam exi
ftere nunc,uelprxteritum,exccpto uno illo Hercule. Addit pr*terita/oIum
uirum dignum ea tempeftate,fub cuius manibus excindiTroiam deceret Ne-
que tamen abnuere,quod infedum il patrerelidui^ effetj i fc atque a circum-
liantibus perfici . Poftquam finem loquendi fecit,fn proximum diem certa
men pronunciatum: duces omnes,ubi tempus uifiim eft , folitO ad Agamem-
nomen canatum ueniut . In quis Aiax cum NeoptOlemo,biomedfs, Vlyf-
fes,ct Menelaus.Hi^ inter fe eundem locum coenandi capiunt.Interim inter
epulas plurima luuenf patris fortia facinora enumcrarc,uirtutemcB cius com-
memorando efferre laudibus.Quis Pyrrhus non mediocriter Ixtatus, accen-

fus^induftrfa,(eoinniopereconarirefpondft,quoneindignus patris meri-

B tis exilteret*Dcm ad fua quifque tentoria quietum abeiint ♦ At poftero die &
mul cum luce luuenis caftrfs egre(rus,offenditDiomcdem cum Vlyffe Quos
falutatos,quid caufe ad fe ueniendi foret,rogat:hi 9 aiut,interponendamdie-
rum moram ad reficiendos milites,cum eius animo,cldngO maris itinere tor-
pentibus etiam nunc membris,&: ob id nequaquam fatis firmo nffu,ut folitis

uiribus agerent. Itaque ex eorum lententia biduum interpofitum eft. Quo

traniacio,omnes duces regesm fuis quifi^ militibus inftrutftfs exercitum ordi
? pugnani u^dunt.In quis Neoptolemus regens medios circum ie

MirmidonaS at <5 Aiace ftatuit,quem affinitatis merito,parentis loco percole
bat.lnterim Troiani uehemeter pauerc,maximequod in fuis indfesdeficicn
nbus auxilqs, nouus aduerfum fe miles paraictur cum memo^do duce Ta-
men burypil, hortatu arma capiunt. HisnancpadiScfHs feCum regulis copias
luas l roianis mixtas,porta cducfnanj ita ordinata acie medium fe locat.Tum

r ’ exeeratus quippe

m! SedSir 1° T ‘"Apo»'nem,cuiusfacrafsprecfpuitueba-
tur.bed ubifignum bellandi datum eft,manus confcrunt,magnam^uf utrinm

Eurypilus obuiuforte na§us?eneleum,

proturbathafta,atqueintcrfi'cit.Indemultof£uiorNereaaggreffus,moxob-
truncanlamcp obturbatis quifnacie fteterant,medios aggrediebatur. Quum

aduolat,deie(ftum^-eurru hoftem, &r ipfc

,ga *o unpigreinferfi'cit.Tum ablatum propere cadauer,atcK ad na-
ues luffu eius perlatum . Quod ubi animaduertere Barbari, quibus fpes oin-

isin urypi o fnerat,^ecertOordineatcprc<f}orc,fugapra;lium deferunii,
reuoIant^Tum plurimi eorum iri fuga interfedhPoftquam ue--
tohoftibus tqfisadnauesfeUercereGratci, exconfilij fententia.Eurypilfcrc-

f mata

»54 DICTYS CRETENSIS

mata ofra,atqucurnacondita patri remittunt, fdlicet memores brneficiomm 4
atque Cremati etiam perfuos Nereus atque PeneleuSjftorfum fin'*

guluAcpoftero die per Chryfencognofcitur, Helenum Priamijfugicntem
icelus Alexandri , apud fein templo agere : mox^ ob id miffis Diomede 8£
VlyOiejtradidit ic(e, deprecatus prius, uti fibi partem aliquam regionis in qua
reliquam uitam degeret , (emotam ab alijs concederent ♦ Dein ad naucs du-:
cf^us,ubi concilio mixtus eft, multa prius IpcutusjNon metu,ait,(e mortis pa
triam parentes^ deferere , led deorum coacfiumauerfione, quorum delubra
uiolari ab Alexandro,ne<^ (e,necp Aeneam nequi(IepatuQui metuens Gr^
eorum iracundiam,apud Antenorem agere: fenemep^ parentem, de cuius ora
culo imminentia Troianis mala cognouiflet,ultrafupplicem ad eos decurre^
re^T unc noftris feftinantibus fccreta digno(cere,Ch ry fes manu uti filentiutri
ageretur, fignificat, at® Helenum fecum abducit* A' quo do(flus,cun(fla Grse
cis ut audierat, refert* Addit pr^tcrea tempus Troiani excidtj, id^ a miniftria
Aenea atep Antenore fore. Tum recordati eoru quas Calchas dixerat , eadem
cunefia congruentia^ animaduertunt* Dein poftero dk , egreffo utrinque
milite ad bellandum , plurimi Troianorums cadunt : (ed ex (bcijs tamen pars
maxima* At uerd iibi uehementius a noftris inflatur, & omni operabelto fi-
nire in animo efl:,figno dato dux duci occurrit , atque infe prafkum eonuer>
tunt * T um Philocfteta progreftum Alexandrum laceffit, fi auderet fagitta-
rumccrtamine*Icaconfenfaumufcppartis Vlyftes at^ Deiphobus fpacium
certaminis definiunt* Igitur primus Alexander incaflum (agittam contendin:
Dein Philocfteta in(ecutus,finiftram manum bofti transfigit, reclamanti^ per
dolorem dexter um oculum perforat, Etiamfugienteminfecutus, tertio uul-"
nere per utrunque pedem traij cit, fatigatu^ ad poftremum interficit*Qiiippe
Herculis armatus (agittis.quas infe(% hydrae (anguine, haud fine exitio corpo
ri figebant.Quod ubi animaduerterc Barbari, magna ui irruunt, eripere Ale^
xandrum cupientes : mukis^ Tuorum interfecftisa Philocfteta, negocium ta-
men peragunt, atque in ciuitatem reportant * Tum^ Aiax Telamonius b
mfccutus fugientes , adufque portam pergite Ibi cae(a uis hoftiummultaj,

. quum feftinantibus inter fe TroianiSj&T fingulis euadere inter primos cupi-
entibus , magis in ipfo aditu,>mul£itudine (ua detinerentur* Intcrimmukl
eorum qui primi euaferant, fuper muros (iti , collecfta undique eiufmodi
Taxa , fuper clypeum Aiacisdeqcere, congcftam'que plurimam terram de-
flipcr uoluere , fcilicet ad depellendum hoftem ♦ Quum (upra modum
grauaretur egregius dux , facile icuto decutiens , haud fegnfus imminere^
Denique Philo(fteta, cos qui in murislocati erant, eminus fagittis pertur-
bat, multos^ interficit. Neque (ecus a reliquis in parte alia, resgefta?* At-
que eo die excifa , ueria^moenia hoftium forent, ni nox iam ingruens, no-
ftros ab incepto cohibuilTet* Qui ubi ad naues regreffi funt , laeti Philocfte-
tx facinoribus:&r ob id maximam anirrro fiduciam geftates,(ummo fauoreac
laudibus ducem celebrant* Qui fitmilcumlucc, adiuneftis fibi reliquis du-
cibus,in praelium egreflus , boftesmetu fuo adeo terruit , ut uix fe moeni-
bus defeniarent* Interim Neoptolemus apud tumulum Achillis , poftquarm
in autorem paternae caedis uindicatum eft , initium Jugendt fumit, dC una
cum Phoenice atque omni Mirmydonum exercitu j comas fepulchro depo-
nit , pernocftat(^ in loco^,.* Per idem tempus filrj Antimachi , dequo (iipra
mcmorauimus,adiuri(fti Priami rcbus,ad Helenum ueniunt, cum^,utin' a*
micitiam cum fuis redeat,dcprecati funt* Vbi nihil proficiunf,adfuos remeaa
, Diomedi ate^ AiaCi alteri itineris medio occurrunt* A! quis compre-
henfi ,pcrducfti^ ad naues, quinam eflent, dC rem omnem obquam ue-
ruerant , expediunt* Tum noftri recordati patris eorum , 8C quae aduer-
fum legatos noftros dixerit, molitus^ fit ^ tradi cos popularibus , atque

ante

»4 4

DE BELLO T P. O I A N O L I B. 1 1 1 1. t^S

^ anteconfpecflum Barbarorum produdiubentjdemlapidibusinfecSisnccari;

Interim Alexandrifunusper partv^m aliam porta? ad Oenonem, quae ei an
te raptum Helena? nup(erat,neceflarij fui utifepelireturjperferunLSed fertur
Oenonem uilb Alexandri cadaWre, adeo commotam,utiamifl[a mente ob^
ftupefieret^ac paulatim per moerorem deficiente animo,condderet* Atcp nai
uno eodem^ funere cum Alexandro contegitur^ Ceterum apud Troiam^
ubi hoftis muris infefi:us,magis magis^ feuit,neciam refiftendi ex moenibus
fpes ulterius eft, aut uiresualent^cunaiproceresfeditionem aduerfus PnV
mum extollunt, atque eius regulos 4Deni(j accito Aenea fi:lrjs(^ Antenoris,
decernunt inter ie^uti Helena cum his qua? ablata erant, ad Mendaum ducc>
retun Quod poftquam Deiphobus cognouit,tradu(^aad fe Helenam matrP
monio flbi adiugit 4 Ca?terum ingreflus concilium Priamus, ubi multa ab Ae^
Ilea contum elioia ingcfta funt,ad poftremum ex confilfi fententia, iubet An-
tenorem ad Gra?cos cum mandatis belli deponendi ire^Qui ex muris fignum
oftendens legationi, ubianofl:ri 5 receflumefl:,ad nauesiieniL Vbi benigne
ralutatus,at<:^exc€ptus,fummum fidei beneuokiitia?^ ergaGrseciam tefti^
monium capit: maximecp a Nefl:ore,quod Menelaum infidijsTroianorumi
appetitum,confjlio fuo atque auxilio filiorum fefuauerinPro qu!s euerfaTro
ia,multa praeclara polliceri:hortari^ uti dignum memoria, pro amicis aduer^
fum perfidos moliretunT um longam exorius Antenor orationem,Semper,
ait, principes Troia? pcenam ob male coniulta diuinitus confecutfi Dein fub^
lungit Laomedontis aduerfiim Herculem famoiam periuriam,iniecutam^
cius atqueregnieuerfionem^ Qua tempeftate Priamus admodum paruulus,
atque expers omnium quaegefta erant,petituHefiona?,regno impofitus eft;
T um iaminde male defipientem , cuneftos (anguine & iniurtjs infecftari folP
tumprauum, infuetum atep appetentem alieni ♦ Quo exemplo ueluti conta-
gione peffima imbutos filios eius,ne(^ facro,neque profano abftinuifle^Caete
rum (e eadem ftirpe qua Priamum,Gra?cis coniunefium, animo (emper akeo
B diflenfifle* Hefionam quippe Danai filiam, Eledram genui(re,ex qua ortus
eft Dardanus, qui Teucri filia? iuncflus Erichthonium dedit ^ Eiufde eft Tros,
€X eo Ilus,Ganymedes,Cleomeftra,S(r Aftaracus^ Atep ex eo Capys Anchifg
paten Illum deinde Tithonum & Laomedontem genuiffe. Ex Laomedonte
Icetaonem, Clytium,Lampum,Timoetem,Bucolionem, atep Priamum grni
tos* RurfuSc^ ex QeomcftraLycrfumgenitum4Ca?terum Priamum eunda
lura affinitatis proculcantem,magis in fuos fuperbiam atque odium exercu-
iffe^ Poftquam finem loqucdifecit,poftulat uti quoniam d fenibus legatus pa-
cis mifTus eftetjdarent ex fuo numero cum quis fuper tali negotio dilTertareu
Eledi^ AgamemnonjIdomeneuSjVlyfTesatcpDiomcdes^Quifecreti aba-
Itis , proditionem componunt* Prgterea placet,uti Aene^, fi permanere uellet
in fide,pars pra?dg &r domus uniuerfa eius incolumis maneretjpfi autem An
tenori dimidium bonofum Priami, regnum^ uni filiorum cius quem elegiT
fet, concederetur* Vbi (atistradatum uifum eft, Antenor ad ciuitate dimitti-
tur, referens ad fuos compofita inter fe longe alia ♦In quis donum Mineruac
parari a Gra?cis,cos^cupercrecepta Helena, accepto^ auro, bellum omitte-
re, atep ad (lios tcgredi*Ita compofito negotio, Antenor, tradito^ (ibi

Talthybio,quo res finem acciperet, ad
Troiam uenit*

r z

DICTYS

,^(5 DICTYS CRETENSIS

DICTYS CRETENSIS DE BELLO*

TROIANO I^IBER V.'

I

, NtenOreTalthybio^ciuitatemmgreffisjCuncfli populares
j cijcp,cognstare, propere concurrunt, cupientes dignofccrequsc
1 apud Graecos ac%ata cffent^Otiis Antenor m proximum diem
relata differ t:at(^ ita dimiflbconuentUjdiiceditur^Tum inter
pulas,quumTalthybius intereffet , filios iiios monere Antenor^,
nihil his in uitacuftodiendumjquamutiantiquiffimamduccrent cum Grae^
cisamicitiam^ Dein fmgulorum probitatem , fidem at(^ innocentiam conv
memorando, admirarijta finito conuiuio,tum dilceditur* At lucis principio,
cuncSis iam in concilio expedantibus audire, fi quis modus tantismalisfie^
ret , cum Talthybio ipfe uenit^Nccj multo pdftj Aeneas , dein Priamus cum
refiduis regulis, Denicp ubi ea que a Graecis audierat,iuflus cfi: dicer e,hoc mo
do differuit: Graue T r oiani princij5es,uos^ foctj,graue bellum nobis excitaf
fe aduerfum Graecia, grauiusuero multo® durius mulieris caufa effedios ^
amiciffim os , qui inde iam a Pelope orti , affinitatis etiam iure nobis coiuncffi
funt,Namcp fi praeterita maia fummatim attingere oporteat, quando ciuitas
noftra dcpreffa aerumnis ad requiem emerferit, unquam nobis defuere fletus f
aut focij s imminutae calamitatesc' Quando non amici,propinqui,parentes,fi''
lif deaic]^ in bello amiffi c' Et ut ex me reliquorum lucfiuum memoriam recen^
(eam, quid' nam in Glauco filio toleraui f' Cuius interitus quan^ acerbus mi-
hi, non tamenita dolori fuit, quam tempus ifIud,quo adiuntflus Akxadro,ad
raptum Helenae comitatum fui praebuit,Sed prf teritorum fatis,futuris ialtem
parcendum acconfulendii efl:,Graeci homines cuftodes fidei ac uemt^is,prin
dpes beneuolentiae at® officiorum^T effis his rebus Priamus,qui in ipib ftre-
pitu diicordiarum,fruau tamen mifericordiae eorum tulicNecp inferedo beP
ium quicquam prius tentatum ab his, quam perfidiam in ipfa legatione,inCdi
as aeque a noftris experti funt ♦ In qua re (dico enim quod ientio) Priamus e- ^
ius^ filij autores:in his etiam Antimachus,qui recens amiffis liberis,iniquita
tis fuae poenas luit. Haec omnia in gratiam geffa Helenae,cius fcilicet mulieris,
quam nec Gr^ci quidem recipere geff iunt. Retineat igitur in ciuitate ea foemf
na, ob quam populi amici etia,aut non infeffi huic regno^Nonne fponte fiip-'
plices ut iam recipiant,rogabimust' non omni modo faciemus Igfis iam toties
per nosc' Non in faturum faltem reconciliabimus tales uiros c' Ego quide abP
bo iam hinc,& diicedam longius,Nec5 committam ulterius, ut interlim malis
noffris.Fuit tempus quo manere in hac ciuitate iucundu erat,fbcq,amici,pro^
pinquorum falus,patria deni(^ incolumis attinuere in hunc diem.Cotra nunc
quid horii non imminutum,aut in totum fublatum nobis eff c' Non feram me
cum his morari,quorum opera,cun(ffa mihi cum patria concidere,Et cos qui
dem quos in bello fortuna eripuit , utcuni^ iam fepeliuimus , concedentibus
ultro ueniam hoffibustfed poff^ deorum ar^atep delubra, fanguine humano
per (celusinf€(ffa(iint,hoc etiam amifimusc' Quippe, quis maiora fupplicio
poff mortem cariflimoru quam in ipfa amiffione fiibcunda fiint^Quscne acci
dant, nunc falte prouidete. Auro at^ huiufmodi alijs pracmfjs^redimenda pa^
tria eff,Mult^ in hac ciuitate dites domus,finguli pro facultatibus m medium
confulamus,Poftrem 6 offeratur pro uitahoftibus, quod mox interitu noffro
ipforum futurum eft,Tem piorum etiam,fi nccefle erit ornamentis, pro inco^
lumitate patriae utendum eft.Solusfuas opes intus cuftodiat Priamus, fblus di
uitias potiores fuis ciuibus teneat,His etiam quae cum Helena raptae funt, in^
cubetjpfe uiderit quem ad finem utendum putet, patriae calamitatibus ♦ Nos
uicfliiam fumus malis noftris ♦ Haec atque alia cum lachrymisco differente,
cuneffi fimul gemitum edunt,tcndent€s^ ad coelum manus,annucrc tot ad-

wcrlis

DE BELLO TROIANO LIB. V. i^T

A uerfis rebus Priamu ^ Cnguh' uel inter fe omnes, finem miferiaru deprecantes»
Ad poftremum uno ore patriam redimendam clamant Jn quis Priamus dila
nians caput fl(itu quam miierabili, non ibium iam odio , uerum fiiis hoftem
cffecfium: quippe cui dijs non amicUs antea, non deniq^ciuis inueniri poP
fet, qui Prunis Tuis ingemiicerctNamcpoptaflrehaecnonnuncdemum , uc^
rumuiuis Alexandro atej Hccf^ore agi coepta. Sed quoniam praeterita reuoca
re nulli concefllim efi^praefentium habendam rationem, fpem^ futuris adhP
bendam^ Senamc^ omnium quae haberet ad redemptionem patriae potefta^
tem dare t quam rem Antenori agendam comittere.Caeterum ie quonia iam
odio fuis e(Iet,abire e c6nfpe(fiu,confentientem his quae inter fe decernerent»
Tuttl ieparatorege,pIacet ut Antenor ad Graecos redeat exploratum uolun^'
tatemcertajadiundus^ ei AeneasJpiacopofitare,difceditur*Scdniedia fer
menocScjHelenaclaniad Antenore uenit/ufpicans tradi fe Menelao, &ob
id iram derelicff ae domus metuensjtacp eum orat^uti inter cetera ilii quocj
pud Gr^cos comemorationem facerct,acprofeprecaretunCaeterum, ut co^
gnitum eftjpoft Alexandri interitu inuifa ei apud T roia fuere omnia , defidc^
latus^ad fuosreditus. At lucis initio quibus impcratO]erat,adnauesueniuf,
decretu ciuium eundis narranLiiatj cum quis ahte ad confirmanda quse tem
pus monebat, (ecedutjbi quum multa de republica ac iiimma reru diflereret,
iioluntate<^ Helenae docent,uertiam^ orannEt ad poftremum confirmat in*
ter fe proditionis padionem.Dein ubi tepus uifum €ft,cum Vlyfte Diome
de ad Troia ueniunt, cohibito Aiaceab Aenea,fciliCet nequainfidijs opprp
meretur talis uir,quem ibium Barbari non fecus Achillem metuebant. IgP
tur poft^ duces Graeciae in ciuitate conipedi funt, eundi dues tollunt ip e ani
mos,exiftimatcs finem bdii atep diicordiarum Jtacp propere fenatus habitus»
ubi noftris pr^fentibus decernit, primum omniu Antimacho cx omni Phry.-
gia exulandum,icilicct autori tanti mali. Dein fuper conditione pacis tradari
cozptu.Intcr qugftrepitus repde ex Pergamo,ubiregia Priami erat, clamor^
B ingens editur. CLuare turbati qui in cofilio erat, foras profiliunt, credentes in-*-
fidias a regulis folito morefieri.Iracpin templu Mineruf propere concedunt»
A r paulo pbft^ex his qui cx arce deicenderant,cogno(icitAIexadri filios quos
cx Helena fufceperatjCafucameraeextindos:hiqperatBunomus, Corinthus^
atep Idus. Quare cohfilio dilato,duces noftri ad Antenorem abeunt, ibi^ ac-*
ceptis epulis pernoc^taiit. Prseterea cognoftunt ab Antenore editum quon**
dam oraculum,TrOianis maximo exitio, ciuitati^ fore,fi palladium quod in
templo Mineru^eftet j extra moenia auferretur* Nam id antiquiflimum fi-
gnuiTi ccelo lapfum,qua tempeftate Ilus templum Mineruac exrruens , prope
fummum faftigt] pcruerterat.ibi^interopera quum necdum tegmen luper*"
pofitum eflfetjiedem fiii occupauiffe,id^ fignum ligno fabrefadum efle. Hor
tantibus dein noftris liti fecu ad ea omnia enitercntur,fadurum fc quae cupe-
rentjrefpondir. Ara his praedicit, publice fe in condlio fuper qualitate eorum
quae poftulaturi eftenf, exercitu defcrturu,fcilicet ne qua fufpicio fui apudBar
baros oriretur. Ita copofito negocio , cum lucefimul A titenor ac reliqui pro
ceres ad Priamum uaduiit, noftri ad naues redeunt.Dein ubiiufta pueris Ale
xandri fadafunt, poft diem tertium Idaeus fupradidos duces accitum uenir»
C^is praefentibus Lampus,caeteriffi quorum confiliu praetialebat, multa dif-
ferere, atque docere ea quae ante geffa effent, temere & in<:onfuIte,non per fe,
quippe qui cotempti defpedi^ a regulis,arbitrio aiietio agerd. Caeteru quod
armaaduerfum Graecos tuliftent, non fpontefadum. Namq^qtii fubimpe^
rio alieno agerent, expedandu his, an^exequendum efle iiutum eius qui tc-*
neat.Ob quae dignum effejGraecosdataueniaconfulerehisjqui femperau^
tores pacis fuerint. Cxterum a Troiariis ob male confulta, fatis poenarum
«xadum ♦ Dein multo hinc atque inde habito fermonc ^ ad poftremum de

r 3 modo

DYCTIS 'CRETENSIS

modo prgmforum agi coeptu ♦ T um Diomedes quincp millia lakntoru zntiy 4
at^ argeei totidem optat.Pr^terea tritici centena milia, ea(^ per annos decem»
Tum iilentio habito a cunefiis, Ant€nor,non Graecorum more agere eos ad^
uerfumfeair,ied barbaro^Nam quuimp odibilia poftularent,paIdm fieri, prg-*
textu pacis bellum eos indruere^Caeterum auri atc]^ argenti tantu ne tum qui^
dem priuiquam in auxilia conduda dilaceraretur,ciuitatifuine»Quod li per^
manere in eade aiiaritia ucllet, fuperede Troianis,uti claufis portis,incenfis^
intus deoru edifictjs,ad poftremum idem fibi cum patria exitiu peterd^ Con-
tra Diomedes: No ciuitate ueftram confideratu Argis uenimus,uerum aduer
fum uos dimicaturfi Quocirca fiue etiam nSc bellare in animo €d,parati Grae
ci:fiue,ut ais,igni dabitis Iiiu,no prohibebimus»Quippe Gr^cis afFedis iniu
ria,quoquomodo ulcilci hoftes fuos finis eft^Tum Panthus in proximfi dkm
deliberandi ueniam orat ♦ Ita noftri ad Antenorem abeunt, at inde in ajdem
Mineru^Jnterim cognofeitur in apparatu rerum diuinarum portentum in-
gens^Namc^ compofitalacrorum confueta j moxfubiedus ignis non copre-
hendere,necp confumere uti antea, fed aipernaruQuare turbati popular es,
niul uti fidem nunctj nofcerent,ad aram Apollinis confluunt, atq^ ibi fiiperpo
litis extorOf partibus, ubi flama admota eft^repente eunda quas inerant diftiir
batajad terram decidunt. Quo quidem ipedaculoperculfisatqj attonitis om
nib usy fubitd aquila ftridore magno immittit fele, atep extorum parte eripit,.
Mox^ fuperuoians,ad naues Gr^corum pergit, ibicp raptum omittit Jd uerd
Barbari iam no leue aut in obfcuro,led palam perniciofum credere,, Interim
Diomedes cumVlyffedifllmulantes quas gerebantur,abambalarein foro, cir
cumfpicientes laudantes(^ praeclara opera ciuitatis eius» At apud naues aufpi
CIO tali motis omnium animis,CaIcbas uti bonum animum gererd hortatur,
breui quippe dominos fore eorii quse apud Troiam eflent,C^terum Hecuba
re cognita^placatum deos egreditur,pr^cipue Mineruam ate^ Apolline. Quts
cum dona multa uidimas^ opi mas admouet: led in adoledo qug facra aris red
debantur,eode modo reftingu! ignes^ac repete interire uifi» Inter quae tam fo- ®
Iicita,Caflandra deo plena,uidimas ad Hedoris tumulum trasferri, inferri^
iubet.Deos quippe alpernari iamfacrificia,indignatos ob comiflum paulo an
tefcelus in Apoiimemjta tauris qui immolati erant,ad rogum Hedoris, ficu
ti imperatum eft, apportatis , mox® igni lubiedo,coniumuntur eunda Jnde
ubi iam ueiper erat, domum difceflum eft» Atc^ eadem node Antenor clam
in templum Mineruaeuenit, ubi multis precibus mixtis Theanae (qu^ templi
facerdos erat)perfiiafit,uti palladium fibi traderet: habituram nanque magna
cius rei premia» Ita perfedo negocio ad noftros uenit,his^ promifium of&rr»
Id Grseci obuolutum bene,quo ne intelligi a quoquam pcffit,uehiculo ad ten
Coria Vlyffis per nece flarios fidos^ fuos remittunt ♦ At lucis principio poft^
(enatus coadus,6ir noftri ingreffi luat, Antenor ueludiracduiam Graecorum
metliens, ueniam orare eorum, quae aduerfum eos pro patria exercitus diffe-*’
ruiffet^Dein Vlyfles, non fe his moueri, necp indignari, ied quod finis in tra^
dandonon adhiberet : maxime quum opportunum ad nauigandu tempus,
breui praeteruolet»T um multo inuicem habito fermo ne, ad poftremum binis
milibus talentorumauri atq^argenti, remdecidunt» Quod ut ad fuos refer-
rcnt,Grgci ad naues abeunt Jbi condudis ducibus,cunda qug gefta runt^ex-^
ponunt» Palladia etiam ablatum per Antenorem,docent»Dein ex omnium
fententia,reliquus miles rem cognofcit»Ob quae placet uniucrfis,mitti Miner
uae donum quam honoratiflrimum»Tum accitus adeam rem Helenus, eunda
quaeantegefta erant,non fecus ac fi praei€ns’fuiflet,ordineexponii:additc|^,fi-
nem iam aduenifleTroianaru rerum» Quippe quo maxime luftcntaret,fum-
mam ciuitatis palladium fuifle: qiio ablato, exitiu ingruere» Caeterum donum
Mineruae fatale Troianis eife, equum ligno febrefadu forma wged,cuias ma

gniciidine

DE BELLO TROIANO LIB. V. 199

^ gmtudine muri foluendi edent, adnitenteatcpmmiftro Antenore ♦Dcfn re^
cordatus parentem Priamum renduos® fratres, fletum edit mi(erabilem,con
(lernatus^ per dolorem ate^ obfliupefacius ruiuTum Pyrrhus colledu eum,
refedum^ an{mt,ad rededucit,cuftod€s^addit,ueritusne qua per eum ho-
ftibus quaegefta erant, patefierent* Quod ubi Helenus perfenfit, Pyrrhum utt
bonum animum gereret hortatur,iecurum fui/ecretorum^*Namque fecum
co etiam poft patria excidium , multis tempeftatibus in Graecia moraturum;
Itacp ut Heleno placuerat, multa materies quae apta huiufinodi fabricae uidc'
batur,per Epeum atep Aiace Oilei aduediajnterim firmatores padae pacis ad
Troiam eunt*Decemled:i duces,Diomedes,Viyfles,ldomencus, AiaxTela
inonius,Neftor,Meriones,Thoas,Philoteda,NeoptoIemus,at^ Euhielias;
Quos ubi in foro animaduerterepopaIares,lfti animos tollunt, finem iam
rumnarum credentes Jtaqj finguli plures' ue uti quifi^ occurferat, benigne a^
deuntjialutanteSjgratulatescpexofculantur^Tum Priamus pro Heleno otarc
Graecos , multisq^ adhibitis precibus, commendare charidimum Cbi,& inter
eaeteros diledum magis propter prudentia* Dein ubi tempus uifum eft, con^
uiuium publice coeptum edin honore ducum,aicitae^ pacis, Antenore defer
uiente Graecis,atcp omni modo benigne exhibente eunda* At lucis initio fc^
nes omnes in sede Mineruae conueniut. Inquis Antenor refert,midos a Grae
cis (liper conditionibus praedida^ pacis, decem ledos uiros* Qiios ubi deduci
in fenatu plactiit , & dextrae inuicem datae acceptae funt , datuum inter fe

liti proximo die , campi in medio attj in ore omnium aras flatuant, in quis &
dem pacis iurifiurandi religionibus firmarent* Quis perfedis, Diomedes ate^
Vlydes iurare occipiunt, permanfuros fe in co quod fibi cum Antenore com
uenidet,tefles% in eam rem lofrem fummu,Terram^ matrem,Sole,Lunatn,
atcpOceanum fore*Dein excifis in partes duas hodtjs quae ad eam rem admo-^
tae erant,ita ut pars ad foIem,refiduum ad naues fpedaret, per medium tranf^
unt*Dcin Antenor in eadem uerba placitum cofirmat* Ita perfedo negocio,
^ ad fuos quifep ab€unt*Caeterum Barbari Anten orem fummis laudibus efiTer^
re,uenientem^ finguli quafi deum uenWri* Solum quippe omnium crede>
re autorem pacis eius,afcitarcp cum Gr^cis amicitia?* Ita fopito lam inde bel-
lo, paflTim uti quifi^ partium uoluerat, nunc Graici cum Troianis,rurfus^ hi
apud naues amice agere*. Interim ubi fotdu^yjnteruenerat, eundi Barbari fo-
cij^ qui bello refidui erat,gratulantes interuetu pacis ad firos diiccdut,n6 op-
perietes quidem praemia tantoru diferiminu ate^p aerumnaru, fcilicet ueriti ne
qua padi fides apud Barbaros diflbiueretun Interim apud naues,uti Heleno
placuerat,cquus'tabulatus extruitur,per Epeijfabricatoreeius opcris*Cui edi
to in immenfum,ima quae fub pedib* crat,rotis mtcrpdfitis iiifpenderat , fcili'
cct quod atrad^u motus facilisforet: unde offerri donum Mincruae maximu,
omnium ore agitabatunCaeterum apud Troiam auri atej argenti prsedidum
pondus, per Antenorem atq^ Aeneam fummp ftudio in xdem Mineruae por
fabatur*Et Graeci, poftqu^m auxilia fociorurp dimiffa cognitum eft , impen-
fius pacem atep amicitiam agitauere,nullo poft Barbaroru interfedo, aut uul-
nerato , quo magis fine ulla diicordiarum fufpicione apud hoftes forer*Dein
cqiium compadum affabre,confixum^ ad miiros mouent*Nunciatum Tro
laniSjUt cum fumma religione fuiciperent, Mineruae fcilicet facru,dicatum^*
Quare magna uis hominum portis egrcfla,iumma If ticia,iacrifiao^ donumt
cxcipit,attrahit^ propius moenia*Sed pofiquam magnitudine operis impedi
ri per portas ingreffum animaduertere,confilium dcftr uendoru defiiper mu^
rorum capiunt , neque quifqua fecus prae tali ftudio decernebat* Ita inuiola^
tum multis tempeftatibus muroru opus, Neptuni^ ut perhibebatur, atep A-
pollinis maxima monumenta,multo delcduciuium manibus diflbluuntur;
Sed poft^ maior pars operis eius deieda eftjCofulto a Grgeis inter c€ffum,c6>

t 4 firmantibus

firmantibus non repafTuros intra moema dud equum ^priufquampraedidi
pondus aurfatcp argenti fuicipef ent Jta intermiffo opere/emiruptis^ moeni
bus, Vlyfles cunctos duitatis T f dianse artifices, ad reficiendas naues condii-
cit*Compofita dein unitrerfa clafle,ubi cuncla muigia inftruda^S: prgmiam
perfolutum eft , iubent noftris pefagerc ccepta^ Ita^ deftrucSa muroru parte^
cum iocojlafciuiacp induxere cquif^fcxminislntef fe af uiris certatim attrahe
re feftinantibus^Interim Grgci ubi cuncfia nauibus impofi ta funt,incenfis om
nibusad Sigaeum idcedunt^ibi^ ndcSem opperiuntur, Feffis dein uino mul-
tocp ibmno Barbaris , quae utra^ per laeticiam iecuritatem® pacis inter uene-
rant,noftri multo filentid ad ciuitacem nauigant,(eruantes f^num quod igne
elato Sin6,ad eam rem clam poiitus,tulerat, Mox^ omnes poftqua intfauere
moenia,diuifis inter fe ciuitatis locis, ubi fignum datumjmagna ui caedere eos
quos ibrs obiecerar,atcp obtruncare pafflm per domos atej uias,loca iacra ar^
que profana , Et fi qui perfenierant,priuiquam armari, aut aliquid pro iaiute
caperet,opprimere,Prorius nulla requies ftragis at(^ funerum, quum palam
& in ore fuorum liberi, parentes^ magno infpecSantium gemitu necarentur;
mox^ ipfi qui fpecfiaculo cariffimorum interfuerant, miferandirm in modu
interirent,Necp fegnius per totam urbeinc€ndtjsg€ftum,pofitis prius defen
iori bus domui Aene^ atep Antenoris^ Interim Priamus re cognita,ad aram
louis Aedificialis confuginMufti^ ex eo loco ad reliqua deoru tepla; CalTan>
dra in sedem Mineruse # Sed pofi uniueribs qui in manus uenerant foede, af(p
multos obtruncauere, occipiente luce doma in qua Helena erat aggrediun-
tur ^ Ibi Menelaus Deiphobu,qucm poft Alexandri interitum Helenae matri
morifum intercepiffe,fupra docuimus^ exedlis primo aunbus,brachijs^ abla

tis,dein naribus,adpofl:remum truncatu omtii ex parte,foe“datu^ fuinmo cra
ciatunecauPoftquaePriamuNeoptofemusfineuIIo setatis honoris^ dele-
<5u retinente utrai^ manu,ad ara iuguIat,Caeterum Caflandram Aiax Oilei
cxfacro Mineru^captiuamabfl:rahit,Hoc modo conftimptis cum duitate
Barbaris,deliberatio inita iuper his qui ad deorum aras auxilium uitae impio
rauerant : deaetum^ ab omnibus , uti per uim atiulfi necarentur.Tantus do
lor iniuriae,&: ob id ftudiij extinguendi nominis Tr oiani incefferat. Ita copre
henfi qui cruciatu pr^dicflse iiO(fiis fiibterfugerat, trepidates uice pecorum in-
terficiuntur, Dein more belli,per templa ac femiuftas domos, populatio fe>
rum omnium,ac per dies plurimos ne quis hoftiuni euaderet, ftudium iflqui*
rendi, Interim ad coaceruandu auri at^ argenti materia opportuna ioca de-
ftinant, & alia ob preciofam uefte, Igit ubi fatietas Troiani ianguinis tenuit^
& urbs incedtjs coplanata eft,initi3 foluMae per praeda militae capiut:primd a
captiuis foeminis, pueris^ adhuc imbellibus,Itacp ex his prima omnium He-
lena, fine forte Menelao conceditur, Dein Polyxena fuadente Vlyfre,per
Neoptolemum Achilli inferias mifTa, Agamenoni Caffandra datur, poftqua
forma eius captus, quin palam defider ium fateretur, diffimulare nequi uera t,
Aetram &: Clymenam,Demophoo &: Acharnas habuere. Reliquorum fors
agi cdepta,at (5 Neoptolemo Andromacha euencraf, adiun(ftisetiam eius fi-
Irjs in honorem taiiti ducis, VlyfTi Hecuba obuenit,Hacftenus nobilium, fe-
minarum ceflereferuitia, Alij, ut queUc^ fors contigerat, praedam , aur ex ca-
ptiuis,quantum pro merito diftribucbatttr,habuere, interim fuperpanadio
ingens certamen inter fe ducibus eXor tum ^ A iace Telam oni o exp oftu Ja n te
in munus fibi, pro his quaeinfingulos unmerfos^ uirtute atque iriduflrfa fua
contulerat. Quare cdacfti peneomnes utirte laederetur animus tanti uiri , cu-
ius praeclara facinora tiigilias^ pro exercitu,in animo retinebant, concedunt
Aiacijcontradicenitib, (olis omniu Diomede atep YlyATelfira quippe opera id
ablatu cotra mfmuatibus, Contra Aiax adfirmare,no labore aut uirtute eoru
rem gefta; Antenore nam^ conteplationc comunis amicitia?, abftuIifte,Tuin

Diomedes

15 E BELLO TROI ANO LIB. V. .lot

A Dioinedcs hotiort eius per uerecundiatn cedens,a certamine deQttit 4 Igft V»
lyiles cum Aiaceiumma ui contendere>atc^ inuiceminduftrixmeritis expO"
ftularc adnitentibus Vlyfle Agamemnone, & Menelao , obferuatam paulo
ante opera ruaHcicnam*Nam(^poft captum Ilium j Aiax recordatus eorutn
quae tantis tempeftatibus propter mulierem perpeflJiCxpertim eflent,primus
oniniu interfici eam iufleran lam^ approbatibi confiliu Aiacis multis bonis^
Menelaus amore coniugtj etia num retines,fi'ngulos ambiedo oradom ad po
ftremum perfecerat,ut interceffu Vlyffis.Helena incolumis fibi traderet, Ob
quae ueluti iudicio amborS merita Ipetfiantes (quum etiamnum bellu inmani
bus.attf hoftiles multa: ndtionescircumftrcperenf,nullo deleduuiroru for'
rium,ipretis^ Aiacis tot egregtjs facinoribusjac frumeti quod exThracia ad'
uexerat,per tota exercitu diftributione) Vlyflli palladium tradat,Quare cun'
tfli duces,qui memores uirtutfi Aiacis, nihil ei praeferenda cenfuerat: qui® ie
cuti gratia Vlyffis,impugnauerant tale uirum,ftudio in partes diTcedunt.lnte
rim Aiax indignatus,Sc: ob id uiiflus dolore animi,palam at® in ore omnium
ultionem ie (anguine eorum a quis impugnatus elle t,exa(fiura denunciat . I'
tacjexeoVlyffes, Agamemnon,& Menelaus cuftodiam iuiagere,etqu6tu'
tiores eflcnt,fumma ope inuigilare. At ubi nox aderat,defcendentes uno ore
omncs,lacerare utrun® regem,nc® abftinere maledidistquippe quis magis
libido deflderium^infoemina, quam fumma militiae potiora forent. At Iu«
ds principio, Aiacem in medio exanime offendunttperquirietes® mortis gc'
nus, animaduertbe ferro interfedum.Inde ortus per duces at® exercitus tu'
multus ingestae dein feditio breui adulta, qua ante iam Palamede uiru domi
belli^ prudenti(fimu,nunc Aiae? inclytum tot egregq s pugnis , at® utrofcK
infidqs circumuentosingemifeerent. Ob qua fupradidi reges ueriti,ne qua
uls ab exercitu pararetur, intus clauQ firmati® per neceflarios manent . Inte'
rim Neoptolemus adueda ligni materia, Aiace cremat; reliquias® urha coU'
ditas,in Rhetao fepeliendas procurat. Breui® tumulum extrudfi confccrat
B in honore tanti ducis, Qua fi ante captum Ilium accidere potuiflentjprofedo
magna ex parte promota res hoftiu.ac dubitatum de fum ma rerum fuiflet. I'
giturVlylfes ueritus uim ofFenfi excrcituSjclam mariaufugittita palladium a'
pudDiomedemmanct.Gaterumpofl:abfceflum Vly(Iis,Hecubaquo ferui'
tium morte abfoluerct, multa ingerere maledida, imprecari® infaufta om'
nia in exercitu. Qyare motus miles,lapidibus obruta necat,fepulchru® apud
Abydaftatuit, appellatur® Cynoflema , oblingugproteruia,impru^nte®
petulantiam .Per idem tempus Ga{randradeoreplcta,multain Agamemntv
nem adueria pronunciat. Infidias quippe ex occulto cadem^ domi per fuos
compofitam . Praterea uniuerfo exercitui profedione ad fuos incommoda,
exitialem®. Inter qua Antenor cumfuis Gracosorarc,omittercntiras,at®
urgente nauigtj tepore in commune confuIerent;Prf terea omnes duces ad ie
epulatum deducit; ibi® fingulosquamaximis donis replet,Tum Graci Ac'
ne^ fuadetj ut fecum in Graeciam nauigct^Ibi tiamc^ ei flmilc cum ceteris dii
cibus ius^regnicp eandem poteftatefore+NeoptoIemus filios Hecfioris Hele^
noconc^iu Praeterea reliqui duces auri atep argenti quantum fingulis ui^
' ? r ' habito decernitur^uti per triduum funus Aiacis p ubIi-

ce iuiciperetur*ltacp exacflis diebus,cunc^i reges comam apud tumulum cius
deponurit ♦ At^ cx in contumelfis Agamemnonem , fratremep agere , eosen
non Atridas , ftd Plifthcnidas , ^ ob id ignobiles appellare» Quare coacfli fi^
tnuIjUt odium fui apud exercitum per abientiam leniretur, orant ut fibi ire i
confpecflu eorum fine noxa concederent» Itacp conienfu omnium primi na^
uigant, deturbati expulfi^ a ducibus»Cacterum Aiacis fiiij Achantides Glau^
cagenitus, atque Euryiates ex Tegmeffa Teucro traditio Dein Graeci ueriti
nc per moram interii^ntw byemis , quae iam ingruebat, i nauigando ex-*

eluderentur^

jlOi D Y C T I S CRETENSIS

eluderentur, dedudas in mare naues , remigibus reliquiscp nauticis mfiru- ^
mentis complent» Atque ita cum his qu^ finguli, praeda multorum annorum
qutefiuerant,diTcedunt» Aeneas apud Troiam manet, qui poft Graecorum
profectionem cunctos ex Dardano , atque & proxima peninfula adit , orans
Uti fecum Antenore regno exigerent» C^u^ poftquam pra^uerfo de fe nuncio,
Antenori cognita funt,regrediens ad T roiam,imperfecto negocio aditu pro-
hibet» Ita coactus cum omni patrimonio a Troia nauigatydeuenit^ ad mare
Adriaricum, multas gentes Barbaras interim pra^teruedusJbi^ condit cum
his qui fecum nauigauerant ciuifatem, appellatam Corcyrem Melenam» Cae-
terunt apud Troiam poftquam fama eft Antenoretn regno potiri, tum cuncti
qui bello reOdui, nocturnam ciuitatis cladem euaierant,ad eum confluut,brc
ui(^ ingenscoaIitamultitudo»Tantusamor erga Antenorem, ate^ opinio ia
pienti^ inceflerat»Fitcp princeps amicitiae eius rex Gebrenor um Oenideus^
H^cego GnoOus Dictys,comes Idomenei confcripfi, oratione ea qua ma*
xime inter diueria loquendi genera confequi ac comprehendere potui, literis
Punicis, a Cadmo Danao^ traditis»Neq^ fit mirum cuiquam,fi quamuis Grg
domrtes,tamen diuerfointafe fer mone agunt, quando ne nos quidem uni-
us eiUfdemq^ infulae, fimili lingua , fed uaria permixte^ utamur» Igitur ea
qu^ in bello cuenere Graecis ac Barbaris,cunctafcfens,perp€ffus^magna
^x partCjmemoria edidi» De Antenore eius^ regno quje audiui,r€tuii»Nunc
icditum noftrorum narrare libeu i

DICTYS CRETENSIS DE REDITV

GRAECORVM LIBER VI.

Oftquam impolitis, quae finguli bello c]^uxfieranf,afcendere ip-
fi, folutis anchoralibus nauigant» Detn a puppi fecundante iien-
to, paucis diebus peruenere ad Aegeum mate» Vbi multa imbri-
bus uentis<^, ob id faeuiente mari indigna experq', paffim ut
fors tulerat, difpaf an tur» Inquis Locrorum claftis , pt^rturba- ' B
tis per tempeftatem officqs nautarum , dC inter fe implicatis , ad pofti e-
tnum fulmine comminuta,& incenia eft»: At rex Locrorum Aiax,poftqua na
tando euadere naufragium enifus eft, reliqui per noctem tabufis,aut alio ex
naufragio leuamine fluitantes, ubi ad Euboeam deuenere,Cho2radibus fcopu
lis appulOpefeut»Eos namcp re cognita, Nauplius ultu iri cupiens Palamedis
nece, per noctem igni elato ad ea loca deflectere, tanqua ad portum coegerat»
Per idem tempus Oeax Naupltj filius , Palamedisfrater,cognito Gr^cos ad
fuosremeare,Argos uenit»IbiAegiaIem atqucClytemneftramfalfisnuncrjs
aduerfum maritosarmatjprsedicto ducere ecjs fecum uxores ex T rdiajpraela
tas his»Praeterea addidere ea,quib» mobile firapte natura ingenium muliebre
magis aduerfum fuos incenderentunita Aegiale aduenientem Diomedem,
per dues aditu prohibet» Clytemneftra per Aegiftum adulterio fibi cognitu,
Agamemnone infidtjs capit, eumcp intcrficiuBreuiqj denupta adukero,Eri-
gonemex eo edit» Interim Talthybius Oreftem Agamemnonis filium ma-
nibus Aegifti ereptum, Idomeneo, qui tum apud Corinthum agebar, tra-
dit»Eo Diomedes expulfus regno, & T eucer prohibitus Salamine a Telamo
ne,fcilicet quod fratre infidqs circumuentunon defendiflet , conueniijnt»In-
tcrim Mneftheuscurn Aetra & Clymeha filia eius ab Athenienfibus recipi-
tur»Demophoon atque Acharnas fdris manent» Caeterum ubiplures eorum
qui mare infidias que fuorum cuaferaitt, apud Corinthum fuere, confiH-
um habent, utiiunct i inter fe,fingula aggrederentur regna, belloc^ aciitum
ad fuos patefacerent» Eam rem Neltor prohibet , fuadens, tcntahdos
prius ciuium animos : neque committendum, uti per fedidonem Gra?-
cia omnis , imeftinis difcordtjs corrumperetur ♦ Neque itiulta poft co^

gnofeit

DE B E L L 6 T R O I A N p 1 1 B. VI. loj

A gnoftit Diomedes Aetoliam ab his qui per abicntiam eius regnum infefta-
bant,eo nomine multis modis afflidari.Ob quxprofeiSus ad ea loca, omnes
' quos autoresiniuriaerepererat, interficit ; metu^ omnibus circum locis inie--
cSojfacilea fuis receptus eftjndepcr omne Grgcia fama orta,iuos qui/cp reges
acdpiunttfummam in his qui apudTroiam bcllaucrantuirtutem, neffi in re-
fidendo cuiuf^ uires latis idoneas exiftimantes.Ita nos quoqj cum Idomeneo
tege, Cretam patrium folum fummagratulationeciuiumremeauimus.Deiil
ubiOreftes tranfadis pueritix annis, officia uiriexcquiccepit ; oratldomc'
ncum,ut fecum ex ea infula quam plurimos mitteret : cupere rtamtp fe A the-
nas nauigare.Itacp colledlo numero eorum quos idoneos credebat , Athenas
ucnittauxilium^ab his contra Aegidum orafiDein oraculum adqt : telpon^
fum refert,uti matrem.ft: cum ea Aegidu interficiat.Ex quO fote, uti regnuni
patrium redperet.Huiulhiodi homine armatus cum prgdidtamariu ad Stro-
phum ueninls namcp Phocenfis,cuius filiam in matrimonium Aegidi denu-
pferat, indignatus quod Ipreto cortiugio priore, Clytemnedfam fupdduxe-
rit,&: rege omniu Agamemnonem intcrfecerit,ultro ei auxiliSaduerfum mi-
miciflimu obtulerat.! ta confpirati inter le, cum magna manu Mycenas ucni-

unt.Statim^,Aegidusabcrat,prim6Clytemnedramintefficiut,multos9a'

lios qui refiltere aufi erat, Dein cognito Aegidum aduetare, infidiaS ponOt;
eum^ dreumueniunt. Inde per omnem Argitrorum populum difienfio ani
morum exorta, quod diuerfa inter le cupientes,ad podrCmum in partes d. fce-
derent.Pcr idem tempus Menelaus appulfus Creta, eueda luper Agamemno-
ne , regno^ eius cognofcinlnterea per omnem infulam, pod^ cognitum ed
Helenam ed ueniflc,multf undiipuirilis ac muliebris fexus Confluunt ; ambi-
entes dignofeere, cuius gratia orbis pene omnis ad bellu cohfpiraffet.' Vbi in»
ter cgtera Menelaus rcfert,Teucrum expulfum pafria,ciuitaiem apud Cypru
Salamina nomine, codidille.Multa etia apud Aegyptu miranda refert: & Ca-
nopi gubernatoris fui , qui ibi morfuferpentis perierat, extrudum magnifi-
8 cum monjimentum.Dein ubi tempUs uuum ed, Mycenas nauigatbbi® mul
taaduerfumOredemolitus ed. Adpodremum multitudine popularium co-
hibitus,ab eo quod coeperat negotio deditit.Inde placet cun(ftis,.Orefiem fu-
per eo facinore caulam dicere apud Athenienfes, ubi Areopagitarum iudici-
um feueriflimum per omnem Graeciam memorabat. Apud quoS dieda caufa,*
iuuenisabfoluitur. Erigona, qua ex Aegido edita erat, ubi fratrem abfolu-
tum intelligit,ui(fla dolore immodico,laqueointerijt,Mnefieus liberatu Ore
ftemaparricidijcrimine,purgatum9 more patrio cun(disremedi]squ^ ad
obliuionem huiufmodi iacinoris adhiberi folita erat , MyCenas remittit: ibira
regnum ei conceflum . Dein tranla(dofempore,accitu Idomenei Cretam ue-
nit.Necp multo pdd Menelaus ibi multa in patruum feuere per eum ingefla;
quod fibi per diflenfionem popularium multis modis periclitanti, ipfe etianf
inudiatus eflet, Ad podremum intercelTu Idomenei uterq) reconciliatus, La-
cedemonam difcedit.Ibi Mcnelaus,ficuti conucherat,Hermionem Oredim
matrimonium^ delpondit. Per idem tempus VlyfTes Cretam appuffus ed
duabus Phoenicum nauibus,mercedis patflo acceptis^Namcp fuos curh foci)s
at® omnibus quae ex Troia habucraf,per uimT damonis amilerat: icilicet in-
fedi ob illatam per cum filio neceqi , uixiple liberatus indudria fua ^ Percurv
rantii^ Idomeneo,quibus ex caufis in tantas milefias deueniffet,errof is ihi-
tium narrare occipit. Quo pacdoappulfusZimaru, multa inde per bellu quae-
Hta praeda nauigauerit:appulfusm ad Lotophagos, at® aduerfa ufus fortuna,

deuenerftmSiciliam:ubiperCyclopeatcpLcfirigona fratres,multaindighc

•expertus,ad podremum ab eorum filtjs Antiphate &! Polyphemd , plurimos
Iodorum amiferit, Dein per mifericordiam Polyphemi in amicitiam rece-
ptus, filiam segis Affuso, poftquam Elpowfi? focq di^s ambre peWfiat,

rapere

ao4 DICTYS CRETENSIS

rapere conatus. Vbi res cognita cft.fntcruentu parentis puella ablata per ulm, A
exadus per Aeolos iniulas dcucnit ad Circen,atcp inde ad Calipfo , utrama
reginam infularum: in quis morabantur,8(: quibufdam illecebris animos ho
fpitum ad amorem fui illicientes. IndeliberatuSjperuencrit ad eum locum in
quo exhibitis quibufdam iacris,futura defundorum animis dignofccrentur.
Poft^u» appulfus Sirenarum Icopulis , ubiper induftriam liberatus fit. Ad
poflremum inter Scylla dC Charybdim mare IxuiilimUm ,dC illata forbere fo
litum,plurimasnauiu cum foctjsamilerit.Itaiecum reflduis in manus PhcE'
nicum per maria praedantium incurrifle, attp ab his per miiericordiam refer-
uatum. Igitur uti uoluerat,acceptisa regenoflro duabus hauibus,donatusm
multa prxda, ad Alcinoum regem Phgacum remittitur. Ibi ob Celebritate n^
minis per multos dies benigne acceptus, cognofeit Penelopen a triginta illu-
flribus uiris diuerfis ex locis in matrimonium poftulari. Hi^ erant a Zacyn-
tho, Echinadibus , Leucadia, Ithaca. Ob qux multis precibus perfuadet regi.
Uti fecum ad uindicandam matrimoni] iniuriam nauigarct.Sed poftquam de-
uenere ad cum locum, pauliiper occultato Vlyffe , ubi Telemachum rem
qus parabatur edocuere,domumad Vlyflremclamueniunt.Ibimuino mul-
to at^ epulis repletos iam procos,ingreffi interfi'ciunt.Dcin per ciuitatem V-
lyflem aduentaflc,popularibus cognitum eft. A’ quis benigne 5C cum fauorc
exceptus , eunda quas domi gefta erant cognoicit. Aut fupplictjs meritos,aut

donis afficit. De Penelope, eius^ pudicitia, praclara fama. Nei^ multo pdft
precibus at(^ hortatu Vly(fis,AlcinqifiliaNaufica Telemacho denubit. Per
idem tempus Idomeneus,dux nofter,apudCretam intertjt,tradito per fiicceP
lionem Merioni regno,&: Lacerte.Triennio poftquam filius domum redijt,
uitat finem fecit. Telemacho ex Naufica natum filium Vlyfts Ptoliportum
appellat . Dum hacapud Ithacam geruntur, Neoptolemus apud Moloffos,
naucsquaffatas tempeftatibus reficit. At^indc,poftquam cognitum eft ab
Acafto expulfum regno Pelea,ultum iri cupiens irtiurias aui, primo explora-
tum duos quam fi'diffimos,&: incognitos illis locis, Chryfippum&: Aratum, B
Theflaliam mittit,Hicp eunda qua gerebantur,infidias^ ei paratas per Aca-
ftum ab Aicandro non alieno Pelci,cognolcunt.Isnam^ Afeandrus iniqui-
tatem tyranni euitans,ad agrum Pelei concefferat: notuscft adeo eius domus,
uti inter catera originem etiam nuptiarum Pelei cum Thetide Chironis filia,
Chryfippo atque Arato narrauerit.Qua tempeftatc multi undito teges acciti

domum Chyronis,interipfas epulas nouam nuptam nouis ac magnis laudi-
bus ueluti deam cclebraucrant,parcntcm eius Chitorta appellantes Nerea, i-
pfam(jNereidam.Etutquilquecorum'rcgum qui conuiuio interfuerant,

• choro modulis^ carminum praualucrat,ita Apollinem, Liberum' uc : Sc ex
feminis plurimas, Mulas cognominauerut. V nde ad id tempus , conuiuium
illud deorum appellatum eft.Itaque ubi eunda qiia tioluCrant cognouere,ad
regem redeunt,ei 9 fingula per ordinem narrant. Ob qua coadus Neoptok
mus^diietib multis regionis eius prohibeiltibiiSjdafiem exornat „

fccnditcpjpfe deinfauitia hyemis multum mari fatigatus ^ appulfusm ad Se-
pianum littus,quod propter laxorum difficultatem nomen huiulmodi quali-
uerat , omnes fere liaueS amittit + uix iple cum his qui in eodem nauigio fue-
rant.libcratus.Ibi Pelp auum teperit occultatum Ipelunca abdita &: latebro-
fi:ubi fenex uim attj infidias Acafti !euitanS,afrfduencpotis defidei io , naui-
gantcs,8(: fi qui forte eo appulfi circnt,fp,eculatl confueueratDein ubi eunda .
domus fortunarum^ cdoduseft,confiIium aggrediendi hoft/s inire occipit:
^m forte cognofeit filios Acafti Mcnelippum et Plifthcnem uenatum pro-
Kdos.dcin uenillead ea loca. Ifacp mutata. ucfie Locrum fimulans , iuueni-
bus offert fe,his^rapitum fui interitum refert, Ob quaiundus his uenando,

* cateiris |>Ienalippura wdet j eum^ ac paulo pdft fratrem eiuis
, , mfecutus^

DE BELLO TROIANO LIB, VL 20 $

A infecutus^mterfidL Ad quorum mquifitionem fetuus quidam Cirmas nomi
ne^perqua fidus profedlusjia manus iuuenis deueniLComprchenfus^, Aca^
ftum affore nunciat,atcp ita occidit Jcaq3 Neoptolemus mutata uefte Phrygia,
tan^ filius Priami Neliorjqui captiuus cu Pyrrho ad ea loca nauigauerat, A-
cafto obuia uenit:ei^quiiha eflet indicatae t Neoptolemu in ipelunca fatigatu
nauigio,fomno^ iacere* Ob qu^ anxius Acaftus^opprimere quam inimiciP
fimu cupies^ad fpelunc^i pergit:at(^ iplb aditu a Thetide^qu^ ad ipfa loca que^
fitum Pelea uenerar^re cognita reprimitur+Dein eundis qu^ aduerfum domu
Achillis inique aduerfum fasgellerat enumeratis, increpatus, ad poftre^
tnum intercefiu fuo^mambusiuuenisliberat: perfuades nepoti, ut ignofeeret
potius, neq^ fanguine ulterius ulcifci cuperet ea quae anteceflerat ♦ I tacp Aca^
iiusubi icprarteripem liberatu animaduertit,fp 6 temloco cuda regni Neo-
ptolemo tradit Jnde iuuenis cum a^o & Thetide , reliquiscp qui fecurn nauP
gauerant,fummam regni adeptus , in ciuitatem uenit* Ibi a eundis populari-
bus, qui iuxta inhabitantes fub imperio eius agebant,benigne ac cum gratula
tione exceptus , amorem fui breui confiVmaL H^c ego a Neoptolemo co^
gnita,memoria^ mandaui, accitus ab eo qua tempeftate Hermionem Menelai
in matrimoniu fufe^eraL Ab co etia dereliqmjs Memnonis cognitu efl: mi-
^ hi,uti tradita eius olia apud Paphum his qui cum Pallate duce Menonis mari
ad T roia profedi, dudore interfedo, abiataq^ prarda, ibide morabant. V
Himera (quam nonulli materno nomine Hemereappellabat) foror Meno-
nis adinueftigandumcadauer fratris,ed profeda,poft^ reliquias repperit,&f
de intercepta praeda Menonis palam ei fad:um efi:,utruc]^ recipere.cupiens,!^
terceflli Phoenicu,qui in eo exercitu plurimi fuerat, optionem rerum omnP
um ac ieorfum fratrisacceperit pr^lata^ ianguinis affedione, recepta urna
Phcenicenauigauerit.Delata dein ad regionem eiusPhaIonemnomme,(epuI
tiscp fratris reliqutjs niif^ coparuerit ♦ Cuius opinio exorta tripartita eft. Seu
quod poft occafum folis cum matre Hemcra e cofpeci u hominum exceilerit:
B Siue fupra modum dolore affeda fraterna! mortis, ultro praeceps ierit: uel ab
his qui incolebant, oberipiendaqua! lecu habuerat, ciruuentainterieriLFIa!C
de Menone , eiusq^ ibrore compei'ta mihi per Neoptolemm Poft quae profe-
dus Creta anno poft nommepublico,cu duob+alqs ad oraculu Apollinis re>
mediu petitu uenio* Namq; nulla certa caufa eximprouiib, tata uis locuftaru
infulam cam inuaferat,un eunda fruduum quae in agris erat, corrumperent
Itac^ multis precib* fupplicijsqprelponfum editur, diuina ope animalia interi
turajinfulam^ proueiitu frugum breui rediidatura ♦ Dein nauigare cupides
ab his qui apud Delphos erant prohibemm%importunum namq^ & pcrnicio
fum tempus efleLycophro & Ixeus , qui una ad oraculum uenerd,conteptui

habentes afccnduntnautniedio(^ferefpaciotulm!neidi,intereuntJnterim

ut diuinitiis predidum erat, eodem idu fulminum (edata uis mali,!mmerfacp
marij&T regio omnis repleta frugibus* Per idem tempus Neoptolemus, com
firmato iam cum Hermione matrimonio, Delphos ad Apollinem gratula-
rum,quod in autore paterna? c^dis Alexandrum uindicatum eflef,proficiici''
car,relidamdomo Andromacha,eiusq3fil io Laodamata, qui reliquis iam fi-
lioruHedorisiuperfueraLScd Hermione poftabfceifum uiri, uida dolore
anuni, nec^ pellicatum captiua? patiens, parentem iiium Menelaum accitum
?niittir,Cui multa conquefta jfiiper iniuria prolata? fibi a uiro captiua! mulieris,
ppfuadetjUtifiiium Hedoris necet* Andromacha recognira,inftatis periculi
mm fubterfugit,auxilio popularium liberata^Qui miierati fortunam eiuSjul-
rrd Menelaum cotumelijs profecutijUixa pernicie uiri retdiiiintjnterim O-

^iasaduenientipararcco^pitJtaqjprimo cx his quos fecum habebat cp'fidiT

s fimos.

205 DICTYS CRETENSIS

limos/peculatudeaducntaNeoptolemijDelphosmmir^QtiiscognitiSjMc A
nelaus euitare huiuftnodi facinus cupiens,Sparta cocedit.Sed illi qui pr^miflS
erarjVegreffijNeoptolemu Delphis effenegan Quare coactus OreiieSjipiead
mquiOdone iiiriprofecftus^alio quo ierat die rem eat: ut fermo hominu fereba
tur^hiiperfec^fonegotio, Dein poft paucos dies famaperfertjinteremptueffe
Neopcolemu^ eumqjfermoneomniu circumuentuinfidijs Oreftis^per popu
ium dilTemtnaf.Ita iuuenis,ubi de Pyrrho palam cft recepta Hermione, qugfi-
biantea defpofa erat, Mycenas diiceditjnterim Peleus cum Thetidecognito
nepotis interitu,ad inueftigatione eius profecli,cognofcutiuueneDeIphis fe
puIfuJbijUtmos eraqiufta perfoluut: cognofeutepinhis locis mtenfle,ubi ul
fus Oreftes negabat^Ea res perpopulu haud credita,aded prgfumptaanteiam
opinio de Oreliis infidqs eundorum animis inh^feradC^terum Thetis ubi'
Hermione Orefti iunda uidet, Andromacha partu grauida ex Neoptolemo^
Moioflbs mittit domuOrefl:cm,eius^coniuge de interimendb foetu uitans>
Per idem uerd tepus VlylTes territus crebris augurijs,fomnis 9 adaerfIs,om
nes undic^ v egionis eius interpretandi fomnia peritiisimos, ate^ folertiffimos
conducinHisQ5 refert inter cetera, uiium fibi f^pius fimulachru quodda,inter
humanu[diuinu(^ uultu formae perlaudabilis, ex eodeloco repde edi ♦ Quod
compledi fummo defiderio cupienti flbi,porrigentiq^ manus,reiponium ab
€0 humana uoce, fceleratam huiufmodiconiundione^ quippe eiuidefanguP
nis arcp originis: namc^ ex eo alteru alterius opera interitur u*Dein percontan
ti fibi uehemdius,cupidi^ cauias eius rei perdifcerCjfignu quoddam mari e^
dirum,mterueiiire uifumiid^ fecunduimperiu eius infeiadum,utruncg. diP
lunxiffe^Quarem cudi qui aderat exitiale uno orepronunciat,addut^,caue''
ret ab infidtjs fili] Jtafufpedus patris animo Telemachus, agris qui in Cepha*^
Ionia erat relegatur,additis ei quam fidiiumis cufiodibus^Prasterea Vlyfles ie
cedes in alia loca abdita,femota(^,fomn!oru uim euitare nitebat» Per ide tem
pus Te1egonus,que Circe editu ex Vlyfieapud Aetea infula educauerat; ubi
adokuit, ad inquifitione patris prof€dus,Ithaca uenit, geres manib^ quodda b
haftile,cui quidefummicas maring cuiuida turturis ofle armabatur, infigne fci
licet infula? eius in qua ipfe penitus erat»Dein edodus ubipater Vlyfles age>
rec, tandead eum uenit per cuftodes agrifuipedior primo aditu prohi-
bicusjubi uehementius perftat,e diuerib repellit, clamare occipit,indignufaca
nus prohiberi fe a pardis coplexu» Ita creditu T elego nu ad inferenda uim re--
g( adiieatare,acrius refiftitur: nulli quippe compertu,efl[e aliu etia VJyiIi fifiu».
Aciuuenis ubi fe uehementius,&r per uim repelli uidet,doIore elatus multos
cuftodu interficit, aut grauiter uulneratos debilitat» Quse pofl:^ Vlyffi cogni
ta runt,exifl:imas iuuene a Telemacho immi{Ium,egreflus foras lancea qua ob
tutela fui gerere conrueuerat,aduerfum , Telegonuiaculat» SedpofteJ huiuP
modi idu iuuenis cafu quoda iubterfugiqipfe in praefente infigne iaculii mit-
tit,feltciflfimu cafum uulneratis conteplatus» At ubi eo idu Vlyflfes concidit,
gratulari cum fortuna, cofiteri^ optime fecu adu,quod per uim externihomi
nis intereptus,parricidt] fcelereThelemachu charifllmu fibi libePaui{Iet»Deia
reliquu adhuc retentas ipiritu,iuucne percotari,quis'^ nam, ex quo ortus lo"

co,qui cofilio bello^ inditu Vlyiiem Laertis filiu interficere aiifus eflenTele
gonus tum cognito parente e(re,utracp manu dilanians caput, fletu edit quam
miferabile, maxime diicruciatus ob illata per ie patri necdltaq^ VlyffijUti uo^
lueraqnomefiiu a tep matris, infula quo(pin qua ortus effer, ^ ad pofiremum
infigne iaculi oftedit Jta Vlyflfes ubi uim ingruentiu ibmnioru predidu ab ia
terpretib, uitaeexitijrecordatus efl,uulneratus abeo que minime crediderat,
triduo pdft morte obijt,renior & iam^uedg gtatis,ne(p tame inualidus uinu*
DICTYS CRETENSIS DE EEELO TROIA NO,

ac de reditu Grjigcorum, Finis»

COR-

214

A CO RNB LIVS NBTOS

SalluUio Crifpo

Vum multa Athenis cunofe agere, mueni hiftona Daretis Phry
gij, ipOus manu fcriptam,ut titulus indicat, qui de Grecis &C Tro
tanis memoriae commendauit ♦Quam egofummo amore com^
plexus , continuo tranftuli, Cuinihil adqcendum ueldiminuen-
_ dum rei formidanda caula putaui , alioquin meam effe pollet du

bitari, Optimum ergo duxi^ita utfuit,uere dC fimpliciter perlcripta,l]c eam ad

uerbu in latinitatem traniuerterem^Vt legentes cognofcere polfint 3 qiiomo^

doresgeftae ellent,quas Dares Phrygius memoriae commendauit:qui per id
tempus uixit,&' militauit,quo Grxci Troianos oppugnarenn Minime Ho>
mero credendunijqui poli multos annos natus elbDe quo Athenis indicium
fuit,cum pro infano Homerus haberetur, qui deos cum hominib* belligeraP
(e defcripfiu Sed hadienus ifta^Nunc ad pollicitum reuertamun

DARETIS PHRYGII DE EXCIDIO
TROIAE, HISTORIA,

Cor, Nepote interprete .

Elias fex in Peloponnefo Aefbnem fratrem habuit Aefb
nis filius erat lafon^uirtute pr^ftans: & qui fiib ipfius re^
gno erant, omnes eos hoipites habebat, & ab his ualidifli
me amabatur 4 Pelias autem rex ut uiditlaibne acceptum
elleomni popuIo,ueritusefl:nefibi iniurias faceret, &fe
regno erjcerenDicit laibni, Colchis pellem inaurata arie^*

tis efle,dignam eius uirtute,ut eam indeauferret,omniafe

B eidaturum poiliceturJafonubiaudiuittuteratanimofortiflimuSj&quia lo^
^ ca omnia nolle uoIebat,atcp clariore leexiftimabat futurum, fi pellem inaura^
tam Colchis abftulifiet, dicit Peli^regi le uelle ed ire,li uires Ibcijcp non deeP
fent 4 Pelias rex Argum architeefium uocariiuirit,& ei imperat iit nauem a?di>
ficaret quam pulcherrimam,ad uoluntatem lalbnis^Per totam Graeciam ru--
mor cucurrit, naueni edificar/,in qua Colchos eat lalbn, pellem aureanf petitu
fus; Amici &hofpites ad Iafonemuenerunt,& pollicentur fe una ituros* la^
fbn illis gratias egit,& rogauit ut parati elfent* Qiium tempus fiiperuenillef,
lafonliteras ad eos mittit qui erant polliciti fefe una ituros,&illicoconuenea
ruat ad naue,cui nomen erat Argo. Pelias rex quibus opus fuerat naui impo^
ni iuffit: & hortatus efi: Iarone,&r qui cum eo ibant, animo forti ad perficiens
dum irent qute conati eflent.Eares claritatem Graecis &C ipfis fadlura uidebas
tunDemoftrareeosquicum lafone profedifunt,non uideturncllrumelTe:
led qui uolunt eos cognofcere,Argonautaslegant4laron ut ad Phrygiam uc'
i'iit,hauemadmouitadportuSimoentis4Deindeomnis exercitus de naui ad
rerramdefcendit.Laomedontireginunciatum eft,mirandam nauimin por-
tum Simeontisintraire,&f in ea multos iuuenes de Grtecia adueeffos efle* Vbi
audiuit Laomedon rex,commotus efi:,& confiderauit commune periculum
cffe,fi cofuefeerent Gr^ci ad fua littora nauibus aduentar e* Mittit itaqp ad por
tum qui dicant , ut Graeci de finibus eius difcedannfin edicto iiio non audien
res eflent,iele armis eos eiecfi urum de fuis finibus* lafon &C qui cum eo erant,
grauirertulerut crudelitate Laomedontis,ficfe ab eotradarijquunullaab eis
iniuria fada eflett fimul timebant multitudinem Barbaroru:!] contra imperiu
conarenturpermanere,neopprimeretur:quucpipfi non elTent parati ad praeit
andum,nauim cofeenderum , aterra difcelIere,Co!chos prolecfii funt,peilem

s z abftulcre;

2o3 " DARETIS PHRYGII

abftulere^dohiureuerfi runt 4 Herculesgrau!ter tulit a rege Laomedonte con A
tumeiiofe fe tra Aatum^&T eos qui una profedi erant Colchos, cum lafone fta
tim Spartam ad Caftore & Pollucem uenm Agit cum his,ut fuas iniurias de^
fendant:ne Laomedon impune ferat,quod illos a terra & portu prohibuiflfet»
Multos adiutores fuille futuros,fi; ie acc5moda{rent ^ Caftor dC Pollux omnia
prcmiferunt fe faduros, qu^ Hercules uellet. Ab his Salaminam profedus,
ad Telamonem uenittrogat^ eum ut fecum ad Troiam eat, &:utfuasfuo-
rum^ iniurias defendat ♦ Telamon promifitfe in omnibus rebus paratu effe,
qux Hercules uellet facere Jnde in Phrygia profectus eft ad Peleum, rogat^
cum ut iecu eat ad Troiam: pollicitus^ efi ei Peleus fe iturum^Inde ad Nefto^
rem profectus eft,rogat^ eum Neftor quid ueniret ♦ Hercules dicit, quod do^
lore commotus flt,uelle exercitum ducere in Phrygiam^Neftor Hercule coa
laudauit,operam^ iiiam pollicitus eft . Hercules ubi omnium uoluntates in^
tellexit,naues quindecim parauit, milites elegin Vbi tempus datum eft pro^
ficifcendi , literas ad eos quos rogauerat mifit, ut cum fiiis omnibus ueni*'
rennQiium ergo omnes unanimiter coueniftent.in Phrygiam profecfti iunu
d( ad Sigeum nocflu acceflerunnlnde Hercules, T elamon , &C Peleus exercP
tum eduxerunt^Etnauibusquipr^fidio effent,Caftorem, Pollucem, & Ne-
ftorem reliquerunt ♦ Laomedonti regi nunciatum eft claflem Graecorum ad
Sigaeum acceffifle,& ipie ftatim cum equeftri copia ad mareuenit,cepit^ prg
liaruHercules ad Ilium ierat, &r imprudentes qui erant in oppido , urgere ce--
pit^Quod ubi Laomedoti nunciatum eftjUrgeri ab hoftibus Ilium, ilico reuer
titur:6^ in itinere obuius Graecis fa(ftus,ab Hercule occiditur» Telamon prP
us oppidu Ilium introtjnCui Hercules uirtutis cauia Hefionem Laomedon^
tis regis filiam dono dedit» Ceteri uero filij qui cum Laomedonte erant,occi>'
duntur^Priamus in Phrygia eratjubi eum Laomedo pater eius exercitui pre-*
fecerat » Hercules 8C qui cum eo uenerant , praedam magnam fecerunt, dC ad
naues deportant » Inde domum proficiici decreiierunt ♦ T elamon Hefiona fe
cum conuexit.Hocubi Priamo nunciatu eft, patrem occifum , ciues ereptos, b
prodam euecflam , Hefionam ibrorem dono datam , grauiter tulit Phrygiam
tam contumeliofe tracftatam efle a Gratjs.Ilium petit cum uxore Hecuba, et Ia
beris Hec^Iore, AIexandro,Deiphobo,Heleno, Troilo, Andromacha , CaP
fandra,Polyxena» Nam erant ei etiam alij filtj ex concubinis nati, quos nemo
€x regio genere dixit efle,nifi eos qui eftent ex legitimis uxoribus » Priamus
ut Ilium uenit,ampliora mo 2 nia extruxit , SC ciuitatem munitiflTimam reddita
Et multitudinem militum ibi efle fecit,ne per ignorantiam opprimeretur, ita
ut Laomedon pater eius oppreiliis eft» Regiam quocp sedificauit , ibi louis
aram, ftatuam^ confecrauit, tunc quando Ilio portas fecit: quarum nomina

funt haec,Antenoride,Dardanie,Ilia,Sc^a,Catumbria,Troiana» Etpoftqua

Ilium ftabilitum uidit,tempus expecftauit. Vt uifum efteiiniurias patris ulci
fci, Antenorem uocariiubet,dicit^ ei,fe uelle legatum in Gr^cia mittere , ut
conqueratur graues fibi iniurias ab his qui cum exercitu uenerant,fadas»Ide
in Laomedontis patris nece,&:inabdudione fororis Hefiona?, regniqj pr^-
datione pertuliflTe : quae omnia aequo fe animo pafturum,fi tamen Hefiona d
reddatur» Antenor, ut Priamus imperauit,nauim confcendif,et profec^Ius ue
nitinMagnefiaad Peleum»Quem Peleus hoipitio recepit triduo,die quarto
interrogat eum ad quid uenerit» Antenor dicit quae a Priamo mandata erant,
ut Graios poftularet,ut Hefiona tantum redderetur» H^c ubi Peleus audiuir,
grauiter tulit, eo quod ad eum pertinere uidebatur:iubeteum de finibus iiiis
difcedere» Antenor nihil moratus, nauim a{cendit,fed in Boeotiam iter fccir»
Salaminiam aduecfJus eftadTelamonem:rogare cepit eum, ut Priamo foro^
rem redderet, dicens non efle dignu,inferuitute habere regis filiam.CuiTela
mon relpondit , nihil a fe Priamo facftum; quod uirtutis cauia donatum fit , Ie

nemini

EXCI D 10^ TROIAE LIB, 2op

nemmf datufiinijob hoc Antenorem de infula difcedere lubetTiiiic nauem
conrccndit,&: in Achaiam perucnitJndeadCaftorem &:PolIiicem delatus,
ccpit ab eis pofiiilare , ut Priamo fatisfacerent , Qc HeOonam fbrorem redde^
rent. Cador dC Pollux negauerunt mmriam ab eis Priamo fadam effe, dc La^
omedontem eos priorem l^fifle^ Antenorem difcedere iubent ♦ Inde Pylu ad
Neftorem uenit,dixit^ ei de qua caufa ueniret; Qui ut audiuit, coepit Ante^
norem obiurgare: cur auderet in Graeciam uenire,cum a Phrygib.prius Grg
cilajfl effent* Vbi Antenor audiuitnilie impetra ffe,&!’ contum eliofe Priamu
tra(flari,nauim confcenditjdomum reuertitur+Priamo regi demonfirat^quo^
modo ab unoquoque illorum tractatus fit : fimul^ hortatus eft regem^ut eos
bello prolcquatur ♦ Continuo Priamus filios uocari iubet ^ SfT omnes amicos

fuos Antenorem^ Anchiien,Aenean,VcaIego,TaIantum,Lampotcm^Pan

thum, 5C omnes filios qui ex concubinis nati erant ^ Qui ut conuenerunt , di-
cit fe Antenorem legatum in Grceciam mififie , ut hi qui patrem fijum neca-
uere^,inhocfibifatisfacerent,Hefionamremittendo:illos aut cotum eliofetra-
edafle Antenorem, & nihilab eis impetraffe^ Verum quoniam fuam uolunta
tem facere noIuilTcnt, uideri fibi, exercitum in Gr^ciam mitti, qui poenas reci^
peret ab ds,nc Barbaros Gr^ci haberent in rifu. Hortatus^, cii Priamus libe
ros firos,u£ huius rei principes forent, maxime Hetfiorem ? Erat enim maior
natu: qui carpit diccre,fe iiolimtate patris executuru/^&Laomedcnttsauifui
necem,&: quafctmc^ iniurias Grgci Treianis feciflent uindicaturum,ne id im
punitum Graijs forct^Sed iiereri , quod non perficere poflent quod conaren
tur,miil£os adiutores Gr^cise futuros, Europam bellicofos homines habere:
Afiafemper in defidia uita exercuifle,&: ob id clafTem no habere. Alexander
cepit cohortanVut claffis pr^pararet,^: in Graecia mitteret : ferci principefu
tiiru, fi pater uellet: in deoru benignitate fe cofideref uidis hoftibdaude ade-
pta,de Gracia domu redituru effe.Nam fibi in Ida iylua quu uenatu abiffet,
in fomnis MercurmadduxiflTe lunone, Venerem,&: Mineruam,ut inter eas
g de fpccie iudicaret.Et tunc fibi Venerem pollicitam efie, fi fuam faciem fpeci
ofam iudicaret, daturam fe ei uxore, qua in Gracia fpeciofiflima uideretur;
V nde iperare deberet Priamus, V enerem adi utricem Alexandro futuram..
Deiphobus placere fibi dixit Alexandri confilium: 6C fperar e Gracos Hcfid
nam reddituroSj&T i&tisfacfiuros,fi ut di/pofitum el]et,cIafRs in Gr^ciam mit-
ter et ur. Helenus uaticinare carpit, Graios uenturos Iliu euerfiiros, parentes
Sf fratres hoftili manu interituros, fi Alexander fibi uxorem de .Gracia addu
xifleuTroilus minimus natu, n5 minus fortis quam He(fior,bellum geri fua-
debat,^ noirdeberi terreri uerbis Heieni,quod omnibus placuit: claflem co^
parari, &m Gr^ciam proficifci.Priamus Alexandrum &: Deiphobum in Pe
oniara i[nifi£,u£ milites eligerent,e£ populum ad concionem uenireiuberenu
Commonefacit filios, ut maiores natu minoribus imperarent.: Monftrauit
quas iniurias Graci Troianis feciflentjOb hoc An tenorem legatum in Gra^
dam miri{re,ut fibi Hefiomm fororem redderent, &: fatis Troianis facerent;
Anteirem contumeliofe ab eis tradatum : nec quicquam ab his impetrare
potame.ob hoc placere fibi, Alexandrum mitti cum clalle in Graciam , qui
aui im mortem & Troianorum iniurias ulciicatur. Antenorem dicere iullit,
quomodo in Gracia tracflatus eflet. Antenor hortatus eftTroianos, ne horre
C€i ent ad debellandam Grada, fortes 8f alacriores fuos fecit.Paucis demon^
rauit,quain ipia Gracia geflerat. Priamus dicit, fi cui dilpliceret bellum ge
ri,iuam uoluntatem ediceret.Tunc Panthus Priamo 8C propinquis prodit ea
qua a patre fixoEuforbio audierat,dicens: Si Alexander uxorem de Gracia
adduxillet, Troianis extremum exitium futurum. Sed pulchrius effein ocio

tumultu libertatem amittere, df periculum inire. Po-
pulus Panthi autoritatem cotempfi t : Regem dicere iuITere, quid fieri uellet;

s ^ Priamus

I

0

Iio DARETI $ P H R Y G I t

Priamus dixit naues efle pra?parandas,ut eatur m Graeciam ♦ Vtcnfilia qiio^ A
populo no deeflead eam rem faciendam,iuflit^ ut ire parati eilent ♦ Populus
conclamauit per fe moram non eile^quo minus regis pr gcep tis pareatur* Pria
mus illis magnas gratias egit , concionem^ dimiOt* At mox in Idam fyluain
niifit,qui materiem fucciderentjnaues aedificarent. Hectorem in ruperiorem
Phrygiam mifit,ut exercitum pararet: 8C ita profedus eft* Caffandra poftqua
audiuitpatris confiliu,diccrecepit qugTroianis futura effent^fi Priamus per
feueraffet claflfem in Graeciam mittere Jnterea tempus fuperuenit, naues aedi
ficataefunt*Militesfuperuenerunt,quos Alexander & Deiphobus in Pea-
nia elegerant* At ubi uifum cft polTe nauigare,Priamus exercitum fuum alio
quitur* Alexandrum exercitui imperatorem praeficit^mittiteum eo Deipho"
bum^ Aeneam^Polydamantem* Imperat^ Alexandro, ut primum Spartam
accedat, Caftorem dC Pollucem conueniat , ab his petat, ut Hefiona foror
reddatur, &:iatis Troianis fiat*Qiiod fi negaffent,coniinud adfenunciu mit
teref,ut exercitum poffit in Graeciam mittere* Pofthaec Alexander in Gr^cii
nauigauit, addu(fio iecu duce eo qui cu Antenore iam prius nauigauerat no
multos ante dies, quibus Alexander in Graeciam nauigauit * Et antequam ia
infulam Citheream accederet , Menelaus ad Neftore in Pylum proficilcens,
Alexandro in itinere occurrit,& mirabatur regiam claffem quo tenderet*

V tric^ dccurretes aipexere ie inuicem,infcij quo quifej iret* Caftor &Pollu>s
ad Clitemneftram ierant , fecum Hermionam neptem iiiam Helenae filia ad^
ducentes* Argis lunonis dies feftuserat his diebus,quibus Alexander in infii
Iam Citheream uenit.ubi ad fanum V eneris & Dianae facrificauit* At hi qui
in infula erant,mirabantur claffem regiam , dC interrogabant ab illis qui cum
Alexandro uenerant,qui eflent, uel ad quid ueniflfent , refponda*e, a Priamo
rege Alexandrum legatum milTum ad Caftorem &: Pollucem, ut eos conue-
niret. Helena uerd Menelai uxor, quum Alexander in infula efletCithc'

rea,uoluit eum uider e* Qua de caufa procedit ad oppidum,quodefi: Helena:

peruenit^ad mare ubi Dianae & Apollinis fanum eft,ubi rem diuinam He u
lena faceredi(pofuerat*Qirod ubi Alexandro nunciatumeft, Helena adma-
re ueni(le,confcius formae iu^,in confpedu eius ambulare cepit,cupiens eanx
uiderc.Helenenunciatum eft, Alexandrum Priami regis filium ad Helenam
oppidum ,ubiipia erat, uenifle, quem etiam illa uidere cupiebat* Et quum fc
utriq^ reipexi(Ient,ambo forma fui incenfi,tempus dedere,ut gratias inuicem

referrent. Alexander imperat,ut omnes fint in nauibusparati*Noc3e claffem

foluunt,de fano Helenam eripiunt,fecum ducunt , & cum ea aliquas mulie^
resrapiunt*Dum oppidani uidiflent Helenam raptam , diu pugnauere cum
Alexandro, nec Helenam eripere ualuere* Quos Alexander fretus multitu
dine (ociorum fuperauit, fanum expoliauit, homines fecum inde quamplurt
mos captiuos duxit,nauiimpoiuit,& ffatim claffem ibIuit,domum reuertidt
fpofuit*In portum T enedon peruenit , ubi Helenam moeftam alloquio mitP
reigcftac nuncium mifit ♦ Menelao poftquam in Pylo nunciatu
efl:,cum Neuore Spartam profecfius efl:adAgamemnonem*fratrem mifit Ar
gos,rogas ut ad fc ueniant*Intcrea Alexander ad patre iiium cu magna preda
peruenit, &: reigeftac ordinem refert* Priamus gauifus eft,fperans Gr^cos ob
hanc caufam recuperationis Helen^ fororem Hefiona reddituros , ^ ea qu^
a Troianis inde abffulere* Helenam moeftam confolatus eft, eam^ Aiexan-*
dro uxore dedit* V t afpexit Caffandra Helena,uaticinari cepit, memorans ea
quae ante praedixerat*Quam Priamus abftrahi &: includi iuffit* Agamemnon
poftquam Sparta uenit, fratrem confolatus eft,&: placuit ut per totam Gr^cia
conquefturi mitterentur ad conuocandos Graecos , &: Troianis bellum indi-
cerent*Conuenere autem hi: Achilles cum Patroclo,Tlepolemus&r Diome
deStPoftquam Spartam acceffere, dccreqcrc iniwrias Troianorum perfequf

cum

DE EXCIDIO TROIAE L I B, in

/V cum exercitu* Agamemnonem imperatorem fiC ducem praeficiunt* Tunc le^
gatos mittunt per totam Graecia lii^ut armati ad Arhemcnrem portum cu na^
mb*ueni'rent,ut inde pariter ad T roia proficifcanf^ad defendedas Tuas iniuri^
as*CaftOr et Pollux iere,poftqua audierunt Helena Ibrore fuam rapta nauim
afcenderej&rlecudfunnQuumlittoreLesbio nauim folaerent^maxima tem
pedate correpti, nunqua eos comparmffe aeditu eft ♦ Poftea didij efi , eos i m
mortales fa(flos*Itaq^ Lesbios,naruib*eos ufipadTroiaqugfitu effejnet^^ horu
ueftigia mueta, renucialle* Dares Phrygius qui hanc hilioria icripfi t,ait ie mt
litafle uf^dumTroia capta effet: hocfeuidme,quuinducige(renf,pariterprg
lio interfuifle^a Dardanis aut dixit leaudijfl[e,quuinterrogaretur 3 qua facie 8C
natura fuiflent Caftor &: Pollux ♦ Fuere aute alter alteri fimilis,capillo flauo^
oculis magnis,facic pura, bene ftgurati,corpore deduc7o*Helena fimile illis,^
formoiam,animo fimpIici,blandam,crurib.optimis,notam inter duo fuper^
cilia habentem, ore pufillo*. Priamum Troianorum regem uultu pulchro ^
magnum , uocefuaui, aquilino corpore ♦ Hecdorem blefurn , candidum,crP
Ipum , ftrabum , pernicibus membris , uultu uenerabili , barbatum , decen ^
tem,bellicofum,animomagnum,ciuibus clemenrem,dignrt et amori aptum*.
Deiphobum &: Helenum fimiles patri, diflimiles natura;Deiphobu fortem^
Helenum clementem,do(fiumu^tcm* Troilum magnum>forti(Iimum, pul-
cherrimum , aetate ualentem, fortem, cupidu uirtutis* Alexandrum candidu,
longum , fortem,oculis pulcherrimis , capillo flauo &: molli, ore uenufto, uo-
cefuaui, uelocem, cupidum imperij . Aeneam rufum, quadratum, facun-
dum , affabilem , fortem in confilio,pium, uenuftum , oculis hilaribus fiC ni-
gris * Antenorem longum , gracilem , uelocibus membris , uerfutum . cau-
tum* Hecubam magnam,aquiiino corporc,pulchram,mente uinli,iuftam,
piam* Andromacham oculis claris, candidam, longam , formofam , mode-
ftam, fapientem , pudicam, blandam * Caffandram candidam , mediocri fla-
tura, ore rotundo, rufam, oculis micantibus , futurorum prafciam* Polyxe-

g nam candidam,altam, formofam, collo longo, oculis uenufiis, capillis flauis

&: longis , compofitam membris dignis , digitis prolixis , cruribus recflis, pe-
dibus optimis,quae forma fua omnes fuperaret,animo fimplic/,Iargam,dapli
iem ♦ Agamemnonem albo corpbre, magnum, membris ualennbus,facuii
dum,prudentem, nobilem , diuitem ♦ Menelaum mediocri flatura , rufum,^
formofijm, acceptum, gratum* Achillem pecflorofum, ore uenufto, mem-
bris ualentibus, magna ui brachiorum , bene cnTpatum , clementem, in ar-
mis acerrimum , uultu hilari, largum , dapfilem, capillo mirteo * Patroclum
pulchro corpore , oculis caefi^s, uiribus magnis , uerecimdum, recflum , pru-
dentem , dapfilem * Atacem Oileum , quadratum, ualentibus membris,aqui
Imo corpore, iucundum,fortem,iagacem* Aiacem Telamonium ualentem,'
uoce clara,capiliis nigris, coma crifpajfimplici animo, inhoftem atrocem *.
Vlyliemfirmum,dolofum,orehilari,ftaturamedia,eIdquenrem,iapientem;
JJiomedemfortem,qaadratum,corporehonefto,uulfu auflero,in bello acer-
rimum,clamofum,crebr6 calidum , impatientem, audacem* Neftorem ma*
gnum,nalo longo, longum,Iatum,candidum,confiliarium , prudentem ;
x-^rotclilaum corpore candido,uuItuhoneflo^uelocem,confidentem, temera
rium* Neoptolemum magnum, uirofum , ftomachofum , blefiim , uultu bo-
num, aduncum, oculis rotundis , lupcrciliofum, Palamedem gracilem, loti
gum, fepientem, animo magno, blandum* Podalirium craffum , ualentem ^
luperbum , trifteni ♦ Machaonem magnum , fortem , certum , prudentem;
patientem , milericordem*. Merionem rufum, mediocri flatura , corpo-
re lucundo , uitioium , pertinacem , crudelem , impatientem * Briieidamif
aormoiam , nec alta flatura , candidam , capillo flauo molli, fupercilijs iun

j ocwlis uenuftis , corpore sequali , blandam , ucrecundam , animo

s 4 fimplici^

2tz D A Pv E T I S P H R Y G I I ^

fimplici,&f piam ♦ Sicigfcur dafle or nata Grxci Athenas peruenerunn Aga A
memnon cx Mycenis cum nauibus numero centum^ Menelaus ex Sparta
nauib* numero fcxagmta* Archelaus 8 C Protenor ex Boeotia nauibus nume
ro quinquaginta^ Afcalafus & lalmenus ex Orcomeno^nambus numero trP
ginta*Epiftrohis Schccifus ex Phocide, nauibus numero quadraginta ♦

Aiax Telamonius ex Salamina adduxitiecum Teucrum fratrem,Bublatio^
nem, Amphimachum, Doriam, Thefium,Poliienum,nauibus numero qua-
draginta* Neftor ex Pylo nauib* numero Lxxx. Thoas ex Aetolia nauibus
numero LX. Aiax Oileus cx Locris nauibus numero xxxvii* Anthippus,
Phidippus,Thoascx Alcedoneiiauibusnumero xxx* Idomeneus^ Me-
riones ex Creta nauibus numero LXXX, Vlyiies ex Ithaca nauibus numero
XL.Emeleus ex Pyrgismauib* numero x.Protefilaus & Protarchus ex Phyla
ca,nauibus numero XL.Podalirius ^Machaon Aefculapij fiiij Edrici naui-
bus numero XLii. Achilles cum Patroclo & Myrmidonibus ex Pithia^nauib*.
numero L.Tlepolemus ex Rhodo nauibusnumeroix. Eurypilus ex Orco-
meno , nauibus numero LX.Xanthippus et Amphimachus ex Clide, muib^
numero xil.Polyboetes et Leontius ex Larifla,nauibusnumeroXL,Diome
des Eurypilus , Stcneleus ex Argis,nauib*numero Lxxx« Philo cctes ex Me
liba0a,nauibus numero vi i.Ciineas cx Cypro nauibus numero xxi.Proteus
ex Magneua, nauibus numero XL.Agapenor cx Arcadia,nauibus numero
XL-Mnellheus ex Athenis,nauibus numero L.Creneus ex Pylo,nauibus nii
mero uiginti duabus*Hi, fuere duces Graccorum,numero fexaginta nouem,
qui adduxere naucs numero M C x L. Poftquam Athenas uenere, Agamem
non duces in concilium uocat^collaudat^hortatur, ut quamprimum iniurias
fu as defendant* Rogat, fi cui quid placeat:fuadet<^, utantequa proficifeeren
tur,Delphosad Apollinem confulendumdetotaremitthcuiomnes aflenti
untur*Huic rei Achilles praeficitur, cum Patroclo proficiicitur^ Priamus
utaudiuitquia hoftes parati runt,mifitpertotamPhrygiamqui finitimosad
ducant exercitus,domi^ milites comparat^qui magno animo fe defendant* b
Q uum Achilles Delphos uemfiet,ad oraculum pergit: &: ex adyto refponde
tur i Graecos uicfluros, dedmoi^ anno Troiam capturos* Achilles, res diiiP
nas , fleut imperatum eft , fecit * Et eo tempore uenerat Calchas a Teftore
natus, Sd" diuina dona pro Phrygibus,a fuopopulo miffiis^ Apollini por-
tabat * Simul que coniulit de regno rebus'que fuis * Huic ex adyto re^
fpondetur , ut cum Argiuorum clafle militum contra Troianos profici^
fcatur,eoscpfuaintelhgentiaiuuet, ncuel indeprius diicedant quam Troia
capta fitToftquam in fanum uentum eft,inter fe Achilles Calchas reipon-
fa contulere:gaudentes^hofpitio, amicitiam confirmant, Athenas una pro-
ficifeentes perueniunt*Et Achilles eadem in concilio refert* Argiui gaudent.
Calcantem fecum recipiunt,clafrem foluunt* Quum eas tcmpcilatcs ibi reti-
nerent,Calchas ex augurio reftondit ut hinc reuertantur,&: in Aulidem pro
ficifcantunProfecfli perueniunt* Agamemnon Dianam placat , dicitep focijs
fuis ut cladem foIuant,ad Troiam iter faciant* Vtuntur duce Philodcta , qui
cum ArgonautisadTroiam fuerat* Deinde applicant cladem ad opp/dum,
quod fub imperio Priami regis erat , id expugnant: prseda^ fac32,proficL
icuntur* P 6 d:ueniuntTenedon,ibi omnes occidunt* Agamemnon prardam
diuiditjConcilium uocauininde legatos ad Priamum mittit, fi uclit Heknam
ifcddere,& praedam quam Alexander fecit reftituere* Legari eliguntur Dio-
medes & Vlydes,ad Priamum ueniunt*Dum legati mandato parent,tTiitrini
tur Achilles T elephus ad praedandam Myfiam* Ad TeuthrantcmVegcni

ueniunt,praedamcpfaciunt*Teuthras cum exercitu fuofiiperucnff,q?iefn A-
chilles fugato exercitu uulnerat : quem lacetemT e! cph us clypco protexu,ne
ab Achille interficeretur* Eo tempore Telephus adhuc puer eiat,a patre Her

D E E X C Td I O T R O I AE L I B.
cule progcmtus,a Teuthrante rege hofpuio fufceptus eft . Diomedem regem
* ferunt eo tempore uexatum^cum equis potentibus 8C feris ab Hercule inter^
feclum, Teuthranti(^ regnum tradidifle totum : ob hoc cius filiumTelephu
cifuppetias ueniffe^ Quod quum Teuthras intelligcret, tunc fe eodem uuf*
nere mortem effugere non poflTe 5 regnum fiium&Myflam uiuus Telepho
tradidit, SC eum regem ordinauit ♦ Mortuum T elephus magnifice fepeliui^
Achillesutnouumregnum confcruet,fuadet : & plus iufto exercitum adiu^
turum,fi commeatus frumento quotannis exeo regno aduehat,quam fi ad
Troiam dimicaturus accedat* Itaque Telephus remanet* Achilles cum
magno prardae commercio ad exercitum T enedon reuertitur , Agamemno^
ni&^foctjs rem geftamnarrat:iili collaudant induftriam eius * Interea legad
mifli ad Priamum ueniunt , mandata' que Agamemnonis referunt, poftulan
tes ut Helena dC praeda reddatur , fatis que regi fiat , ut pacifice difcedanr*
Priamus iniurias Argonautarum commemorat , patris interitum, Troiae
expugnationem , & Hefionac fororis feruitutem * Denique Antenorem le^
gatum,quam contum eliofe ab eis traeSatus fit ♦ Pacem repudiat, bellum in'
dicit, Graicorum legatos de finibus repelli iubet* Legati in cafiraTcnedon
reuertuntur , renunciantes reiponfum*Res confiilto geritur* Aderant uerd
adauxilium Priami aduerfus dutfiores duces Grsecorumjhi cum exercitibus
fuis, quorum nomina & prouinctas infinuaiidas efle duximus* E' Gelia,Paa
darus, Amphidraftus* DeColophonia, afuisCariis, Amphimachus,Mnc
ftheus* De Lycia, Sarpedon, Glaucus*De LarifIa,Hipporthogus Cupe
(iis ♦ De Cironia , Remus * De Thracia , Pyrus dC Alcamus* De Paconia, Pa
rademefus, T eropeus * De Phrygia, Afeanius, Xanthippus , Port/us . De
Fliconea , Eufemeus * DeBceoda, Sanias, Afimaus, Foricus* DeBudti^
no, Epiftropolis dC Boccius * De Palaconia , Philleminus * De Aethiopia,
Pirfes dC Memnon* De Thracia, Hefeus Archilogus* De Agreftia,

Adraftus & Amphius * De Auzonio , Epiftrophus * His dudoribus fit' ex^
g ercitibus , qui cunefa paranda pararent, praefecit Priamus principem fit: du^
(florem Hecfiorem: deinde Deiphobum, Alexandrum, Troilum , Aene^
am , Memnonem * Dum Agamemnon confulit de tota re, fit: ex Cormo ad^
uenit Naupltj filius Palamedes, cum nauibus triginta : ille fe excufauit,mor«-
boaffecflum Athenas uenire nonpotuifle: qui ueniret, quum primum po^
tuerit * Illi gratias agunt , rogant^ eum in confilio efle . Deinde quum ArgP
uis non confl:ar€t,exeundi ad Troiam clam nocfiu an interd/u facerent, Pa-
lamedes fic iam detrafitionem reddit in lucem , in T roiam exceffionem fieri
oportere , fit: manum hoftium deduci*Itaque omnes ei afrentiumur, confulte
Agamemnonem exercitui praeficiunt * Legatos ad Mifyam, ceteros que lo-
cos mittunt , ut exercitui commeatus fupportandos curent , Hefiodum,De-
morantem, fit: Anium* Deinde exercitum ad concionem uocat, collaudat,
imperat,hortatur:monetdiligenter, ut dido audientes eflent* Signo dato
naup foluunt * tota claffis ad latitudinem accedit ad Troiam , httora Troiani
fortiter defendunt* Protefilaus in terram excurfionem facitjfugat, caedit*.
Cui Hedor obuiam uenit, 8C eum interfecit, caeteros proturbat : unde He-
dor recedebat , ibi Troiani fugabantur* Poftquam magna caedes urrin que
fada eft, aduenit Achilles , totum exercitum in fugam conuertit , redegif<^
omnes in Troiam * Nox prolium dirimit * Agamemnon exercitum totum
in terram ducit, caftra facit ^Poftero dieHedor exercitum ex urbe educit, ScT
inftruit * Agamemnon contra acri clamore occurrit, praelium acre a tqu e ira-
cundum geritur* nam fortiflimus quifqu.emprimiscadit*Hedor Patrodu
occidit, dC ipoliatumex acie accepit, Merionem^ perfequirur dC occidit*
Quem quum fimiliter Ipoliarc uellet, Mneftheus iupcruenit, Hedo-
in foemore iiulneranit^ Qui iaucius multa milia occidit ; dc fefti na-

uiftet

daretisphrygii’

uiffet Argluos mfagamuertere^nin obumsilli Aiax Telamonius fupcrue- A
niflet. Adaerfus quem quum congrederetur, cognouit eum effede fangume
fuo:erat enim de Hefiona forore Priami natus^Hoc paclo Hedor a nauibus
ignem reuocari i ufflgS^f utricj fe inuicem remunerauere,&: amici difceilere*
Poflrera die Graeci inducias petunt* AgamemnonProtefiiaummagnifico
funere efrerf,ca:terosq 5 fcpeliendos curat* Achilles Patroclum plangit , ArgP
ui fuos* Achilles Patroclo ludos funebres facit* Dum induci^ funt,Palamedes
non ceffat feditioaem facere: 8<: indignum aiebat, Agamemnonem regem eP
fequi exercitui imperaret* Ipfe coram exercitu multa fua oftendit ftudfa , ex^
curfionem facit , caftrorum munitionem,{igni dationein,uigiliarum circuitP
onem, librarum ponderum^ dimenfionem,exercitusc]p inftru(ftionem*Haec
quum ajfe orta eilcngnon t^quum efic,ut quum a paucis imperium datum A-
gamemnoni eflegeuni omnibus qui poftea ueniffent,imperare,quurh pr efer
tim omnes fignum uirtutis expecftaOent in ducibus fuis*Dum Achiui deim^
perio inter fe uiciffim certant, pradium poft biennium repetitu eft* Agamem-
non, Achilles, Diomedes,Mene!aus exercitum educunt,CocraHec1or,Trot
Ius, Aeneas occurrunt,Fit magna cades,ex utrac^ patte fortiffimi cadunt* He
<fiorBoetern,Archilochurn,Prot€noremoccidit:noxpraliumdiriiiiit*Aga-
memnon duces omnes in confiliu uocat:fuadet,hortatur, ut omnes maciem
prodeant,& maxime Hcdorem perrequantur,qui dehis aliquos fortiflimos
duces occidit*Maneautfado,HedoriAeneas,Alexander exercitu educunt*
Omnes duces Argiaoruprodeunt*Fit magna cades* Multa milia ex utrocp
exercitu mittuntur Orco*Menelaus Aiax Alexandru perfequutur*Quos
reipiciensAIexaiider,fagittaMenelaifoemurtransfigir*Iliedolor€Comotus,
pariter cum AiaceLocro no ceflauit eum periequuQuos ut uidit Hector in-
ihntes fratrem fuuperfequi,fuppetias laturus uenit cum Aenea* Quem Ae-
neas clypeo protexit,5^ de pralio ad ciuitatem abduxit* Nox praliu dirimit*

A chilles cum Diomede poftera dic exercitum eduxit* Contra Hedor & Ae
neas aciem dirigunt * Fit magna cades* Hedor Orcomeneum ,Oramenen, b
P alamonen, Epiftrophum, Schedium,DeIpenorern,Dorium, Polyxenum, ;
duces occidit : Aeneas Amphimachum, &Nerium : A chilles Euphemium,
Hi'ppotem,Afterium: Diomedes Xandippum,Meftem* Agamemnon ut
uidit duces fortiffimos cecidiflTe, pugnam reuocauit*Troiani lati in caftra re-
uertuntur* Agamemnon follicitus, duces in confiliu uocauit:hortatur utfortt
ter pugnarenr,necp defifierentjquoniam maior pars ex fiiis exuperata fit, fpe
rarefe exercitum ex Myfia quottidie (uperuenturum * Poftera die Aga-
memnon totum exercitum, & omnes duces in pugnam prodire coegit* Con-
tra Troiani duce Hedorcacie direxerunt* Fit magna cades, acriter ex utracg
parte pugnatur, multa milia hinc & inde cadunt : nec differebatur pugna, ita
ut continuis oduaginta diebus animofe pugnatum fit* Agamemnon ut uidit
multa milia quottidie occidi, nec fufficere mortuos repeIire,mifitlegatos ad
Priamum,ut inducias ad triennium peterent* Vlyffes & Diomedes legati ad
Priamum ueniunt, inducias ficut imperatum efl: poftuIanf,ut fuos funerard,
uulneratos curarent,naues reficerent , exercitu compard,commeatum con-
ueherent* Vlyfles & Diomedes nodu ad Priamum legati uadunr, occurrit il
lis ex T roianis Dolon * Qui quum interrogaref,quid ita armati ad oppidum
ueniffent: dixere fe, ab Agamemnone legatos ad Priamumiffos*Quos utPri
amus audiuit uenifTe , & defideriu fuum expofuiffc , in confiliu omnes duces
couocat*Qiiib*referr,legatos uenifle ab Agamenone,ginducias ad trienniu

peterer*Heclorifufpecluuidet,quod tamlongutepuspoftuIaftenuPriamus
dicere impera f,quid cuic^ uideat* omnib*placitu eft, inducias ad trienniu dare*

Interim Troiani moenia renouat,fuosfaucios curant, «Stf mortuos cu ingenti
honore fepeUuuTempuspugng poft meniufugueniTHedor etTroilusexer

A dtum educunt* Agamemnon^Menelaus, Diomedes, etiam ipfi exercitu edu
cunt:fit magna C 2 edes*He<fiorm prima acie Phi'dippum& Xantippum du^
ces interficit* x^chilles Liconium &: Euforbiu occidinEt cartera expiebe mul
ta milia ex utracp parte cadut: acriter pugnatur diebus continuis triginta* PrP
amus ut uidit multos de fuo exercitu cecidiffe^mittit legatos ad Agamemno^
nem^ut inducias peterent menflbus rex*Et ex confilij fententia Agamemnon
conceditinducias*Vt autem praeltj tempus aduenit, acriter per duodecim di-*
cs pugnatur* Multi duces fortiffimihinc &C inde cadunt, pluresuuinerant,pii:
rimi in ipfa curatione moriuntur* Agamemno mittit ad PriamQ legatos, d: tri
ginta dieru inducias poftulauit,ut funerare mortuos fuos pofituPriamus con
fulte fecit, annuucp*At ubi tempus pugn^ fuperuenit, Andromacha uxorHc
dlorisin fomnisuidit,He(fiorein non debere eo die in pugnam procedere: SC

quum ad eum uifum referrefjhtec muliebria uerba abijeit* Andromacha mez
fta mifit ad Priamum,ut illum prohibeat ne ea die pugnarer* Priamus A lexan
drum,HeIenum,Troilum,S<: Aeneam in pugnam mifit*Heclor ut ifta audP
uif,multum increpans Andromacham, arma ut proferret popofeit, nec reti-
nere fe ullo modo potuit * T um plandlu foemineo oppidum concitat,ad Pria
nium in regiam cucurrit,refert ea qu^ itl fomnis uidcraguelle Hecrorern ue-
loci faltu in pugnam ire*Proieda 9 ad genua,aftate filio fuo Artyana(fte,euin
reuocare mandat* Priamus in pugnam omnes prodire iuffit , Hecl ore retinu-
it* Agamemnon, Achilles,Diomcdes, Aiax Locrus, ut uidere Hedtorem ia
pugn a non eflfe, acriter pugnauerunt,multoscp duces ex Troianotum nume-
ro occidere,Hedor ut audiuit tumultu, T roianosqa in bello nimis laborare.

j ^ ^

ces eius dextera c€cidi(re,animumin eum dirigebac,ui iIliohiiius fieret* Com
fiderabat enim Achilles,riiri Hecfi:orem occidcregplures de Gr^cor um nume
ro eius dextera perituros* Praelium interea acre coiliditur*Hec^or Polyboecert
B ducem fordffimum occidit: dum^ eum fpoiiarecoepit, Achillesfuperuenit*.
Fit pugna maior, & clamor ab oppido dC a toto exercitu furgi't*Hcclor Achil
lis femur fauciauit* Achilles dolore accepto, magis eum perfequi cepit,nec de-
ftititnifioccideret* Quo interemptOjTroianos in fugam u€rtit,& maxima
ctede eos ufque ad portas fcquitur* Cui tamen Memnon reftiti r,&: inter k a-
criterpugnauerunt:laefi utrique dirceffere* Noxprcelium dirimit* Achil-
les iaucius de beilo redit * Nodu Troiani Hed^orem lamentabantur* Po-
ftera die Memnon Troianos educit , contra Graecorum exercitum* Aga-
memnon exercitum confuluit , fuadetcp inducias duorum menfium poftula-
re, ut fuos unufquifcp fepelire pofflt*Legati ad Prianu proficifcuntur:defjde-
riumprofecutifuntjduorummcnfiuminduciasaccipiunt ♦ Priamus Hedto-
' rem fuorum more ante portasfepeIiuit,ludosc]p funebres facit* Dum indu-
dx funt, Palam edes iter um non ceffat de imperio conqueri*Itaque Agamem-
non feditionem excitat, 8d dicit fe de ea re libenter laturum, ut quem uellet^
imperaret ; Poftero die populum ad concionem uocat , negat ie unquam
cupidum impertj fuifle: animo aequo ie accipere, ficui uelkntdare :iufiice-
refibi exercitum Troiae* Sed tamen Mycenis regnum habere*Iubet dicere^
fi cui quid placeat* Palamedes prodi] t,fuum ingenium oftendic ♦ Ita^ Ar-
giuiimperium ei libenter tradunt* Palamedes Argiuis gratias agit,impe-
rium accipit, adminiftrat* Achilles uitup er at impertj commutationem , in-
duciae exeunuPalamedes ornatus exercitum inftruit, hortatur* Contra idem
fecit Deiphobus: pugnatur acriter a Troianis*SarpedonLycius cum fuis im*
prefiionem in Argiuos facit,caedit,profl:crnit*Obuius ci fitTlepolemus Rhd
dius :iedinfi:an4o,pugnando^ male uulneratus cadit* Secundo Perfes Ad>

mefta filius pr^^lium reftituit; diu^ cum Sarpedone cominus pugnando,

^ occiditur#

occiditunSarpedon qaoc| uulnet atus de praelio reccdit^Itai^ per aliquot dies ^
praelia fiunt* Ex utracg pane muki ductores oedduntur/ed plures a Priamo*

Troiam' legatos mittuntjmdadaspetuntjmortuosutrofcpfepeliunt, iaucios

curant^fide data ukro d£ro^> in oppidum dC caftra Argiuum commeant ♦ Pa'
lamedes Agamemnonem^Demophoontem,& Athamante ad Thefidas mit-
tit* Quos legatos Agamemnoni prarfecerat, ut commeatus compararent, dC
frumentum de Myiia a Telepho acceptum iupportent^Hi fubueniunt fedi-
tionijPalamedis prodi£ionenarrant*PaIamedesm oleftefert* Agamemno ait
molefie non ferre, fua uoluntate eflrefa(fium*Naucs onerandas curant. Pala-
medes caftra munit , turribus circundat* Qu^runt Troiani^quare exercitum
exerceant, cur murum urbis diligenter inftaurent/oflam Sc uallii addat, c^te
racp diligeter comparent* Poftquam autem anni dies uenitquo Hecftor ie-
pultuseft, Priamus &: Hecuba,PoIyxena,c^teri^ Troiani ad Hecftoris fepul
chrumprofeclirunt.Qifibus obuius fuit Achilles, Polyxenam contempla-
tur, figit anirnuiii,smare eam uehentiflime coepit* Tunc ardore compulfus,o^
dioiani in amore uitam conruniit,&: ferebat ^gre ademptum imperium Aga-
memnoni,fibi^Pa!amedem pr^pofitum cogentemJgiturPhrygiofideliffi-
mo feruo mandata datad Hecubam , & ab ea fibi uxorem Polyxenam poicit:
fi dederit , fe cum fuis Myrmidonibus domu rediturum *Quod quum ipfe fe-
cerit, ceteros idem faClurcs.Seruus proficifeitur ad Hecubam, Gonuenit,man
data dixif*Hecuba reipondit uelie,hocpa(fto, fi Priamo uiro fuo placeat:dum
ipfa cum Priamo agat , fer uum reuerti iubet, Agamemnon cum magno comi
tatu ad caftra reuertftiir * Hecuba cum Priamo de conditione Achillis loqui^
tur*Priamus refpondit, fieri non pofle:non quod eum indignum uel affinita-
te extremum ^ftimet , fed fi ei dederit, & ipfe diTcefferit, ceteros Graios non
dircefturos:& iniquum efle, filiam fuam hofti coniungere*Quapropter fiid fi
eri uellet, pax perpetua fiat, exercitus diicedat,federiim iura fanciantur*Si id
faefium flt/ibiiilum libenter filiam daturum.Itac^ Achilles ut conftitutum
rat/eruum ad Hecubam mittit,ut fciat quid cum^^Priamo egerit.Hecuba Pria B
mo narrat omnia mandata : feruus haec Achilli refert. Achilles in uulgo queri
tur,ift unius mulieris Helena cauia totam Graeciam Europam cp uaftatam eP
fe,tanto tempore tot milia hominum perrjfle, libertatem mancipatam efte:un
de oportere fieri pacem,&: exercitum reducere* Annus circumacftus eftJPala
medes exercitum ducit, & inftruit Deiphobus.Contra, Achilles iratus in pr^
lium non prodit. Palamedes occafionedu(ftus,impreffionem in Deiphobum
facit,eum^ obtruncanpr^Iium acriter infurgit, ab utrifquemulta milia homt
num cadunt.Palamedes in prima acie ueriaturffiortatur^,pr^iium ut fortiter
gerant.Contra eum Sarpedon currit 5 eum{^ Palamedes in terfccit.Eo faefio
tus in acicuerfatur.Cui glorianti Alexander pari fagitta collu transfigit.Phry
ges ammaduertunt,tela conficiunt, atep ita Palamedes occiditur. R ege occifo,
Argiui cedunt eundi, impreflionem faciunt,in caftra confugiOt.Troiani per '

fequuntur,caftra ot3pugnant,naues incendunt. Achillinunciatumeft,difrimu

lat* AiaxTelamonius fortiter defendit, nox prselium dirimit. Argiui in caftris
Palamedis fcientiam,aequitatem,cIementiam,bonitatcm lamentabant. Tro-
iam Sarpedonem SC Deiphobum miferabiliter deflent* Neftor qui maid na-
tu erat, node dudoresin concilium uocar,ruadet hortari, utimperatorem eli-
gant : &r fi eis uidetar,eundem Agamemnonem minima cum difeordia ficii
pofle* Item comemorat, dum fuerat imperator, quod res pro/Jvcregeft^fint,
fatis foelicem fuiiTe exercitum . Si cui quid aliud uideatur , dicere (iiadef*
Omnes aflentiunt , Agamnenonem fummum imperatorem praeficiunt*
Poftero die Troiani alacres in aciem prodeunt* Agamemnon contrs
exercitam educit t praelio commiflfo uterque exercitus inter fe fugantur*.
Poftquam maior pars dieftranfijt , mprimfsprodfit Troi!us,C£ed/t,drua-

ftat.

D E E X C I D I O T R O I AE L I B. tty

A deuaflatj ArgiOrosin caftra fugata Poftera die exercitam Troia ni cdacunt con
tra Agamemnonem^ Fu’ magna ca^dcs^uterq^ exercitus inter fepugnanfjprac
iium acriter furgit. Multos duces Argiuorum Troilus interfecm Pugnatur
continuis diebus reptem* Agamemnon inducias petit in duos menfes* Pala^
medem magnifico funere efert,caeteroscj 3 duces ac milites fepeliendos curat*
Interea Agamemnon dum inducia? fiunt, mittit ad Achillem, Vlyflem,Nea
fi:orem,&r Diomedem, ut rogent eum in bellum prodire* Achilles aute moe"
ftus,qui iam dcftinauerat in bellum non prodire, ob id quod promiferat He^
cuba?,aut certe minus pugnaturum, quoniam Polyxenam intenfifTime ama^*
bat,coepit male eos accipere qui ad eumuenerant: dicit (e debere perpetuam
pacem expoftulare, pugnam negat* Agamemnoni renunciatur,quod ab A'
chille adurn fit, illum pertinaciter negare* Agamemnon omnes duces in con
filium uocat,exercitum quid fieri debeat cofulit,imperat dicere quid cuic^ ui
deatur* Menelaus hortatur fratrem ruum,ut exercitum in pugnam produce"
ret: nec debere tcrreri,fi A chiiles (e cxcuiauerinfedtamenperfuafum ei ut in
bellum prodeat,nec uereri fi noluerit. Commemorare coepit,T roianos non
habere alium uirum forte ficut Hecflor fuit* Diomedes &C Vlyfles dicere coe"
perunt, Troilum non minus quam Hedorem,uirum fortiiTimum effe* Dio"
mediS^ Vlyffi Menelaus refiftens, bellum geri fuadebat* Calchas ex augurio
rcfpondit, debere pugnare,qu6dfuperiores Troianis fient* Tempus pugnas
fuperuenit* Agamemnon, Menelaus, Diomedes, Aiax, exercitu ducunt con
tra T roianos*Fit magna caedcs,pugnafacriter,utercp exercitus in fe faeuiunt*
Troilus Menelaum fauciar,multos interficit, cceteros paula tim perfequitur,
nox pracliu dirimit* Poftera autem die T roilus cu Alexandro exercitum
educit* Contra omnes Argiuiprodeunt,acrif€r pugnatur* Troilus Diomc"
dem fauciat:in Agamemnonem imprefTionem facit, ipfurn fauciat, Argi"
uos c^dit* Per aliquot dies pugnatur acriter,multa milia hominum exutracp
parte trucidantur* Agamemnon ut uidit maiorem partem exercitus fe quoti'

B die amittere,nec^ fufficere pofle,petit/nducias per (ex menies* Priamus coci'
lium cogit, indicat Argiuorum defideria ♦ Troiani renuunt debere dari tam
longo tempore inducias,fed potius impreffionem fieri, naues incendi* Pria'
mus quid cuicp uideatur,dicere imperat* Omnibus placitum cfl:,debere fim
quod Argilii poftulant* Priamus inducias dedit* Agamemnon honorifice
fuos fepeliendos curat, Diomedem, Menelaum iauciatoscurat*Troianifuos
:equefepeliunt*Dum inducias funt, ex confiltj iententia Agamemnon ad A'
chillem proficifcitur,ut eum ad pugnam periuaderet* Achilles triftis rogare '
coepit,fenon proditurum, fed pacem peti oportere* Conqueri ccepit quod
Agamemnoni nihil negare poflit, tamen quum tempus pugnas fuperue"
nifletjfe milites fuos miflTurum, ipfurn cxcufatum habere. Agamemnon ei
gratias condignas egit* Tempus pugnae fuperuenit* Troiani exercitu fuum
educunt; Contra Argiui prodeunt. Achilles primo Myrmidones infiruit,ad
Agamemnonem paratos mittit* fit pugna maior, acerrime fkuitur* Troilus
enim in prima acie Argiuos caedit, Myrmidones uero fugat , impreffionem
ufep ad caftra Argiuorum facit* Multos hinc inde occidit, plurimos acriter
fauciat* Aiax Telamonius obftitiuTroianiuicl^oresin oppidum reuertutuu
Poftera die Agamemnon exercitum educit , omnes duces Myrmidones
prodeunt. Contra uero Troilus in aciem laftus exiuit* Prelio commiflb utercfi
exercitus inter fe dimicat , acriter pugnatur, multa milia hominum ex utrac^
parte cadunt*Troilus Myrmidones perfequitur,fternit,fugat* Agamemnon
ut uidit ex fiiis partibus multos occifos, inducias in dies triginta petit, ut fiiqs
funerare pofsit.Priamus inducias dedit,fuos^ fepeliendos curat* Tepus pu"
gnac fuperuenit* Troiani exercitum educunt * Contra Agamemnon omnes
duces in pugnam coeginprselio commifTo fit magna cgdes,acriter pugnatur*

t Poftquam

DARETIS PHRYGII

Poftquam primum tempus diei tranujtjprodit in primo Troilus, caedif, pro> A

fternif* Argiuifugam cum clamorefecerunf* Achlilesutanimaduertic Troi'

ium iracunde feuire,& Argiuis iiifultare»(imul^3 fine intermiffione Myr mi

donesprofternere,proceditm bellum.Queml roilus continuo excepit, &!

J&uciat. Achilles de praelio iauCkisredit,pugnatar continuis diebus fex. Dic

fepcimo dum utcrcj^ exercitus prdio fado inter ie fugantur, Achilles qui rdi'

quibus diebus ucxatus in pugnam non prodierat, Myrmidones infinnr;

iiortatur, alloquitur ut fortiter impreflionem in T roilum faciant* Pofiqiiarn

pars diei tranfic,prodijt Troilus ex equo laetus* Argiui maximum clamorem

faciunt*Myrmidonesfuperuenere,impreflioneinTroilumfaciunr,dequo-

rum numero multi a Troilo occiduntur*Dum acriter pugnatur, equus Troi^

Ii uulneratus corruir,Troilum implicitum excutit* Tum cito Achilles adue^

niens eum occidif,& de ipfo pr^lio eum trahere coepit, quod Achilles inter^

uentu Memnonis com plere non potuit* Adueniens enim Mcmnon,&T rol

Ii corpus cripuit,& Achillem uulncre fauciauit* Achilles de praelio foucius re

dit*Memnon infequi eum coepiteum multis*Quem Achilles ut refpexit,fub

ftitit:curato uulnere,S^ aliquadiu prceliatus,Memnonc multis plagis occid%

&:ipre uulneratus ab eoexpraelio receifit. PoftquaducSor Perfarum occiTus

eft,reliqui in oppidum confugere,pr^liHm nox dmmit*Claufis poru^pofic^

ra die a Priamo legati ad Agamemnonem rnifll flint, qui dierum uiginti ind^

cias peterent: quod Agamemnon coceflir.Pnamus igitur TroiIum,Memn(>

nem^ magnifico funere ejfFert:c 2 ^teroscp milites utricp fepcliendos curant*-

. Hecuba moefta, quod duo filij eius fortifflmi Hertor dC T roilus ab Achil

leinterfecfiieffent,confilium muliebre temerarium inijtad ulciicendum do'

lorcm ♦ Alexandrum filium accerfit,hortaftur ut ie fuos fratres umdicarer,

infidias Achilli faceret, eum nec opinantem occidat : quoniam ad fe mife-'

rif,&r rogaueritutfibi Prolyxenam daretinmatrimonium,ieadeum mifiu^

ram Priami uerbis,ut pacem foedus^ inter (econfirmarent.Conftituunt in &

lio Apollinis T ymbr^i, quod eft afiteportam,ed Achilli ueni€nti,collocutii gi

ro® infidias collocari , fibi fatis uiTum e(Fe fi eum occiderit. Quod centaturu

le Alexander promifit* No(3u eligunt de exercitu fortifflmi,S^ in fanu Apol

linis collocantur,rignum accipiunt.Hecuba ad Achille, ficuti codixerati nun

cium mittit* Achilles laptus Polyxenam amans,poftera die ad fanum fe confti

tuituenturum*Intcr€a Achilles confequenddie cum Antilocho filio Nefto"

ris ad conftitutum ucnit,fimul5^ fanu Apollinis ingrediebatur* V ndi(^ infi'*

dias fieri Paris hortatur,teIa contjciunt* Achilles cum Antilocho brachio fini

ftro chlamyde inuoluto,enlesexerere.Exinde Achilles multos occidit* Ak^

xander Antilochum interemit,ipfum^ Achillem multis plagis confodit Jta

animam ex mfidijs,necquicqua fortiter faciens,amifit: quem Alexander feris^

6^ uolucribus profici iubet.Haec ne faciar,Helenus rogat, fois tradi* Quo*-

rum corpora accepta Argiui irt caftra tulere* Agamemno eos occifos magm*'

fico funere effert: A chillicf fepukhru ut fleri liceret, a Priamo inducias petit,

ibi^ ludos funebres facit* Deinde concilio prouocat Argiuos, alloquitur, ut

ca qua? Achillis efient, Aiaci propinquo eius comendarent*Tuc fic Aiax aitr

Quu filius Neptokmus ei fuperfit, nemine equius habere quam eumropor-'

tere ad pugna accerfiri , ei^ uniucrfa quae patris erant reftitui* Concilio inde

placuit, ut detur negociu Menelao: qui Scyrum profiafeitur ad Lycomede

auum eius,imperat(^ ut nepotem fuu mittat* Quod Lyccvmedes Argiuis 1«

benter conceffit.Poftquam inducice tranfadae funr, Agamemnon exercitum

eduxit,infiruit,hortatur*ContraTroianiexiirbe prodeuntjprarliu commiV

tit.In prima acie Aiax nudus uerfatur, clamore magno orto.MuIti ex utrac^

parte cadunt* Alexander arcum tetendit, multos interficit, Aiacis latusnu^

dum transfixit, Aiax faucius Alexandrum perfequitur: nec deititft, nifi eum

o ccidcr ct*

V

DE E 5 C C I D I O T R O I AE L I B, 219

^ ocdderct* Atax fclTus uiilnere m caftra refertur, Sagttta exempta moritur^
Alexadri corpus ad urbem portatur* Diomedes uinlf animo impreffionem
in hoftes factt*Phryges feffi ad portas confugiunt^quos Diomedes ufep in ur^
bem perfequiuir* Agamemnon exercitum circa oppidum duxit, &: tota no^
fle circa murum fedit, alterna uice uigilias aginPoftera die Priamus Alexan-
drum magnifico funere eflertrque magno ululatu Helena profecuta eft,quo
niam ab eo honorifice traflatafinQiiam Priamus & Hecuba ut filiam afpc-
xerc,& diligenter curauere, quod nunquam Troiam deipexiiTef,nec Argi-
uos defiderafier^ Poftera die Agamemnon cxercititm coepit ante portas

infi:ruere,&r Dardanos ad praelium prouocare* Priamus comra iufiit urbem
munire, ctinterim fubfiftere uicp dum Pentefilca cu Amazonibus fuperueni
ret.PcntefileapofteaiuperuenitjCxercitum contra Agamemnonem eduxit^
fitpraclium ingens per aIiquotdies,diu pugnatur* Argiui fugantur in caftra,
opprimuntur* Cui uix Diomedes obftitit, alioquin naues incMiflet Argiuo-
rum,8(f imiuerfum praelium deuafta(Ief*PrafIio dirempto, Agamemno in ca-
ftris iefe continuinPcntefilea uero quotidie prodit, deuaftat Argiuos, in bel-
lum prouocans* Agamemnon ex confilio caftra muniuit, fiC in beil u no pro-
diuic, uic^ du Menelaus ueniret* Menelaus a Scyro uenit,arma Achillis Ne-
optolemo filio eius tradit* Quaj quum accepilTet, in Argiuorum caftris uche-
menter circa patris tumulum lamentatus elt. Pentefilca cx more praelium in-
ftruxit,&rufcp Argiuorum caftra proceftinNeoptolemus Myrmidonu prin
ceps,contraaciem duxit* Agamemnon exercitum inftruif,pariter concurrut.
Neoptolemus ftragem fecit, occurrit Pentefilca, & fortiter in pr^lio ueriatur^
V tricp per aliquot dies acriter pugnauCrunt, multos urriqp occiderunt, Pen-
tefilea Neoptolemum iaiiciat*llle dolore accepto, Amazonum duefirice Pen-
tefileam obtruncat* Eo facfto totum exercitum Troianorum in urbem fuge-
re fecinStatim Argiui cum omni exercitu muru circundant,tta utforas Tro-
iani exirenon pollent* Hocpoftquam Troiani uidere, Antenor, Polyda

g mas,AeneasadPriamumueniunt*Aguntcumeo, 8irconfiIiumqu»runt,uC
deliberent quid defortunis futurum fit* Priamus confilium conuocat, quid
poftularentiiibet eos dicere, quid defidetet* Antenor memorat, principes
defenfores^Troiaj,cacteros^natOseius cuaduenis dueftoribus interfc<fios:
Argiuorum prindpes remanere fortifflmos, Agamemnonem, Menelaum,
Neoptol€mum,non minus fortiffimum quam pater cius fuit: Diomedem,

Aiacern Locrum,ca£teros^complures(umm^prud€ntif,Neftorem,VlyP

fem* Cotra, Troianos clauibs & obfe(Ibs,S(f pene cotiitos. Suadet potius ef-
ie, ut Helena his reddatur, ea qu^ Alexander cum ibcijs attulerat: et pax fi-
at*Poftquammultisuerbisdepace concilianda iatis fecerunt, furgit Amphi-
tnachus filius Priami,adolclc€ns fortiflimtis: malis^ uerbis Antenore ador-
tus eft,eos^ qui confenferant,impropefare eis facfla eoru:fiiadere potius edu
cendum exerdtum,8^ irruptionem in caftra faciendum,uicp dum uincat, aut
uiaipro patria occumbant* Poftquam finem fecit, exurgit Aeneas, lenibus
mitibusqj uerbis Amphimacho repugnat,ab Argiuis pacem petendam ma-
gnopere perfuadet, Poftquam dicedi finis facftus eft, Priamus magno animo
luriTxft, ingerit multa mala Antenori Aenea?: eos belli appetendi du(fio-
resfuifte,ut!egatimGrseciammitterentur,quumipie quocK Antenor lega-
tus rem'erif,&r renunciaucritfetontumeliofe tractatum cffe,& ipiebellufua>
ferit*Demde Aeneam, qui cum Alexandro Helenam, et prodam de Argiuis
no modipm extraxit: quapropter certum fibi clTe, pacem non fieri* Statim^
imperauit,ut hi omnes parati eflent,utquum fignO daret portis irruptionem
facei enr,aut uincere mori ue fibi certuni cfle.Hacc poftquam locutus eft,con
cfimmdimifit*Amphimachum fecum duxit,dixit^ ei: uereri fe ab his qui pa
ccuiadebant,ne oppidu prodant, cos^ habere multos ne plebe qui una fenti

t a renr^

ato

DARETIS PHRYGII
rentjOpus cffc cos mtcrfici^Quod fi hoc facfium fuerit, fe efle patr/am defenfii A
ru, Argiuos^ fijperaturu*Simul^ rogat utfibi fidelis & audiens , paratus^
cu armatura effet,utfinefuipicioe fieri poffit^ Simul^fuafit Amphimachus,
adeoenam eos uocari,diuinam^rem fatfluru, & ita infidijs circumuenturu^
Amphimachus ita fe facflurum promifit,& ab eo diiceflitt Eodem die con^
ueniuntAntenor,Polydamas,Vcalegon,Amphidamas,Dolon:dicutieiTii
rari regis pertinaciam, quum patriam dC comites perire malit quam pacem fa-
cere, Antenor ait,fe inueniffe quod fibi 8C illis in commune profpiciat, fi fibi
fides feruaretur,c3mnes fidem obftringunt* Antenor ut uidit fe obftrirtum,
mittit ad Aeneam, dices, patriam eflieprodendam,& iibifuis^ cauendii efie:
ad Agamemnonem de his rebus aliquem efle mittendum, qui id fine fuipici-
one curet: maturadum eile, A nimaduertifle Priamum iratum,quia ei pacem
fuaieritide confilio furrexiflfej&T uererine quid noui confilrj ineat, Ita(^ om^
nes promittunuftatim^ PoIydamantc,qui ex his minime inuidiofus erat, ad
Agamemnonem clam mittut, Polydamas in caftra Argiuoru peruenit, Aga
memnonem conuenit,dixit^ ea quae fuis placerent, Agamemnon clam no^
<fle omnes in concilium conuocat , & refert ea quae audiuit: quid cuicj^ uidea
tur, dicere iubet,Inde omnibus placitu efl: , ut fides proditoribus feruaretur^
Vlyffes &r Neftor uereri fe dixere, hac rem fubire, Neoptolemus hos refutat.
Ititer fe certat, placitum eft, fignum aPolydamateexigi,Etidipfum per Sino
nem ad Aeneam, & Anchifem,& Antenorem mittit, Sinon ad Troiam pro
ficifeitur. Et quia nondu claues portae Amphimachus cuftodibus tradiderat,
figno dato Sinon uocem Aeneae 8C Antenoris audiendo confirmatus, Aga-
memnoni renunciat,Tunc placitum eft omnibus fidem dari, foedere firmari,
lureiurando ftringi,eo pacfto ut fi oppidum proxima nocftetradidiflent, An^
ceiiori,Aeneae,Vcalegoni,Po.lydamanti,Doloni,necnonliberis,coiugibus,
propinquis, amicis , fuis^ omnibus fides feruaretur, 8C fua caufa omnia fibi
liceat habere, Pacfto confirmato, iureiurando adftricflo, fuadet Polyda-

mas, nocftu exercitum ad portam Sceam adducat, ubi extriniecus caput equi g
fculptum eft, ibi praefidia habere, nocftu Antenorem 8C Anchifem exercitui
Argiuorum portam referatur os , eis^ lumen prolaturos, Idfignum erupti-
onis fore dicunt,qu6dibipraefto forent qui ad regem eos ducant,Poftqua pa
cfta data funt,PoIy damas in oppidum redtjt,rem peracfta denunciatjdicit An
tenori dC Aeneaf,Cceteris^ quibus placitum erat,ut iiios omnes adducant, 6C
no(ftu Sceam portam aperiant,Iumen oftendant, exercitum inducant, Antc-
norStT Aeneas nocftu ad portam pr^fto fuere, Neoptolemufufceperut,exer
citui portam reierauere, lumen oftedere,fugam praefidio fibi fuis^ omnibus
praeuidere.Neoptolemus praefidium dat, Antenor eum in regiam duxit, ubi
Troianis pofitu praefidiu erat,Priamu periequit, quem ante aram louis Her-
cei obtruncat,Hecuba dum fugit cum Polyxena, Aeneas occurrit,Polyxena
ci fe tradidit, qua Aeneas ad patre Anchifem abfeodit, Andromacha 8C CaP
Kandra in aede Mineruaefe occultant, tota node no ceflant Argiui deuaftare,
praeda^ facere, Poft$ dies illuxit, Agamenon omnes duces in arcecouocat,
dijs gratias agit,exercitu colIaudat,omne^ praeda iubet in medio reponeda,
quam omni exercitui aeque partitus eft:fimul^ exercitum c61ulit,an placeat
Antenori dC Aeneae,qui patria prodiderint,fide feruari. Exercitus omnis co
clamat,placere fibficonuocatis^ omnibus,uniuerla quae erant reddiderunt^
Antenor rogat Agamemnonem,ut fibi loqui liceret, Agamemno dicere iu»
bct.Mox ut loqui co^pit, primo omnibusGraijs iuuenib,gratias egitjfimul^
comemorat Hclenu dC Caflandra pace femper patri fuafiffe, Achillem^ fua-
fu Heleni fepulturae conditu fuifle, Agamemnon ex confiltj fententia Hele-
no &rCaflandrae libertate reddidit, Helenus Agamemnone proPIecuba ^
Andomacha deprecar, comemorat^ femper ab his cflTc diledu, etia h/s ex co-

fili) fen-

t>E EXCIDIO TROIAE LIB. iit

A fiftj (efttentia libertas concella efi: Jnterea praedam omni cxcrdtiri diuifit, drjs
gratias cgit.hoftias immolaitit, dC quinto die (latuit iter pergere ♦ Vt autem
dies profecfiionis aducnit,tcmpe(latcs magn^ exort^ fuht,&: pd aliquot dies
remait(ere*Chalcas refpondit, iiiferis fitisfadiinon effe, Neoptolemo in men
tem uenif, Polyxenam, cuius cauia pater cius perierat, in regia non e(Te inuen
tam» Agamemnon pofeit, conqueritur, exercitum accufat, Antenorem accer
liri iubet, imperat ut diligenter eam inquireret, intientam^ adfe adduceret^
Mox Antenor ueriiens ad Aerteam,& Polyxenam ab to abiconiam fufeipi^
ens, ad Agamemnonem eam duxit, Agamemnon Polyxenam Neoptoleme
dedit,quam accipiens ad tumUlum patris iugulauit. Tunc Agamemnon ira>
tus Aeiieaf quod Polyxenam abfeonderat, cum omnibusfuisa patria proti^
nus difcedere iubet. Aeneas cum fiiis prdficiftitur, Antenori terram tradidir^^
Agamemnon profectus eftde urbe,ui<floria fibi cocefla, Helena poftaliquoc
dies moefta magis quam ante,domii reportatur cum fuo Menelao, Helenum
cum Caffandra forore,flC Andromacha Hecfloris fratris uxore, Hecuba
matre, Gherronefum petit» Hacflehus Dares Phrygius qu^ gefta funt li te>

tis mandauitinam ip(e ibidem cum Antenoris facflione remanfit,Pugnatum
cft annis io,menfibus 6 , diebus iz. Ad Troiam corruere ex Argiuis,ficutDa-
res feribendo tradidit,8S(5,milia, Ex T roianis ufep ad oppidum proditu,
tnilia, Aeneas nauibus profecfius eft, in quibus Alexander in Graeciam ierat '
Humero iz. Quem omnis aetas lecuta efl: hominum, in milibus tribus dC 400 ^
Antertotem fequuti funt duo milia dC quingenti. Helenii 8C Andromacham
mille ducehtifHucuicj Daretis hiftoria pericripta eft. Qui Troianorum
Graecorum principes occidere, denotatur : HecfiorProtefilauni, Patroclum*

Merionem,Boetcm,Archilochum,Protcnorem,Deipenorem,Dorium Po

lyxenum, Phidippum,Xantippum,Leonteum, Polibcctum,CarpedQiit€m
Lepodemon,Lij[forem,Epiftrophum,&: Schedium, Maimentur^, Pabmo*
nem: Aeneas Amphimachu,Nireum: AlexaderPalameden:, Antilochum
pfc Aiacem, Aiax T elamonius , 8C Alexander, mutuis milneribus ie occider/
Quictiam Graecorum SC Troianorum duces occidere, literis fubter notan-
tur. Achilles Euphemium,Hippotu,PIebcum, Afterium,Uconium,Eufor>

bium;He(ftorem, Memnoncm:N€optolcmusPentefileam,Priamum,adtit

mulum patris Polyxenam iugulauit:Diomedes Xantippum,Mne
ftheum,Epiftrophum Orcomeneum»

DJCTYS CRETENSIS ATQVE DAREtiS PHRY*
gij dc Bello Troimo hijtorkrm finis.

^ % blODdRt

D I O D O R I

bibliothecae historicae

Liber Uiidecimus,tncerto Interpretei

icimus ante hiinc! iii totius (ummaa contextu Iiber^renmi
earum quae ante trafetSionem Xerxis in Europa geft^,
quae^ per conciones in communi Gra:cor um conuentu
apud Corinthios de Gelonis (bcietate erga Graecia traeSa
taefuerCjdeducSu expofitione^ coiiclufus eft: m hoc uerd
perpetuam hiftoriae (enem deducentes, ab exercitu Xer^

xis ordiemur^in Gr^ciam traietfiottum in atinuin pra^ce^

dentem terminabimus,quo Athenienfium copi^duce Cimone Cyprum in*
iia(ere« Pracfecflo igitur Athenienfibus Calliade, Confules apud Romanos
creati ilint Spurius Cafsius, &Proclus Verginius trigefimus,01ympiadc
quinta 8C feptuagefima^in-qua^dio uicit Afilus Syracu(anus*Hacitacp rem
pellate Xerxes rex hac impulfus cau(a, contra Girkcos arma m ouic. Mardo^
nius Perfk regis gener , rerum^ eius adminiftrator, uir admodum Angulari
calliditatej&T robore proelianti corporis, fumma inter Perias admiratione ha
bebatur*Hic elato (piritu, & aetatis feruore (iiblatus, magnas femper res appe
tere, magnis^ alpirare impertjs^uo^ id aflequeretur, uarias affldue uarijs ar
tibus quaerere,moliri^ uias^ Quare Xerxi perfuafit,uti Graecorum uires af^
fliefiare, fibi^ fubiugare eos populos cotenderet,afflduos mfefiifsimoscp Per
ficinominisholies^Xerxes igitur ineam (ementia adductus, ac Grafcas gen-
tes uno tempore bello opprimere uniuerias, funditus^ euertere Graecia ten-
tans,legatosadCarthaginen(csmifit,quiunacumeisde re communiter ge-
renda tratfiarcnt: atq^ inter cos ita compofitum, uti Grsecix incolas ipfe fuis
copijs inuadereuCarthaginenObus uerd, cu eflent magnis copijs coa^is,€o-
dem tempore aduerius Gr^cos,qui Italiam Siciliam^ tenerent, proficilcijgl
tur uti conueneratjCarthagincnfes magna collecSa pecunia, multos ex Italia
Ligufl:ica,item ex Galatia & Iberia milites mercede conducunnPr^terea ex
uniuerfa Lybia & ipfa Carthagine deledu habito, ciuiles copias conlcriplc-
re> Quibus omnibus parandis triennio confiimpto, exercitum coegere mili-
tum ad trecenta millia, naues ducetae extrudaf^ Parte ex alia,Xerxes ob Car-
thaginenflum ftudium excitatus , certatim in reru bellicarum apparatu tan-
tum eos uicit,quanto maiori gentium imperio fuperabat* Naues uhicp per Io
ca maritima fibifubietfla, Aegyptum^ & Phoeniciam Cyprum sedificari
fubettitem per Ciliciam,Pamphiliam,adh^cpcr Lyciam, Cariam, Myfiam,
Troada^a: per Hellelponti ciuitates,& Bithyniam,&: Pontum,quibus trien
nio (uti Carthaginenfes fecerat) comparatis,naues longas extruxit fupra mil
le ducentas*Cui rei pater cius Darius,magrto adiumento fuit, qui ante mor-
tem ingentes confcripferat copias,&: magnam materiam ad clallis ^dificatio-
ne parauerat* Nam ab Athenienfibus olim in Marathone fuperato Dattide,
cotraui(flores animo impacato, grauiter indignabatur^ Verum cum iam pro
ficifcij&T Grgeis arma inferre properaret,fubftitit morte interceptus^Xerxes
itacpjCeptis parentis fimul & hortatu Mardoni] (ueiutididum eft) impuKus,
Graecos expugnare contendebat ♦Vbi cuncftaquacad expeditione require-
bantur parata uidet,ducibus nauium mandat,uti naues undicj in Cymen co-
uehant,&:Phocefam:ip(euerd ex omnibus prouincijs fuis equitatu pedita-
tu^ coacfto, exSufis proficilcitur* Simulae in Sardis ingrefluseft,praecones
in Cjraeciam dimittit,mandans, uti (ingulas qualcp lirbes adeant, 8C a Graecis
regio iu(Iu,aquam terram^ depoicant^Inde partito exercitu,numerum qui
adiungcndumponteHelle(pontum,qui®ad montem Atho eifodiendum

fatis

LIBER XI*

k fatfsui(uscft,comitrittcarccon(picatusfimultatum mtlitibiis STquambrc-'
uifs/muin mgrcffiim patcfacflum iri,fimul fefperans perterrefadurum Grse-»
coSjUelipfe in primis tantorum operum admiratione^Qui ergo ad id miifi fu
crant^multitudine ad opus ardenti^celeriter rem confecere* Graeci audita Per
farum innumerabili manu^mille in Theflaliam airmatos mittunt;, qui aditus
ad Tempe occuparent * Dux autem Lacedaemoniorum erat tumSynetns,
Athenienfium Themifl:ocles:qui per fingulas ciuitates legatos poifuiatumit
tuntjUti milites ddigat,quos c5muni munere ad aditus Graeciae tuendos mic
tant Properabant enim ciuitates omnes Grsecas bello implicare,S(r uartjs dP
ftributos cotiiiere pracndijs:ut communicato inter fe ofRciOjPerfis ab uniuer
ia fimul Graecia refifterctur^Poftquam uerd compertu eis fuit,Theffalorum,
& eorum qui finitima aditibus loca incolebant, maximam partem nuncijs rc
gijs aquam terramq^ tribuiffe, relieSa ad munitione T empe domum regrelsi
funt* Hic uero non ab re fiet dinumerare, qug Graecoru populi partes fecuti
Cnt Barbaros , ut merito notato uituperio auertantur per dedecus , ligno-^
miniam communis libertatis proditores* Aenianes igitur, Dolopes, Milefif,
Perrhebi, Magnetes Barbaris adhaeiere, cum adhuc praefidium in Tempe

cofifterct* Achaei deinde,Phthiotae,Locri,Theflali,& plcricp Boeotiorudiicc
dente praefidio,ad Barbaros defecere ♦ Quilfthmon tcnebant,cum reliquis
Graecis in officio pracftantes, in communi conuentu decreuere , Graecos dtjs
deuouendost decimandos^,quicunc^ Perficas tenuiflent partes, fi belli illius
mcSorCs euafi(tcnt*Adeosuer6 qui armis abftinerc uelle uidebanturi mitte-
re legatos placuit, qui eos ad belli munia pro comuni libertate capienda con-
citarent* Horum alif quidem illico prgienti animo in fbcietatem adducti: no-
nulliie in tempus congruum idem facfluros pollicebantur : rc uerd magis (a-
lut! fuae prolpicicntes,moram trahcndo,belli exitus expecflare uolebam* Ab
Argiuis tum legati in commune confilium miffi,rcferut fe fimul cum reliqua
Graecia labores & arma fuicepturos,!! aliqua in ca re pars imperij defignetur^
B Quibus ita reiponium : Si quidegrauius duceretfub Graeco imperatore pro
libertate pugnare , quam Barbaro domino icruirc , eos ad id confultd armis
abftinere*fin per ambitionem Greciae imperium fibi poftulent, aequum fuiP
fcy prius ca a ie gefta edidifie, qu^ talem gloriam poicere uideretur*Pofthgc
legatis regtjs Graecia pcruadentibus,& aquam terram^ depoicentib us, uni-
uerfe Graeciae ciuitates reipondendo declararunt quanto commune libertate
ftudio fpiritu^ completSercjitur* Xerxes uerd ubi iiindlum Hellefpontum
aCcepitj&Tmontetti AthonefFoffum,illico exSardibusprofecSus per Helle-
ipontum iter fadtproducflus in ficcum,copias per pontem traducit in Euro-
pamuum per Thraciam duces^complures adfcilcit fibiexThracibus &: finiti
mis milites* Vbi in locum cui liomen Dorifco,p.er ueiitum eft j claflem illuc
acciri iubet , ut utrafe^ in utio loco iuneSas munitius copias habcrct*Nume-^
rum^ uniucrfi exercitus illic rcceniere placuit, in quo fupra oefiingenta mP
liahominupedeftris excrdtiis cdnicriptatraduntur:naueslongas fimul om-
nes plus mille ducentis, quarum trecentae 8^ uiginti graecg , rege nauiuiii cor-
pora praebentc,Gratcis eas milite & remige complentibus t reliquae omnes
barbarae* harum ducentae a Acgyptijs,a Phoenicibus trecentae inftrudlx i Ci
lices oeSo^inta , Pamphiltj quadraginta, totidem Ly ctj : ad haec a Caribus o>
^oginta , a Cy prijs centum & quinquaginta* Ex Graecis uer6,Dores illi qui
I uxta Cariam habitant, utia cum Rhodtjs 6^ Cois,miierc quadragintatlones
cum Chtjs 8^ Samtjsjcentumt Aeoles Cum LCsbtjs 8C Tcncdtjs,quadraginta 4
Hcllefponttj odoginta,cum his qui loca circa Pontum tcnent*Infulani quin
quaginta * Infulas enim omnes quae intra Cyneas ficTriopium Sunium^ c5
tinentm, rex fibi ante ibcictate praeoccupatas adiunxerat* Eo itacp numero
iriremiumdaffisextabat^practercas odingentae 8C quinquaginta ad equos
^ t 4 portandos

c

D r O DORI S I c y L 1

portandos paratae, onerariae tria millia^Dum itacp Xerxes fn irecenfeftdo ex> A
crcituapud Dorifeum detmeretur,cQnfultoribus Graeciae ubi renunciatu eP
fet, Perfarum copi propius accefflffe, placuit cladem in Artcmifium Eu^
boeseillico nauigare,confpicaticumIocum maxime ad occurrendum hofii^
bus idoneum : tum Thermopylas armatorum prsefidium quod fatis edet ad
. anguftias&: aditus occupandos,^: arcendos ab ingredu Gr^ciae Barbaros^j
midummam maturandum cenfebat, cos qui Graecorum partes fequerentur
circummunircj&contentis uiribus (ociorum (alutem tueri. Cladis.tum uni>
uarfe prxfecflus erat Eurybiades Lacedaemonius.Militibus qui ad Thermo^
pylas mifsi fuerat , dux datus Leonidas Spartiatarum rex,uir uticp uirtute dC
rei militaris peritia admodum praeclarus. Hic accepto ad id imperio, mille fo-
Ium ex omni exercitu delecflis, iubet uti fe in expeditionem fequantur.Epho
ris admonentibuSjparuam admoduab eo aduerius tantas copias nauiu uim
delecfiam, imperantibus^, uti maiore adumeret, perplexe dC intricato (ermo>
ne refponditjad prohibendos ab ingredli Barbaros eum utic^ numerum fa-
tis ede militum:ad eam uero rem quam paratum ibant efficiendam,haud plu-
ribus indigere. Hoc obfcuro reiponfo accepto, interrogat,num quippia prag
clari facinoris fibt commentum edet, quo eos ducat, quod^ exequi properet
pereo ntatibus fubintulit ille, fe muniendi aditus titulo,illos uticjdudurum:
re uerd,ad oppetendam pro communi libertate mortem.Qjjare fi mille folt
q uos delegerat, fecum proficilcatur, Spartam nempe eorum ca? de fore dario
rem:fin uniuerfi Lacedacmontj ed contendere perrexerint, nomen Lacedae-
monium funditus periturum:fe quidem nil ufquam pro defenfanda fubterfu
giturum.Mille itacp Lacedaemoni) ei dati, Spartiatae trcceti,& cum eis ex reU
qua multitudine ad tria millia.Quatuor militu milibus Leonidas adumptisy
in Thermopylas proficifeitur* Proficifeenti nunciatur,Locros , qui finitima
aditibus loca incolunt,aquam terram^ Barbaris tribuide , at(^ ab eis aditus
occupatos teneri ♦ Hi uerd aduetu Leonidae percepto,reuocata fentetiajGr^
cis adiunguntur:ac mille Locrcnfes,totidem(^ Milefij, Phocenfiu^ n5mul bt
to pauciores millc,una cum illo in Thermopylas contenderunt J nec non dC
cxalteraThebaeorumfaclionead quadringentos.nam Thebani de Periar Ci
focietate inter (e diuerfa (entiebat. Haec itacp militu fumma habetur, qui Leo
nidaduce inTermopyIasprofe(flifunt,ibi^ ad tolerandam Perfaru uimfc
Comparant.Xerxes autem reccfito copiaru numer o, inde cum uniuerfb pro--
greditur exercitu. Procedenti uerd cum pedeftribus copijs Acanthopolim,
adnauigat iuxta curfum tenens cladis uniueriaJ inde per locum effodum in
alterum mare itinere breuiflimo ac tuto curfu traijciuntur. Vbi in Cliacum ii
num perlatus eft,nunciatur aditus omnis infideri ab hoftibus. cuius occafio-
nis occupandae gratia, exercitu coado miferat ad ea loca milites, quos ex Eu-
ropa fibi fociosafeiuerat, ducentis milibus haud admodum pauciores: ita ut
praeter nauales copias,non minus decies tentenis millibus dux edet.Reliqu;^
uerd turba, quae^ nauibus langis, quae^ onerarijs,alijs^ ad reliquum appa»
ratum portandum coa(flisuehebatur,nil fuperiori numero cenfebatur infe-
rior. Quare minime utiep mirada funt ea qu^ de multitudine a Xerxe duc^a>
memoriae prodita inueniutur. Ferunt enim flumina,quae perpetuis aquis flu
cre SC inundare (blita erant,multitudinem tantam illinc aquam petentem, al-
ucoexhaufto defl:ituifle,pelagi^con(pedum confertis nauium malis in (yl-
uarum morem fublatum.Copig igitur ab Xerxe coacflg omnium utic^ habe-*
tur maximce,quas ulla unquam ullius hiftoriae memoria retulerit. Per fis ita^
apudflueta Sperchij inflatione locatis,Xerxes nuncios in Thermopylas mic
cit, qui fimul explorarent, quo animo bellum aduerfum fe (iiiceptu gererent:
fimul^ edicerent, regem iubere uti ab armis di(cedant,tuticp ac incolumes ia
patrias fedes remeent, (bcios^ fePerfis &: eorum rebus pratbeant^quo^i ret

. B I B X 1 O T H E C AE LIBER X L
A ciflent, fe per eofdemnuncios polliceri Graecis^ nec minus daturum agros
longe his quos nunc incolerent am plior es, uberiores^» Hoc nuncio audito,
ab his qui cum Leonida aderant, ita nunciantibusrerponfum cft; Seregi fo'
cioscum armis,^inermes,foreparatiores: ac fi qua eos pugnare ibrs cocge^
rit, generofius ac fortius cum illis pro libertate periclitaturos ♦ nam de re*
gione dC agro, quem (e rex eis daturum polliceretur, uelle hoc a (e difce^
rcnL Graecis patrium atque innatum more,non malis artibus, necp per igna
uiam dC ignominiam , fed uirtute folum fibi , quod incolant, atep agros para^
re, partos^ eadem uirtute tueri* Rex accepto per nuncios Graecorum re-'
Iponfo, Demaratum Spartiatam, qui ex patria exui ad eum profugerat, ad fe
illico accerfiri iubet: irridens^ quod refponfum dederant, a Latonequ^fi-'
uit,num uelocius Graeci equis fuisinfecflantibuseffent profugituri, an tanti
pollent exercitus confpecfium ferre c' Demaratum regi ita refpondifle aiunt;
Virtutem Graecorum tibi, rex, haud incognitam exiftimarim, quippe qui
Barbaros a te deficientes Graecis ibi eas militibus 6C robore debellare ♦ ne^
que exiftimes eos qui pro imperio tibi tuendo acrius quam Perfe bella gere^
re foleant,pro libertate fua retinenda adueriiis Perfas ignauius pugnaturos^
Quae diefia Xerxes prae faftucontemnens,ieiefequaturiubet, ut Lacedaemo
nios coram cernat fugietestat® edu(flo ftatione exercitu in Thermopylas co^
tendit, aciem^ in praefidium Graecorum inftruit,primos ibi omnium ad cer^
tamen adoriendu Medos efle iubet,feu quod robore corporis caeteris praeda^
re uiderentur:fiue id fore ratus,ut eo praelio Graeci omnes deleretur* h^rebat
enim adhucanimis Medorugrauis indignatio, & haud uetufta memoria rei
male geftg, dC cladis acceptae ducibus progenitoribusqp fuis,quiin Maratho
nis pugna fuerant a Grxeis obtruncati* Dum itacp Medis maioru iliorum
cladem commemorat,alios occiforum fratres, alios nepotes appellans,hofta''

tur,meminiffe uelint iniuriae parentibus,fratribus,(anguini,quin,& nomint
^ fuo crudeliter illatae,eorum^ manes id maxime afuis expofeentes ulcifei pa'
B rent«Medi itac^ prima fronte, uti dicflum eft, inftruifli, impetu fa(flo,in praefi^
dium Thermopylarum irruijt*Leonidasuer6 fiios opportune infl:rucflos,in
anguftiflimosaditusfauces producit* Orta utrinque atrox pugna,Barbaris
regem fuaeuirtutisipecflatoremteftemcp habentibus, Graecos accendente IP
bertatis periclitantis memoria: duce prgterea unumqueep nominatim appel
Iante,& in pugnam adhortante*atc:p in fummum prope utriunep periculuies
addu(fla erat* Nam cofertiffima acie cum cominus telis res gereref,ac ultro ci
tro^uulnerainferrenturjConftantibus ubicp in ordinibus ac conipicatis ar^
mis, permultum tempus anceps pugna trahi Graecis uirtute dC feutorum lon^
gitudine pr^ualentibus: uix tandem a Medis cedere ceptum,inclinaric^ acies
inchoata *magnaiam eorum parte caefa, multis^ per uulnera confedlis, fupe^
rata Medorum acie, Ceftj& Sarae in pugnam fuccedunt, integri dC recentes
aduerfus defatigatos incuriantest qui haud tamen diu pugna: periculum fiifW
nentes, a Leonidae militibus caefi, in fugam uertuntur* Nam Barbari feutis K
peltis breuibus obte(fii,ad apertam equo campi pugnam motu corporis apti^
ores erant: in anguftijs uerb certantes, non facile poterant conftipataho^
ilium corpora, dC magnis defenia feutis petere* ipfi cotra,Ieui armatura tedli,
icflibus&Ttelis iaculantium patebant* Xerxes tandem cernens aditus cada--
ueribusfijorum ftratos,necuirtutem Graecorum a Barbaris tolerari pofle,
lecfi:i(rimos ex Perfis mittit,eos qui immortales inuiolabiles^ appellabantur,
quicp corporis robore uidebantur reliquam multitudinem longe an tecelle^'
re*Breuis quoque certaminis aduerfus eos Graecis dimicatio fuit* iam^ fun^
di, fugere^ coeperant, cum nox interueniens praelium diremit, magna iam
Barbarorum caede facfla , paucis inLeonid^ exercitu defideratis* Poliero dic

Xerxes alium longe atque animo cosperat, exitum pugnae habitum indi-'

gnans.

1

DIODORI S I C V L I

anans, ex omnibus ordinibus deliberat quecj deligere animo uiribus^ prj. A
flantem , Quibus coaeSis, &:m acie ftrudis,raulta eos ante precatus, adiurat,
fi ui irrumpatjGriccos^ ex aditu pcpulcrint,magnis fe donis ac praemijs cos
cumulaturumifugicntibus gladios obiedurum.nec^ ullam uitsfpemrelicfm
rum, mortem fug»prgmium cis fore. Hi itacj fimul armis collcdis.agmine
fatSo in Graecam aciem feruntur.Leonidac milites contra fefe colligentes, fcu
tis corporibus in muri fpeciem confertis, acerrime irruenti hofti reflftere,mi
re pugnam tolerare, ate^ adeo dimicadi Audio obnixe ferri, ut ncc fibi ad fub-
fidia iuccedi,necquicquam laboris aut periculi diminui ac remitti pateretur;
fed perpetuo atroci® rerum diferimine & anguflia addudi,fuo quifep per Aa

doloco%ultosexBarbarorumdele<5luAcrnut,acmutua interfepcriclitati-

one certantes ordines,nil alter alteri cocederc. Veteranis addebat animos pu
dor expertx militix.fimul &: diferimen diminuenda famx.uererinantp, ne
uigor robur® iuuentf minores fibi pares faceret.Iuniores acerrima conflan
tia perfiflercTdimicado ueteranorum peritia &: gloriam periculo uirtutis Au
dentcsairequAln tantaitacp contentionegloriac periclitantibus Grarcis, dele
dus Barbarorum funditur, atep in fugam uertiturtfugientibus armati Aridis
gladtjs occurrut,at(5 circunfiflentes, agmine Aipato cos a fugain hoAes con^
uertunt, acprarlium inAaurare cogunt. Hac re pcrculfo rege, uerit 09 ,ut par
erat neminem deinde fore, quipugnam tentare auderet, Trachynius quA
dam cius regionis incola, cui montana diuerticula, tramitesc^ occulti loco*'
rum uAi optime noti erant, ad 2'Cerxem accedit, iollicitocp ac multa medi*'
tanti, pollicetur fe per anguAias quafdam motium incognitas,8£: occulta Ara'
ta,quos fibi tradidi Aet milites dudurum; ac quodam conflituturum Ioco,un
deGrxeos pugnx intentos a tergo adorirentur, hoc demum eos utrinque
circumuentos facile inde pelli ac deleri poAe. Quo audito , rex admodum Ia;*'
tatus, amplis prtemijs Trachynium afficit: tum illicouiginti millia dckdos,
qui eum fequantur, tradit. Hac re uulgata(nec enim ^ m ultitudinem cela^
m' potuit)quidam ex his qui inter Perfas aderant, cui T yriAiadi nomen erat, s
genere Cymaus,honeAis moribus & mente ad bonum inAituta, ex uigi-
^s Perfarum nodu elabcns, ad Leonidam fe proripit, quae a Trathynio
ada fuerant ignorantibus aperit. Quo percepto, Graeci circa nodis me-
dium concilio conuocato, de ingruenti periculo, ar rerum iiimma inter ie
multa coniultare coeperunt. Erant qui fentirent confeAim ad reliquos fo*»
Cios difcedendum eUe, aditus^ relinquendos: nec aliam retinendae falutis
uiam ufquarn fibi penitus patere: nc^ manendum , ut ab hoAibus circumuc-
niantur: eos hoc comperto confilionilconaturos,nec tantam uidoriae occaA
onem fruAra, ignaue^ habituros. Tum Leonidas Lacedgmonioru dux,ini
mortali iamfibiaefuis gloria animo concepta, reliquos omnes difleclwe iu-
betjfeie ad meliora patriae tepora, maioresep fortunae impetus cum alijs Grae
(Cis reieruent: fibi cum Lacedaemoniis loco pcrflandum:necj ulla ratione cre
ditupr*fidium,decerc duces ac principes Grxeitepraefiantius aliquid SC dif-
ficilius caeteris aggreflbs,foriitcr occumbere.FIac fentetia habita , reliqui ont
nes iefe inde moxproripiutjt. Leonida uero illic cum ciuibus relido, coepta
ingentia ate» inaudita incredibilia^ animo obueriabantur, Cum paucis ita-
que ( iblos enim Thefpios rettnuerat,qui omnes no plus quingentis erat)ad
oppetendam pro libertate Grxdx per clariffimum facinus mortem ie compa
rat.Interea qui cu Trachynio miffi fuerant, per auia cireumdiidi,in fummu
tandem collem Aatuuntur.Quofadu eA.utGrarcorum prgfidiu inter utrafeg
copias iam medium, iam undique circumobleffum teneretur. Tum Graeci
defperatafalutc,gloriam uitac proferentes, una uoce ducem precantur, utin
media hofiium caAra crupcre,animas9 dimicado fortittn cAundere !iccat,an
tea cp fccircumuentosPerfis compertu fit. Leonidas acccibs ipote ad facinus

BIBLIOTHECAE LIBER X L ^ 117

A lam conccpttim,mih'tcspro noto na(fliis, uibet uti propere itaprandcant tan
.quam fintapud inferos coenaturu /pfe ftatimjbociuffu, cibum fibi afiern' po*^
fcifiSic enim curatis corporibus eos fore robuftiores, laboremcp fiC belli pe^
ficula maiori adituros audacia^SC pertinaciori animo toleraturos^ Poftquam
autem fequiique perfeftine curafTet , atque expediti omnes duci aftirifient,
hortatur ut fe fequuti, in caftrahoftium irrumpant, quofcunqae obiiiosob-
tr uncent, inde feie ad regis pr^torium conferant: fibi nanqj regis primum op
primendi (fi fortuna faueat) confilium efle«His accenfi auditis milires,nocfiu
confpicato agrhine in caftra Periarum,prsecedcntc Leonida,feriintur, Barba
ri inopinata ac repentina reperculfi,ex tabernaculis paiTim tumultuantes fe
rapiunuatqueeos qui cum Trachinio mifii fuerant, rati perijfic omnes,unP
uerfas^ adede Grsecorum copias, intracp ftationem irruilTe, conilernato pal-
lentes animo ferebantur* Quare magna eorum a Leonidg militibus ubicp ce^
des edebatur, atqueafuis plerique propter ignorationem rei prohoftibus
necabantur,tumuitu per uniueria caflra excito:nocfie quoque rerum profpe^
(fiu prohibente, errore^ illum adiuuante, ingens promiicue uarrjs in locis
ftragesferuebat* Nam in fumma rerum trepidatione, exciti omnes, dum fibi
quifque timeret,alt€r alterum utcunqj obftantem cadebant, cum neque tem-
pus neque locus,quid id edet,di(cernendi daretur: nec qui quo fe ordine rect
perent>c^ius'ue iudluiquo duce confererenr, ad quae figna confugerem: nec
ad nomina uocarentur,neque omnino pauore omnia perturbante, menteni'
colligere, fiftere^ poffennQuod fi tunc in praetorio rex confticiiret, haud dix
bium ede poteft,quin foret inter ceteram turbam, nullo obfl:ante,d Gr^cis in
teremptus, atque eo momento tantum belli incendium oppreflumreftin-
dtum^ceffarTet. At uero Xerxes ad tumultus illico principium inde profilie-
raf,acleciriffime receperat ex periculo. Graeci uerd in pr^torumirrumpen-*
tes, depreheniam illic obtruncat turba fere omne: ac regem ubiqj querentes,
quantum tute no (fi u& impune licuit, per omnem ftationeuiefior es euagan^
B tur*Bxorta die,ac patefa(fi:o rerum profpec^iUjCiim Perfe Gr^cos cernerent
admodum raros, contempta, uti erat praeter rpem,paucitate, confidere co 2 pc
runnnec contra tamen adueriiim hoftem tendere audent , uirtute & audacia
eorum decerrm: ied lateribus circumglobati, & undiq^ a tergo procul adori
entes, co fodiunt iaculis &rfagittisuniuerfos*(^ai itai^cum Leonidam Ther
mopylas fuerant ad aditus tuendos miisi, hunc uit^ exitum ibrtiri> interiere:
quorum uirtutem nemo iatis unquam profecfid poterat admirari: quibus
una mens extititadeo ad mortem ufque obnixa, ne patria inditura defer ercf,
quibus^ fua (ponte offerre animas intrepide pro communi Grajci^falutc
(limma uoluptas fuic,ac fortiter & honede interire,quam turpi feruitute igna
uam uitam trahere4 Nec cuipiam (ane id dubium ede pofed,rem tam repenti
na dC inopinatam, tam<^ infolentis audacia? Perfis intulide fiuporem, & con
fter nationem ingentem animfiQuis enim Barbarorum tam incredibile fari'
nus potuidetfufpicanVCui uenilTetin mentem quingentis numero homini>
bus,tantum animorum fiducia?^ fuidcjUt decies centena millia adoriri nifuo
rerentur^^ita ut ne in pofierumquide cuipiam fpes tanti per uirtute nominis,
tanti^ exempli gloriam adequendi relieSa fittqui uticp uiri intra hofiium iiuf
nitiones innumera circumueti multitudine, defatigatis uincedo corporibus,
animo cecidere infuperatOjin ipfa quocp morte uicT:orcs*Quid igitur cenien*-
duc^Num hos folosambigendu, qui nulla un^uiefioria uei rebus gefiis clari
fuere,memoria gloria qj fuperadec' Natii no ex reru euentu, ied quo confilio,^
quo ue delec^^u q?,iid fiat,uirtute perpedere, fortesm dC illufircs inde uiros (pe
edare oportet Jliius nanep fortuna, cuius ratio etdilcretio rerudominaLQiiis
nam qu^fbeis uiris prarferrguel ite conferri dignus cd,quos cu nec pro parte
hoftiu millefimahaberef, tatys egit (piritus, ut incredibili multitudini uirtut5

opponere

DIODORI $ICVLI

opponere fuam aufl funt: haud (ane crediderim tanti agminis fuperandi fida x
ciaducfiijfed ferocitate inaicfia,illuftnbus animis tentantes omnium tempo-.
rum fuperiorum fuperare memoriam: pugnam^ fibi tum cum Barbaris fore
putanteSjCertamen nero gloriae indicium^ cuiuidam ueluti decurfi (pe<3acii
Ii cum omnibus poft orbem conditum (eculis^&f omni re gefta quae ulia un--
quam admiratione digna fit iudicata^Solinamqp,pofi: hominum memoriam
patrias leges tueri , quam proprias retinere animas maiuerut^maiora fuis uirt
bus minime pericula recufantes adire, honcftifflmu in primis non (bium/ed
etiam prope neceffarium illis efTe arbitrati, qui uii tutis nomen prae fe ferant,
animi magnitudinem, 8C excelletiam fui paribus aufls comprobare^Nec in-
luria quidem iftos quis exiftimarit communis potius libertatis Graecoru exti
tifle audores, eis<^ proponendos quipoffea coteris Xerxem proltjs fupera^
runt^ nam Barbari tam proclaro, tamcp inaudito audacio facinore percul-
fi, animos in bella deinceps prope confternatos ferebann Grocis contra ,ad
parem gloriam fuorum,fl:udiafpiritus^ intus acc€ndebantur4PGfl:rem6(b-
los iftos uidetur immortalem tranftuiifle uir tutis excellentia, fupra omne pri
Icam memoriam^Quare nonabhiftoricis foIis,uerum a poetis ^ p!uribus,eo
rum fuerunt laudes decantatg^lnter quos Simonides clarus cantilcnarucom
memor, huius rei fummam protulit commendationem, dices, Eorum qui in
Thermopylisceciderc,rorsglorioia,mors praeclara, (epulchruara,monum€-
ta maioru, exitium comendatio^Sepulchri titulus talis, quem nulla unqua dc
Icrc poterit eluuies,necp uetuftas rerum omnium cofumptrix, ex hominum
bonoruaboIcrememoria,fanum nominis Gr^ci, famulorum receptaculum,
cui Leonidas atteftatur Spartiataru rex ingens uirtutis documentum relin^
qucns,oternum^decus 4 Hosquocp,nefuatatamhorum uirtutem hocloco
laude fraudarem us,ad eaquse proximcdidia funt commemoranda congrefli
fumus^Xerxes itaqp, deftituto ,ut diefiu eft, aditu potitus, fed prouerbio Cad-
mea ip(a uiifforiauidus, paucis admodum hofiibus catfiSjamifitmagnumili
tum fuorum numera, aditibus difficultatibus^ tcrreftnbus, expedinone pe- ^
deftri in poteftatem reda<Sis,ftrato fibs iam per terram itinere, ftatuic naualis
belli fortunam experiru Accerfito igitur ftatim ad ie Megabate claffis prazfe-
dlo,iubet ut contra Grsccam claflem nauigetac uniuerfis fimul naualibusco
ptjsjinftruda clafle pugnacum hofte ineat* Ille regis extemplo imperata exc
quitur,€x Epidne Macedonica foluens cum uniuerfa clafle,ad Magnefig na
«igat extremam oram,qu^Sepiada appellatur* Magna illic exorta uetorum
uis & maris procella,triremes difcuffitfupra trecentas, earum uidelicet ,quac
ad equos portandos erant extrudia?, reliquarum quocp magnum admodum
numerum* Vbi pacatus uentorii impetus extitit, remenfo itinere quo coten-
derat,rurfus in Magnefiaefauces &rreceffus remis reuehituf. Inde trecentas
Item triremes emittit, mandans ducibus, uti circumuedi in dextra Euboea?,
contendant circumfiftere ho{lem,&r undicp fugam occupare incautis* Graeci
ueroin anchoris,fe firmaram in Artemifio Euboee, quoru claffis uniuerfa du
cenfis odoginta triremibus ad (iimmucoad^a erat: quarQ centum dC quadra
gimaabAthenienfibusinftruda?, reliquas caetera Graecia collegerat* Huic
claffi praefedus erat Eurybiades Spartanus : quae uerd ad claflem pertinebat,

4 Themiftoclc Athenien(ecurabatur*Hic uir ob fingularem prudentiam,
praecipuam militiae difciplinam, magna non apud caeteros folum,uerum5d
apud ipfum Eurybiadem audoritate habebatur: omnes^ eius ueluti a ufpi'
cato eunda gerentis, fpemcp rerum retinentis, intenti parebant imperio*D«J
autem inter nauiu duces de certamine nauali quo potiffimum loco foret,in
eundum d(Tceptaretur:cfteris^ omnibus uideretur illic pcrfi flendum, nec ul
lopadoobuiam prodeundum, fed aduentantem hoflem conflipata, uti erat

in ftatione.clafle operiendum,(olus Thcmiftocks aduerfa fentetia ferebatur,

docebatep

bibliothecae LIBER XI.

A docebat^ m re mandma expedicntiffimuene^femper clafleinnnicfla^ fnho^
ftem mteatum ferruGcnam^ colIecSis umbuSjOrdme compofito nauiganti-
bus^cimcflamans confilia pater e^fufafidiacp pr^fto adeffeUum liofletrijrparfi^
luribus^adeper tumultum mcompofitauagantcm exduicrfis longe portu^
buSjdiuerfb tempore in altum euocatum,niI firmum polle aut coftans habe^
re,tncertos^ fuorum alterum altermSjquod elTe necelle foret,confili},diffipa
us ordinibus temere prodeuntes unoincurfu caute mftrucflecp inuadeds, ut
res perturbatas fortunas cafibus obnoxias aguntur,facile opprimi polle» The»
tniftoclis lententia tandem ruperante,Grgci uniuerla clalTe infl:ruda,nau/gat
in hofl:es 4 Cum itacp ex diuerfis Barbari portubus euocati^cogi cospillent, na^-
ues Themiftoclls principio ad uaria loca difeurrentes, obferuato nauigantis
hoftisidfiere, multas occurfu interceptas fiippreflere: plerafif item conferto
certamine fuperatas , ad continente ufep funt infecflatas , colleda interea utri-
ufc]p partis umuerfaclalTcjac pugna atroci inita^nonull^ utrin^ naucs captas:
pugnatum^, donec neutra in parte ui(fioria inclinante, nox inuergens pras-
liu diremit, qua illico tepefias atrox fubfecuta eft+Feruetibuscp admodu per-
tinacius procellis , naucs extra portus in fiatione deprehenlas coplures affli-
xif,ita ut ab numine aliquo fulceptas Grascoru partes fufientari confiaret: ut
multitudine Barbarica ad pauciore numerum reda(fia,Grascorunauigiaad
bellum maritima contra toleranda fere paria fieret* Quare Graecis perpetuo
fucceffu rebus in omnibus , fiducia certior atej animus augebat» Barbari co^
tra adiierla ubicp fortuna deterriti,reddebatur ad pericula timidiores»Dcmu
uerd fefe coaefia rurfus undicp clalTe colligentes, cum omnium limul nauia in
ftruefia acie contendere in hoftes parat»nec Grascos ulqua uis tanta coterruit:
led triremibus Atticis in ordinum fronte coIlocatis,ad quinquaginta nume-
ro Barbaros, contra accindijintrepideq^ expedat: eo^ loco res perinde pro-
pe atep ad Thermypolas pugnatu fuerat,geri caspta efi,conaub4te Perfis eru-
ptione per medios Grascos fa(f?a,inEuripu traljcere,Grascis aduerliim angu-

B ftias & fauces Euboeas oblidentibus» Acconfedo in muriipecic com unien-
tibus agmine,pugna ibi atroci coinmifia, multas utrgcj partes amifere trire-
mes» Node rurfus intercipiete, in portus quiTc^ fuos reuehi coadi funt» Caste
rum in utrac]^ pugna feruntur Athenieles dextrum cornu tenuille: id ipfum
apud Barbaros Sydontjs datum»Pofihasc Grasci,cognita quas ad Thermopy
las accepta fuerat clade,id^ pro comperto habentes, aditu patefado. Barba-
ros illico Athenas inuafuros,confiernatis moerore animis,in Salaminam ie-
fe fiatim recipiunt : ibic^ in liimma reru follicitudine uexabatur omnes» Vfai
rem adfummum dilcrimen addudam conlpexere Athenienfes,turbaun^-
uerfam imbellem, mulieres^ quas Athenis initio belli relidas fuerat, c^tera^
ad ufum necefiaria nauibus imponentes,cunda in Salamina couexere» Prin-
ceps uero Perficas claflis explorato hofiium, inde quo fteterantloco,difceflfu,
extemplo cum omni clalle foluit in Euboeam»Ibi primum ciuitate Ifiicorum
adortus,ui capitrdepopulatis^ agris , regione uniuerlam uafiare pergit» Da
hasegeruntur^Xerxes a Thermopylis diicedes, per Phocenfium fines iter fa-
citjdextra lasua^ late per irreparabilem multitudinis inaudita impetu, uafig
tempeftatis in morem, urbes expugnationibus uaftando,agros paffim depo-^
Pulando,in predam^ omnia agedo:uicos,asdificia,&r quicquid.ubic^ magni,
fice extrudam, fpeciofe^ excultu occurriflet, eunda deniep incedijs ruina^
proterendo»Phocenles Grascoru partes iequuti,cum haud ad pugnam aduer
fus tantam uim pares haberentur,relidis oppidis, cum omni plebem inuhdC
difficultates Parnafi fefe coiecere»Xerxes deinde Dorienfiu ingreflus agros>
abftinerc ibi prgda omnes iubettnilcp eis iniurias paffusefi inferri,qu6d focio
nomine partes eius adiuuarent»Inde parte copiaru in Delphos dimill^,man-
datutiiiiceib Apollinis adyto, repofita qu^<j illic lpolient»Ipfeuerd reliquil

II exercitum

DARETIS PHRYGII

exercitam in Bceotiam traducens, eis in locis caftra ponit , Eos qui ad Q)oli' A
andum uatcm mifli fuerat, ad Palladis uicp prouida: prouedos templum, re»
pentinaqugdam,at(5 incredibilis nimboru illicuis, procella^ ucntorum it'
ruens obruit, creberrimis cu tonitru ueluti ex aethere irato fulminibus erum'
petibusHum turbine laxoru mirae magnitudinis,per imbrem inexercitu prg
cipitantcjcollifos aceruatim Perfas exanimari promifcue contigit. Quo Deo
rum immortalium exterritiportento, quam celerrima inde fuga fe omnes,
qui cladi fuperfuerant,proripiunt.Quare Delphicus uates hoc diuiilo morta
iitatem retundens occurfuja tetata impie naue quae fuac fupelle<nilis fpoliatio'
ne fefe uindicauit.Delphici uerd huius prodigrj a dtjs immortalibus editi, me
moriam polieris tradenda cenfentes, ingens trophaeum erexerunt iuxta I?al-
ladis prouidie, ubiidapparuerat,templu,in quo elogiuhoc incifum pofuere;

Me belli memorem uicfijtellem^ luperbum,

Delphi conliituunt, munera ^rata loui.

Numine qui Phoebi Medas fregere phalanges.

Aere coronatum reliituere adytum,

Xerxes uerd per Boeotios traducens, agris Thelpienfiu ua(iatis,cum in Pia
teas ucniffet,deferta^loca cultoribus cerneret, incedio cuda diruere pergit.
Nam eius incolar Ioci,ingruente belli tumultu, cum familtjs rebus^ omnibus
migrarantinPeloponnefum.Indein agros profedus Athenicnfium,depo'
pulationibus |cun(fla perfequitur. Athenas ipfas eruere ac folo *quare,tem'
pia igne delere,adoritur.Dum hxc ab Xerxe geruntur, claflis regia, direptis
Euba» rebus omnibus,in Athenienfium maritima quarc^ pariter profler'

\ nendo traqcit.Per idem tepus Corcyrei fexaginta triremibus inftrudis, tan'
toimmunes bello circa Peloponnefum uerlabantur. Hac, uti eorum fermo
fcrcbat,de caufa prohibiti , quod afcenfum male, extrema^ fuperare nequi,
rent. Vti uerd nonulli feriptores tradidere, eo potius confilio id fadum,bel'

Ii tanti momenta obferuando,ut Perfis uidoribus integrum flbi eflet aquam
terram® tribucretfin ad Grecos inclinaffet uidoriajfeieadauxilium illis illi» B
co paratos oftenderent. Vbi uerd Athenienfibus qui apud Salamina coadi
<rat,renunciatum eiret,regionem fuam igne uaftata,templum^ Palladis eru'
cum", moeror immenius rerum cuiuf^ fuarum urbis^ deformata deOde-
rio fradosadmodum deiccit animos , ianyirope defperato patrtj deinde foli
uiTeiidi tempore; nec non & reliquam palum Gracoru turbam, limilis ima-
gine periculi in maiore trepidatione couerlam,pauor ingens mualit,cum fefe
tatra Peloponnefum undicp hoftiu prope copijs obfellos cerneret.Ob quam
rem confilio omnium habito,ftatutg eft.uti inter fe duces agitarent, decerne-
rent®, quo potiffimum loco naualis pugna fortuna fibi tentanda foret.Mul
ta akaria in ea re lententia prolata.Pcloponnefijs,utpote qui faluti folum
ftia prolpedum ibant, uidebatur id poft omnia confilia tutiinmu,penitus ad
Iftfimum reuocatis uiribus omnibus,belIifummam flatui oporterc,loci illius
naturam fibi firma ad falutem eunda praftarc, nullam ibi fraudibus 8fludi'
brio fortuna patere uiam,fi Iguius aduerlari ccepillet, Vbi rem iam inmalant
adduci Ipem cerneres, licere illico laborantibus c^ericulis elabi, re^ incolu-
mi pro arbitrio in Peloponnefum,locum munitilumum at^ tutillimum,felc
recipere. Hac demum in tanta anguftia SC rerum trepidatione, rede confu-
lendifumma eK. quod fi intra ahguftiflima infulam Salaminen conftipati
alias perflare pergerent, id non fine fummo ac prope certo cladis fua pericu-
lo fieri poire,cum in certameaddudi inter pugnandu ob frequentiam multi-
tudinis loci anguftijs coardatam.nil expeditu penitus daretur; nec alteri alte-
ris, pro ut res polceret,auxilio efle ualerent.Themiftoclis uerd fententia erar,
belli fortunam apud Salamina tentandam;in anguftis enim locis hauddubic
fi: fuperioresfore.l^ibus cum paucis carinis, aduerfus multas fimulnaues

bibliothecae liber XE
- cffet confligendum, ipfas anguftias coftipatfs intra uclad,in finum qucndatn
munimento fore, atcp arcere inde multitudine ingruere conantem^ Contra
liilflhmiftauonenilpenitushabcri praefidij,uerumcerti(rima in eo loco ad
pugnam ineundam tolerandam ue incommoda 'proflari: nil ^quum pugnaii
ubus fuis cum hoftibus foremultitudine:paucitate, nepe m aperto ^quore de
prehen{am,facile,quod in primis fibi cauendum effet, tanto nauium numero
circumuentum obtrutiim^ fri poffe^H^c dC pleraqp alia m eum modum, pro
re opportune fapienterqj diflerendo , reliquos egit omnes in lententia fiiam^
Hoc Igitur communi confulto de pugna apud Salaminam gerenda decreto,
duces Graeci' propere aduerfus Perfas ad periculum dC certamen fefe compa^
rannEurybiades uero probata Themiftoclis lententia, mox populum in con
clonem uocat, ibi^ multa uane, graulappoflto^fermonepercurrens,horta
o-i turbam, accendere^ ad incumbens periculum adeundum nequlcqua per-
ginlam pauor occuparat mentes omnium, tumultuscp lalutls in dllcrimen ad
du(f}gobftruerataurcs+Q.ulppemultltudo prorliis fiblmet animis diffila, ex-
ercitus Barbarici fortitudine, nec^ animo conliftere,ne 9 ducii admonita Im-
peria^ audire fuftlnebat,red fibl qulfcp In fumma rerum trepidatione confu-
ies, ex Salamine m Peloponnefum properat tratjcere, poflpofito culufcuncp
alterius confilq propofito^Nec minorem pedeflrlbus copqs tanta ulshoftlu
terrore incuflerat, fimul internecio fortllTimorum xilrcru ad Thermopylas
facfla frangebatanlmos^Tum calamitas Athenarum ante oculos obuerlaba-
tur,plurlmum^ fpelconfternatlsademcrat.Tum Graeciae confultores perci-
pientes turbae tumultum,occupatlslam altius pauore anlmls,penltus Irreuo-
cabllem,Iflhtnumuroclaudere deliberans Adquam rem cum haud fegniter
quae neceflarla uldebacur,adue(flaeflent,mature^opus,tum Incitato omnlu
ftiidlo,tum multitudine operantium furgeresproperantlum^ munire falu-
tem ud Lacedxmonijs placult,ad quadraginta ftadla murus munltlocp Ilia
porrecfila efl^omnlsq^ adltusquamlatoa Lecheoln Cerichreosfpaclo pate-
g bat,eoleptus opere claullis^extltlsTumuItuanteuerolam In ftatlonlbus
apud Salamina clalfe, cum omnes lam prope delperatlo praecipites agere coe-
plfletjThemlftocles ubi percepit omnia mllcerl, nec duce clalfls Eurybiadem
lam ulquaaudm , nec turbatae multitudinis Im petii cohiberi pofle^conlplce-
rct^Gmul In anguftijs dC locorum difficultatibus, apud Salamlnem pluri-
mum adulcflorlam conlequendam momenti facultatis praeftarl, tale Intjt
conilam. Quendam ad Id delecSum, clam per proditionis fpeclem ad regem
ire lubesniinc{are<^, Illi, Graecis confulto fl:atutiT,naues omnes ex Salamine
inifthmum traducere, copias^ Illic cogere omnes contenderetrex alloquln
ad audita facilis fuoptelngenlo,tum maxlmepro tempore ad credendupro-
nus,ulro fidem perinde ac uera nunclantl adhibet: fumma^ ope & celeritate
prohibendum ratus,ne maritimae pedeftrlbus Graecorum coplae lungeren-
tur,Aegyptlasnauesextempl6ad obfldendos Salamlnse exitus, Megari
dis regionis properare^rellqua cladem lubet In Salamlnem contendere, Ibl^
cum hoftibus cum primum confllgere.Erant autem triremes regiae cla{Iis,uti
cx gentibus Inter fe finitimis confuetls^ lnftru(flae,ita deinceps certo ordine
. conclllataequo propter conliietudlne ad fele mutiid tuendos, auxilio prom-
ptiores haberentur Jnftruda hoc ordine clafle, cornu dextrum Phoenices te-
nuere: In finiftro Gr^cl,qul paffes Perfarum adluuabant, IqcantunTum du
CCS Ionum ulrum quendam Samium ad Grgeos clamdeftlnemlrtunt,qul cer
tlores faciat eos, quo rex confillo, quo'ue ordine res omnes properet: fe^ fi-
mul acceferl pugna cepl{Tet,a Barbaris defeduros^ Cum Itaq^ Samius Ille per
occulta Itinera clam ad Graecos peruenlflet , cuncfta^ aperuiffet , Themlfto-
clesre & confillo fibl ex fentetia fiicccdcnte laetabundus, multitudinem ad
belli fortunam accendit* Graeci nuncio Ionum reuocatls anlmls,aclnlpem

u z nouam

V

r'

i'-..

?-

t'*

t' .

\ *

>

%

2J.» DARETIS PHRYGII

noliam fublati, rerum alioquin conditione, necelfitudinc^ ad dimicanduitt, A
ucl inultos cogente, a Salamine feroci fpiritu Ibluentes, in hoftem conten^
duf 4 Aic]^ illico ab Eurybiade &rThemifi:ocle acies inftrui coepta, fmiftru cor
nu LacedcYmonijs dC Athenfenfibus datum contra Phoenice ab hofte aciem*
magna enim tum Phoenices in rebus nauticis gloria diuulgabant : tum muP
titudine nauiumttum fingulari nauigandi peritia a fuperioribus fuis aece-
pta,a(Iiduo(^ deinceps ufu aucf^a^ Aegineta^ & Megarenfes in dextro cornu
fteteremam hi pofl: Athenienies, eseteros nauigationeantecedereputabatur:
tum eos conflabat acerrime pertinaciffime^ dimicaturos, cum niiflbipeni-
tus, urgente fortuna, inter cieteros Grafcos reiiquuefletqud profugere pof'
fenr*mediam aciem reliqua Graecorum multitudo fuppleuir^ Rebus itacj hac
ratione comparatis, acie inftruda, mox enauigant,fauces^ dC exitus inter
Salaminam dC Heracleam dueflos occupant* Rex duci claffis fua? imperat, ud ^
nilcuncflatusjhoflesinuadat^lpfe loco quodam praeeminenti e regione Sala-
mine delecfio, fefe collocat, ueluti in theatro, unde belli congrefliis omnis ipe
(flare poterat* Perfe itaque , principio dum per traeflus patentes uagari nauP
gado licuit, ordines quii^ fuos feruauere,nauigta lato per maria agminepor
rigentes* Vbi uerd in anguflias cogi coeperunt, eo traeflu tantam aciem mini-
mum capiente, naues nonnullae ab ordinibus fuis exclufae, curfum cum reli^
quis haud tenere potuerant: peruerti^ ob cam caufam omniajdiTpcrgicp co^
acfla*Dux uerd ante uniuerfam aciem pr;^uecflus, ueluti regi Ipecflanti granfi»
cabundus, cum hoflibus pugnam primam conferittac flrenue pugnando ca^
dit,naue in illo congreflTu eius fupprefla. Perturbatio ingens claflem Barbari
ca coepit exagitare* Nam fublato primo duce, ad multos imperiu redierat: ac
uariapro (e quifep imperate, diftrahebat permiicebat^ agmina : nec uln a ob
cam rem progredi audetes,remis in obueria puppe adducflis,in ^quor apertu
fcrecipiunt* Athentenfes cognita Barbaroru trepidatione ac tumultu, edeita
tis remis in lioflem feruntur , alias roflris impetetes fubfodiunt, quarunda ta
bulata armamenta^ diflufllsperimpetum compagibus,auuir€rc,n6nuUis B,
remigiorumalas deterfere* Pkr^^ Barbaricae claffis triremes , latus in fuga
deteeflum, roflris impetentibus ofK retes, a multis undicp petifaejtrasfodiebaii
tur* Quo fiebat, ut cum puppem obuertere fugae hoflibus inflatibus tempus
non daretur, quam celerrime remis auerfis (e eximere periculo feflinarenr*.
Nauibus itacp Phceniceis ac Cyprijs ab Atheniell clafle fufis , in fugam^ uer
fiSjCyliciseac Pamphyliae,ncc non & Lycig, qu^e cohaerentes illis loco lietc-',
rant, principio quidem acriter pugnantes, fimulac claffis totius robur proflk
gatum fugere confpexere,ipfe quoqp pugna periculoi^ excedere properant*

In altero uerd cornu, cum acerrime pugnaretur, per aliquantum temporis an
ceps pugna fuit,Poflquam Athenienfes fugatis in continentem Phoenicibus
8^ Cyprijs, in altum ad reliquam claflem rediere,haud horum iam uim fufFer
rc ualentes Barbari , terga uertunt, multasq^ in ipfa fuga naues amittunt* Ita
profligata paflim per mare Barbaries a Grarcis,iufta acie iiicloribus, magna
cladc proflernitur*Ex eo certamine quadraginta naues in Greca clafle delide
ratae, Barbarorum fupra ducentae diflllpat^ atqj delet^jprgter eas quae cum mi
litibus integro quaecp nauigio captae fucre*Rex uerd praeter fpem ui(flus atm .
mdignans,Phoenicas,fugae principes, eos^ praecipue qui fugiendi initium fc
cerant, omnes necat: reliquis minitans, fe parem in tempus eorum meritis
poenam inuenturum* Qui rcgtjs minis perterit/, extempld in Atticam con^
tendunt: mox noefle inuertente in Afiam foluerunt* Themiflocles uerd cum
cam fibi maritimae rei uiefloriam, haud iniuria quidem, uend/care uideretur,
ad copias pedcflres, ut eius quoque expeditionis fibi gloriam compararer,
flarim confilia conuertit, altera<^ nequaquam utiqjprgdicfla inferiorem aflu
fiillaciam cominifcitur*Perterrera<flis enim Grapcis,nccaudi€ntibus:penim«

aduerius

BIBLIOTHErAE LIBER XL ^ 2ii

fii adiierfustothommum miliupedeftriade dimicare, confilmm capit qu6nam
pacflo tantas hoftium diminuat copias^Pgdagogum itacp natorum fuorujin^
ftrucSum ad regem mutit,qui nunciet illi properare Grarcos, ad pontem ap^
pellere clallemJn re tam ardua multa confultantibuSj&T uaria per conuentus
confiliaquaerentibuSjid demum eundis optimum fadu fumme^ expedies
uifum,quam celerrime foluere pontem, dudum^ aggere diffipar e. Qiio rex
nunefo perturbatus admodu,nam fadli erat(uu fupra didum eft) ad creden^
dum ingenio, pauore ingenti repente corrmicur^uereri n^nc^ permaxime, nc
occupato atep obleflTo ubicp maris tradu a Grgcis, reditus m Afiam,quam pri
mum ftatuitdum tuto liceret,reIido ibi Mardonio cum robore equitum pe^
ditum^,quoru numerus nil quadringentis milibus habebatur inferior» Hgc
a Thcmiftocle duo reperta militaris adutiacconfilia, maximum rebus Grae-^
cis,atcp uidorisctantg momentum attulere»In hunc itacp ftatu res Grajcacad^
dudae gerebatunNos uero iam, quippe qui res in Europa eo tempore gedas
fumpfimus narrandas,ad externa deinde quaedam, cum his tamen attinentia
paulo,[digrediemur» Carthaginefes namc^ principio cum Perfis cofoederati,
per idem tempus,uti didum tuit, ingentem reru bellicarum fecerant appara>
fum ad debelIandos,uti inter cos dC regem conucnerat,Grapcos,qui Siciliam
incolebant Jgitur ubi parata flbi fuere omnia, ducem belli deligunt Himilco^
nem,qui tum inter eos admirabili ingenio, rcrum^ peritia bellicarum prseda
re uid^ebatunHic accepto adito^ imperio, cum copias omnes pededres nau^
ticas^ coegidet, Carthaginem proficiicitur, exercitum pededreducens,haud
trecentis milibus pauciorem: naues longas fupra duo millia, exceptis onera"
rijs,8^hisqua:aducdigaliaportandadatutae: erant, quarum multitudo plus
tribus milibus habebatur» Dum itat^ Libyca pelagus pernauigaret, exagita"
te cladem procella, dC uentoru ui,plerarcp ex his quse ad portandos equos dC
currus paratae erant, naues amifit»Inde in Sicilia tendens,Panormi portus o.c
cupat»Tum de bello adu ede, ait: id ucrcri ft admodum, ne maris beneficio-'
g dC occurfu tempedatis,Siculi periculum deuitarcnt»Ibi^ tres dies commoraf"
tus in curando recreando^ exercitu, refedis quoq^ tantiiper rebus quas tem
pedas abdulerat,afflidauerat uc,copias aducrfusHimeram duxit itinere pjc
dedri,adnauiganteadlittusacpariter ad(equentccla(fe»Vbiad didaurbeni
uentu ed,bina cadra mumri iub€t,altera nautico, altera pededri militi oppor
tuna»Tum naues longas iubdud curat omnes, foda^ profunda S^uallolig"
neo circumcludi» Cadra pededris exercitus in urbis cofpedum adueria froa
te condituit,ea munitione a naualiuallo ad colles udj imminentes urbipro"
duda»Podrem6 parte ad occaium (pcdace,circum undicp munitionibus ob"
fefla, uedigalia omma ex onerarijs nauigtjs expauit. Rebus ita comparatis^
reliquos omnes qui ad id uidebantur expediti, cum nauigtjs in diueria da^
tim dimifitad frumentum & commeatus ex Lybia S^Sardibus conuelien"
da»Ipfe, cum robore exercitus expedito, mox urbem inuadit:agmenque
Himerenfi um primum offendens, qui extra progredi occurrebant hodi,prl
mo incurfu per uim fufum, intra moenia multa cum eorum caede compuliti.
Qua clade accepta, caeteros omnes qui in urbe conditerant, perculfos pauor
atque animi condernatio fumma trepidatione, minima^ fpe,uarie exagita-
re coepitrquod fimulac percepit Theroh Acragantinoru praefecfius, qui cum
magno fatis praefidio ad tuendam Himeram antea midus fucrat,fimul pericu
lo dubius,animis^ militu difFifus,illico Syracufas ad Gelonem nuncios mit
ti't,qui remcjuoin diferimine fit, narrent, podulentqp, quam celerrime fieri
poffet, auxilium iam flucduantibiis ferre propcret»Gelon parato atep expedi-
to iam pridem exercitu,cum defperationem Himerenfiu per nuncium acce^
pidet,nil cun(flatus,extcmpl6 cx Syracufis copias omnes cum fumma celeriV
cate educit , peditu quinquaginta millia ^ cquitu ad quinque millia: magnis®

^ u j itineribus,

Itineribus, u/g fpacio correpto, fimulac oppidanis fe oft^dit,anfmos omnium a
a terrore omnium hoftium infpem reuocauttj&prifttnam fiduciam. Caftra
^ proxima potuit moenibus urbis loco deligit, eacp uallofofla^ profudacir^
cudat, tum dimittit equites omnes ad copefeendos dC auertendos undic^ ho^
ftes:qui uagi ac difperfi per agros dC loca finitima populabundi ferebatur, pa
buli^ &C reru neceflariaru gratia cunfla infeflabani. Equitatus igitur Syracu
liuSjrepenteefflifocurfu raptus, palantibus late,nihii9 minus qudmhoftem
cxpccl-antibus Carthaginenfibus,Barbaris occurrut.aiios alibi uagantes, di-
uerfis,utquemcplibidoneceflitas9agebar,rebusmientosoccupant:rineul-
lo prorfus agminis belli^ue ordinCjdilfipatoSjUndiqj agitare pergut: tantn^
numerum quantos quifij potuit, firpra decem milha ferur, tum capta,intra^
urbem miffa.QuaeprimaGeloniscoeptamfumma laude admiratforic a-
pud omnes habita, ingentem fibiautoritatem compararunt,ac deinceps Hi-
merenfescofiVmatoanimocontemnere hoftem,ludibrioqj terrorem quffi^
fuum habere^ Poft h^ec Gelon intrepide atep fiducia conftantijiiti coeperat, ce
cera profequitiin Portas ita^p quas timore hoftiu Theron munitionibus ob-
ftruxerat,omnes per contemptum patefieri iubetsaliasqpmfuperqualcla ape-
riri, qua fibi ad emergentes occafiones patere promptiffima commoditas uP
debatur. A r(^ in rebus omnibus Gelon militari difciplina &:beHicisardbus
admodum prtefl:ans,meditariacconrukarefecum cccpft, quonam pado per
fallacias, & aftu bellico hoftes eluderet, copias^ omnes funciitus ablcpdilcn-
fnine& periculo fuoeuerteret. Quod eius coniilium, euentiis quidem fortui
j:us adiuuit.namrerum fiatudiligentiffimeperfpedo, cum naues hofiium in
^edio abfumere imprimis effetconfiliu(in eo namq^feclo, rerum demufiim-
mam omnium beili^ fortunam fibi uerti) accidit ut eodem tempore A mil-
car res de more nauticas procuraturus Neptuno magnis hoftijs peragere fa^ .
cra pararet: cum quoq^ ex agris equites nuncium queadam forte in itinere m
terceptum, adducunt ad Gelone, qui epiftolas ab Amiicare ad Seleuciosgere
bat,m quibus continebatur uti ad quem diem fcripferatjad eum fine ulla mo- g
ra equites procindos mitterent.Cum dies qua Amilcar erat lacrifi caturus ad
uentaret, id Gelon in epifiola tepus notari ratus, ex equitibus fuis per lifcras
requifitum deligit, habitu^ ad hoftiu Seleuciorum ritum amiatjiubct^ud
nodu per loca circumue( 3 iproxima,fimulacdies illucefc€rer,ad naualesho'
ftium munitiones accedantjftcp a Seieucis focqsniiflos dicant, fimulac intra
uallumfintadmiftijCumprimum obtruncareproperent Amilcarem. Mox
ad naues incendendas irrumpannCum his fimul certos dimittit fpcculatorcs,
in proxima promontoria, quibus mandai,fimulac intra fepta hoftiuini cofpe-
xerint acceptos equites, certum indicio fignum extollant. Ipfe fimul exor*
ca die exercitum admonitum facit figni de ipecula a fuis prodendi. Equites
Ua(^ fub ortu folis ad maritimas Carthaginenfiu copias, ut iuftiim fuerat, per^
uecii, ftatim intra munitiones a cuftodibus nil doli ueritis,pro focijs admitti
cur. Qui repente curfu in Amiicare facrificantem citato, inter facra deprehen
fum obtruncanttmoxexarisin naues ignerapiuntjOmnia^^ctedcatci^incen
dio complent. Eodem temporefigno afpeculaforibus dato,GcIon uiierac
ad obieruanda occafionem intetus, inftrucfta iam ad id tempus uniueria acie,
quam citatiftimo agmine poreft,ad Carthaginenfium caftra contendit. Plioe^
nicum duces ubi ueniread fe hoftes confpexiftent , illico armacxped/anr,ac
caftris efflifijContra occurrere properat, fign/s^ collatis, pugnam fcrociftimc
inire parant, tubis utruncp fignum dimicandirefonantibuSjfua quifquclain
hoftem ftringerCjUir uirum inuadere, clamore uiciftim fublatOjinraqsakerno
impetu contendere acies,uocismagnitudineaduerros deterrerc.Iam magna
ubicj clades edebat,certamen^ anceps utracpacicm,nunc huc nunc illuc fiu^

cftuantem urgebat. Cum repente flamma in naues late correpta, aiq? in airum

- muka

BIBLIOTHECAE LIBER XL

A multa ca fumi nebula erumpes, omniu oculos a pugna ad fdqtrod efletmali
incerticp periculi immines couertit, T urbatis noua re inter certadu hoftibus,
mox alius ate^p inde alius attulerat nuncius, Amiicare ca^fum, naues incenfas
alte uocc clamitas* uirutj audientibus animos Grgeis addebat, fpem^ uido^
ri;^ iam certa fignificabac laetis clamoribustinde audacius atq^ atrocius Barba
ros urgere Carihaginefes. Fradis animis uidoria acre derperata,uertunt in
fugam*Grgci fugietes inre(fiatur,atq^ imperatoris ediefio, ne quis uiuus cape-
retur, foeda acmiferabilis palantiu cardes edebatur: nec antea caedendi finis fa
dus, centu fiC quinquaginta milia ca?ia concidident* Reliqua multitudoin
locum quenda natura munitu feie recipiens, primum conuerfi confertis anF
mis accollcdo perdeiperationerobore,acritcr hoftiinfedantirefifieretmox
ubi loco arido fe deprehenfos percipiunt, urgente fiti,dedere fe uidoribus co
guntur* Gelon itaq^ clariffima pugna uidor,cij bellicae rei peritia at cp aftu co
Iccutus id crederetur , magnis ubicp in coelu laudibus extollebatur, iumma^
habebaturautoritatenonapud Siculos tantum, uerum qiiocunqjreitam prg
clarf fama pcrucncrar* nullum namcjp ducem memoria proditu eifiante eum
unqua tam callido atc^infucto remgeffifle, necp in una acietantu hominum
numeru cccidiflc,tantumc]^ eadem item captum. Quapropter nonnulli icri^
ptores bacilli pugna! haud impare exifl:imarunr,quaeaGr^cis eftadPiateas
d ecertata, Gelonis^ fallaciam confilijsThcmiftoclis minime pofihabedam*.
Tum laudis principatum propter utrorumcp uirtutis claritatem, partim iftis,
partim illis, pro fuoquifcpftudio tribuere cScendunt^Nam curn Graecorum
Siculorumcp pariter ante initam pugnam, Barbarica utrinc^hcfiium acies fo
lamulticudineperterruiflet,acpenefregilIetanimos,primaaSicuiis certami-
na tentata , prima^ ex Sicilia in Graeciam diuulgata Gelonis uicloria : ipem
fimul Graecis fidirciamcp iam prope relapram,ad prilca! uir tutis audaciam re^
tiocauit. V triufcp praeterea exercitus imperarores,difpari longe fortuna iacla
tijhaiiddubium reiutriufq^gefta! diTcrimen uidentur pr^ebuifle ♦ nam Xer^
B xcm confiat cum multis milibus Gr^cia fugatum potius quam uidum ex^
ccflTifie^Carthagincnfiumuerd duces modo caefos^, uerum iuftaaciecollatis
1 jgnis,pugnando a Siculis ita profligatos ordines; deletas^ copias omnes, ut
ne nuncius quidem cladis(ut ita dixerini)tant$ multitudinis fuperfueritJm'
peratores item ambos omnium in Gr^cia clarifi/mos, Paufaniam atq^ The^
niiftoclem,malepoftea geftaacceptos:alteru ob ambitione nimiam proditio
niscp infimulatione necatu a fuis ciuibustalteru extra Gra!C!a penitus eicefiu,
& ad Xerxem inimiciffimu tandem confugere,^ apud eum exiilem uita de
gere coaefiu* G elone contra, parta uicfioria,aflriduis,clarioribuscp indies mu^
neribus ac meritis, a Syracufano populo ornatum,in regno confenuifie, ma^
gna^ in omnium admiratione habitu mortem obijircratcp adeo gratia apud
ciues fuos memoriaq? ualuifle,ut tribus deinceps per fucceflionem ducibus,
perinde ac hereditario iure confiitutis, ex ea familia imperium ciuitatis conti
nuatum fuerir.De his itacp iam fatis, Nec enim hi quibus per m>tutem,&!’ res
praeclare geftas haud dubium gloriae nomen partum uidetur, fuerant apud
iios meritis laudibus fraudandi. Deinceps uero ad cotinuanda iuperioribus
narrationem reuocabimur, Eode nancp die compertum eft a Gelone debef
latos hoftes,&f in Thermopyli Lgonidam cum ibeqs dimicado,tntra Xerxis
cafiraoccubuifletuclufiquoddamdeinduftr/anumeid curaflet, clarilTima^
hincui(fJoriam,ill!ncgloriofiffimam mortem eode tempore, pari momento
rerum, pariep uirtutis exemplo fiibtjci, ambiguo praeferenda! laud/s iudicio
conftituifler,Confccfioad Himera pr^lio, lo, naues longae ex omni numero
incendiu euafcre,Quas Amilcar ad exercitus commoda, rerum cp neceflaria
ru ufum deduci fecerat: quae dum pugnaret,acies omniafe igne rapi uideren^
fur,&r iam uel caefi, uel capti foret fere omnes, remis periculo fubtraclae funt:
Cucp ex profligata acic multi ad eas cofugerer, quantu quarq^ nurneru capere

u 4 poterat

D 1 O D O R I S I C V L I

poterat fugicmmm,rcplctjc uiris,in patriam reuchebantur.Has medio m emr 4 ^
fu tempeftas atrox irruens, dffcuflitjatt^ haufic omnes^cx quo naufragio pau-»
d admodum parua quadam frapha erepti tempeftau, Carthaginem peruc*»
huntur: duibus fuis affatu breuimmo nundant, copias quae in Siciliam traie^
cerant,funditus periffe omnes^ Carthaginenfes uero tanta tam^inexpecf^ata
ftrage obruti,repcnte confternatisaded atep attonitis trepidare animis, cireS
omnia (uipedare,nil tutum firmum^ haberc,ut in fingulas nodes ad cufto^
diam urbis circa mceniauigiliasagerent,tanquam (ibi id compertu e(l€t>Ge'
Ionem illico cum omnibus copijs Carthaginem traieduru* Tum tota paflim
duitas propter occiibrum multitudinem ludu publico ibrdidataeftjnicrebat
comploratio qu^ famiiiaru paflim exaudiri,refonarc aedes fletibus, lamen-
tis^ aiiieris,amiflosquiicpfuos complorare, alij fratrum,alij Aliorum deflde
rio impacate lugcre,pueri parentibus orbati eunda miiericordia replere, ca-
lamitatem iblitudinem^ fuam deplorantes,fruflra milerabili uoce genitores
quiicp faos ex morte uocarc, auxilio feie deftitutos omni,fletu incxpleto,ulii-
latuc^fortunam ipiam cladem^ urbis exaiperareXarthaginenfes itat^ uenti
ne Gelon expedita profedionc acceleras,Libyam occuparet ,ftatim legatos
ad eum mittut,uiros qui in magiftratu eflent, potentiflimos quofe^, qui mid
gando uidorem,cumeo de rerum fumma agerent, coniultarcntcp quid ad
rem iuam conduceret^Gelon parta uidoria,equites qui Amilcarem oppref-
Ierant,magnis exornat donis,rcliquis^ quorum egregia ac fortia fada exta-
bant,unicuicp pro merins praemia ampla large diflribuit^Ledis ipoltj s , quae-
cunque ipeciofa pr^flanti^ forma reperta fuerint, fcccrni,icruaricpfcorium
mandat,fl:atuens ipia Syracuianis templis ornameto difponere: refiduorum
partem Himerae diftributa,praeftantiflimis quibufrp templis reliquit. Quod
deinde reliquum fuit, una cum captiuorum turba, computatu mmiiitumfo-
Ciorum capita diuifit, pro cuiuicp ordine militiae.8^ exercitus numero diftri-
buendi ratione duda.Ciuitatesautem cos quos fibi fors dederat pro icruis
habuere,publica^ per eos opera & labores excrcebat:quoru maxima Aera- ^
gantinis multitudo cum obtigiflet, urbem,agros^ fuos eorum opera excol u
cre.tantusnamcj numerus eis captiuorum eraf,utplaericp inter eos priuatf,
quingentos in uinculis haberet . Cuius tantae multitudinis cauiam praebuere
tum milites Acragantini,qui ex bello in patriam cum captiuorum ibrtcfua
redireuum quod inclinata iam adc,multi Barbari in loca mediterranea, ma-
xime^ intra Acragantinorum fines confugcrant.Quibus omnibus uiuis ca
ptis, Acragantina urbs repleta cfi::quorum magnus numerus in publicum re
latus efl: ^ dfT ad lapides excidendos addi<flus ♦ Ex quibus non deorum modo
maxima extruxere tepla,uerum cloacas, ad educendas ex urbe aquas, (pc-
<frabilis (Irucflur^ ac miri artifici) dcfodere,quan^ pro fumptus modo quis id
contemnendam duceret. His uero extruendis operibus praefe<Sus fuit quidi
iiir,nomtncPhoeax,quipropter ftrucflurae 8^ ^difici) excellentiam id confecit
tus efl:,ut clojicas illas Phoeacas cognominarent.Conftruxerc item Acragan
tini magnis impenfisnatatoriam feptem (ladia circumuecflam, uiginti cubi-
tos profundamJn quam cum fluuiales aquae riuuli^ fontium elicerent, tum
pabulo loci, tum aquarum temperameto gigni ate^ ali pifces primum coepti:
pofl:,per tempus mirum in modum aucfli, pifeinam eam feerc , qua: non ad
ufum iblum iatis,uerumetiam ad ddidas piices fuppeteret. cignorum quo(p
phalanges ineam deuolantcs,ibi^uerfate,confpedupulchrum atep amoe-
num locum reddebant: tandem curfu temporum diu neglecfia coputruit,col
lapfa^efl. Agrum praeterea totu, innata praeftante ubertate , uitibus paflim
confitum,omnigeniscprefertumarboribus ipariere, ita utplurimuindcfru*'
<Sus uediigaliucpdemecerent.GclondimiflIs ibctjs,ciues iiios Syracuiasinfc

des patrias reduxit: ob lingularem^ clementia & comitatem no ciuibusmo

do fuis

B I B L I O T H E C i\n LIBER XI
A do fuiVdiarifrirnuSjUerum apud omnes Sidliae populos m fumniaffatautor
tate ec gratiajCu tantu eius durtu captiuoru fe numeru habere cerneret, ut unt
ucrfa prope Libya uideret intra ea iniiila capta teneri ♦ Vbi ea gefta ciuitatesi
circu pcepere, qiiaccucp partes aduerfts tutatae fueraf,legatos illico ad eu mit'
tut,qui detre^atihacfienus ab fe impcrij uenia petat, polliceantq^ ie deinceps
qiiicquid imperatu fuerit, paratos obfequijlle feomnib^facileo^ comeprae^
bes, oblitus^ iniuriae,focietate cu eis iunxit,acreb^ fecudis adeo moderate ac
humane no in eos modo ufus efl, uerumetia Carthaginefcsj olim ta infenfos
accerrimos^ hoftes.Nam cum eoru legati ad Ce ueniiset,oraretcpmuItis cum
lachrymis,utidemeritisfuisiniuriae^ignofcerct,acmemini(Ie uelletreruhu
manar u,pace ea conditione coceffic,ut pecunia co bello confum pta Siculis re
ftitueref,ad duo millia argenntalenta:duasinfuper imperat nauesfibiinftru^
(flas mitti, quas in pacis copofitsc teftimoniu cef t u pignus federu ftatui

quii eflTer.Carthaginefes falutercrufuaru in tanta hoftis uicfloria prarter fpem
imperrafa,nildepofl:ulata pecunia detrecfiacJnfuper corona auream Dama^
ratg Gelonis coiugi fpondent adiecfluros: qua? ab illis rcquifita, magno ad pa
cem impetranda patrocinio apud coniuge fuiL cetum ^ auri talecis coronam
Cibi effingi depofcit, obtinuit^, ^d ab eius nomine Darnarctanum aurum ap
pellatu eu^ conflabat aut hoc dece Atticis drachmis.ide a Siculis ob quinqua^
giata,quibus pedebat, pondo dicflu efl libra. Gelon iracp prudeter ad xquum
& bonu eunda comodo^ adminiflrando,modeflia quada flngularijcleniefi
tiq3 natura,gratia fibi omniu conciliabat.maximo nac^ Audio nitebat,etiaTin
gulos quofl^priuatafibimunificdia deuindiflimos habere, quo uel publica
autoritate, uel priuata gratia per officium altitudinis la fibi meritis obnoxiu
quam maximas cogeret copias: moxep uti in animo erat Graecis fe coniunge
ret cotra Perfas^Cum^ iam cuda ad id haberet exp€dita,naues(^ proandus
copqs coflenderc pararet,quida ex Corintho naue aduedi nunciat ei,hauali
pugna collatis fignis coferta, Graecos apud Salamina uicifle Barbaricas uires
B mari penitus deletas, omnia hofli in fuga €fl”e:Xerxe cu parte copiaru, ea cla^
de accepta, diffifum coeptis,Europa exceffiffet quo audito uoti copos,mox ab
incepto deflitic.militunihilominus officiu proptos(^ad parendu animos ex^
cipere aliqua gratia, cofirmarc^ fludes, comitia edicit, mandas omnib^uti ed
armati ueniat Jpfe uerd no fblu armis nudo corpore, ueruabfc^ tunica interi
orijfolo tedus pallio, prodit in concione:tum uita ibi fua explicare omne,fin
gulas^res coepit a fegeflas erga Syracufios accurata ratioe,caufis unicuicp ad
ied:is,aeclarare* Cum^ fingula qu^cj nutu fignis^ apertis tota c5cio copro^
baretjmiraref^admodC qd nudu corpus armatis obtuliffet, ut ficui libuiflet
eius interficiedi tam idonea facultas prgberet, tantu a tyranidis fufpicione ab
fuitjtam^ indignus que tyrani loco iraeg infedarcf uifus, ut fublata in unum
mox omnes uoce,l^ris clamorib^ benefadore quiicg fuu, liberatore patrij fo^
reru unicu falutarett Cocione dimifla,rebuscg pro re copofitis,indedi
fcedu Gelon ; Mox^ ad extruenda Cereri Proferpinac tepla ex manubijs
hofliujfpoltjs^fummo ornatu,mgetiimpenfa magnificdia miro^ artifiao
cura negociu^ omne deinceps couertit:fimul^ tripode iexdecim auritalcn
tis edudujin Delphos mittit, que Apollini in teplo dedicat, pro gratia numi-
nis & beng geft^ rei habcda,et in poflerQ cociliada^Pofl h^c in Aethna quotg
Cereri tempiu noua luna edificare ingredit,qcf extremo fato interpellatus rc
Iiquitim[:)erfedij»EodcteporeclaruitinterLyricos,poetaPindarus,Hjecita
que ferme fiint, qux digna memoratu eo anno gefta fuere, praefedo Athenis
y^^antippo^ R-omanicofiiiesdelegere Q.Fabiu Syluanu,& Seruiu CorneliiJ
T ricefim u, Eode tepore reliqui^ claffis Perfice, qu^ ex pr^lio apud Salamina
gefto prgfijgerat, circa Cymen uerfabat.Exceptis Phoenicibus, qui, i^ti didii
efl , rcgtjs minis fe fubripuerant ,ib!cp hybernis adis, ubi reflas fpirarc ccepit,
Samu uerfus Ionia euitata nauigat,q fupra quadringetae naues coiicdf funr*

DIODORI S ICVLI ^

Qux qmdcmionas lam uelud a feahenatos^&inclinatism aduerfas partes
animis, obferuando urbes uuabant,quaru fidem fufpedam habebatjn Grx
cia uero poft rem apud Salamina bello nauali' profpcre geftam^cum Adieni^
cnfo eius uidorix haud obfcuriaudores haberentur, atep ob eam rem elatis
ani'mis,nulliiam dubium efl[et,eos deinceps Lacedgmonrjs rerum naualium
haud {ponte conceflfuros prmcipatumnd Lacedaemoni) praecauentes, fum"
ma ope nitebatur fuperbiam Athemenfium deprimere, & exrenuare gloria,
Quarccumiudiaumdehisqui caeteris fortius acprcecIariuspugnairenr,pro
pofitu effet per Gr^cia:&: fuffragia, quibus plurimu ualebanr, obtinere inter
iudiaa,primas eius uicloriae partes urbi: Aeginitaru decerni inter uiros Am
ni^ ciui Athenienfi,germano Aefchyli poet^, palma fortitudinis dari: quod
cum triremis unius effet praefeflus,certamen iniffet primus,Per{arum(^ pria
mam nauem,qua claflis pr^fedus totius uehebatur, impetu fado , magna ul
pugnando difcuffifletipfejhoftiu pracfecflo in ea interempto, Athenienfibus
ob id uirtutem gefta^ fua haud merito loco habita,grauiter ferentibus. Lacc
daemoni) ueriti,neeiusindignationereicommotusThemiftocles,confihum
aliquod ad iierfumfereliquos^ Graecos machinaretur: cogeminatis eum do'
nispr^ omnibus qui fortiter feciffent, ornatum cociliant.qu^ quod minime
fuerant aThemiftoc!erecu{ata,populus indignatus, eum magiftratu abdi-
cat4in cuius locum Xanthippus A mphronis dux citatus^Diuulgata iam paf"
fim Athenienfium a reliquis Graecis feceffione, legati fimul a PerficisGr^-
ciscp mittuntur Athenas,Perfae,duci Athenienfium exponunt,Mardonium
ducem Athenienfibus polliceri, fi partes Perficas (equi uelint, agrum , quo-
cunt^ Graeciae loco delegerint, fe daturum. Tum moenia,fimuIac templa re-
ftauraturum,ciuitatem(^ permiflurum liberam fuis legibus inftitutis^ utu
. Lacedaemoniorum legati contra multa commemorando, demum hortari,nc
prifeam prudentiam fiiam uanis pollicitis pellici finerenf,rerum^ momen-
ta fuarum temere fidei Barbaricae credere uelleht, fed retinere potius ac tueri
pergant antiquam cum Graecis cognatis finitimis^ eodem coelo, eifdem mo^
ribus confuetis focietatem,amicitiam^.Barbaris ita ab Athenienfi fenatu re
fponfumjnullutam felicem Perfis effeagru,nullam tantam auri quantitatem
offerri pofle,quaad Graecos deferedos prodedosi^ impellere ualerec Atheni-
enfium animos. Lacedaemonios hortantur, ne quam principio fulcepiflent
Graecia cura m,defenfionem^, deinceps relinquere, ac potius eo quo egre-
gie coepta animo, eam gerere ac profequiftuderennfe pro rerum fuarum fum
manuncpoftulare, uti quam celerrimecum omnibus copijsin agrum Atti-
cum traijciant: certis compertum fignis habere, Mardonium, ubi renitentes
fibi Athenienfes acceperit, illico exercitum Athenas contradudlurum.quod
haud fecus ac rati funt,accidit.Nam Mardonius in Boeotia cum copijs in fta-
tionepofitus, primo duitates in Peloponnefo addefedionem {bllicitando^,
tentauit pecunijs optimatum omnium ac principum animos. Poltearefpon
ib Athenienfium audito,grauiter commotus, copias omneis in Atticuma-
grum inducit. Nam praeter eos quos a Xerxe acceperat, magnam infuper c 5
ciueratipfe multitudine ex Thracia, Macedonia,rcIiquis^focijsgentibus,
ad ducenta armatorumillia.Cumitaqptanm inie irrumpere exercitu cerne-
m Athenienfes, mittut tabellarios auxiliu a Lacedaemonijs imploratu. Cu^
id differret,irruentibus in Atticum agru Barbaris,redefperata,rurfus Athc
nienfes correptis liberis coniugibus, caeterisqa rebus, qu^ celeriter efferri

poterant,innaues,relicfiapatria,c6portantomnia:rurfuscpin Salamina con-
fugiut. Mardonius uer6,infen{aat(^impacataineosfuresira,diripit,uanat9
regione uniuer{am:mox ad urbe conuerfo impetu, monumm,^des,tepla,et
quicquid primo excidio fuperfuerat, nulli rei parcendo, cuda prorfus fubuer
tit. Interea duMardonius Athenasagmine furdicotcnderef,cofeffuhabito
4 + cultoribus^

B I B L I O T H E C AE LIBER Xt ^ ^ »30

A cult;oribus,confultonbus Grgcijc mTum eff^accerfitis coa(ftis^ fecum Athe^
menfibus, una^ cu omnibus copijs in Plateas cotendere, ibi^ pro libertate
belli fortunam experiendam, ubi extremum periclitari commodiffimum efe
fet:dijs uota publice nominanda, fi uicerint,eade die uicfiorig ad numinis gra^
tiam propiti] omnem Graeciam libertate fruituram, certameilcp liberum,Iu^
dos^ libertatis in Plateis edituros.Cumitai^ in Iftbmo ea decretae rei condi-
tione adducfli ftetiffent omnes, conuentum^ inter eosefletjftaiuunt in ea
ftatione multitudinem iam coacflam iureiurado,ad profequendu bellum adi-
gere, & religione compefeere,eo potiflimum confilio, uti cunfloru in unum
coirent,conftiparc,nturcpanimi:tum ea adacfli religionis neceflitudine, uelu^
tifecuraiamhumanarurerummente,gcnerofius audacius^ pericula quaccp
fubirentjuflurandi uero forma exprefla erat, qua unumquenque nominare
necefle erat , fe non grauiori diferimine habiturum, cariorf ue loco uitam ^
libertatem pefurum:duces deinde fuos,necp dum uiuerent un^,necp in mor
tis neceffitudine pofitos deferturum: tum foctjs in pugna cgflsjfepulchru pro
uiribus paraturu. Sin bello Barbarico ui(flor cuafiffet, nullam in eo periclita-
tam urbem euer furum, nullam eueriam refetflurum : templa^
quacuncp ut diruta , nufqua ulla rcftauraturum:ied eas ruinas pro monumen
tis Barbaricsefuperbiacfuroris(^impijffimi,pofteris feliefiurum ♦ lurciurado
demum eis uerbis ada(fiamultitudine,[perCitherone in Boeotiam tratjciunt;
tum in planitiem prouedi, ad radices eius iuxta fluenta caftra ponunto Dux
erat Athenienfium Arifl:ides,fedapudPauianiam Lacedaemonium fumma
imperrjueriabatur, quitum Leonidae pueri tutor erat. Mardonius fimulac
hoftium copias comperitin Boeotia tendere,educSo Thebis exercitu,ad Afo
pum fluuium propcrat,ibi^ caftra munit foda profunda , uallocp ligneo cir-
cumducflatCaeterum Graecorum eratnumerus centumillium. Barbarorum
ad quingenta millia homiiiu^ Tum^ Pcrik,nodu effliia per campum acie,ci
tatocuriuccrtamcaadoriuntur: praemiffb^ad caftra Graeca equitatu, dum
jB furiofo agmine procurfarent, multa ui irruptionem tentantes , huc impetunt
Athenienfes primi excipiunt, uti erant ante alios exdta 5C uigili foUicitudinc
procincfti.Concurrentibus deinde alijs,grauis atrox^ pugna comittit*T um
reliqui Graeci quofeunep Barbaros contra inftrucfios, ut fuo quifep loco cor-
nu^ pugnando fteterat,tandem in fugam ucrtut.SoIos Megarenfes,quibus
aduerfus equitum pracfecftum, robur^ Perfici equitatus cer came obuenerat,
urgebat admodum pugnae molesmec tamen adeo obnixos agebant in peri-
cula & laborem animos, ut quifqua loco cederet. Cgter um in re ardua nucios
ad Athenienfes 5C Lacedaemonios mittunt,uti quam celerrime laborantibus
aciei iam nutanti fucurrant.Quo audito, Ariftides deledos guoicp Athenien
fium,qui circa eum ftipati pugnabant, illico Megarenfibus occurrere , auxi-
lium^ ferre iubet.Hi collccftis armis, citato curfu in Barbaros feruntur: trepi
dantemcp Megarenfium aciem periculo incumbenti liberantjbi^.cgib equi
tum Perfarum duce, magna^ eorum deleta multitudine, reliquos in fu-
gam uertunt.Ita Graecis hoc primum pugnae certamen felix,ueluti per omen
quoddam fiduciam fimul atep initiu reliquae uitftoriae obtinendae attulit.Poft
haec relidla planitie,caftra in locum munitiore,fitu^ ad uitfloriam magis ido-
neo mutant.Nam i dextris excelfo claudebantur praerupto^ colle,flniftrani
fluuius Afopus praeterlabens cingebat: medio inter haec campo iatis natura
munito ftationeni copias^ locant. Situ locorum circum omnia tuta praefta-
bantur, Graecis itaque fi ngula quaec^ confilio prudentiacp maturantibus,m 2 i
ximum ad affequendam uidoriam inter caetera momentum locorum angu-
ftiaecotulere. Nam per angufta producere ordines,expcdire 9 aciem cum ho
ftibus minime liceret,nec magnas fimul copias breuis tradlus admicteret,mul
ta milia nequicqua belli munere uacarc oportebat» Ea itacj loci munitione^

opportunL

a4o DIODORI SiCVtI

opportunitate frctf,Paufanias dC Ariftidcs expediri iubet, copias educunt, ac %
pro (lationis comodo acie inftru(fla in hoftes procedut, Mardonius eiTd^ an-
guftijs compulfus confertam inftruere phalangem, quam commode ualet or
dincs in acie difponit^T um clamore, Barbarico more,fublato fertur in Grx'
cos,Sequebatur,circumnftebat^ inuadentem,ad corporis defenOonem dele
<fliflimaiuuentus« agmine ftipato Laced^moniosuticontrainftrucli fteterat
adoritur, ibiq^ (irenuepugnando,magnam Gr georum tlr age fecinRefiftcntt
bus intrepide ferociter^ Lacedaemonijs, nec ufquam periculum declinanti-'
bus,pa(rim cadebat Barbari: donec Mardonius cumTortiffima fecum manu
in bello conftitmfuftinuereBarbari contente certaminis molem*Ca?terum fi
mulae cecidifle Mardonium fortiter pugnantem diuulgatam eil, eledlosq^ fc
cum omnes partim cacros,alios uulncribus cofecflos, fracflis animis in fugam
uertuntur^Quos cum Graeci palantes infe(flarentur,pars intra uallum conv
pulfi,ex reliqua multitudine Gr^ci qui cu Mardoni militauerant,intraThe
barum moenia ic recepere, reliquos adquadraginfl millia <;ogens Artaba^
2 us,uir inter Perfas praeclarus uirtute,audacia^ precipua,in alteram partem
furtim fubfugiendo duxit, ac confeftim diicedens inde, breaibus itineribus
in Phocidas proficiicitur^ Exercitu Barba roru eo modo profligato, atep in di
ueria per fugam difl?pato,Gra!ci pariter quacunc^ fugientem uident hoftem
diuiOs in partes totidem coptjs infecfiari properat* Atheniefium, Plateenfiu,
ac fimulTheipienfiumacies,€os qui Thebas profugerantjperfequuntunCo
rinthtj, Sicyonij, Phliaftjcp,nonuili praeterea alij eas premebant copias, quae
cum Artabazo fugiebant*Lacedemontj cum reliquo exercitu uallum & mu
nitiones adoriuntur, raptiqp ad omnia flmul loca impellere obfifientes Bar-'
baros,atc^ irrumpere conantur*Thebani ad fe fugientes intra mcsnfa accipi"
unt, recreant^ttum diredlaacieinfecffatibus Athenienfibus irc obuiampio
perat^Certamen fub moenibus atrox comittitur: Thebanis llrenue pugnaiv
tibuSjhaud pauci ex utracp acie cadunt* Caeterum ab A thenienflbus tande iu>
perati,intra urbem compelluntur* Deinde Athenienfes ad aciem Lacedaemo
niorum reuern,fimul cum illis, eos qui intra caftra fe tuebantur Perfas, expu'
gnat* Vbi cum acerrime pugnaretur utrincp, Barbaris ex loco munito peten
ti^us hofl:em,Graccis uallo munitionibus^ per iniquos acceflus fubeutibus,
multiperire incautius uicfloriae (ludio pugnantes, nec parua multitudo telis
transfigi,nihilo tamen iecius dimicando utrique obnixe perfifl:ere,hi laudis,
illiialutis quoad ualeant, retinendae gratia mortem intrepide oppetere* Po-"
ftremd ne^ uallum ( quanquam muniti(nmam)neque Barbarorum manus
ftrenuerefiflenSjGraecorum impetu uim^ fufterre ualuit,fed undi<^ ex pro"
pugnatulis puKi cedere,munmonescp impulfli hoftium deferere coaifli (unt,
certabant enim inter fe duces Graecorum aemulatione laudis : Lacedeemontj
atep Athenienfes fuperioribus quifep uicflorqs, &r rebus profpere geftis elati,
necnon uircute quirq3 fua cofifl* Captis tandem ui ca(lris,re iam deiperata
ac prope extrema,Barbari orare, uti inVlis captis^ tantummodo uiuerelice^
ret:nil eius ab infenfo hofle mireris,re nihilominus adhuc dubia, efl impetra-
tum*Nam dux Graecorum Pauianias, comperta hoftium multitudine, cum
fe uinci numero cerneret,uerebatur,ne per mifericordia parcendo, fibi quip^
piam aduerfi pararetur* V nde edicflo propofito,ne unus qmfpiam caperetur,
incredibilis breui tempore,niI prorfus in dcfperatione reOftetium ftrages edi
taefttuix^ tandem caelis iam ad centum millia, a caede ceffatum* Hoc euentu
pugnae potiti Graeci,ad fuos qui in acie ceciderat ad decem milia,fepel(endos
fi:udiaconLiertunt*Tam ipoliahoftiumincapita militum diflributa:mox^e
his qui fortiter & preclare fedffent, ratio iudiciumcghabituni* Acdcccrnetc
Charitide,mter ciuitates Spartae, inter uiros Paufaniae uiro
uirtutis honos eft declaratus. Artabazus coadis ex fuga ad quadraginta^^'

. . B I B L I O T H E C AE LIBER X L . ^ ..

^ lia Perfis^per Phocida &: Macedoniam profc(f}us,cxploranffimo inccflir^cau
dffimaq) uia proficifcebaturtmaximts tame itineribus accelerans/aluos^ &!
incolumes eos omnes in AflamperduxinGrarci ucro decima fpoiioruni de^
lecfla , aureum tripodem inde conficiunt: atcp iri Delphonmiffum dedicant,
in quo hoc elogium incidi fecerant: ,

' Hanctibi dant Graiae tutores Phoebefalutis^

Seruitium genti qui repulere fuae^

Infer ip fere rurfus Lacedgmonij,qui inThermopylis ceciderant, commii>
hi titulo hoc:

Millibus hi contra pugnarunt Marte ducenis^

Ex Peloponnefo millia bina duot

Priuatim uero ipfis hocinfcriptum:Hofpes nucia Laccdaemontjsifficnos
lacere,decretisducibus(^ fuis obfecutos. Ab Athenienfi quo(^ populo fepul
chra eorum qui bello Pcrfico ceciderant, ornata iiinn actum primum fune>
brcsludi,&:certameninftitutumad fepulturam, fieri^ coeptum^ Lex^eti'
amlata,uti rhetores pr^cipui laudes eorum edocendas, & gefta Commem o-
' randa fufciperent,qui publica fepultura donati effennHis peraclis,Paufanias
imperator recreato excrcitu,curafis^ corporibus, cotra Thebas caftra tedir,
autoresq; prioris focietatis depofeit omnes adfupplicium* Thebanismultitu
dine fimul hoftium uirtute^ perterritis acconfternatis, ipfi autores defed io-'
nis pr^cipui, haud quicquam retinentes, deduntur. Quos omnes Paufanias
fupplicio aflre(flos,necaLEode quocp die quo pugnatu eft ad Plateas, in Ionia
graui cum Perfis certamine a Graecis conflicfiii eft. Quod deicripturi,ab ipib
rurfus initio rem ordiedam duximus* Leotychidas igitur Lacedgmonius,et
Xantippus Athenienfis,exercitus naiiaIisduces,poft pr^liuad Salamina cer
tatum,claftem apud Aeginam contrahunt:ibi^ aliquot comorati dies,in De
Ium nauigant cum ducetis quinquaginta triremibus.Cum^illic in ftationc
nianerentjlegatia Samtjs ueniunt, orantes,uti Graecos qui Afiam incolunt,
g imperio Barbarico oppre{ros,in libertatem uendicare uelint, conceffu prima
tum cum ducibus coado.Legatis Sami auditis,una omnium (entenda decre
tum eft,ad hberadas,ut poftulabatur, ciuitates proficifcuftatim^ ex Delo fol
uunt.Duces Perficae claffls apud Samum cum nauibus ftantes, comperta na^
uium Graecarum aduerfum fe omnium nauigadone,Samo claffem omneab^
ducunt: indein Micalcm lonix recepti,nauigia omnia fubducunt.Cum^ ea
confpicerent ad pugnam haud prorfus parata, uallo(^ &r profunda fofla cir^
cunducfta locum muniunt, nihilo fegnius interim ex SardibusSC finitimis
undicp populis copias pedeftres comifere*Coa<fius^ inde exercitus militum
ad cetum milia * rerum fimul omnium ad bellum facultatem fibi comparant,
rati quamprimum lonas adhoftem defe(fturos.Leotychidasuerd,inftrucfta
clafle ue(fius,nauem ad Barbaros,qui apud Micalem coacfti manebat, prgmit
tit: praeconem^ in ea imponit, quiuocis amplitudine tono^ proclamadi ex^
creitum omnem Gr^cum fuperabat*huicmandat,uti littoribus hoftiumad-
nauigans,iuxta,quanta poffit uoce,ut hoftes audiant, intonet: Ad Plateas de^
bellatum effcjPerfas ibi profligatos,ftratamcp prorfus aciem, Grecorum pote
ftateper uicftoriam teneri omnia: Deletis ita funditus hoftium coptjs,iamad^
uericare Grgcam iuuentutem inftrucfta acie,nec abefle procul ad reparandam
Graecis in Afia ciuitatibus libertatem.Id a Lebtychida & collegis confilio cal
lido, bellic^cp artis fraud^ memorabili tentatu: ratis, Gr^cos omneis,qui cu
Perfis haud fponte militabant,ea uoce audita,ueluti cotigit,illico defeduros,
magno^ tumultu Perfarum caftra turbatum iri* Nam praecone nauibus fub
du<flis hoftiu obnauigante , ac magna uoce qug iuffus fuerat extollente, Per-
(as repente perculfos , pauor inges fimul & fuipicio penitus perturbauir,nec
Graecis deinceps amplius fidere* At uerd Graeci qui cum Perfis iiiftadoner:

X eranti

«4» DIODORI SlCVLl

crant,conaenfant iindi(^,fimul^ confpirant omncstLcotychidc® collegae^ 4
exploratis lociSjComparato exerdtu, copias exponunuPoltera die cum arma
cxpedirent^itiftrueretur^ acies, rumor coepit repente increbrefeere, Perfas a
Graecis ad Plateas profligatos^ Quo perciti Leotychidas collegae aduoca

condoncjmilitcs ad pugnam accendunt, atep inter mulca alia ad concitaii'
dos ordines,adducl^am uidoriam ad Plateas lacto clamore proponunt, cuius
I^ritia fpe^ elatis animis maiorem fore pugnaturis militibus audaciam pro^
fpiciebant.Mirum iane atque incredibile admodum, res incertis omnibus
uentu comprobata ♦ Nam compertum efl:,utrafque eadem die acies inflru-
cflas,S^ ad Plateas, ad Micalem conflixiffe : quare conflat Lcotychidf ,m&
lites nulla uiefloriae illius re proue(flos,fedfola fpe ac rumore erceflostfuis ue^
ro aurpicijs,at(^ ominelgto bellicos aftus prorequente,re feliciter gefliffe* Na
locoru illorum interualla, certo argumento runt,nunciueiustam breui temr
pore minime perferri potuifle* Cacteru duces Periaru haud iam quic^ Grac^
cis fidentes,arma eis dempta,focijs traduttcouocatacp multitudine,Xerxem
nunciant cum magna manu iam aduentare, haud procul illinc caflra pofliit-
fe. Atcpitaaccenfl omniu ad periculu parabant animu Inflrucla tum utrincp
acie,atcp in certame expedita, cu in conipedu hofliu ueniiset Per%cotempta
primum paucitate, mox clamore fublato,inaduerros ferunt.Tum Samtj Mi-
lefij^ ad feredu Grccis auxilia haud fegnes, copias educere omnes;alius aliis
hortari, comuni inuice Audio quamprimu fefe foctjs ofledac properare: rati,
Grgds confpecfla focioru manu ad ferendum auxilium feflinanriu,audaciani
fimul ac ipe animos eretfiura: §d primum (ecusaccidir,acputarant: ac prope
perniciofi cau& fuiterroris^NaGrgeos fufpicio inuafit,Xerxe coaeflo exSar
dibus exercitu,fuis eo agmine fubfidio aduetare,atq^ in fe ferri Jca(^ coipcdla
aduentantium acie^ingentiterrorccorripiuntur, tumultum^ per exercitum
& aciem repente exorto , diuerfi inter (e ac trepidantes, altj ad naues cofeftim
concedendum cenieretalij flipato agmine,ftricflis^ gladtjs, imperterrite per-
flandum, haud hofti cedendum^Dum haec inter fetumultuarcntur,Pcrfarum
acies inftrucfla repente haud procul conipeefia efljinfenfis tclis,miro ac terribi
li agmine iaeflatis in coelum uocibus irrumpens» Cum^ iam nullum Grccis
/ confilij ulterius capiendi fpacium daretur, ad impetum Barbarorum excipi-
endum , neceffitas acuit inflruit^ omnes» Pugna inita, cum ab utraque acie
ferociter atque obnixe dimicaretur, res diu periculo accipiti gefta, crebricp
cadebant utrinc]^»Pofl ubi Samia Milefla^ manus in aciem Graecam acce-
pta, conferere arma coepit, aucflis Graecorum uiribus,Barbari fraeflo animo
in fugam uertuntur: magna inde caedes editur. Leotychidi^ & Xantippi mi-
lites, profligatis ac palantibus inflantes, ad caflra ufqj terga cadendo inifecflan
tur»Inclinata iam acie, Aeoles &r pleritjaltj ex Afia cum Graecis uidloribus
in Barbaros conuerfi, inter mediam fugam irruebant, mirum namcj liberta-
tis defiderium ciuitates Afiac coeperat» Vnde nulla necp finitimorum memo-
ria, necp foederum religione continebantur: fed quos quife^ Barbaros fibi ob
uios habuit,promiicuenecabat>cualtjs Graecis uicfloriaprolecutulnhacack
Perfarum ad quadraginta milliacaeia:qui iuperfuere,partim in exercitu,par-
tim in Sardis coceflere»Xerxes accepta in Plateas firage,tu fuga flioru ad Mi
calem parte copiaru in Sardibus relinquit,qui Grecis irruentibus occurreret*
ipfe tumultuati perculfocp animo cu reliquo exercitu proficifeit, itineribus^
perEcbatanosaeflis» Leotychides ueroS^ Xantippus Samum adnauigat,^
Iones Aeolesc^ in focietatem recipiat* Poft haec eos hortant,uti relivfla Afia,
migrare ueiint in Europa : polliceturcp, populis qui Medorum partes tutati
funt,exGaercia eie<flis,agros & fedes eorum ie eis daturos» in Afiarcmaneti
bus, finitimos circu foreundic^ hofles,qui imperio & copqs femper eflentfu

periores ; tu remotos nimio interuallo focios haberfiad auxilia pro re mature
^ ferenda*

BIBLIOTHECAE LIBER XL *4l

^ ferenda . His auditis, Iones Aeoles^ ftatuut reda monentibus obfeqm , fe^
fecp adnauigandum cum illis m Europam comparant. Huius rei poeniten-
tia capti AthenienfeSjContra feorfum confulere ac fuadere nituntur,nc fedes
fuasiam paratas temere pro (pe dubia deferant: fe femperuel folos,fl reliqua
Graecia recuiarit, auxilium prompte laturos^fuipicabantur enim, Tonas, ubi
in communem Graeciae coniuetudinem dC habitationem recepti fuiflent,per
obliuionemuel contemptum non amplius Athenas,utiorginisfuae princi-
pia ac metropolim, ueneraturos* Vnde Iones reuocata fentdia, negat fe Ali^
am,icdes^ fuas antiquas relinquerepoiTctHis peradis,Gr georum copie diP
fcindantur,Lacedaemonijs in Laconia nauigantibus, Athenienfes una cum
Ionibus dC Infulanisin Seftum feruntur^ Xantippus ftalim exjnauigationis
cogreflTu, urbe oppugnata, Seftum capit: pr^fidiocp ibi impofito, fuos infua
quencp dimittit Jpfe cum ciuibus fuis Athenas rcgreditur^Bellu itaqp quod
Medicum appellatu eft , uno anno perfedum, hoc euentu pacatum eft Jnter
feriptores Herodotus fupra tepora Troiana repetens,omnia ferme quae paP
ftm gcfta in continenti fuere, nouem uoluminibus comprehendit. Caeterum
in pugna ad Micalem a Grsecis aduerlus Perfas habita, & Sefti oppugnatio^
ne,fcribendi finem fecit. In Italia Romani aduerftis V olfcos pugnantes,€os
fuperant, magna eorum caede edita. Spurius uero Caflius,qui praecedentis
anni confulatum gefterat, regnum dominationem affedaiTeconuidus,
extinguitur. Hic itacp annus ea gefta habuit. Praefedo Athenis Demofthc^
ne: Romae confulatum adiere, Fabius,&^ Lucius Aemilius Mamercus. Ho-
rum magiftratu magna quaedam pax Siciliae infulam habuit, deprehenfis, ac
penitus fradis Carthaginenfium uiribus:Gelonc praeterea optimo principe
res Siculas opportune &C commode adminiftrate,ftatucomuni legibus optP
miscompofito, comparata^ eius ftudiouedigalium,rerum^ adufum dm*'
nium iingulis quibufque ciuitatibus copia. Cum uero Syracufrj funebrem
pompam prifeo more fupra modum fumptuolam lege excoluiffent, liim^
B ptusq5 in funeribus conftietos praeferipto modo coercuifl[ent,adiedis etiam
m lege expreflls(^ funeru adionibus, Gelon rex cupiens populi uoluntatem
in omnibus fequi,fuo^ exemplo plebis icita comprobari, legem quamde
fepuiiura tulerant, in fe ipfum feruauit. Nam morbo acri correptus, cum iam
deuita& ialute deiperaret,Hieroni fratri natu maiori regnum tradit.Ca^tC'
rum de fepultura 8^ funere iiio ante omnia legauit, ne ufquam diicedere^
tur a lege: eocp mortuo, ille qui fucceflit in regnum, ita uti iufteratjpom-'
gam eduxit. Cadauer eius in uxoris agro conditum, loco Nouem turres diV
do , operum turris uel aggeris mira magnitudine,ac immeib labore molium
ftrues extabat. Vniuerfa uero ciuiras funus comitata, ad eum ufque locum
perduxit,qiii ab urbe ducenta aberat ftadia.Eo illic condito,populus illifc*^
pulchrum elegans mirifici^ operis extruxit, titulis^ heroicis Gelonis no^'
men commendauit.Ea monumenta fuere poftea a Carthaginenfibus diru^
ta: quum Agathocles per inuidiam erutas turres, folo aequauit. Verum nc^
que publica Carthaginenfium inimicitia, neque priuata Agathoclis pram^
tas, neque alia ullius rei uis, Gelonis unquam potuit delere memoriam,
gloriam^ ofFufeare : quippe quam fufeeptam uera dC immortalis hiftoriac
teftificatio commendauit,eius nomen aeternitati praedicando.Dignum pro^
firdom unus, fingulare^ pariter uitae dC Ibcictatis humanae praefidium,per^
ditorum hominum flagitia ueluti bonis moribus, 8^ incrementis uirtutum
lemper /obfiftunt: ita tetra deteftabiliq^ memoria lemper eorum nomina
exeerari: probos contra, quorum exemplis uirtus effingitur , aeternis com^
mendatis laudibus iTluftrare. Nam maiorum aemulatione & memoria, ple-*
rurnque pofteritas ad communem beneficentiam, uitac uenuftatem in'

X t citatur*

DIODORI SICVLl

citatur ♦ Gelon itaque feptem annos regnauit: Hicron fuccclTor dusunde- 4
cim,& menfes oefio. Caeterum in Graecia poft uidoriam ad Plateas partam,
Atheniefes cx Trgzcnc dC Salamine liberos uxorescpfuas Athenas in pairia
reuehunt: ftatimcp curam omnem ad cingendam moenibus urbem confe-
runtt nccminusadeaquxaddefcnfioncm requiruntur comparanda, ftudq
atque operg datum eft^Xc uerd Lacedaemoni] moti per aemulationem admo
dum,perculfi9 gloria Athenie{ium,quam nautico adeptam certamine, haud
ambigue prae ie ferebant, iiiipecfias eorum r€s,incrementaq^ habeie coepe"
runnquafolicitudincadi,abextruendis eos mo2nibus prohibere ftatuunt;
confeftim® legatos Athenas mittunt,qui fidem moneant, adduda^ ratione
oftendant^inime oportere ea tcmpeftate moenibus eam urbem muniri: id
enim communi Graecorum (aluti non modo non confer re, fed maxime peri'
culofum fore, ubi maioribus rurfus copijs Xerxes in Graeciam iranficciilet,
urbes occupaturum extra Peloponneiiim ueluti ad remfiiam munitas:ex
quibus ailidua eruptione reliquos ubique populos infeftando , ac fenfim dc"
bilitando , facile poffet Grateas res expugnare^Cumcp non audirentur legati
in fenatu , ad artifices fe corripiunt, iubent^ eueftigio inde difeedanr, opus^
relinquant^Tum dubitantibus Athenicniibus,quo potiiTimumin earefa"
(fio opus effet, Themiftocles in fumma tum apud cos gratia dC autoritate ha"
bitus, confulit,r€m tum filentio diffimulent ♦ nam fi ui contendere perrexc"
rint, Lacedaemonios cum Peloponneiqs, exercitu induefio , facile per uim
munitiones opus^ impedituros « Pcrcundatibus inde legatis,quod tandem
fibi refponfum efferrent, retulit, tcefio ambiguo^ fermone, iepropediem
cum quibufclam altjs Lacedaemoniam legatum aditurum , ibiep tum de hac
munitione Lacedemonios ipibs copiofe coiulturum^Tum primoribus clam
nunciat, fi legati forte interea ex Laconia pariter inipeefium exploratumcp
mifiifuilTent, eos detineat, donec ipfecx Sparta redierit: nihil interca minus
uiribus omnibus opus co^ptum, quanta potuerint celeritate profequantur,
hac demum (bla uia eos monet uoti compotes fore^ Huic prompte cofilio pa ^
rent Atheniefes^Xum legati cum Themiftocle Spartam mittuntur. At uero
Athenienfes cum (umma feftinatione ftudioq^ omnium, moenia extruunt,
nulli neque acdificio,neque fepulchro parcunt, Pueri paflfim,mulicres^,ho"
fpites fimul SC feruitia operi prouehcndo adhibentur, nulli aetati, nulh item
condicioni eo labore uacare datur,omnis idem ftudium exercet, Cum^ opi"
ficum multitudine fimul & uniuerfi populi feruorc fupra quamcuiquam
credibile effet,opus educflum creuiflet, Themiftocles a principibus Lacedat"
moniorum accitus, cum ei obiurgando munitionem obijccrent, id ipfc con"
ftanter negare coepit,obfecrari^ ne uanorumori temere fidem adhibere uel"
lent, quin potius legatos fide probata mitterent Athenas: ita quicquid id
fet,per eos re inipecfta certiores futuros:fefc inde,collegas<p fuos cius in fi^
dem rei obfides offerrc,His perfuafi Laced^montj,Themiftoclem collegas^
fub cuftodia haberi iubent,Tum legatos Athenas mittunt,clai iffimos uiros,
quibus infpicerc cura fit, quid facfto opus efle ccnfeant. Dum hxc ab eis tem'
pore inter confultandum labentequaeruntur ,pcr eam moram Athenien"
fes rem feftine praeoccupatam maturant , murum^ circumundique dueftum
urbi perficiunt, Caeterum Lacedaemoniorum legatos, qui contumeliofemi"
nacibus^ uerbis Athenas , produefto iam muro , intrarant , iii uincula con^
ijciunt: ciscp aflerunt,non antea inde relaxandos,quam qui cuThemiftode
in Laconia Iduarentur, contra remiffos accepiffent. Hac itaque arte La"
cones delufi , legatos Athenienfium pro recipiendis fuis , dimittere uel inui'
te coacti funt, Cxterum hac Themiftocles aftutta moenibus patriae celerri-
me expedite^ circumdatis, magnam fibi ciuium gratiam conciliauitJ er

BIBLIOTHECAE LIBEK XL » 4 ^

^ idem tempus Romani bellum Eculanis Tufciilanis^ intulere, atque acie
cum Eculauis confligentes 5 eos fuperant, magna multitudine hoftium
c.xrajtumTufcuiura ui pugnando capiunL Anno exaefio Athenis prx'
fcdus eft Adimantus« Roma? creati confules : Marcus Fabius Silanus, 6 C
Lucius Valerius Publius: quo tempore ThemiftoclesaftufolertiacppaP
fim per res geftas celebrata, non apud ciuesmodo, uerum5cperuniuer>
fam Graeciam in maximo honore 5C autoritatehabebatur^ qua gloria fub^
latus, alijs multo callidioribus ad principatum laudis fibi comparan^
dumuiuscll artibus,quepIurimumimperio,patrif,rcbusAthenienflum
momenti eflent collaturae* Nam ubi nunc Piraeum cernitur, cum nulla
tunc illic portus commoditas haberetur, fed eo iblupro nauium ftatione
Athenienfes uterencur,cui nomen tum Phalericu,angufl:o admodum,ex^
cogitat ibi portum Piraeum extruere,opus quidem ad educendum paruo
fumptUjrerum^ modico apparatu indigens, quo nihilominuspulcherrP
mus ampli(Iimus<^ omnium, quiinGraeciahab€rentur,portus efRcere^
tur:eo namque Athenieniibus adiecfio,iperabat Athenas maris impe^
riumfibi facile uendicaturas^ Nam multa triremium corpora tum aedifi'
cata habebanu In bellis prseterea naualibusafflduefere uerfati, magnam
m re maritima peritiam gloriam^ (Ibi comparant, lonas praeterea arbitra-»
batur,propter cognitionem femper fore priuata quadam uoluntate dC
dioaddicflos Athenienfibus: reliquis deinde Graecis, qui Afiam incole^
rent, recuperaturos libertatem Athenienfes, atque co beneficio illorum
animos fibiperpetud deuindiuros* Infulanos infuper omnes tantis opP
bus, tanta^ maris poteftate pcrculfos,haud cunefianter eifdem adh^fu*"
ros, copijs^ inftrucfiis uel ad inferendum, uel ad tolerandum bellum,plu-
rimum iiiblidij collaturos ♦ Inde Lacedaemonios inipiciebat,pedefl:ribus
uiribus inflrucSiffimos, plurimum^ ea re praepollere cernebat. Caeterum
a certaminibus nauticis ccim imperitia, tum natura quoque abhorrere*
B Cum haec itaque cundia ratione diligentiflSma coniedalIet,decreuit ex'
cogitatam rem cuncflis clam flientio tegere* nam ea diuulgata,id pro com^
perto habebat , Lacedaemonios imperrj coalefcentis aemulos haud id facP
le pafluros , illico^ opusiiimma ope prohibituros*In conuentu itaque
communi procedens,ciuibusdenunciat, feres quafdam magnas excogP
taflfe, quae ad ftatum dC incrementum reipublicae maxime pertinerent,
quibus exequendis confultorem pariter ac autor em ieie offerret* Caeterum
diuulgari eas fine periculo certo,magno^ detrimento non pofl[e;eius ge<
neris effe,utnifi quam pauciflimorum fidei commendari minime expe-
diret* proinde a populo poftulare, uti duos quofeunque fumma in re«
publica fide uiros deligant,eis (erem omnem aperturum* Multitudine ra-
tiombusiftis addu<fla,duo uelutiiuflerata populo ad id delecfii,Ariftides
&Xantippus,non propter eorum fingularcm folum integritatem, ue#
rumetiam quodiftis dcgloria 8C proflantia uirtutiscum Themiftocle fum
mum certamen gerebatur * Qiiamobrem abalienatis ab eo animis , eius
confilia gefta<^ omnia per aemulationem obieruabant* Cum itaque his
^iuatim Themiftocles cundia expofuiflet, populo referunt, excogitata
Themifloclss dC praeclara efle,& ad reipublicae ftatum magno momento
accederc,tum admodum facilia*Ingens primiim eius uiri admiratio mouit
omaes:niox exadmiranone orta iuipicio,iblicitarepopulum coepit, nehu
lufmodi artibus dC inuentis conciliando fibi plebis gratiam, ad quandam
dominationis iiim ea uia afpiraret*iubent praeterea, uti quaecunqueconce-»
piflet confulta, cuncflis palam proderet*ille nihilo iecius in iententia t^en
di perftare,minime^ efle expediens ea diuulgari, etiam atque etiam afftrc
rc:md€ multo magis rurfus magnanimitate iiiri populus, conftatiam^ ad-

X mirari».

DIODORI ^SICVLI

uiiraH.iubct^jUri ucrbis ambiguis tectis ue id conceptum Cgnificctjfi^- 4
quidem uel co pacflo ccfeat tuto, cum re intimari poffe: tum ueluti quj^
iiuerit^quonam pado quod cogitafTet perficeretur, cumOngulaUmfen-
tentia? in finatu percunc^atio rogatio^ fleret , decretum^ efietjeum quae
adrempublicam fpedarentdixitfe,fa(fiu^facilia,tandem iam confentien-
le & una cum fenatu decernente populo, facultas ei poteftas^ data eft, uti
quicquid uellet exequerctur. Atep unumquenqueexeo conuentudifee-
dcnte,eiusuiriuirtushaud parua mouebat admiratione, ibant^fufpenfis
animiSjprofpedantes eius finem effetSum^ confiltj, Themifiocles igitin:
acceptaapopuloreiprofequendgfacultate, cum rerum otnnium copiam,
artificum^ miniftcriav4atis ad id parata haberet, ftatuitrarfus peraftum
fallere Laced^monios ♦ Iam enim pro comperto liab€bat,ueluti inmcK^
niumolim^dificatione obftare atque obnixe impedire ftiiduifientLace-
d^monij, haud fecius in portus coftrucflu moleftos Achenienfium confui
tis fore,quacp liceret occurfuros coeptis, ac fumma ope eunda interturba'
re conaturos.Re itai^ fecum pcrtradata,ftatuit legatos mittere ad Laced^-
monios, qui doceant, rebus Grateise communibus maxime conducere:
quin prorfus neceflarium efle,uti portum quendam idoneum aduerfus fu'
curas deinceps incuriationes tumultus^ Feriarum fibi pr^parent,Hac rc
Lacedaemonios per legatos propofita, dum diu confultatione implica'
rentur ambigua, nec ad extruc^f ionem portus prohibendam, hac re praepC'
diente,magnopereintendercnt,ilIeopus aggreditunCui cum omnes una
ftudijsaccenfis incumberent, incredibili celeritate portum ampliilimum
extruunt^Extrudo portu, populum horcatur,uti fingulis annis ad nume-
rum nauium quum haberent uiginti,afias nouasedificatas materia adijcc'
rem triremes: tum edido proponerent, quicunque illucmigrare uoluifief,
cos a uedigabilibus dC reipublic^ laboribus immunes liberos^ fore: priui*
legrjs^ eifdem artifices eo confluentes muniref,uti turba hominum quam
plurima per commoditatem alleda, undiquein urbem commigraretur,ar ^
tificum multitudinequam maxima munirentur , Nihil his duabus rebus
ad maritimas opes parandas augendas^ magis utile, magiscg ncceiTariiim
haberi: fruftra id quidem ♦ nam ab Athenienflbus uel inconflilto negleda
fuereXacedaemonfl deinde Pauianiam, quo imperatore ad Plateas pugna
tu fuerat,cla(TI praeficiat ,m 3 ndat 9 ,uti ad liberandas urbes Graecas prope'
ret,qaa:cucp Barbaricis adhuc occupatae pr^ fldijs ditione Perfica tencrenC
Hicitat^ dudis ex Peloponefo quinquaginta triremibus , triginta deinde
Athenienfiiiadiedis,quas Ariftidesdudabaf,prim 6 inCj^pru nauigat, i'
bicp ciuitates omnes quas praefidia Perfica tenebat, oppreflas ea feruicuteli
beratJndeinHcIlefpontufolueSjByzantiuui capit, quod aPerfis tenebaf:
praefidiacj^ibi Barbarorudeprehenia partim necat,ahos indeei]cit,fugat^
Barbarie omnem, urbi libertate reuocat^ plerofe etiam fibi Perfas,quos ui
uos ccperat,infigncs uiros,Gangyl!o Eretricnfi in cuftodia tradit: eos, [uti
ipfe ferebat, ad fuppliciu fcruaturus,re nero ipia Xerxi per eorureftiturio'
negratificaturus^INacIam per occultos intcrnuncios&uarijs artibus ami'
citiam cum rege contraxerat , filiamqp illi rex iiiam dciponderat uxorem,
ut Graecos fibi proderet* Huius rei Artabazus interpres &rinternuiicius
fuerat, magnam cp pecuniae quantitatem tranfmiferac occulte Pauianiac:
cuius largitione, bonorum animosad honcftatem affedostentarct, atque
perucrcere niteretur ftudia libcrtatis*Caeterum ejeteda res tandem cft, attp
ipfe fupplicio affedus,hoc modo*Nam cum cibo menfiscp Perficis deleda
retur, contempto patrio more,cum ty rSnico faftu in fubditos infoleicerer,
indignari omnes atep segre ferre: hi^ in primis, quibus inter Graecos ali'
qua principatus dignitas pr^ferebatununde cum dC milites in exercitu, AT

BIBLIOTHECAE LIBER Xt «47

A qui cic eadem gchte^qm'^ cx eade urbe effenr, mtet fe mofu depraiia tfonc
humrmodi' per colloquia cum mdignationeiadarentj&rPaufanix mfolen
Ciam detcftarcntur:Peloponnefij demum eo relido^nauigantin Pelopon^
neium: tum per legatos Spartam miffbSiPaulaniam aecufant* Ariftides uc-*
ro AthemenOs^lianc occafionem oblatam arripiens, aperto fermoneat^
que benigno cuiitates in conuentibus communi colloquio affatus, lenP

re,multadocere>pleracpfuadere:itacaincun(fios afiabilitar^ ufus,priuata
quolcg uoluntate conciliat Athenienfibus^Necno etiam cafus quidam plu
rimil partes Athenicnfiu h/s qua? narrabo caufis, reddidit meliores* Com-*
polita namcp Paulania? ira res erat, ut quicuncj cpiftolas ad regem tuliflTet,
neminem inde redire permitteref,necarct omnes, necp ullum occulte iudP
Cium rei fineret extare* Qiiod quidam ex tabellarijs animaduertes,rem (e^
cum reputado, uti erat fufpicatusjepiftolas fibi creditas aperit: certiorcp in
de fit legendo, de tabellariorum nece iam fuipeda , ac ftatim eas ad Epho-
ros afferr*Hi uer6,quod epiftola? obfignaculis referatis fibi allata fuiflcnr,
liaud temere fidem adhibendam putant:tum poftulantibus rem certiori in
dicio fibi probari oportere, tabellarius pollicetur fe proditura Pauianiam
ipfum, haud ambigue idemmcf,quod in epiftolis contineretur, confiten-
iem*Profedus igitur in T eriarium,atcp in templo Neptuni confidens,du-
plici circum fefe tabernaculo iepit,atcp in altero ie collocat, in altero Epho-
ros: tum quibufdaalijsSpartiatisoccuiittMox Paufaniasillucadeumpro-
peraf,&: percontati qua nam cauiacuiii ad Deorum arasfupplicem confu
gere compuliffet:re(pondens,coqucri muiia coepif,8f eum acculare,quod
in epiftola madaflet ie a Perfis nccari*T um Paulatifas multa profari, poeni-
tuifle eius rei ie, ucniam^ orare : tum obiecrare,obteltari^,utiea occulta
effe finat:ampla ipem, immenia^ illi dona,fi id fecerit,poIlicetur*Hoc per
ajfto,diiccffereacolIoquio*Ephori uer6,quicpcum eis erant, comperta pa-
I im ircritate,rcm cum filentio habent* Ca?terum haud multo p6ft,cum iam
B Lacedarmoniapoteftas una cum Ephorisrem periequi iudicio ftatuiffef^
Paufanias id prieienticns,ne ulla falutis ipes effet, comperto flagitio extre-
mum occupare pra?fidiuftuder,ad Deos in templum Palladis a?neum con>
fugir*Dubitantibus tum Laceda?montjs, num fas cffet,fupplicem abftra-
efium ab aris depoici ad fupplicium : fama cft,Paufanise matrem id tem-
plum petifle, taciturnam^ intrafle, neque quicquam pra?terea illic agita-
uifletquam laterem quem tecftum (ecunl attulerat, in limine templi depofu-
iiffc:mox(^ hoc peracfto,domum ie recepiffe* Tum Laceda?monios matris
iudicio fadoadmonicos,aditus templi omnes muro obftruxiffe: ztc^ ita
per inediae neceffitatem confumptauita, expirafle Pauianiam* Eius cada^
uer his quorum intererat, permiffiim fepeliri* Verum numeuidere fuppli-
cium falutis contra fas,ir3e^ ob id fua? haud incertum fignum dedit* Nam
cum Laceda?montj Delphos ad oraculu capiendu mifinent,a Deo reipon
fum, oportere eos dea? iupplicc reftituere * Quod cunullo pacfto a fe ita uti
i ullum erat,fieri poffe cernerent, Spartiata? per multu tempus ambigua feni
tentia,quid potiffimu facfto opus effet, iblliciti ferebant* Confilio demu ad
eam tem, qua licuit, inito, ftatuas duas Pauiania? a?reas exrruxere, quas in
templo Palladis pro fupplice conftituerut* Nobis uerd quibus in initio in-
llitutum cft,per uniueriam narratione uniufcuiufq^ uiri probitatem SC glo
riam,laudibus,quoad ponumus,meritis profequi,improboru contra icelc
ra turpitudinem^ digna deteftatione conficere, Paufania? prauitas pro-

ditio minime cft filentio praetereunda* Nam cui mortalium fatis huius uiri
infania poffet effe admirationi,cums cum clariflima in Gra?ciam merita ex
Ctrenf, uidloria ad Plateas omnium feculorum memoria digna, tum ple-
raque alia pra?clara facinora, cui rei, quo confilio tantis geftis partam glo-

X 4 riam^df

,40 DIODOKI SICVLI

dam, &r ificbmparabiletn autontat€nipofthabendam,abijccn(Iain^ du^ 4
xit, nomen fibi' uirtutc illuftratum, laudum^ dC mentorum congeAatn
undiqacgratiam»diuutjs fimul dehcijs Perlkum effbemmato animo rc

ftingui, ac turpiffimo impuriilimo^ fcelereprophananpaffuseft, qmp
pc rebus fecundis extra fefe raptus , trugalitatem&raufteritatemLacom>
cam contemptui habere: licentia uer6,Iuxu,delictjs^ Perficis propenfe afa
uti:que tamen minime omni um, fi quicquam egregij animi tenuifletjdecc
batjpatrio ritu ipreto,Perficos mores,quos fibifubegeratjalioquin &uir^
tuti perniciofos induere^Nec enim profecfi6>quod altjs referentibus perna
nam opinionem acceperim/ed quod ipfe experientia multa didicerim, id
pro rato afleuerare aufim:patriam Graecorum uitae frugalitatem abappa^
ratuPerfico,&r prope perditam luxu Barbariae, haud mediocri ad uirtu-
tem diferimine diflentire ♦ Innata igituruiro prauitas,mgemumcp fuapte
natura fcelcftum, no folum digno confecit eumfupplicio,uerumetiampef
fimam caufam praebuit,extorquendi a ciuibus fuis , quod in manu tum
rat maritimi imperijtNam cdnipeda inter focios ueluti per utriuique coP
lationem , Ariftidae grauitas, dC adminiftrandi fides, tum fingularis in
fubditos facilitas, mitiflimi quoque modeftiiTimi^ mores, omni^uirtu^
te confuetudo refertiflima , perpulere omnium animos, uelutiunoaddu^
cflos ob xquitatem ftudio, Athenienfium imperium in fe accipere, eis^
perinde ac optimis ducibus fponte adhaerere^ Vnde praetoribus ex Spar-
ta ad eos mifiis, nil iam amplius obfcqui,eorum imperata detredarc , con-
temnere iufla, nil prorfus audire uclle,fed Ariftidem omnes infpicere,ob-
noxie imperanti adefle, prompte eius imperia cajjeilere, atque ita fine pe-
riculo atque diferimine, (celere illius, iftius uerd uirtute, maritimum i
Laccdxmontjs eft translatum Athenas imperium; Ariftides igitur iam
hauddubie totius claffls Graeae princeps, ftatim confulit, & hortatur fo-
cios, ut aduocato communi conuentu,m eo declarent ac ftatuant, in De-
lo publicum fibi aerarium efl[e,pecunias^ omnes undique coaefias illic re- b
poniiubeant^ tum aduerfusfu^edam deinceps belli Perfici eruptionem
fefe munire uelint ♦ proinde fingulis urbibus uedigalia pro cuiuique facul-
tate imperent 5 ita ut inde ad quingenta fexaginta talenta exigantunSocifs
ad ea conientientibus, cum ad rationem uedigalium diftribuendam de-
Icdusin primis ipfe eflet, adeo aequa forte eam rem deduxit, ut ab uni-
uerfis urbibus,quicquid ipfe conftituerat, abfcj ullius diferepatione com-
probatum fit,ratumcp ac iancflum habitum ♦ quo negocio cum rem om-
nium prorfus difficillimam , ac pene incredibilem uidereturaffecutus,in
llimma iuftitiae dC aequitatis eft habitus ueneratione,Iufti^ inde cogno-
men adeptus eft^ Vno itaque dC eodem tempore incomparabilis Paufaniae
impietas, rei Graecorum maritimcC ciuibus fiiis abftulit imperium^ Praecia
ra contra Ariftidaeuirtusin omni genere, idem imperium, quod ante id
tempus attingere minime potuerant, A thenienfibus conciliauit^Hxc igit
eo anno gcfta fuere. Prgfedo Athenis Phaedone, Olympiade iepiuagefi
ma fextajqua ftadio uicit Scamandrius Mitylen^us: Romae confulatu, ge-
rebat Cgfo Fabius, et Spurius Furius Manilius.Ea tepeftateLeotychidas
rexLacedaemoniorum,anno regni fui uigefimo fecundo mortem obtja
Cui fuccedens Archelaus, gefto duos&f quadraginta annos regno, inte-
rijt. Ite Anaxilas Rhegq dC Zanclis tyrannus abfumitur morte, cum in ea
dominationedecem 6c ocfto annos expkfict.eamtyrannidem adijtMicy-
thus, cum liberis mortui nondum per aetatem ad regendu idoneis, credere
tur in tempore eandem reftitutur us.Hieron Syracufanorum rex poft Gc
Ionis morte, fratre Poiyzelu cernes plurima apud Syracuianu populuipoP
leregrada,atc^ forefufpicacus regni infidiatore, properat eum ex pedibus

amoaerCt

bibliothecae liber xl

^ amouerCt Milites ita<^ mercenarios exteri generis conducit, corpus^ Bc rnu
nitiones regni fatellitum multitudine fl:ipat,co ratus regni fedem hbi fore
flabiliorem, lutiorem^^Cum uero Sybaritae a Crotoniatis obfiderentur,au^
xiliuni que a Syracufaiiis imploraffent, magna militum multitudine conicri
pta, Hieron exercitum cogit, quem Polyzelo fratri tradit, eo con filio , ut fi
cum Crotoniatis coiereret,interficeretun Polyzelo exercitum recuiante, ob
didam iratris fufpicione, ira accefus Hieron,fugientem ad Theronem Aera
gantinorum tyrannum infequitur,atquead eum expugnandum lefe compa^
rattPofl haec Thrafydeus Theronis filius,Himcrenlium urbi pr^feduSjCum
infolentius dC grauius ^equo in eam urbem gereret imperium, Himerenfium
prorius a fe animos abalienauiLQui cum ad patrem accedere, filium^ accu^
lare minime audcrent,eum haud idoneum aequum'uc in ea caula iudicem fi^
bi fore rati,ad Hieronem legatos mittunt, qui de intolerabili Thraiydei in ic
imperio conquererentur : olferrent^ fe urbem ei tradere ftatuifle , atque ad^
uerfus Theronem una cum eo in expeditionem profeduros ♦ Hieron hac rc
arbitratus Theronis poflTe fibiuoluntatem cum pace conciliari, Himeren^
fes ei prodiditjConfulta^ eorum clam indicauiLQu^cum Theron diligen^
ter inueftigaffet,remcp omnem,uti fignificata per Hierone fuerat, comperiP
fet, Hieroni conciliatur, & Polyzelo priftinam fratris reparat bencuolen^
tiam dC gratiam ♦ Himerenfium uero, eos quiaduerfum ie confilia cepe^
rant, compraehenfos , quat maxima turba erat, omnes iugulaL Hieron au-
tem Cathanenies,Naxios^,urbibusfuiseijcit, colonias^ ed deducit, quin-
que hominum miliaexPeloponnelb conciens, adiedis totidem Syracufijs^
Cathaneamque immutato nomine appellauit Aethnam, atque agrum illis
nonfolum Cathanenfem , uerumetiam magnam finitimi partem forte diui-
fit,fuppletisillicdecem milibus colonis4Hoc autem ab eo idcirco propera*'
tum,ut idonea fibi ad emergentes neceflitates fiibfidiaquamparatiflimafo-
rent : fimul^ ut ex urbe decem milium colonorum a fe condita, praemia

B laudes^ heroicas aflequeretur ♦ Naxios uero 3^ Cathanenfls patria exutos,
in Leontinos tranicripfitjcamcpilli iedem inftituit:iuffit^,uti cum incolis
dC ciuibus urbe colerent* Theron Himerenfibus iugulatis, cernens eare ur^
bem cultoribus cxhauftam, Dores ed colonos ducit: tum ex altjs gentibus,
quicuncp illi immigraffent,interciuium nomina flribi mandat, ac pro ciuP
bus haberi* Hi quidem mutuis inter ie muneribus praeclare rempublicam
adminiftrantes,ad odo dC quinquaginta annos ufquc progreffi lijnu Poli
id tempus haud multo, Car thaginenfes eam urbemaftirpe euertere,quacad
noftra ufep aetatem uaftata,cuItoribus^ penitus deferta permanfit* Dromo
dide Athenis pracfedOjCofules a Romanis creati, Marcus Fabius, dC Gneus
Manlius^Eo tempore Lacedgmontj,cum ablatum fibi per tumultum et iniu
riam,ut uidebatur, imperium maritimum haud aequo animo pati poiTent,ira
impacabili flagrantes, grauibus Graecos qui a fe defecerant minis terrerc,at«
que intentare,ie pro meritis habituros eorum curam, fidem^ proditam iup>
plicijsdignisexaduros^Conuocatoitaqueienatu, coniultare inter le coepe-'
^nt de bello Athenienfibus inferendo , rei maritimae recuperandi cauia*.
Tum communi pariter conuentu habito a iunioribus dC pleriiqueaItjs,con*'
tentioie agebatur, recuperandum omnino amiffiim imperium^Eo recupera
to, afferentes magnas fibi inde pecunias ingentia uctfligalia prouentura;
tum ftudia paflim omnium ad rempublicam maiora fore, ac magis excita^
ca,intentacp magis muntjs urbis: praeterea priuatas familias haud mediocre
ad locupletandum, diuitias^ parandas incrementum, per maritima negocia
fuicepturas* Commemorabant quoque antiquum oraculum, quo Deusiu'
bebat eos cauere, ne claudum imperium gcrerent:nil 9 aliud indicari oracu-
lo, nil

DIODORI Sic VLI

Io, mi almd fntelHgi deum uoluilTe afferebant , quam quod praefenti dt-
fcrimine uerfaretun Claudum tum maxime fibi imperiugeri, quod duo im-
perandi' uiraroli cum habere folitieffentjaltero lam pnuati, ueiuti' membro
mutilata maieftate, reliquum ferrent claudicando. Cum itaque ab omnibus
fermeciuibus in hanc prone fententiam iretur,dciata€prurfus ad fenatum
re, nemo credere pollet quempiam infenatu fore tantx a udaciar, qui contra
illam fentirer, aut quip piam aduerfus conari tentaret: fenator quidam, cui
nomen Oetimarides,exgenere Herculis, magna propter fingularem uirtu-
cem inter ciues habitus autoritate,contra confulere, ac fuadere ingreffus eft,
rei maritimae curam atq^ imperium Athenienfibus permittendum ^ Sparta-
nis nequaquam ufui efle, rerum maritimarum foIIicitudineuexari,nil fibiin
de formidandum, nilgraue incumbere po(Ie4Cumq3 in hanc, tametfi aliena
principio penitus ab re &: omnium opinione uideretur, multas atque ipfam
rem explicantes differendo rationes attuliflet , praeterquam cuipiam cre-
dibile uideretur, fenatui populo^ perfuafit^ Tandem Laced^monq re in
fpeCla, cernentes & Oetimaridam nil ad gratia fide,nil imp€rite,uel diffimu-
lanter, fedfeuere atque aperte, quae ad rempublicam praeftarent proloquu-
tum, coeptum debello Athenienfibus mouendo confilium relinquunt»
Athensenfes uei 6 in initio graue fibi bellum cum Laccd^monqs pro re ma-
ritima fore rati, multas ad id triremes aedificant,magnum ^ pecunia? nume-
rum congerunt, dementer^ &r benigne ibeios in omnibus muneribus &
geftis habere ftudent. Audita deinde Lacedaemoniorum deliberatione, ti-
more eius belli fublato, ad augendam excolendam^ urbem mox ftudia
conuertere* Praefedo Athenis A cateftoride, Roma? confules declaratiC»
Fabius,&: Titus Virginius 4 Horum tempeftateHieronSyracufarumreXa
cum legati ad eum ex Cumis Italia imploratum ueniffent auxilium aduerfus
Tyrrhenos maris dominos, a quibus tum expugnabantur t contradafocie-
tate cum eis, ac bellum commune fufeipiens, triremes quae ad eam rem la-
tis uidebantur, eis fubfidio mitrit: earumqp praetores Cumas aduedJi, cum
cius urbis incolis agmen iungunttin aciem^ una deicendentes, cum Thyr-
rhenis confiigunt^ingenti^certamineconlertOjUicflores Siculi comprefie
re Tyrrhenas uires, Tu Cumanis terrore fimul SC periculo liberatiSgSyracu^
fas repetunt. Menone rem Athenienfiu gerente, Romani confules creant
Lucium Aemilium MamercUj&T C.Cornelium LentulumJn Italia tum bel
Ium feruebat inter Tarentinos &: lapygas^ nam diu atque affiduede finibus
agri inter fe certantes, diuerfis ultro citro'que perciti caufis, per leuia perpe-
tuo certamina coten Jere, alternisi^ uicifflm iniurrjs alter alterius uires ira^
laceffere, quo magis in dies ac magis utrinque uafiari priuatis direptionibus
agri, Crefeente paulatimper priuata mutuo bella, ST caedes mutuas,qu|g cre-
bro edebantur,umufque populi difeordia, publica tandem mateftas utriuP
que in iram partem^ iniuriae fracfiajnec iam turmatim procurlare,fed palam
ad decernendum iufia acie fefe utrinque uiribus omnibus comparantjapy-
ges igitur habito fuorumdelecfiu, magnum finitimorum fbcio nomine nu-
merum adfcifcunt, exercitum^ ad uiginti hominum millia compleuere»
Tarentini audita exercitus in fe armati multitudine, deledum ciuium ha-
bent, Tum a foctjsRheginismagnam accipiunt manum 4 Defeendentibus
utrifque tn aciem , conferitur atrox pugna4 in qua caefis iam acieplerifque,
uix tandem Iapyges uidoria potituur, Vicfli ac profligati hoftes, in duas par
tes fuga dire(fla,diuerli rapiuntur : pars Taretum agmine praecipui , pars
Rhegium contendunto Iapyges confeflim duo fimihter agmina adtergafu-
gientium cadenda dirigunt. Alterum Tarentinos premere properat, quibus

cum breue fpacium fugae daretur, magna occurrentium refiftentium mul-
titudo

B I B L I O T H E C AE LIBER X L igi

H ritudo carditur^ Qyi Rheginis infiftebant , tanta prsccipftc* tofttcfitionc
fiint infedlat^ut cum illis flmul mtra mcxnia irruperint, atqj illo impetu mo'
mcntocp iunt urbe potiti*. Annopofteagefta,pra^fe(flus efi: Athenieniibus
Chares^Romaj creati confules,Titus IVIinutius,S^ C* Oratius Puklierituni
apud Helios agebatur Olympias feptuagefimaieptima, in quaftadiouicic
Dandes Argiuus^His magiftratum gerentibus, Teron Acragantinorum
princeps intertjtjiextodecimo fui principatus anno* cuius filius Thraiydeus
imperium fuicepir, Theronis itaque mortui memoria ob fingularem impe^
randi modeftiam,&r prajclaram uirtutem(nam in concilianda fibi ciuium
per bonas artes gratia uitam omnem confumpierat ) heroicis laudibus 5C
ornamentis immortalibus eft commendata. Eius filius etiam dum pater uiuc
ret, nimia ferocia crudeli^ac carnifico ipiritu fer uebat: mortuo patreiam per
impertj licentia dC ingenium fccdumjdiicuffls legibus urgere coepit domina>
tione dira patria* Ex qua re abalienatis moxa fefubditorum animis, nil fibi fi
dum habere,nil tutu: perinde ac inter hoftiuiti infidias affidua folicitudine uc
xari,circumipicere omnia, fingula quaeq^ pro fufpecfiis ducere, uita eius inhii
tnaniq^ mores eundis paffim fummo odio haberuinde haud diu pdft, innati
prauitatis&: ingentj mali praemia digna retulit,rebus eieclis fuis, uita(^ uio^'
lentifiime rupta*Nam poft mortem Theronis, multis militibusmercedecon
dudis , deleduque Acragantinorum atque Himerenfium habito, copias
coegit ad uiginti millia hominum, equitum peditum^, quos aduerfus Syra^
cufanos in expeditionem ducere pararet* Hieron coado atque inftruda
haud impari exercitu, contra Acragantum proficiicitur, ibiqp certamen a^
trox conferiturtac Grafcorum plerique,uti Graeci Graecis aduerfi ordine in^
firudo dimicabant, cecidere*Superiores in ea pugna Syracuftj fuere, quo>*
rum ad duo millia de(|deratifunt:hoftiumuerd fupra quatuor millia caeia;
Hoc cogreflu, rebus fuis afflidis,Thrafydemus iam fibi diffides, imperio ex^
cedit, 8^ ad Megarenfes profugit, cognomento MyfeoSjibicp mortem fibiip
g fe confeiuit* Acragantini populari ftatu rem fuam component€s,per legatos
ad Hieronem mifibs pacem impetrant* In Italia Romanis aduerfus Veiea>
tanos feruente iufi:aacie,ad Crumerum pugnatum effiin qua Romani uidi^'
magna^ eorum multitudo (ueluti quidam autoresfunt) cecidere* qua pu^
gna Fabios trecentos eadem gente ortos,&eadem(uti nomen quoejunum
indicat) familia, condat omnes prope ad internicionem eius familiae cecidiF
ie *Haec igitur eo anno geda fuere* Praefedo Athenis PrexiergOj Roma^
ni confules creant , Aulum V irginium Triceflmum , & C* Seruilium Stru> .
dum * His conrulibus,Helia gens prius per multa tempora plcrifquc iparii
urbibus, cum uaria locaincolerent,unam ex omnibus urbem conflant^ com-
migrante^ undique in eam omnes, quam Elim nominant*Lacedaemonij uc*»
ro, cernentes Sparta nomen 8C granam folitam ob ducis Pauianiae impuriP
hmam f^oditionem,admodum reiedam,acfccde pollutam, tum foo probro
iamam fidem^ Athenienfium fublatam in primis haberi , quod nullus eius
m IS emis ulla unquam proditione gentis patriae^ iiiae dignitatem Ixfiflet,
coi^banturartibusomnibus,parem nomini Athenienfi calumniam inure^
r e* L*um Itaque Thcmidoclis autoritas dC fides plurimum pollere uideretur^
eius ^ nomen celebre, ac uirtute illudratum, proditionis eum infimulant: crP
mmi dantes , quod fibi cum Pauiania fumma confuetudo amicitia® fuiffet,
ima cum eo commune de prodenda Xerxi Graecia confiiium inifle* Multa
praeterea ad haec diflerere: aemulos eius hortari atep incitare*ad eum accuian^
dum tabellas iudiciacp prodidere quaedam: quibus odcndebatur,Pau(aniant
concepta iam intra fe Graecia proditione,infidias illas, cofilia^ omnia The>
inidoclicommunicafle, uarijs^ eumpropofitis pr^mijsaddiixiflie^ uti com^

muni

I

DIODORI SICVLI

munfuoto arte rem aggreffiprofcqaercntur*ThemfRocIe tum qufdem ^

haudcodfnoncm aceepiffe:led necp uirum amkum, quod paris propecrimi
nis fuit , tanti fcelcris reum prodere uoluiffe*Cacterum tametfi tantis autori-*
busaccuiareturThemiflodeSjfefceo criminecum clarifflmepurgafietjper iu
diciaabfbluitur^acimtidquidejpoftiudicium illud plurima eiusuiri gratia
apud Athenienfes pollebat: quippe ciuibusfumme propter clariffima gefta
charuserat*Poft uerd quofda timor ^fuipido potentias ipOus,p!erofcgeti^
am glorias inuidia rerum geftarum, meritorum^ omnium.oblitos fedc,£ius
itacp potentiam 5C elationem deprimere,tum obicurare 8C demoliri pruden^
tias nomen nituntunPrimum liifFragijsexIege in eum exacRis^quodOftta-^
cifmum uocitatu eft^ipfum ex urbe etjdunt Jioc namc^ iudicq genus lege lan
clum Athenis habebatur* Pofl: deletos a Pififtrato tyrannos^res ita per legem
agebatur, ut unuiqufTqj duium nomen illius in tefla icriberet,qui per poten-
tiam ad popularem ftatum euertendum proximus uiderecur,in quem plures
demum teftasfuiffent fcriptas,cum patrio folo excedere,^ quindedm annos
exilium agere cogebant*Hoc uerd ab AthenienObus cautum inffitutu^ ui-
debatur,non uti^ tam ad puniendam prauitatem, quam ad reprimenda co-
creendam^potentum ambitionem, fuperbias^ occurrendum,ut exilio fra-
cli diicerencin ordinem inter duesconfiftere^Themiftocles itaqp ea fuffragi»
orum lege, patria eie(flus,confugit Argos* Audita re,Lacedgmoni] eam uod
aflequendi fibi a fortuna oblatam occafionem rati,ad inurenda Themiftocli,
quoduidelicetquasritabanf,calumniam,Iegatosrurfus Athenas adaccuian-
dum eum denud mittunf,reum effe, quod cum Paufaniadeprodidonecon-
fpiraffetttum oportere, aiunt>in publicas Gr^cias iniurias animaduerti non
iudicio feorfum priuato Athenienfiu cuiufqua^ne populitiierdm in commu
ni Grascorum conuentu eas caufas cognofeendas , quod cius tempeftatis m-
ftitutio cogi confueuerat* Tum uerd Themiftocles percipiens Lacedaemoni
orumftudiaad eum calumniandum,gloriam^ Athenarum deprimendam
ate^ obfcurandam, obnixius intenta, nec Achenienies minori cotentione cer ^
nens ad deprecanda culpam paratos, rufpicatas eftieie proditum iri, incom-
munem confenfum, iudicioque fidendum* Alia ex parte cofideratis uidict|s
quasiam quidem ab iuftida aliena S^corrupta ad gratiam 5c libidinem Lace-
dasmoniorum ueriari coepta erat, quod &: ex multis aU]'s,tum ex iudicionu^
perrime in fe habito compertu habebat: ex his praeterea qug de Atheniefibus
8C Argiuis iudicarant*adednamcp eius iudictj principes inuidia in AthenP
cnfes flagrafle conftabaf, ut cum plures reliqua Grascia tota, AthenienGum
triremes in bellum armate ueniflent,nullo tamen e ceteris prasftantiori hono
re merito' ue dignas cenfuiflenuHis rationibus cxempliscp deterritus Themi
ftocles,haudGdendum rebatur: nil in iudicibus tuti prasOdij,ml fidei Grm^,
quo recdi quicquam fperari pofiet, profpiciebat*prteferrim quodex deipera^
tione prima Athenis habita,indicia quasdam &r argumenta ad accufationem
fecundam captarent Lacedasmonij* In defenfione nam^ illa Themiftocles
epiftoias a Paufania ad ie miflas confeffus eft,quibus eum folicitatum confla-^
bat ad colpirandum, 8C proditionem communi negocio prouehendam* atq^
hoc maximo tum indicio 8C argumeto fretum conceffifle. Paufaniam nil tan-
topere fiiafionibus adhortationibuscp apud ie ufurum fui(fe,nifi in primis ue
ritus eflfet, fefe pro fua dignitate 8C folita conftatia, coepta quascunc]^ fua Inter
rupturum. His itacp deterritus,ueluti dieftum eft, rationibus,ex Argis profis
git ad Admetum Moloflbrum regem, ad aras itacp Veft^econfugiensjfujv
plice fe prxbuit. Rex illum principio benigne ut amicum excepit, charam
habebat: hortabatur bona fpeeffet, in ie fidem omne ponat, fibi deinceps
(alutem fuam curas fummas fore, Ceterum ubi a Lacedasmontjs iblennis lega
tioad Admetu uenit,quas eum palamdedi adfupplicium dcpoicercf

ianteni

B I B L I O T H E C Afi L I B E R 3 C I. 1^5

^ lantem prodiCorem>euerfore,acpefl:em Gr^da?:flni dedere rccufaret,nbi bel
Iu ab uniucrfa fndid Gracda^ expecfiandumcpjiex lunc mmis perterrftus^ib
Imcmirericordfa dC religione (iipplids tacfius^ignomimam^ proditionis
uitare in primis ftud&,hortatur Themifl:odem,ut quam raptiffime dam La^
ceda:montjs infctjsfe inde proripiat: magnum^ auri pondus ad auxilium
gCjCommcatumi^ tribuit J!le undique eiecflus, accepto auro, rege eunda fibi
quo tuto facile<^ ie eripere poffetjfuppeditante^nodu ex Moloffis profugit*
Nadus uerd inter fugiendu duos iuuenes genere Ligures, negociationibus
6^ mercaturg operam dantes,acproptereamariuitineris^ expertos, cum his
fugitXacedgmonios latuit per nodurna raptus itinera: S^iuuenum itac^ be-»
neuolentiam,duce &C operafolerti,in Afiam tandem peruemLQuo curn ue^
mflet,ad quendam fuum priuatum hofpitem,uetuftum^ amicum fe recepit,
nomine Lyfithidem,fama cdebri,et opibus pot€nti(rimum:maximam uerd
Liiythides Xerxis regis familiaritatem dC gratiam fibi conciliauerat,quod in
tranfiedu 8C profedione exercitui uniuerlo cibaria commeatus^ tnbuiilet*
Hac itaq; cum rege fretus coniiietudine 5c: gratia, tum maxime cupiens ho*'
fpitis falutem tueri, Themiftocli pollicetur, fe cudis in rebus auxilio futuru*
Poftuiad tum Thcmifi:ocli,uti fe ad regem duceret, principio recufauit:uere
ri maxime fe,ne ad poenas 8C fupplicia ob gefta dC male merita in Perfas, de^
pofeeretur. Vbi uerd rem fecum diligentius tradaffet , confiderans quid po-
dus eifet, uoluntati hofpitis parere ftatuit:confllio^ quodam folertix mire
inito, illum incolumem, tutocp per omnia Perfidis, qua tranfiturus erat,loca
perduxit* Nam cum Perfis effet confuetudo,mos^ iam pridem inftitutus,ii
quis ad regem pellice duxiffet,eam curru obtedam uehere undicj claufo,ne-
que occurrentem quempiam impedimento effe,fcu quid id foret ferutari uel
percundari,ncc^ eius qug duceretur aipedum petere auderet:hac arte dC oc^
cafionearrcpta,LyGthides rem aggreditur* Fabricato magnis fumptibus cur
ru,ac fpeciofiffimis uelis undicp circumtedo, Themiftoclem illi imponic:ita
g tuciffimoexpeditiffimo^itinere ialuus ad regem perducitur* QuocumprP
mum caute ^circumlpedefermonem habet,fidem^ ab eo exigit, fe nullam
uim uel iniuriam uiro inferri paflrurum:tum eum ad regem adducit* cui cum
pr^buifiet rex ruialloquendifacuItatem,acabeodidici(][et,nullam afePer-
fis illatam iniuriam, fupplicio ac poena liberat* Cum uerd pr^ter opinionem
fe ab hofte falutem impetraffe cerneret, iecurus^ deinceps confidere coepif
iet, in maiora curfus his caufis pericula reuoluitur* Mandane filia fuerat Da^
rtj.eius qui magos deleuerat* Proxima Xerxe ibror: huic ingens apud Perfas
autoritas S^gratia habebatur,quacfilrjs interemptis orbata,quo tempore claf
fis Perfica afflida efi a Themiftocle, moerore inde impacato,necem filiorum
lugens,magnam fui confeiueratin multitudine miiericotdiam ^ propter cx^
tremam orbitatis plamitatem* Haec ita^ cum audiflet Themiftoclem illuc
adueniffe, repente iniuria rapitur, uefte lugubri, miferabilis multis lachry^
mis fratrem precari atep inflare, ne fuorum natorum caedem iinat inulfam:^
feuiffimo hofte, quem in manu haberet, fupplicium fumat* Pdft ubi fe no au
diri per cipifjad optimos quofcpPeriarum fe confert, ambit^ precibus om-'
nes, poftuias Themiftoclem per eos ad iupplicium dcpoici.Multitudinc con
citata,concurfu<^ in curiam fadOjCum magnis turbae clamoribus Tfiemifto-^
d^ depoiceretur,rex refpondit,ieprincipibus Perfarum de ea rciudicium
infti£uturu:tum quicqmdilii iudicaffent,id permiflurum* Quod cum omni^
faus aequum uideretur,a{renfi diicedunt*Dato temporis iufto ad iudicium pa
randum interuallo,Themiftocles interea linguam Perficam difcit:acfermo^
nePerfico (efe obiedis, criminibus purgans, pro inibntc habitus poena libc^
ratur*Rex uiri ialutem gratam habens,praeclaris cum donis ornat*nam uxo^
tem ei tradit ex Perfide, genere lionefto ortam, forma^ praeftantem, tum mo

y ribus

DIODORI SICVLI

ribus pudicis, a: honeftate prxcipua.Domefticam pratterea adfcruitia 8C mi- 4
nifteria multitudineaddit , omnimodam^ fupeHcdilctn, ac reliquos quiad
ufum dC delicias facerent fumptus fuppeditat.tresnami^eiusditionifubij-
cit urbes, qux ad neceflitates uitx fubminiftrandas habebantur idoneae; Ma*
gnefiam ad flumen Mseandrum litam, omniu Afiae totius urbium frumento
jteraciflimam,qua fibi panem conficeret, Caeterum Myonta ad obfoniura,pl
Icium copia, quippe quae mari iuniffa fitjprgftantem, Laplacum agro uitibus
confito cultam, unde uino afflueret. Themiftodcs ita^ terrore iam lib€r,eo
quem fibi Grteci inculferant, att^ ab his (facinus lane detcftabilis ingratitudi
nis,&:extrem*prope nequitiae) patria expulfus,quos meritis incomparabi'
libus ornarat,exceptus contra ex fuga ab his quos maxime Ixliu-at, eas urbes
incolebat , uita in fumma rerum fruduum^ omnium copia tranquillam du-
cens.Poft in Magnefia moritur.digno^ ac prxftanti fepulchro fuere codita
eius ofla: monumenta cuius ad haecufque tempora extantia confpiciuntur.
Sunt inter fcriptores qui dicant, Xerxem,cum rurfus in Grarciam copias tra
ncere cuperet,multis orafle,atque adduxifle Thcmiftodem , uti lecum adid
bellun^roficilcereturtnccrenuille regis iuflaThemiftodem,fed eo pado id
annuifle,regeiureiurandoadado, quod in Graecos abf(|Themiftoclenon
duceret copias . moxcp iuramento prolato, taurum laetificantis morciugu-
lafle,atcKi!lico poculu taurino fanguine plenum haufilTe, confeftim^ expP
rafle.ItaeaarteXerxemaprofcdione inftituta reuqcatum iurifiurandi teli'
gione,eo mortis genere Themiftoclem honcftiflimeprudentiflimecpferein-
Cumbentiignominiacfubduxiire,acfidemin rebus Graecis integerrime a fe
niiniliratis fuam oftendilTe conftantiflimam.Nobis autem ifthacc latius pro-
loquenda funtjCum ad mortem peruenerimus praeftantiflimi omnium Grae-
corum uiritde quo iam a multis quaefitum comperi,num ob iniuriam patriae
reliqux ue Grxeiae illatam, culpae confeius ad Perlas confugerittan magis co
ciues fui, exteriep Grgci.darifsimis cius in fe benefictjs obnoxq,per ingratitu
dinem coegerint benefadorc fuum extremos labores pati, at^ inlperata fub ^
ire pericula.Quod fi cui line inuidia ingenium uiri gcfta^ praeclara contein
piari libet, diligenter^ rem perquirere,compertu utitp habebit,Jiunc uirum
omnium quos in ducibus praedidis rcru memoria celebrairtus,log« praellan-
tilllmum.Quapropter cuiijprxfedo dignum uidebitur admiratione, quod
tanta rerum geftarum gloria clarum,tam^ excellenti ingenio uirum, ciuitas
(raote a ie eijcerc properarit,tantocp ciueearere quam uti maluerit,tum maxi-
me, cum eius opera tcmpeftas poftulare uideret.Namcum res Spartana pol-
lens ingens® conflaret prae cacteris,at(^ Grgdac claflis uniuerfe impenu fum
mum eflet penes Eurybiadem, cuius alterius artibus confiltjs^ potuiflet exii
lorum manibus ea gloria extorqueri,qucm praeterea alium memoriae prodi*
tu legimus, qui unius folum facinoris admiratione ducibus imperatoribus^
reliquis omnium feculorum praeferri cudis meruerit, qui^ urbe fuam Grae*
cis urbibus, Graecos Barbaris dederit clTe fuperioresf Cui unquam impetato-
ri pauciores rei bene gerendae occafiones,ac grauiora fimul pericula ieic ob-
tulereCHic aduerfuscoadam in Graecos totius Afiae poteflatem, re tum de-
mum Graeca periclitante, pro fua patria inflrudus, atep in certamen defeen-
dens,uidoriam pugnando adeptus efl; hic opera fua, confilijs^, rem atque
opes patrif in pace firmauit,fi<: auxitmirum in modumjhicbcllo periculofif-
fimo incumbente, eamliberauit.Huius unius cdfiliude ponte ruendo, pede

ftres hoflium copias dimidia ob eam rem parte fublata reprelTit; quo Graecis
pugna tolerabilior , ac uidoria facilior efl habita. Poflremo fi rerum a fe gc'

(larum magnitudinem contemplarilibet,& lingula qutequedifeutere, hau
oblcure conflabit, cum fpretum iniuria eiedum^ a ciuibus ; tum ciuiptem,
cui per illius praeclara facinora ingens gloria parta fuerat, quae^

BIBLIOTHECAE LIBER XL

A (fliffima omnium honeftiffima^ putaretur, ab eo accepifle mdebatur,adid
magna momenta difRciilimo imperio, meum ciuemuifaeft feuiffimasfen-
rencias exercuiffe^ Cacterum circa Themiftodis uirtutes laudes^ comendan
das, quanquam latius admodum, idcirco tamen euagati fumus , quod indf
gnius nimis uidebatur,tam egregias dC incomparabiles uiri uirtutes filentio
praeterire» Per idem tempus Mycithus in Italia Rhegfj Qc Zanclis dominus;
urbem Teuxonta condidit» Praeferto Athenis Demotione,a Romanis con
fules creati, Publius Valerius Publicola, fiCC» Appius Rufus» His coniiilP
bus, Athenienfes imperatorem deligunt Cimonem Mylciadis,, cui exercP
tum iatis magnum tradunt,iubent^ uti in maritima Afiae traducat , ac urbf
bus nominis Graeci ibcijs auxilium ferat:0 quas adhuc Perficis praefidtjs op^
preilas deprehendat, eas uendicet in libertate»Hic affumpto exercitu, claffem
confcendenSjpropterByzantium nauigat contra urbem Eiona, quam pu^
gnando capit.Scyum quoc]^>quam Pelafgi &C Dolopes incolebant, obfidione
expugnat ♦ Hanc pro Athenienfium fundo conftituit,agrum^ forte dudla
diuidiLHisgeftis,res maiores animo aggreifus, reditjin Pirea,dele<flis fiCaf
fumptisindealijs triremibus ad priorem claflem; congeftis^ uecfligalibus
&:commcatu,quantumadrem iatis uidebatur, inde cum ducentis triremp
bus foluit»Ca£terum accedentibus pdfl:,qu^ ab Ionia cacteris omnibus tnilTsc
fuerant, trecentas duxit ♦ Hac itaque claife coada, nauigatinCariam:ibi^
eo uerfante, maritimae urbes", quaccunque a Graecis incolebantur , illico de^
fecere a Perfis, imo ferme momento omnes: in quibus uero diuerfis incola
gentibushabebantur,praefidia^Perfica, easperuim adigens obiedit, urbi-
bus Cari^ in poteftatem reda(fiis»InLyciam deinde tratjciens,populos fibi i?^
mili arte & bello addudos recipit:tum foctjs nauis imperat,his qui iemper iix

focietate dC officio permanferant, cladem^ maiori auget numero^Cxterum

Perfe deledu ex nominis fui populis habito,copias pedeftres parant: tum
nauticum ex Phoenicia, Cypro , Cilicia^ exercitum cogunt» His dux & im^

B perator creatus Tithraciftes, filius Xerxaelpurius»Vbi uero Cimoni iatis
exploratum fuit, claflem Perficam apud Cyprum ueriari,confeftiminBar^
baros nauigaf,pugnam 9 haud trepid^cum ducentis quinquaginta nauibus
aduerfus trecentas quadraginta conierit» Cum^ acriter pugnaretur , utra'
que claffe ferociter ac ftrenue dimicante, tandem ad Athenienfes uidoria in'
clinata cft, ac pleraque hoftium naues diicuflk periere, fupra centum cum ul
ris ipQs captae : reliquae incolumes in Cyprum (e recipiunt, ibiq^ milites re'
lidis inflatione nauigtjs uacuis, in terram confugiunt:ita naues defenibri-
bus uacii^, in manus hoftium integrae omnes ueniunt» His gefl:is,Cimon ia'
tis ea confecflum uidoria ratus,propere cum tota claflc in copias hoftium pe'
deftres tendit , qu^adEurybantafluuium in caftris agebant confilio^ pet
fraudem ludificandi hoftes inito , tum parata occafione, fortiflimos quoiquc
^fuisin naues Perficas quas coeperat conftruit, tiaris^ &: reliquo ornatu
Perfico componit, tum ad Barbaros nauigareiubet»Barbari ueluti adnaui'
gantequam nuperrime emiflam nouerant,fua claflcjfigurisnauium STorna^
menti^iprifuisdeceptijtriremesfuas aduentare crediderant: ita Athenien'
hoftes pro amicis imprudenter excipiunt» Node iam proipedum rerum
muoluente,Cimon milites in littus exponit: qui pro amicis accepti, repente
ihcaftra Barbarica irrumpum:tumultu& per ftationem inter Perias ingen'
tr excitato,Cimonis milites obuiOs quoKg caedunt: alterum Barbarorum du
cem Phercdantem,filiuni Rhegfj germani, in taberhaculo occupatum ob'
truncanttreliquam turbam uarie miicentesjalios necant,uulnerant alios»Po>'
ftr emo omnes re inopinata per culfos attonitos^, in fugam uertunt^ CactC'
terumftupore&T rei tam repentinae iiiipicione longe abefle uidebantur,nec

y i cuipiam

cuipiam id ab exercitu Graeco fieri credibile erat, cum nullas fam pedeRres ^
copias uiqua Gr^cos parauiflTe comperm haberent: uerum Pifidas finitimos
fibi iam pridem infenibs opinabatur manu clam coada tale facinus adortos^

Ita hoftiu agmen a continente inftare credet es, ad naues confugiebant,ueIutt
ad amica &: proxima in re tam ancipiti prxfidia. Caeterum node inualeicen-
te,atcR obfcurate paffim omnia,cu nullo lumine lung tunc umbra appareret,
confufione ordinum,&: incognita rei caufa, maiori tumultu eunda mirceba-
tur:atcpita nexatis undic^Barbaris,ingens CcedespalTimedebatur^ Atuerd
Cimon milites antea prxmonitos fecerat, ejuo primum loco facem fublatani
uidilTent^eb concurrerent omnes. Tum ueritus, nefparfis militibus, & ad cac
dem pr^dam^ intentis, alicjuid aduerfi ^ uti res belli ^ri^oboriretur, id fignu
ad naues in tempore extulit: equo confpedo, mox milites dimifla praedae cu-'
ra, illuc undi^ omnes rcuocantur.Poftera die troph^um eius rei erigimr:in-
de duabus uidortjs clariffimis,altera pedeftri , altera nauali certamine potiti,
nauigant in Cyprum: res fane admiratione digna.nam adh^c ufij tempora
eft inauditu, res tantas una die terra mari^ confedas.Cimon uerb peritia rei
militaris fimul & uirtute diuulgata , rerum optime geftaru fama celebre paf-
fim nomen habebat. Nec inter ciues modo, ied per uniuerfam Graeciam eius
fada extollebantur. trecentis namcp triremibus, & nauibus quadraginta ho-
ftem pugnando fpoliarat.Captiuosfupra uiginti millia ducebat,ingenteprx
terea pecuniam ♦ Caeterum Perfe rebus fiiis duplici clade afflidis,alias rurfiis
triremes xdificant>multo prioribus plures:quippequibus Athenienfium o-^
pes 8^ incrementa formidini iam eflTe coeperant ♦ ex eo namque tempore res
Athenienfes magna fimul pecunia, & gloria bello & uirtute parta, maxi-
me pollere &:uigere coeperunt. Populus Athenienfis decimam ex eisfpo'
Itjs deled:am deo dedicat inferiptionem^ loco ubi ea repofita funt : talem
incidi iuflTere.

Europam ab Afiafeparatmare Rudibus, ex quo ^

Vis^ hominum esetus bellica Martis agit.

Nullum tale aliquid terra^ mari^ patratum
; Contigit,utquifquamuincatutrum(^fimuK

Ni in Cypro Medorum acies coepere, mariq^

Centum Phoeniceas abripuere rates.

Milite completas^quo fado,plurima belli
Regna manu capiunt,gloriaparta manit^

Ifihaec igitur anno eo gefta fuere. Cscterum praefedo Athenis Pheone,
Romae deledi coniulatum adiere Lucius Furius Mediolanus , & Marcus
Manilius BalTus.Ea tepefiate ingens quadam & in credibilis calamitas rebus
Lacedscmontjs irruit. Nam in Sparta coplures domus magnis terrarmotibus
concuffe, funditus corruere: fupra^ uiginti milia, Spartanos fama eft, ruinis
obtritos interiRe:ac deinceps affidue per multum tempus urbe ita terraemota
concuRj, ruentibus ^difictjs, multa mortalium corpora cadentium murorum
mole obruta expirafle: tum rerum opum^ & fupelledilis cuiufquc generis
haud parua per domos quantitas foli tremore abfumpta. His malis uelutinu
mine quodam infefto &: fuppliciafumente,affligi uidebantur.Alijspractc-
rea periculis ope mortalium adadifimt.Eilotes namque & Meftentj Lace»
dxmonfis iampridem infenfi, principio iras filentio & quiete haberejopl",
bus & uirtute Spartanorum deterriti. Pdft ubi magnam eorum per ter^
rgmotus interifle multitudine refciuere , (ublatis animis,contempta reliquo^
lum paucitate, (ieuire palam coepere: acconfoederati,uiribus coniundisbeF
Ium cacteris Lacedaemoniis inferre ♦ Archidamus uerd Lacedaemoniorum

rex, pru'

B I B L I O T H E C AE LIBER XI. 2/7

A rcXjpfudefttiafoa rumis terraemotuumdues Tuos eripuit, &C belloiniiadend
bus hoftibus generofe 8C impigre occurrit.Nam cum primu terr^motus con-
cufliofacmreatc^^urbcm premere coepifletjpnmus omnium jercpnscinnium
cx urbe generum armaturisjin campos fub apertum ccelum properauirrreli-
qu{s(^ ciuibus madat idem faciant, aefequantunCui cum paruifTerit Sparria-
t 2 e,hocconGl{o, qui terrjemotuu ruinis fuperfiieratjfaluant omnes* Kis ita<^
coactis atep infeudis, Archidamus cotra eos qui a fe defecerant, arma moue
re parat * Cauterum Meffenq cum Eilotus coniundo agmine, primum Spar
tam adoriuntur , ie faciie eam euerfuros rati, quod defenibribus defer ta audi^
erant* Vbi compertum habuere,eos quiterraemotibus iuperfuerantjCum Ar
chidamo rege inftruc^ os armisjac pro tuenda patria adeile ad periculum pm-'
ne paratos, ab incoepto deftitere* Tum quendam Mefleniae locum munitum
occupates, inde aifiduis emptionibus totam inceffere Laconiam ftatuut* At
ueroSpartiatg ad Athenieniium opes confugiunt, fubfid ia ^ ab cis impetrat:
necnon a reliquis foctjs undic^ coada manu,parem hoftibus exercitu cogur*.
ac principio quide multofuperiores hoftibus uires habuere* Poft ucrd fuipP
done percuin,ne Athenienies tranfirent eo bello per proditionem ad Mefle^
nios, eos a focijs eius belli armis dimittunt, afferentes fi bi reliquorum focio^
ru copias ad incumbens periculu propuliandu fatis fore* Ath enienfes dimip
fi , feie ignominiofe cotemptos rati, taciti tum quidem abire*Poft uerd graut
m Lacedaemonios indignatione concepta,abalienatis iam palam animis,ma
gis ac magis indies odia atep irae accendi*Ita hinc inimicitiae atep difeordiae ex
orta origo, poft adeo paulatim coaluit, utipfas etia ciuitates ad extrema odia
& pericula excitarittqu^ bella poft inter fe grauiffima cocitantes , uniuerfam
pene Gr^cia magnis ac uarijs calamitatibus afflicftauere* V erum de his in te-
pore idoneo feorlum fingula quacqp praeferibere in animo eft.Caeterum Lacc
d^monij tum contra lithomem cum manu fociorum profe<5i:i,cam obfedere*.
Eilotae uero infenfis prorfus in Laced^monios animis, Meffenios (ocia ma^

B nu adiuuabannnucquidem uiclores, mmeuidi certare* E 09 bello cum nec
decerni, nec coponi inter eos poffet,dece annos uarie fefe uexarut mutuis in>
luiijs & cladibus. Poft ea gefta Athenis prgerat TheagenidestRoma? cofu^
ies creati Lucius A^emilius Mamercus, & Lucius Studius lullus, Olympiade
feptuageOmaodaua,qifa ftadio uicit Parmenides Pofidoniates.Ea tempefta
te inter Argiuos & Mycenos bellum his caufis ortum eft* Mycenei ob and»
quam patriae fuae digmtate &r gloria fublati,fubeffe ac parere Argiuis cum re-'
liquis in Argo urbibus indignabantur*C^terum feorfuin fuis legibus ate^ia
ftitutis componentes fefe,nullamre Argiuos audire: contendere infuper de
lunonis (acris 8C templis , agonem^ Nemxu poftulare fibi decerni* Ad hxc
cum Argiuisdecretum eifet, principio ad Thermopylas cum Lacedgmonqs
minime armaiungerCjnifi fibi pars quaedam in eareimpertj defignar€tur,So
li Mycenei ea expeditione cum Lacedgmontjs militauere*Poftremd penitus
fufpicio inuaferat Argiuos, ne forte crefeentibus opibus,antiquo eius urbis
argumento gloriae Mycenei in certamen de imperio Argiuis uenirent* His j

caufis intra fedifcordeSjiampridem per multu tempus uirtute multa contra
alteri alteris obniti.T um dem um Argiui occafione rei conficienda fibi iubla
tam ratijCu Lacedaemonias res afflicl:as admodu cerneret,nec ullo pado pof-
fe fe faluti fug periclitanti intentos,Myceneis auxilia mittere,cx agris undicp
&: focijs urbibus copias cogunt: quas ad belluin expeditas ducunt in Myce>
neos, ^ acie iufta pugna commifla eos fundunt,atcg intra moenia compullbs
includunt, urbem^ obfidere pergunt*C^teru Mycenei per aliquod tempus
haud (egniter obfidentibus refiftere: diuturno tamen bello fradi, defatigatis
a;nimis,cu fubfidia a Lacedaemoni] s eo mitti nequiuerint (quippe qui fuo bel
lo occupati,ac terraemotu afflidi,extrema patiebantur p€ricula)nec alios ha-'

y j berent

‘ DIODORI S I 'C V L I

bermtroaos^underpesdarcclirjdsrernauxtHjsuicapiunCAfgmiurbepotiri ^

Myce.neos omnes fermtutedamnatjdedmam^eorudijsdedicantuuniMy

cenas eaerfunt,urbem quidefeculis dC temporibus prifeis felice, magnorucp

edudricem u irorum, praeclaris geftis celeberrima, ea extremu calamitas ob^

ruit,qu^ ad aetatem ufep nofiram deferta habitatoribus permanfit, Ifthaec eo

anno gefia tradunt iir^ Praefedo Athenis Ly Oftrato, a Romanis confules

creati, L^Pinarius Mamertinus, &: P. Furius Philofophus.Eoru temporibus

HieronSyracufanorurexcum Syracufas accerfiffet fiiios Anaxilae Zanclis

quondam domini , magnis eos donis ornatos commonefacit, docetep quata

a Gelone in eorum parentem beneficia collata fuerint: tum hortatur, cum

iam uirili a:tate uigerent, ratione cum Myceto tutore fuo duda, dominatio^

nis ilbi ius adminiftrationem^ fuicipiant^Hi Rhegium regreffi,ita uti moni

ti erant, rem properante Accitus ad rationem reddenda Micy thus, uir caftiflt

ma & integerrima uita conuocatis patrqs adolefccntulorum amicis,rerum

adeo omnium calculum integrum (yncerumcp produxitjUt fumma ipfius in

cegritatis 8C fidei admiratio inuaderet omnes : inualefcentcs^ pudore 8C

pccniientia eius rei du<fii,pofl:ularc, atque obtefiari eum utifibirurftjs placem

ret, dominationis ut prius curam rufpiccre,ie{e^ parentis ueluti eum loco ha

luebant gubernaret, cactera^ quae ad principatum pertinerent ger€ret,atquc

haberet, ueluti antea confueuerauquibus tamen Micythus haud efl affeniiis;

Ca^teru cum diligentiffime cuncfla reftituiflet, rebus fuis naui impofitis,Rhe^

gio cum fumma omnium beneuoldia difcedit, populo eum comitate^Tum

fblucns inde in Gr^ciam,Tegacis Arcadiae exceptus,uuam cum laude tradu-'

xinHieronSyracuianorum rex Catanginterijt,titulis(^ 8C monumentis he-'

roicis eius memoria ornata efl:, quippe qui eam urbem condiderat^Hic cum

undecim annos regna{fe,Thrafybulo fratri regnu r€liquit,qui annu unum

Syracufios rexitt PraefedJo Athenis Lyfania, Romani confules creant Ap^*

pium Claudium,^ Curtium Capitolinum* Horum magiftratus tempore

1 hrafybulus Syracufanorurex,regno€ie(fius excidit* Quibus de rebus mihi ^

per fingula quaeq 3 hiftoriam deducere aggreflb, ifthic opus eft fuperiora He^

Ulter tempora repetere, atque ab ipfis initijs rem ita uti a(fia eft explicare* Ge^

Ion igitur fingulari uirtute atque bellicis artibus longe fuperior caeteris ducF

bus, fallacia & arte inaudita Carthaginefes circum uenit,a: acie iufta pugnan

do cum ftrage ingenti debellauit Barbaram multitudinem , ueluti fupra di"

cftum fuit*T um ui<flori% licetia modeftiflime in uicflos ufus, atque erga popu

los finitimos prorfiis in omni re fingulari prseftans humanitate, magnam fi

bi & gratiam dC autoritatem apud Siculos comparauit*Hic in fumma omniu

diaritate ob praecipuam benignitatem habitus,uitam cum tranquillitate tra^

duxit* Cui in regno Hieron fucceffit,caeteris fratribus maior natu, haudqua''

quam pari natura , ucl fimili regendi,8(r fubditos gubernandi prudetia:^uip^

pe qui flagrabat auaritia,animus alioqum|ferox,et ad uim paratus, at^a puri

rate & honefto bonocp penitus alienus* Quibus uittjs plericp fubditorum la-^

ceftitjiiam pride ab eo defeciflfentjnifi Gelonis recens memoria dC maieftatis

reuer entia, quam fumme Sicilia omnis colebat,eorum impetus uoluntates(^

co€rcuifiet*Hierone mortuo, Thrafybulus fufeepto regnOjprxcedetem fere

gem omni improbitatis,pramtatis^ genere fuperauic*Nam uiolento uir am>

mo atque carnifici, plerofqueciues iniuria, crudeliter^ necauit: nonnullos

quoc^ haud paruum numerum falfis criminationibus perculfos , profugere

compulit, atque eorum diuitias,res<^ omnes ueluti damnatorum retulit in

serarium Rhegium*Poftrem6, eorum quos miurialafferaf,odio 8C formidine

dueftus, cum iure fibi infenfos multis fuis demeritishaud ambigeret,

gnammercede militum multitudinem conferibit, eo fe praefidio aduci us

duiles feditioaes Sc infultus munitum fatis fore ratus: tum indies magis ciui"

biisin^

BIELIOTHCCAE LIBER XL
A busfnfefttiSjalios contamdijs,nonnuIIos cgde opprimendo, coegit tandem
crudelitate intolerabili concitos a fedeficere^ Ita Syracufij deledtis inter fc
adidducibuSjdominationem excutere plebe uniueria concitata, ac fe in
beriatem uendkare aggrediuntur : tum rebus paratis , Ogno^ per duces
dato, capiunt arma pro libertate omnes, Caeterum Thrafybulus cernens uni'
ueriam ciuitatem contra fe armatam, primum uerbis adhortando tentat ledi^
tionem componere: ubi uerd animos accenibs adeo, implacabili raptos
ira fcnrir,cx Catina confeftimuii orum praefidia, quos illic colonos Hieron
infl:ituerar,atque ex reliquis foctjs magnum numerum accerfir: mercenarios
inde complures adijcitjexcrcitumcp cogit ad quindecim ferme hominum mil
lia. His coabiis,eam urbis partem occupat , quae Achradina dicitur t infulam
quoque munitionibus tutam, inde per eruptiones affiduo bello defectores
lacellere, urbem perterrefacere, Csetcrum Syracuftj principio parte urbis Itha
cam nomine infederant, ex qua rem adorti legatos Gelam, Acragantum,
Selenuntam mittunt , ad h^ec Simetam, &C ad mediterraneas infuper Sicu^
lorum ciuitates,orantes, uti ad liberandasSyracufaspr^fldia mittere matu^
rarenr. Qui benigne a cunctis auditi fuere: prsefidiacp illico delecta illuc mit^
tunt, alij copias pedeftres, ali] cqucftres, nonnulli naues longas, omni ad bel
Ium inftructas apparatu:ita breui Syracufijs coactus efl: haud mediocris exer
citus , tum clafle inftructa, SC in altum educta, exercitu^ pedeftri expedito^
Syracufij pugnandi copiam hofti terra maricp faciunt, eum^utrinque pro^
uocant, At uero Thrafybulus foctjs deftitutus, nil ufquam fibi,nifl in folis
mercenarijSjfpei reliquum cernens,'in Achradina dC infula dominium fibi
luebatur, reliquam urbis partem Syracufij obtinebat, Poft ha?c Thraiybulus
nauali bello muadenshoftes, plera(quc triremes amiOncum reliquis confu^
gu inmfylam,tumcopijspedeftribus pariter ex Achradina edutis,aciem'-
Itructa cum foctjs pugnam inijtfub moenibus urbis: qua uictus, magno fuo'
rum militum numero exfo, rurfus intra Achradinam ui compellitur, Poftre-
B md dominatione defperata , legatos ad Syracufios mitdt,Rebus^ inter ic
compofitiSjConditione impofita, atque in fidem acceptus,mdc difcedens, Lo
crosabtjt, Syracufij itaque ciuitate hoc pato liberata, mercenartjs permit-*
tuc libere SyracuOs diicedat, Reliquas praeterea refpublicas dominatione uel
praehdijs occupatas, reuocant in libertate, ftatum^ popularem ubique conftf
tuimr,Ex eo tempore longa deinceps pacefruens,magna ad felicitate adepta
ePi incrcnienta,fi:a£u^ populari annos ferme fexaginta deducfla eft,ufque ad
Dyoniftj dominationem. Thraiybulus itaque cum regnum optimis artibus
adeptam familiae fiiar accepiflTetjper improbitatem dC fcelera turpiter amifit;
cuni^ Locros confugi{Tet,reliquum ibi itatis ftatu priuato coiumpfit. Dum
hxc in Sicilia geruntur,Romae tum primum creantur quatuor Tribuni plc^
bis,C^ Sicinius,5f L, Numitorius, ad hsec M, Duillius, 8C Spurius Acillius,.
Anno clapfo Athenis praefecflus efl: Lyfitheus: Romae confules creati,L,Va'-
lerius Publicola, T, Aemilius Mamclrcus. Horum tempore in Afia Arta^
banus , ejui plurimum apud regem Xerxem poterat, ftipatorum^ cius prin^
ceps, intjt confilium Xerxis necandi, regni^ in Ictransferendi,rem hanc MI
thridati eunucho dC cubiculario regio communicat, in quo fummam fidem
habebat pofitam , Qui Artabani cognatus , alioquin etiam amicus, infidijs
eius aiTenruseft^Ab hoc itatp Artabanus clam intra cubiculum regium no^
cflu admiflus,Xerxem obtrucat:tum eodem animo fraude parata,rcgis filios
petit, qui ea tepeftate tres ilipererant: Darius natu maior, dC Artaxerxes,qui
ambo in regia ueriabant: tertius Hyflafpes, qui tunc ab fens Satrapia Badria
noru gerebat, Artabanus igitur nocfiu adhuc obfcurantc ad Artaxerxe pro*-
perat, eius^ nunciataDario fratre paietem necatum^regnum^ occupatum

y 4 irife^^

iri fecum hbftarii antea quam frater principatum adeat, rcx^ declaretur, rei 4
fuse maturae confuift,necferiiire fratri per negligentiam &C defidiam , quam
Perfis fortiter aufus imperare malinregnum^ ipfe pr^occupans, fratris patri
cid^ fceius ukifcatiir: tum fe ad id facinus perpetradum regios ftipatorespol
licetur adhibituruadiutores^His itacp addudus Artaxerxes, cateruis fatellitu
ftipantibus, fratrem repente incautum adoritur, atep interimit* Quod cernes
Artabanus, per inOdias coepta conOiia ubic^ fibi fucc€dere,liberos fuos ad fe
accerfit,docetcp iam tempus ade(re,quo regnO audendo flbi uendicent: tum
gladio ftrido inuadens Artaxerxem,uulnerat*Ille per cuflus,cum tamen nil
letale uuiniis inflfxiilet, fefe ocy us Artabano fuga fubripit:nec ufqim uulne-
re imp€ditus,re commutata, Artabanum infedari,& meritis fopplicijsaffli-'
gere pergit: quem per opportunas torturas diicerptum necat*Ita tantis prae-
ter fpem omnium infidt]s liberatus Artaxerxes, ultus^ parentis neceirjj,
parricidarce!efi:iflImocrudeliflinrto^necato,Perfarupotiturregno*Hocita-
que Xerxes fato ab fumptus tradit, cum Perfls regnaCfet annos fupra uiginti*
bufeepto Artaxerxes regno,annos quadraginta regnat> Praefedo Athenis
Archedemide: confules a Romanis creati. A* Verginius &: T, Minutius.
Olympias tum agebatur nona dC feptuagefima,m quaftadio uicitXenopho
Corinihius^Eorumitac^tempeftate Thaftjab Athenienfibus deficiunt, ad-
duefh perconipiration€m,cum a ceteris in dubiu de fumma rerum ab Athe-
nienfibus obfldentur,rurfus^ fe dedere,atcp in ditionem uenire compellun-
tur* Aeginetas quot^ rebelles fibi ^fiibfedere aggreffi Athenienfes, Aeginae

parant obfidionem*Eanamcf urbs perfaepemaritimiscertam!nibus,tefire-
nuegefta, fuperbe turgebat , pollens opibus, magnam^ triremiii multitudi-
nem paratam habebat* Quibus rebus confifa per aemulationem, femperqua
cuncp in re ab Athenienfibus diffentiebant * Du<f^ o ita^ in eam €X€rcitu,ua«
ftantubicpagrumtipfamcp Aegina obfident€s,ui expugnare properant, atej
€uertere*Nam opibus dC potentiafublati, noniam fblitautprius humanitate
fbcios habere, nec faciles cuiquam fe praebere,fed per uim atep fuperbiam cru ®
deiitcr imperium in omnes agitare* Vndeplencj ex focijs intolerabili impe
rio preffijinter fe de defedione confultare conlpirare^ cceperunt : nonnulli
pr^terea ipreto communi conuentu , priuatis iam confilijs res fuas gerere<>
Dum h^c ita geruntur, Athenienies maris iam pafflm domini,dec€m millia
colonosin Amphipolim tranferibunt, partim exciuibus,a!ios €xfoctjs:dek
clos,agriim^ eis forte deferibunt, quantum Thracibus ipfis per uim Sabel-
la eripaerant*Pofl:ea uerd ipfis in Thraciam afeendere adortis, pefflmum fa-
cinus obtigit: quippe necati omnes ab Hedona gente periere,quicunqu€a-
grum antea Thracum occuparant* Praefedio Athenis Tlepolemo,Romanl
confules creant, T* Quintium, & Q*Seruilium Strudium*Ea tempellate Ar-
taxerxes rex Perfarum ab ipfis recentis regni primordijs, omnes facinoris
in parentem admiffi confeios fupplicijs uartjs necat : tum qua^cunque ad re-
gni flatum pertinere, rei^ llise conducere profpicit,omnes componit. Nam
iatrapas,quorum fuipeefla in fc fides, atque animus haud beneuolus erat,fufa-
uertit omnes: tum conuocans, ac deligens ex amicis eos quos nouerat fibi
fummeafFeclos fatrapas, illis diftribuit:fimul ad uecfligalia/rucflus, commea-
tuum^ oniniu facultatem cogendam, tum ad conflruendum exercitum flu-
dium intendit* Rerum^ omnium apparatu conftituto,ac fingulis . quibufi^
regni partibus commodiflime diligentiffime^ adminiftratis, re paffim dige
fla prudentiflime, magnam apud Perfas autoritatem gratiam^ confequutus
eft* extern Aegypti] Artaxerxis morte audita, quibus^ pericuIis,quanto^
tumultu res Perfica fluefluarent, ad libertatem uendicadam ea occafioneac-
cenduntur*ac confeflim coaeflis copijs,&:exercitu inflrucflo a Perfis deficiut:
tum eieeflis ex Aegypto qugftoribus, prsctoribuscp Perficis omnibus, reg^m

„ bibliothecae liber xr. ,<?»-

A Iibf creant qtTCttdam,nonnneInaro. Hic itam fufcepto regnojprimum mili-
tes ex incolis loci deligit, tum mercenarios ex alienigenis undim quantos ua

letaggregat.lta comparato ingenticxercitu, legatos Athenas mittit deiun^

gendacumeisfocietate: polliceriin primis, fi Aegyptijs libertatem recupe-
rallent,id regnum fore deinceps illis commune, plurimasm pro tanto beneft
CIO (egratias relaturos. Athenienfes uerd confpicatgrebus fuis id maxime co
ducens,uitum^ efle,ut quocuncp daretur,Perficas opes, potentiamcB tatam
compreflam minorem redderent,tum Aegyptios fibi ad quofeunafortun»
cuentus ad prapiidia paratos, adicitoscj haberent, trecentis triremibus decer-
nunt Aegyptijs auxilium ferre, fgitur ad cladem iummo apparatu, liimmam
opeintenti,nil temporis intermittunt. Artaxerxes comperta Aegyptiorum
defedionejbelluq? tanto apparatu conftrui,muItitudinelibiagendum cenfu
it; ita nimero militum obrui pode Aegyptios. Statim itacK ex omnibus fatra
pis deleCiu habet, tum naues mandat uarijs in locis xdificari, exterara ad bel-
lum neccdaria fumma curacomparat.Dum h*cin Afia, Aegyptom gerun-
tur, in biciha cum nuper Syracufij dominatione liberi, rehqutecn eius infultc
urbes adepta libertate fruerentur, magna eo loco ad felicitate incremeta pro-
dibannlNamm fumma pace cum agrum uberrimum mcoIerenr^Sxcuh fru^
Ctuu copia„res quiqpfuas,domefticam 9 facultatc,breuidiuiths opibusm au
xerctregionemcp eam omnem cultoribus at^ omni pecudum genere ^te-
riscj ad felicitatem bonis referfere . quippequibus fumma frugum Omnium
lugiter folo facundidimo furgeret ubertas, res coalefceret,nihflcR inde ad
bellicos iumptus exponeretur. At uerd podea rurfus in bella d£ feditiones in
cidere,quiburdam caufis,ad quas iam narrandas accedb. Nam fublata Thra
fybu i dorninatione,conuentum omnium conuocarantlin quo de communi
repubhea datu populari multa confultantes,una omnes fententia decreue-
re datuam coIolTea loui liberatori extruere; tum fingulis annis facra Liberta-

«'‘tamina eo die proponere,

E qua tyranno eiecio,patriamliberarant, Oaiterum dijs inter certLL qua-
dringentos quadraginta tauros imoiare, quos ad commune ciuium conuu
uium impendere datucrat: tum magidratus omnes prifeis ciuibus didribuo

homines alienigenas, qui a Gelone fuerat
j ^ ^tMndignum ducebantad munera publica 8C honores ciuiles

cenferent,fiue quod incert* fidei morumcB
S credendam rem putaret, ne forte per occafionem

rurfus dominationis ambitione.cuiiampridem adlieucrat, fub uno principe
m.hciam exercentes, tentarentaliquid innouaretquod quide nihilominus ac-
T alienigcnas,quibus mercede ad bella con

rat accipfa: inter ciuium nomina recenferi iuffe-

r " tempedate fuperfuerat. Hi itam fe magi-

nter fe «olebant arquo animo ferre;?onfiho%

b^Achrad n.m a Syracufijs, occupant^ armis parte ut

ou^ad nlatpaQ tumultu,reliquu urbis infident; tum eam partem,

tuent niunitionii °ii°* ucrgebat,ex muro claudut,multis« iefe circii

intercludunt * ct I * <^cfc<^orib.undi£p cxcurfus,pabul% uias facile

ferior extern nerit/a *^?F‘^!^^*‘”d«|bnorumanusmuItftudineSyracufisin-
tus et erunt/ri.^ c~/)- u artib. bellicis multo prxdabat; unde p infiil

rcre er particularia mifre^ * *”^*^*^^ eeddetesjpremere unditj ciues fi qua cocur
Lar ^ certamina contigifi'et, uiidorcs ubite pugnx redi-

•cu ^em

cultateprcmebat. tnannong urgebatpenuria,uc(digaliu9. Ac res quide in SI

cilia eo

D 1 O D O R I S I C V L I

cilia coftatudeduflguertebantur, PracfecfJo Athenis Conone,Romxcofu' 4
latum gerebant, QiFabius lubilanus.a: T yberius Aemilius Mamercus. Ea
tcmpeftate Artaxerxes Perfarum rex bello,quod adues fus Aegyptios para'
batjducem prxlic/t AcamenenDarij filium, alumnu fuum.Huicitat^ tradi»
dit pcdeftres equefiresep copias ad treceta mil!fa,mandauit 9 uti bello Aegy'
ptios expugnare properet. Hic fines Aegypti ingreffus, luxtaNilu caftra po
fuit: ubi® refedis recreatis^ ex itineris labore militib.quf ad pugna neceffa
ria erant coparari,expediri^ omnia iubet.Cacteru coaclis ex Libya dC Aegy
pto copjjs, Aegyptij expecflabat auxilia Athenienfium fociorum.Interea na
uigant cum ducentis nauibus in Aegyptum Athenienfes,iunda^ & inftru'
iflacum Aegypttjs acie, in Perlas feruntur. Inito certamine,obnixeferoci'
ter® dimicabatur utrini^tac per aliquantulum tempus urgente multitudi'
ne,res Periarum fuperior apparebat.Haud diu id paffi Athenienies,colle(fiis
uiribuSjimpetu fado, cornu fibi aduerfum loco pellunttmultis^ necaris , re-
liquam Barbarorum multitudine cufii multa rurfus caede fundunt.Cacfo tan
dem fuorum magno numero, Perfe in locum Icfe recipiunt, cui Leucotycho
nomen habetur. Cxterum Aihenienfesfuisuiribus potiti uicfioria,*Barba'
ros in prefatum ufep locum infedlari fumma ope ad conciendos internitione
adniti , nufquaab obfidione diuerti. At uero Artaxerxes audita fuoru ftrage
quofda confeftim familiares,amicos^ fuos, cum magna pecunia mittit in La
cedxmoniam, qui tentcntac moueant Lacedxmonios ad inlerendu bellum
Athenienfibustratus ea re neceflarium Athenienfi claffi forc,relidis Aegy'
ptijs ad tuendam patriam reuocari, Vbi uero necp pecunias acceptas,ne<^ po
ftulatis iliorum prgbitas a Lacedxmonqs aures comperit, delperato inde aU'
xilio, atc^eaipefruftratus Artaxerxes, alias rurfus copias comparat: quibus
duces prxfecit Artabazum 8C Megabyzum,uiros omm' uirtutejpraftantes,
quos rurfus contra Aegyptios ire in expeditioneiubet, Prxfedio Athenis
Eurippo: Romani confules creant, Q.Seruilium&: Spurium Pofthumium
Album.Eifdem temporibus in Afla Artabazus 8C Megabyzus bellu Aegy g
ptijs illaturi, ex Perfide proficiftuntur cum pedeftribusequeftribus® copijs
ad trecenta millia hominu. Vbi in Ciliciam &: Phoenicem uentum eft,pede'
ftres copias itinere defatigatas recreant. Tum Cyprijs, Phoenicibus,^ Cili'
cixaccolis mandant,uti quam propere naues aedificent. extrudas exinde tre
centas triremes,nautis dodifsimis.militibus^ robuftiffimis inftruunt,8f ar'
mis, telis, reliquis^ rebus ad belli naualis ufum neceffarijs muniut:atc^ ita it»
co rerum apparatu,exercendis militibus,quo ad quaecj belli pericula cC artes
affuefeerent , audacia^ maiori ferrum terra mari^ tradare difcerent,cum
prope totum annum uerfati, Athenienies interea qui tuebantur Aegyptum,
fugatos ex Memphi hoftes,ac conclufos in Leucotycho obfidebantiQuibus
cum ferociter at® indefatigate Barbari refifterent, nec capi locus ulla ui poP
fet, annum 8C ipfi integrum in ea obfidione confumplere. In Sicilia uer6 Sy'
racufij contra inquilinos, quos defecillefiipra diximus, bellum impacate gc'
rentes, affiduis oppugnationibus Achradmam inllilam adoriebantur: tum
bello nauali defedores fortunam tentare aufos fuperant, Pedeftri uero acie
cx urbe pellere nequibant, defenfos munitione locorum, Poftrcmd cdu»
dis in apertum copijs, cum iufta acie certamen eonlertum gereretur, fc'
rocia ingenti pugnantibus utrinque ordinibus , ac Iponte pericula ipfa ado'
rientibusjdiu ancipiti re quam plurimi ex utraque parte cecidere, Syracu'
fijs tandem uidoria ceflit.Perado praelio,populus Syraculanus deledos
uiros ad iexcentos numero, quorum' uiribus dC uirtute ea pugna deuida
fuerat, coronis donarunt , prxmia certaminis infuper unicuique argen'
ti nummum diftribuentes. Simulae ifthaec gefta fuere, Domecius Siculo '
rum Imperator indignatus, at(^ infenfiis incolis Catanaj,qu6d agro Siculis

BIBLf 6 THECAE LIBER XL 2/5

A pet (fttuHa ablato fruerenturj cotra eos arma mouiL Ab Syracufijs OmiUter
ciTdem bellum infertur^nam hi communi' mter fe forte obtinuerant agros> 8C
illuc ab Hierone principe ueluti in coloniam ducfJi,belii munera proiequc^
batur^ Catanenfesitacpcontra inftru(Siprocedereaufi,cumultis iamin prac^
lijs fiiperatij fracfiis animis iam amplius fefe tueri minime poffent , agro tan^
dem ^ urbe fimulcoacfiifunt cedere, tum eam quacnunc Aethna uocitatur
codimt urbem, cui antea Enneofig nomen habebatur^ Veteres uero Catan«
tncolae iam reuocati,per multa poftea temporum curricula patrias (edes inco^
luere* His rebus gefl:is,quicuncp Hierone imperante proprtjs ex urbibus eic^
^i,ad id tempus exularanr,auxiIio focior um in priftinas quifque patrig

fuac (edes rellituunt: eosq^ inde eijciuntjquicuncp per uim SC injuriam alienis
locis, aut urbibus iniederanLHorum ex numero erant Geloi, Acragantini,
Himerenfes: proxime his Rhegini, cum Zanclis,quifilrjs A naxile domini
€X imperio urbe eicc^isjpatriaclibertatem recuperarunt4Poftghc Geloi Ca
marinam exaedificantes, dedueSis eo colonis, denuo agros forte diftribuunt^
Poftremo ciuitates ferme omnes ad delendos hoftes confurgcntes,cdi<fio de
creto^ communi aduerfus inquilinos aducnas^ colonos propofito,feie in
fuaiura reuocarunt^Tum reduefiis exulibus, ciuitates ciuibus prifeis unicui^
que fuas reftituere, fimul alienigenas omnes , qui per uim &: potentiam
aliena loca ufurpauerant, non fua, incolas Meffanasconfiituere^ Tumultus

blicas iampridem abalienatas , pro fuo cui^ iure&Tpriico more inftaurare;
tum quicquid publici reliefium agri accepere, per duium capita qu^c^fuis di'

ftributa forte traduL Pra^fecfio Athenis ToryllaThefiaio, a Romanis con^
fules creati^Q* Fabius, & T*Quintus Capitolinus^Horum magifiratus tem^
pore in Afia Periarum imperatores per Ciliciam circumlati conftruxerunt
naues trecetas,quibus omni bellico apparatu inftrudis , copias pcdeftres per
B Syriam Phoeniciam terreftri itinere duciit, adnauigante fimul fecundum
profedionem ad littoraclafle^ fimulac Memphim Aegypti peruentum efl-,
iilico rotis uiribus ad foluendam Leucotychi pbfidionem contendunt 4 Qug
cum primdm in hoftium confpedu uenet‘unt,folufa ea,perterrefadis repen .
te tanta multitudinis ui,atcg inde fugatis Aegyptiorum Athenienfium^ co"
pijs^tum multa inter iecallidiflimeconfultantes, ad fauces hoftia inftrucfla
tenere aciemtibi^fi res coegerit, dimicarefiatuunn Cseterum bellicis potius
artibus fallactjs bellum illudi trahedo gerere at(^ conficere, magis ^ tenta^
re fortunam confligendo nitebatur^Nauibusitacp Athenienfium procul ad
infulam, quae Profopitis dicitur, coa(fiis,ib% in ftationepofitis,fluuium cir-
cumfluentem foflis in aduerfum erutis deduxere, infulam^ illam aquafub"
ducfla ficcam undi^ cotinentireftituerc^ Simulae naues repente folo incidif-
fe ^nfpedacfunt,Aegypttj quidem re penitus defp€rata,cofternatis animis
deltituunt Athenienfes,8(: ad Perfis transfugiunt, Athenienfes pr^fidio fo-
Ciorum deftituti, cum naues iuas ad bellicos ufus prorfiis incommodas cer^
nerent,igne fubie(fio concremant omnes, nc carinis integris in hoftium ma^

circumftantisiepdriculidifflcultateaut terrore per-
culii, ccmltantibus animis feie uiciflim hortari, priftinam uirtutem acpr^-^
clm gefta commemorare, poftulare omnes ab omnibus ne in partam cla^
rulimis olim fxpe certaminibus gloriam fixam quippiam indigni dedeco^
m admittant, un^uirtute profecftd hi pracftantibres illis putandi, qui pro
Cjr^cix ialute ad Thermopylas occubuere. Paratis namque aderant animis
ad manus cum hoftibus conferendas , Imperatores uerd Periarum Artaba^
zus S^MegabyzuSjConipecftaomniumincrcdibili audacia, ueriti ne cum

obftinatis

264 D 1 C D O R I i

obfttnatis fam falutc abiecfia ad mortem pugnando uiris multa nc quicquam ^
fuoril millia amttterent/cedus cum Athentenfibus certa conditione ineunt:
permi(ram®,udabf®periculomcoIumesAegyptoexccdant^thenisauda
da & uirtute fimul faiute confcquuti,relinquunt Aegyptum.Tum per Liby
am profecfli, in Cyrenem , inde tandem in patriam (alui praeter ipem redeut*
Diim haec geruntur , Ephialtes Simonidis Athenis dux populi,concitat ple^

tant^qui tamen nilprorfus efficere, haud tanta diu impune abuius temema-
ce fed node quadam mteremptus,autorenecis incomperto, lublatusq^ eme
dio res innouare deftitiu Reuoluto anni tepore, Athenis Philocles pr^fe»
dus eft:Romx deledi confuiatum adiere, A 4 Pofthumius Regulus,^ Spu^
rius Furius Mediolanus* Horum temporibus Corinthijs 6C Epidaurijs beb
lumaduerfus Athenienfes exortu, agitari coeptum efl^Qpos contraAthe
nienfes ajma exped{uere,pugna^ atrox commi{Ia,in qua uidora Athenie^
fium milites tandem hoftem lirauere*X um inftruda ingenti claile^contra po
pulos qui Alienfes dicuntur,in Peloponnefum traijciuut, magniic^hoftium
conferendo manus numerum ca:dut4 At uero conuerfi Peloponnefij^ coada
ingenti manu praelium cum Athenienfibus committunt, apud locum
phaliam didum:in quo rurfus A thenienflum uidoria fuit^ Hoc iuccelui re-
rum fublatis animiSjCum Aegmetas confpicerent pr ioribus geffis in fuperbi
am datis a fe diffientire, ftatuerent^ cum eis bello decernere, claffis ingensad
bcllum inliruda cd mifla,ncc tum Aeginae urbis incolas peritia (Ingulari, dC
certaminu naualium gloria confifbs,quascj tenuere AthenienOum opes,iecl
ad triremes,quas prius (atis paratas habebanMdiedis compluribus altjsnu*'
per gdi8catis,inftrudis^,bello naualiconfligunt^Superatijfeptuaginta trire
mes amittuntffiradis^ ea calamitate animis, uiribusc^ difFiii, ruriiis in Athe-
nienfi um ditionem redire coadi funt,uedigalescp fadi coru^Haec omnia dsi
ce Leocrate gefta fuere, Atheniefibus in Aeginetas bello nouem menfes eX"
agitato Jnterea dum haec geruntur, Deucetius in Sicilia rex Siculorum,gene
re admodum clarus,atcp ea tempeftate opibus plurimum polIens,urbem Me
nenon condidit,finititimum ei agrum colonis illuc dedudisdiftribuiuTum
contra Morgantinam urbem haud ignobilem dudans exercimm^cam pu-^
gnando capit: indedarum nomen,gIoriam^ magna inter cognatas fibi gen-
tes adeptus effi Annuo tepore lapfo, Athenis prefedo Bion€,Romf creati
funt cofules,?^ Seruilius Strudus,&r L^Emutius Alba^Horum temporibus
inter Corinthios 5C Megarenies orta de finibus controuerfia,eas urbes ad ar
mamouittPrincipioquidem agros Mutius uiciilim depopuladonibus ualla
re:pauci interdum, crebro cp inter fe manus confer ere,parua^ ciere certami-
na,cre(cere in dies magis magis^iraate^ difeordia^ Megarenies res fuas in
diesrelabentesjdifflfiuiribus, 8^ formidine Corinthiorum, Ibcietatcm cum
Athenienfibus iungunt^ Vnde aequata iam cum hoftibus ope, nilcedere,
nil trepide quicquam facere, eunda audere contra coeperunt^ Cum^ Corin-
thi) cum Pdoponefijs magnas copias in Megarenies cxpediuiilent,ab Athc
nienfibus fubfidia Megaram miffa:quibus dux erat Myronidcs,uiradmira*
bili uirtute^ Expeditis utrincp armis, cum iam diu obnixe ferociter^ certata
c(let,atcp uiribus paribus, ancipiti^ diu certamine utracp conflaret acies, ui-
cerc tandem Athcnienies,magnam^ hoflium cf dem ediderc^Paucos rurlixs
poftdiesin Cimolia conferto praelio, rurliis Athenienfes fecunda uidoria
potiuntur, cgfo hoflium magno numero^Traniadis rurfus paucis poft id dic
bus, tertium certamen atrox committitur;

UicSmddeefTemdfttirinGmoexempkrh

^ ^ Phocenfe#

bibliothecae liber XI.

A Phoccnres aducrfus Dores arma mouerc, qui a Lacedaemonijs origfncn?

ducunt,tres^urbes mcolunt,Cyntmi'iim,Erybium,&: Eringum fub collem
Parnafumfitas. Ac primum quidem Dores uiruperant^urbes^eorumfabi
guntfuxditionu PofthaecLacedsemontjDorenfibus miferedo moti, quod
a fe orta effet ea gens, Nicomeden Cleomenis ducem cum copijs auxilip
mittunttqui mille quingentos Lacedaemonios affumens, cum aliorum popu
lorum deledu , ad decem millia hominum cotraxit ♦ Hic igitur Pleiftonaciis
regis aetatem puerilem agentis tutor, eas copias in[ expeditionem duxit auxi-
lio DorienObus*Quo in bello fuperatis Phocenfibus, urbes receptas in liber
tatem uendicat,Dorienfium inde populos cum Phocenfibus coponiL At ue
rd A thenienfes,cum apud Phocenfes bellum Lacedaemoniorum opera paca
tum audifl[ent,ea^ re gefi:a,eos in patriam reueriiiros compertum effet,ftatu-
unt ea qua rebant regredi uia agmen procedens infequi,arc5 in itinere fatiga»
tos inuadere^ Igitur expeditione adducfla^alTumptis Argiuis 8 C Theilalis
cum nauibus quinquaginta , dC militibus ad quatuordecim milibus in naues
impoGtisadhoftes contendunt, itinera<^ per Geraniam occupata obfidenr*
Lacedaemonij uerd cognito Atheilienfium confilio, per Boeotiam profecffi,
contendunt in Tanagram*Cum^ Athenienfes ed properaflent, inftruda
utrinqp uniueria acie, infligatis animis , atrox pugna cornittitur^ Theflali in-
ter pugnandum tranfeuntadLacedxmonios, dC re nihilominus ab Argiuis
&: Athenienfibus pugnari,quam plurimi in utratg acie cadere, noefle interci-
piente prarlium diremptum , Poft haec cum Athenienfibus magna ueefliga-
lium copia ueheretur ex Attica,Thefl[ali tempus adefle rati facinoris adorien-
di,no(flu corpora curant,mox9 uecfligalium uedoribus obuiam properante
Hi ab Athenienfium prg{idio,quod uecfligalia tuebatur , re nodum cognita,
pro amicis admittuturnbi^ multa pro ue^igaliu defenfione certamina con-
ferta fuere* Theflali principio ab hoftibus imprudentibus amice excepti, ut
quis cuic^ proxime occurrebat, omnes obtruncant:inftru(fii^, perturbatis at

B que incautis ingruentes , plerofque caedunt* Huius rei nuncio his perlato,
qui in caftris erant Athenienfibus, concurfus confeftim fit ad defendenda ue
cSigalia* Theflalos facinori intetos, eam reincautos adorti repete,ab incoepto
repellut,atqp ingenti caede conficiunt* Cum^ Lacedaemoni] Theflfalis impio
rantibus auxilium inferr&,inflru(flis iam utrin^ coprjs, iufta^ expleta acie,
totis uiribus res geri coepta: exercitu utroq^ obnixe,ac fumma contentione di
micante crebri cadere utrincj, certamen diu anceps marte atroci dimicatione
preftabat*Re uarie periclitate Lacedgmontj fimul & Athenienfes de uiefloria
diffidere, pugna nihilominus nuiqua remittere : rurfiis noeflis interuentufe-
feurrinqp foluto certamine, recipiunt* Cum^ uitfloriaadhuc anceps in me-
dio e{ret,mutuis inter fe legationibus mifsis,quadrimeftres inducias compo-
nunt. Anno elapib, Athenis prceficiturJVIncfithidcstRomas coniules creati,
L* Lu(flatius,&: T* Veturius Cichorinus- Horum temporibus Thebani de-
bilitatis ac depreflls rebus fuis, propter Xerxis regis habitam cum illis foeje-
tatem belli,fumma ope nitebantur prifeas uires quocuncj modo,uetuftam^
patriae gloriam recuperare, Cum^ ita ab uniueria Boeotia ie contemptos do
Icrent,neciam amplius audiri, (ed ubicp fua detreeflari imperia indignaretur,
poftulant a Lacedasnioni]s,uti totius Boeotiae imperium uendicent fuae urbi:
quodfifeciflentjiepro eo munere & gratia bellum priuatum fuis copi]s dC
uiribus contra A thenienias pro eis fufcCpturos,neciam deinceps ulla necefll
tateeos cogi polle ad copias extra Peloponnefum eius rei gratia educendas^
Tum Lacedaemoni] quod a Thebanis offerebatur, ad rem fiiam maxime
pertinere rati,urbem^ Thebarum contemplantes, fi potentiae incremento,
opibus^pIurimumpofletjUcluti propugnaculum quoddam fibi adueriiiai
Athenienfes futuram, cum iam tum in T anagra exerdtum magnum expedi

^ tum^ha*

cum^ haberent: prfmum mccnia ambuumcp Thebarum ampliorem du- A
eunt, tum reliquas Bo^ouas urbes Thebanis rube(re,corumcpueIutipoftuIa'
rantparere impeno cogunt. Athenienfcs uero contra ran munitioncsillas
Lacedaemoniorum fiibruere properandum, fibi magnas copias cogunt, du^
cemqKis prafficiilt Myronidem Calliac^Hic numero ciuium qui fatis ad rem
iiidebatdeleflo,nunciat €i's,ftatuit^ diem, qua proficifei ex urbe intcnder.er*
Vbi tempus illud aduenit,ciTmnonulli ad eam diemuenire n€glexi{Ient,af
fum ptis his qui in tepore parati aderant, expedire properat tratjccre in Bcco>
lia.Cui cum nonnulli ex militu tribunis dC amicis multa comemorando fua^

derent, reliquos qui cardaiTcnt operiendos, Myronidesprudenti Omul, & ad

rem profequendam prompto ingenio pracditus,illis refpodet, id minime ex^-
pcdire,dLici nihil cundandum eflTe.Qiio uerbo innuit, eos qui fponte fibi mo
rasin profedionequtefiflcnt,necp conftanterufquam, nec^ftrenue pugnatu
ros,ied formidolofe omnia habituros animo ignauo, quo detenti uim quoqtj
J abores pericula^ pro patria fubeunda fubterfugifseu Cauterum qui ad diem
ftatutam prompti ueni(Ient,quicp arma pr^fto ftruxiflentjcoru iam pr^fian^
cem conrtare audaciam: necuerendum eiTcjUt ordinesinaciedatiabhisuP
que deferantur, nufqua in pugna loco cefriiros:quod i pia re comprobatu eft..
Nam paucis admodum militibus in expeditionem d udis, cauterum robore
iiirtute^ prarftantiifimis, in Boeotia profedus aduerfus multiplicem profua
paucitate exercitum, in aciem defccndere pugnam conferere^paruacum

muk/s manunilcund:atus, uirtute^ dC pertinacia militum hoftes adueribs
profligauit. Hocaute certamen nulli rerum ab Athenienfibus anteeagefia^
ru tempora magnitudineacgloria cedere uidetur^Nam necj uidoria in Ma^
rathone habita , neq^res ad Plateas aduerfus Pei fas feliciter gefta?, neque alia
qu^^cunq^ Athenienfium praeclara facinora uidentur,ulla in re huic pugnae
anteponenda,qua Myronides Bceotios fuperauit.Superiora narn<5 fe ge^

fta,alia cum Barbaris conferta, alia communi ibeiorum munere dC auxilio
perpetrata fuere ♦ In hac uero acie,foIa Athenienfiu manus periclitata,dinif B
cauit aduerfus ferociflimos iiniueri^Gra^ciae populos^ Na Boeottj fiue in ad'
r undis ac fubeimdis tolerandis^ belli periculis, atej in ferenda rerum omnia
difticultacenulli Grgeorum genti confiat inferiores haberi, Pbft namq) The^'
bani ipfi circaLeudra & Mantinea fbliaduerfusLacedafmonios omnes, fc^
cioscp fimulmftrudos,in aciem defeendereaufi, magnam^ uirtutis fero'
cix gloriam adepti funt:tum Gr^ci^ totius principesacduces pr^terquacuP
piam credibile eflfet, fadi.Eius uero pugnae tam 8 C fi clarifsimae, feriptoru ne^
mo nec^ laudes, necp modum, necp ordinem commendauir. Myronides igi^
tur clariflTima pugna Boeottjs fuperatis ui(fior,fuperioribus AthenienfiS du*'
cibas uel clariisimiSjgloriam haud imparem adeptus eft,ThemiftocIe,Milcia
de dC Cemoni, Myronides itaq^ parta uic^oria, Tanagram ui capif,eiusq3 cir
cum moenia fubruit:tum Boeotia excurrens excindir, uaftataqj ubicp uniuer
ia, prtedac^ militibus diftributa, magnis eos opibus explet. Boeottj iiaftatio^
ne agri fui commoti, conueniunt undi(^ omnes, exercitu^ magnis copijs co^
acfiOjin expeditionem prodeunfPugna in uinetis Boeotiae commifla:i!trai^
acie obnixi ad confiftendum refiftendum^ animis accenfa, m noefiem ufquc
pugnatum: uix^ tandem uirtute Atheniefium inclinata, fulaqj Boeotiorum
acies. Mox uiefior Myronides,cun(ftas Boeotiae urbes,Thebis exceptis,in di
ditionem accipit. Pofthaecex Boeotia profeclus,Locros Oppuntios petit;
Qlios quum primo impetu repete coepifler,obfidibus inde acceptis, in Phar'
laliam traij cit: ea qua Locros, celeritate &r uirtute Phocenfes expugnat.Ob"
fidibus quoque ex his delecfiis ,m Thefialiamtendit, eos criminatuspro''
ditionis patrata: imperans'que , ut exules quos spfi expulerant, recipe-
rentt Pharfalijs imperata detrediantibus, urbem ©bfidione urgere parat:

^ BIB LIO THECAE L I B E R XI. »<17

quatn cum pugnando capere minime poffet, nihilominus perfiftcre, Phar^
fali) per multum tempus obfldionem tolerauere. Poftremo de reTheP
alica prorfus deiperans, Athenas redtjt,Myronidas itaque breuitempo'
re clari^imis rebus geftis , magnis'que inter ciues laudibus efferebatur.
Hxc igitur eoannogeftafunt. PraefeCio Athenis Calliatapud Helios atfia
eft Olympias oefluagefima prima, qua ftadio uicit Polymnaftus Cyre^
naeus ; Romat confulatum gerebant, Seruius SulpitiuSjSf Volumnius A'
uentinus. BatempeftateTolmidesnauticisAthenienfium coptjs prafe^
tfiusjuirtutis ^ glorig Myronidg aemulatione ftimulatus, haud animo qui
elceretaflidue multa iecum cogitando,uar!js machinationibus intentus ep
ie,fi qua praeclari cuiuipiam facinoris aggrediendi uia patefferet , quo ali-
quam fibi praecipui nominis, gloriae dignitatem parare liceret, Cum ita-
que ante ^ tempora Laconicum agrum nemo inuadere ac depopulari ten
tallet , id ipfum tentatu prxclarum arbitratus,populum concitat atque ac-
cendit ad diripiendam S^artiatam regionem; ieiepolliceri , fi mille armati
fibiin nauibus adijeerent, cum ea manu SC Laconia depopulaturff, fimul
Spartiataru , affentiete populo Athenienn,cum plures cuperet callideper
artem educere ciues, huiufinodi confilium inijt. Erat omnium opinio , ad
fummam quam poftularat copiarum, numero eum quofeunque atate dC
robore corporis praeilantifiimos deletflurum. At uerd 'Polmidam mens
alia agebat,nec mille iblum qui permifii ellent,ied maiorem longe turbam
fibi concitaturus, progreditur in exercitum ; ac Ungulos quoique attate 8C
robore praeftantes adiens, unicuique priuatim denunciat fe deletfiurum
cum ad bellum, quod pararetur: longe preftantius unicuicg e{Ie,fele ipon-
te ad expeditionem paratum offerre, cp deledus lege uelutiper extorlione
coadum ad arma expedienda trahi, Vbi fupra tria millia hac arte eduxifle
fe uidet ultro ad nomina danda, reliquos^ cerneret haud iam ad id prom-
ptos,tuc mille fibi permiflbs a populo ex reliqua multitudine deligit, Vbi
® uero extera fibi ad expeditionem parata uidet,cum quinquaginta triremi-
bus 8C quatuorarmatorummillibusportufoluittmoxinLaconicxMo-
thonem nauigans, locum illum illico capit ♦ Tum Lacedxmontjs ed con-
fluentibus auxilio, diicedit inde; atque in urbem Gythium contendens,
ubi naualia Lacedxmontjs habebantur, eam quoque urbem ui capit, naut-
gia^ Lacedxmoniorum ibi deprehenia incendio abfumit. Tum agros u-
bic^ uaftat; inde mox foluens , Zacynthum Cephalonix petit, Hac quom
pugnando capta , tum pcrcurfi's,atquc in ditionem acceptis eundis paflim
Cephalonix urbibus , in loca ulteriora tranfuedus eft , quo curfu in Nau-
padum fcrtur,quam eodem congreffu repente fibi fubigit : atque eo colo-
nos ducit Meflcniorum,claros quofque uiros in fidem dC am ififiam a fe ac
ceptos, qui a Lacedgmonijs dimiisi eiedi^ fuerant. Ea nam(^ tempeftate
LacedxmontjjEilotis dC Meffeneis bellum intulerant , per quod utroque
populo inpoteftatem redado’, cos qui ex Ithomclub foedus &: fidem de-
ditos acceperant,dimiicrc omnes, quemadmodum fupra didum fuit. Cx-
tem cx Eilons quojfcunc^ defecSionis autores deprehendere potucrant,fijp
^flfecerunt>reliquos pro feruis habuere* Pra^fedio Athenis

^olmrato, creati (iint a Romanis con(iiIes,P* Valerius Publicola, C;

Clodius Re^lus*Hor um magiftratu T olmide circa Boeotiam ueriante,
Athemenles Periclem Xantippi uiru op timu,exercitus imperatore creat,
ci^ triremes quinquaginta cum mille armatis datae,mandatum^ ut in Pe^
lof^Mefumnauigaret* Hic magna Peloponnefi parte direpta eocurfix,
poft in AcamaniI tranfuecflus propter Oeniadas,nauigando urbes ad par
tes eas omnes in ditionemTuam compellit* Complurimi itaque eo anno

2 z populi.

DIODORI S iCVtI

populi, fub Athemenfiutti imperium dC dmonem concedere: tum ufrttitc A
dC peritia militari nomen Athenienflum aucflum admodum, et magna lau
de celebratum eft* Praefedo Athenis Arifthone: Romani confules cre^

ant,Q4FabiumBibulanum,&: L*CorneIium Curetenum 4 Eodem tempo*'
re inter Athenienfes dC Peloponncfios pax in quinquennium foederibus
firmata, Cimone Athenienfe ad ea patranda componenda decreto au"

forCtCaeterum in Sicilia inter Aegefigos&Lilyb^os pro agro adMaxa-
rum fluuium pofito, atroci certamine inter eos conferto, multi utrincj ceci
dere: quam ob cladem ab armis 8C diicordia tum maxime diiceffumeft^
Poftucrociuium adicriptionem per urbes fadam, agro pro forte ruriiis
remenfo,ac diftributo , cum multorum illic nomina promiicue admiffa u-
trinc^ 8C adferipta forent, ferueicere r urfus diffidia paflim , mbesep inteftF
no morbo laborare coeperunt, feditionibus ciuilibus uexari, &; populares
ubi^ miiceri tumultus,quae labes ac pernicies Syracuftjs in primis inualu^
iu Na Tyndarides quida nomine, uir facinorofus, attj incredibili aitdaciii
tumens,inmo quidem inopes plerofcpfuftentans per alimenta StT ceteras
uitae neceffltates,illis fuppeditando cunefia propefe,fibi maxime obnoxios
fecerat, adeo ut ad occupanda tyrannide,ad qua afpirabat,fibi fidos ac pro-
ptos m!niftros,adiutores 9 haberenPofthaec,cum res compertafuiffet ,ip-
fom afFedafle regnum,capitis legibus damnatur. Cum^ a iudicio in uincu
la duceretur, qui ab eo ali nutriri confueuerant,fl:ipato agmine adoriun-
tur eos a quibus abducebaf,manus^coierere coeperunt. Quare tumultu
m urbe excitato, primores ciuium in unum conueniunt,eosfp rerum inno
uatores una cu Tyndarione raptos ad fupplida necant. Cum^ haec perfe-
pe pericula emergere coepiflent,ac iam multos ambitio mortales , libido^
occupandae tyrannidis indiesftimularet, Syracuianus populus Atheni-
cnfium inftituta imitari ac iequi compulius efl, legcm^ ferre perfimilem^
qualem illi de fufFragijs olim & oftraciimo tulerant.Nam apud Athenien-
fes ita ftatutum habebatur: unumquemcj ciuem oportebat nomen illius d B
uis teftae inferibere: qui fibi per opes & potentia uel aliarem proximus ad
arripiendum tyrannidem uifus fuiflet: apud Syracufios uero itidem folio
oliuae potentiffimi cuiufq^ ciuis nome feribi uidebat : dinumeratis deinde
huiuilnodi folijs , in quem plurima conicripta coperi{Ient,eum quinqueii
nio exulareiubebant. eo namtp exiltj fpacio exiftimabant plurimoru po-
tentum repreflum iri infolentiam . Poftremo uero non ad punienda fcele-
ra,flagitia^ tranfgreffbrum id fupplicij genus inftitueranf,uerum potius
ad debilitandas opes, & frangendam potentium audaciam,tum prohiben
da huiufmodi hominum incrementa intenderant. Ceterum Athenienfes
hoc inftituti genus exipfius rei cafu oftracifmum,Syracufij uero Petalifmu
uocarunt.Haec itac^ lex per multum tempus feruata apud Athenienfes ua
luit,apud Syracufios breui poli rogationem eam abrogari oportuit, huiuf
modi caufis.Nam cum initio potentifflmus quifej dC opulentifsmus ea le-
ge ex urbe pelleretur,tum qui plurima gratia & autoritate prseftabat intet
dues,qui 9 fua uirtute & prudentia plurimummoderari rem ciuilem diri-
gere^ potuiirent,ea lege perculfi a negoctjs reipublic^,&: dignitate magi-
ftratuum aberant,eo^ metu uitam priuata agere.publicis itac» muneribus
^ cutis uacUi,ad ocium cp priuatum traduefio (ludio omni, iecuram uitam
dcgere:Gmul^ ad opes fruendas,quibus abundabant,conucrfi,in;delitias
dC luxum fubitd lapfi funt.Tum demum deliituta bonis uir is ac defenib-
ribusreipub.pefflmus quifcjp audaciflimus^ Obi magiftratus depofeere,
munera publica adire, ingerere ieie, multitudinem cocitare malis artibus,

ac tumuii

)

BIBLIOTHECAE LIBER XL 17^

^ ac tumultiT cancfia mifccrcjalias ex ahjs femper intenti res nouas adoriri* Po^
ftremo feditfonibus rurfus excitanSjCum lam plerofq? difcordia 8C bella intC'
ftma ftimularentjCiuitas m nonas facfliones diftrahi^afliduis^ tumuldbus
ajftuare^uexari^grauiter coepta efl:*Nam plebis concitatores ignobili gcnc^
re^flagitiofo^ ingenio inges multitudo cuncfta occuparanttac nouoru homP
num rem ubicp turbantiu intolerabilis quaedam coipiratio , uertebat omnia*.
Pofhemd plenc^ pro uetiiftis 5C honeftis patriae moribus , pernicioft quaeda
dC ab aequo bono(^ aliena inftituta aufi inducere, prifcum uiuendi modu om
nem demoliti funt* ex priftina uetuftate immutata urbis (pecies,opes quidem
diuitias^ pace adiiiti,ingeniocp ad id intento coegere maximas* Cteteru nuP
la inter eos coiicordig cura, nullum deiuftitiaferuanda confiliu, ni! aequi bo'
ni^ ratio pendi, nullus denieg carteris in rebus prauitatis focordiae^ modus^
Qj,iapropter Syracufij legis Petalifmt poenitetia ducfli,prorfus eam haud mul
to poft tempore,^ edita fiieramn abrogant, atq^ eo res Siculae adducfJae uerte
bacur. Pr^fedlo Athenis LyOcrate: Romae cofules creati,C*Nautius Ruti-
liusjStTL* Minutius Carutianus*Horu teporibus Pericles Athenienfiuim'
perator,trafue(fio in Peloponefum exercitu, agros Sycionios diripit*cuicun>
Oz uaftanti cum Syciotitj coptjs uniuerfls undii^ eduefiis occurriffent, conier
ta cum eo pugna f undutur*T um pleriicp in fuga caelis, Pericles reliquos intra
moenia incluibs oblidere atep oppugnare parat:igicur oppugnatione moenia
adortus , cum nulla ui eam fe capere polle cerneret,praefertim Lacedgmonijs
rurfus obfeffis auxilia mittentibus, e Sycione diicedit,indetraijciensin A^
carnaniam^agru Oemadorum excurrens depopulatur* Ingenti inde coadia
praeda, relinquit Acarnaniam* Poft haec in Cheribnefum delatus agru, illum
mille ciuibus forte diftribuit* Interea dum haec gerutur, a T olmide altero du-
ce in Euboeam profed:o,Naxiorum ager mille altjs ciuibus eft diftributus*In
Sicilia uerd Tyrrhenis infeftantibus ate^ praedantibus mare,Syracultj praeto
rem clalsis libi quendam Phaylum deligunt: quem nauibus inftruc^is in T yr
^ rheniam nauigare iubent*Hicitatpclafle, primo curfu inliila, nomine Aetha
liani depopulatur:tum magna pecunia clam a Tyrrhenis accepta,in Siciliam
redi]c,cum nil memoria dignum ea expeditione edidiffeuQucm Syracufij in
tudiciutradum,8(: pro proditore iudicatii, abire in exiliu coegere* Alterum
item pro hoc ducem fibi creant, nomine Apellem , quem rurfus contra Tyr^
rhenos mittunt cum fexaginta triremibus* Hic excuria primum Tyrrheniae
maritima ora,uertitur in Cyrnam,qug ea tempeftate Tyrrhenorum imperio
dC ditione tenebatur. Ibi plurima depopulatus inliilae loca,poft Aethalia pu-
gnando capta,Syraculas repetit cum ingenti pr^da,Str magno captiuoru nu'
mero,rebuscpaUjsad uarios ufus commodis, haud paucis quidem* Pofthscc
Ducetius Siculoru dux,urbes omnes quae eiufdem gentis incolas habebant,
exempta Hybla,in unam communem duxit ad ftipendia cotributionem,
SC uitae parem rcic^ inftitutionem.Cum^ acri SC ingenti uir ingenio efl[et,ad
facinora promptus adorienda , nouis ac magnis animo rebus infiftebat: tum
ex acre Siculoru publico ingentes fibi copilando diuitias, magna inde potcn>
tiam, magnam^ pecunig uim cotraxerat:quafubnixus facultate, ipIasNeas,
quae eius patria erat, in aequum campO translatam conftruxit* Praeterea iuxta
templum eartr , quae Palice appellabantur,urbem haud ignobilem condidit,
quam a dida appellatione fumpto Dearum nomine, Paliccm appellari infti-
tuit * At uero poltquam de dtjs iftis hoc loco mentio nobis incidit, indignum
nempe eflet,llnguiarem uetullatem excelletiam^p eiu$ templi ob res in eo in-
credibiles,atcp unicum miracula eorum qug Crateres dicuntur, filentio prgte
rire* Fabulantur namcp,tcmplu hoc tum uetuftae cxcelletia memoriae^tum uc
neracione religionis caceris omnibus longe praeferendum, quod multa in cp
rari admodu,^ diuina quadam perfeuerantis uirtutc miraculiiguod fide pro

z ^ pe omnem

u-

' DIODORI SICVLl
pc omnem €xc/perct,adliuc extare traduntur^ Pnmurn crateres fbi cjuolHam \
con(pici magnitudine haud prorfus modum exccdenti^uerum profunditatis A
inenarrabilis;ex qua fcintillas immenfi mcendij interdum erumperc,alios IU
xca mterdu natura uideri lebetibus perfimiles multo igne concakfadis ebul
Iientibus^,fcruente inde aqua extumefcerCj&T crudlari ♦ Ipeciem namcp fer"
uoris aqua inde eieda, uelun feruet^ praefeferre confpicitur* necdum tamen
qukqua eius rei explorando compertum habetur, quod nemo adhuc tentarc
aufus fif^Tanta enim admirationeillius aeftuatio humoris eniti uidet,uthaud
dubium fir, diuina quadam u/^neceisitate^ naturae internis excedentis eifun
duSuIphuris odore perfpeclum late aqua abunde^ fumans emittit* Caeteru
hiatus profunditatis ftridore fubter, ingentem^ rugitum, fremore ab imis
horribili perrupit * quod^ his omnibus eft admirabilms,necp fuperefFudiur,
necpfubfiftitaqaa,impetum^ dC uim expulfi fluefius in exceliiim fublata fer
rcuidetur obftupeicendam^Cum ita<^ tam diuino ipecfiaculo, tam^ arcanis
miraculis, perindeac quodam habitatum numinejtemplum illud cuncflis paf
fim habeatur admirationi,ian(fiiisima per ipiiim^fummje^ obflricfia religiO"
ni iuramenta depromi iblent, explorari^ fides 8 C integritas di<Sorum*Periu
ros iilico deus ultor rupplicio repentino corripif*Nam nonnullos templo c6^
pertum efl difcelsiffeduminibus ob periuriu excaecatis*Cum itai^ fumma ibi
numinis praefentia cuiurda,m€tus^ deum locum illum religione leuera tue^-
atur , fic ubi quibufda de aliqua re ardua dC inextricabili diicordia &C difeepta
tio intercidar, uel aliqua forte quis ui fuperioris potetiae urgeatur miuria hoc
adaeSis iureiurando dirceptantibus,res quocp dift:ernitur,ac ueluti in quod^
damDiuimiudictj examenlibrata perpenditur* Eft authoc templum ex cer-
tis quibufdam temporibus afylum tutiisimu & muiohtifsimujupplidbus^
quocun .]^ infortunio uel calamitate opprefsis,uel his qui in dominos ingra-
tos , uiolabundos^ inciderint feruis , piurimufubfidtj praebet* Nam qui eo
confugerint, nulli domino quacuncp conditione feu ui,alio^ue quouis pado
licet cos abducere: fed ibidem intados permanere inuiolatos^ oportet» do-
nec per cerros amicos ST arbitros aequi SC boni perfuafi,8C adduefti domini,tu B
£ureiurandodeconuentisadacfti,& promiisis feruandisper fidem eo modo
firmatS admittatur * Necp ullus adhuc memoriae proditus inuenitur, qui eam
fidem fijpplicibus prseftitam irrumpere fit aufus* At(^ ita deoru timor quod-
Cunc^ feriiis iurarum, atep in fidem fpofiim fuerit,per dominos infraudatum,
inuiolatumcpieruaricompellit* Eft aut hoc templu in fpeciofiisimo campo,
planitieaequa pofiuim*De his itac^ nobis haec (atis dicfta finndeinceps uero
ad narrationem fiiperioribus icriptis continuandam reuocemur* Ducetius
itac^ cum Palice urbe condidiflet, murocp eam circum muniuiflet fatis firmo’,
finittrnu colonis eius agrum diuifit* Quaequide cum ubertate agri,tum mul-
titudine incolarum breui mirum in modum coaIuir,creuit^:nec diu quidem
ca foelfcitate perfrui ualuit , uerum paulo poft eruta,cuerfii^ eft:er ufep ad no
ftra tempora fine cultoribus 8C incolis uafto folo 8C inhabitato permafit: dc
quibus rebus fiio deinceps loco &r tempore fumus (cr/pturi. Res itatj Siculae
co ftaru uertebantur*Caeterum in Italia lam cueria a Crotonienfibus Sybari,
anno poft ea tempora 58*Theflalus colle(ftisSybarienfii3reliqiU]s,denud Sy-
barim ab ipfis erigit attp extruit fundamentis,quam inter duo flumma,Syba
rum SC Crathium ponit: qui fertilitate agri breuiter ad opulentiam prouedi,
urbe fex annis poffelIa,indeefe(fti Sybare excellere* Quas res iequenti libro
fingula qu^q5 i&tis expI{cado,pericribere aggrediemur* Praefccfto Athenis
Antidoro,a Romanis cofiiles declarati,L*Pofthumius, 8C M* Horatius*His
inagiftratu fungetibus» Ducetius Siculorum dux Aetnam occupat, principe
eius per fraudem necato : tum in agrum Acragantinorum copias traijciens,
Mortyum pr^fidio Acragantino munitu oppugnare adoritur* Huic Acra-
gantinis

B I B H O T'H E-C AE LIBE R XJ I. '

. gandnisopem ferentibus, expedito agmine occurrit, coferta^ pugna uidor
mrofctt caltris fpoUat.Poft ingrucatehycmedmifi, in domos quiTcp fuas redi
ere> At uero Syracufij Bolconem duce, qui eius fug«^ amifsi certaminis au-
dor ferebatur, ac fi cu Ducetio clara c6rpira(re,inde9 rem ex compofito age

re uideretur, in Judicium tradum damnarunt, eumcp pro hofte &C proditore

nccaruntt Acftate iam (pirante, ducem alterum creante cui exercitu ^d id

dato mandant,uti Oucetium bello deleat ♦ Hicdudisin expeditione copijs,
Duceiiu deprehenditjin caftris quae circa nomas pofuerat commoratem^ Ex
peditis utrinm armis^ac pugna conrerta,cum plericp ex utrac]^ acie caderent,
uix tandem ui Syracufiorum Siculi uidi, in fugam uertuntur, plurima^ eo-
rum inter fugiendum caedes fada, maior uero ex fuga pars in loca Siculorum

munita incolumes euafereteaeterum paucis admodum in eadem cum Duce-
tio rerum fpe,atc^ fortunauerfari placuit fimuLDumh^c geruntur, Acragati
tini Moiyum calkllum a fuis qui cum Ducetio in expeditione aggregaban-
tur occupatum, oppugnando capiunt^um copias inde ad Syracufios uido-
tes traducere properant+lbi iam armis iundis communi munere bellum ge-
rere coeperunt* At uero Ducetius amifla pugna,rebus fuis fradis, tum militi-
bus par tim eum deferentibus , partim fubdola fide tempus obfer uantibus , fi
qua per occafionem &: infidias uitam eius excipere daretur, addudus in defpe
rationem,incertis paffimconfilijsagitabatur*Poftremo cernens eo rem addti
dam,utfi qui adhuc fecum r^tnanferant amici, lam tandem pararent fibima
niis intjcere* praeoccupare ipfe omnium confilia properat, noduc^fefe inde
proripiens e manibus,citato cutfu Syracufas aduehitur*Node adhuc obfoii--
rante in forum Syracufiorum concedit* atep ad aras confift ens,rupplex totius
duitatis populi^ efficitur* tum feie regionemc^ cuius fuerat dominus,in ma-
nus ac fidem Syracufiorum tradidit* Caeterum cocurfuper rnultitudinemin
jrorum,rei nouitate 8^ admiratione fado,magiftratus in concione omnes uo-
canturnbicp de Ducetio quid potifsimum eflet agendum, rogitari atqj agita-
jg ri coeptum^lnquononnuih qui ad populum habere conciones confueuerat,
cohfiikre multa, &: fuadere nituntur,eum pro hofte habendum, pro^ fceleri
bus admifiis ad fiipplicia abftrahendum*C^i tum aderante fenatu principes,
quibus plurimum gratiae & autoritatis erat inter ciucs, illis contente aduerfa-
ri,nil penitus tam foedi dedecoris contra ius fas^ admittendum,fupplici
fallite nullo pado uiolandam, fortunae magnopere uim confideranda, deum
in ea re uetfari rationem* In primis id cauendum, ne numinis ira pet im picta
temirritetur*nccin eacaufaquidem,quid Ducetiusfua culpa meruiflet, uc-
rum quid Sy racufani populi pofcercnt iura,quid mores, quid antiqua inftitu
ta deceret^iiiipiciendu J necare eum,qui a fortuna deiedus iaceat,nulla pror-
fus laude dignum haberftuerum deum religionem inuiolatam feruarijfimul
& fupplici per fas falutem defendi:hoc in primis ad populi Syracufani maie^
flatem fpedare*Hac fenteiitia pracualentc,a populo uniuerfb uoce una accla-
matum eft, Supplicem ialuum efle oportere»Ducetium igitur ita fupplicio li-
beratum, Syracuftj Corinthum relegant: ibi^ iubcnt,rcli^uumaetatisagat;
quac^ ad uitam neceflaria requiri uidebatur,ei fatis abunde lib^ralitcr^ fup'
peditant* Cum itaque iam ad annum praecedentem feribendo perue-
nerimus,quo Athenienfium copi^ in Cyprum Cimone du-
ce traiedae fuerunt, ueluti in initid polliciti fuera-
mus, huic libro finem imponemus^

IrIBRI VNDECIMI FINIS.

' z 4 DIODOR^i

i >

1 ' ^

f

i

DIODORI SICVLI BIBLIOTHE. ^

Cee hifloricee liber duodecimus^

I cuiuarias humanarum rerum uices incerta^ fortunam mente
contemplari hbuerit,haud fane mediocri, flngula quaccp infpici^
endo,adm{rationemerit6capietur,cunullupenitus ex his quae
a nobis bona putantur, purum comprehenderit, fine omni
prorfus moleliiafinceru mortalibus un^ obtigifle: contra^ nui
ium uiqua tam extrema conditione malu,qui cum non aliqua quocuncp mo^
do prsefidtj ratio comes ST uoIuptatisaduenianCuius rei iatis aperta licet do^
cum enta cx his quae fijpra narrata funt exemplis colligere, fingula qua?cp per>
currenti, negocijs praecipuein quibus fumma rerum pericula funtexa^itata^
Nam Xerxis Perfarum regis exercitus in Graeciam traiedus, principio pro^
pter innumerabileai matoru uim, Graecos quide haud frufl:ra,uano<^ necefli
cudinis ultimae patior e perculfit^C^uippe quibus aut extrema dimicandOjfua
coniugu et liberor u libertas, (alus^ manu tutanda erat: aut cedentibus ea de^
mum fortuna, reruirutis^coditiolubeunda,quam Gr^cacin Afia urbes Bar^
barica ui fubatfia^ experiri impofita coguntur4Eo bello tantis opibus parato,
tanta illato ui,tam deinde iniperato rerum denicp euentu,fbluto non folu pa^
uorejfummis^ periculis Gr^cia liberata coftititjuerumclariffima&immor^
tale ex inaudita gloriae magnitudine gloria confecuta eft: tantasc^ fimul diui
tias unaqu^^ Graecise ciuitas ex ea praeda cotraxit,ut rebus quorucuncp pafi
fim locupletatis ilupor inges populos inuaferit,cunc'f is fupra modu admira^
tib^quonam pado tanta opumole,tanras^uires fortuna poiTefibrib^extor-'
qu€re,at(5 in adueriam parte traducere fuitinuerinEx eo nacj tepore in $oSe
quetes annos,perpetua Gr^cis ad felicitate populis incremeta prouenere^Tu
bonae artes omnes,opu ui profequete,uirtutis praemia, & i^nitate honeiiate
docfirinaemiru in modu excoli, coaleicere^ coeperat, clariflimis^ & excelle"
tifsimis cuiufcp artis diiciplinaecpautorib* artificibus^ ieculu illud primu flo"
ruifie memoriae ^dicu eft, c[ Phidiae iculptoris in educendis reru fimulachris ®
acume illud prope diuiniopifictj enituit^Difciplinarii quocpinftitutio,crirdi"
tio^ haud mediocriter exculta coaluit* Philofophise praecipuus honor habP
tus: necno & eloquentiae facultas in dignitate fuit paflim quide apud Graecig
populos omnes,at uerd Athenis in primis:§teporcSocratic^difcipiin^^fef
fores, Platonis deinde Ariftotelis^ traditio uiguiueloquetia Pericles et liocra
tes^eiuse^ diicipuli excelluere^Nec minoris excelletiae uiri teporis eius milita
ri difciplina,clariisimis geftis,fama^ nobilifsima receient,Milciades,Thcmi
ftocies, Ariftides,Cimo,Myronides,acpIericp altj : quorii fingula cuiuftp no
mina recef€re,fr uftra praeientis hiftoriae fuccincfta narratio non permittit* A"
thenienfiu in primis prgclara facinora, uirtutu^ laudes ad inuidia ufej prouc
cfiae,paffim per uniuerfum orbem terraru pro maximis celebrant*Nam tanta
opu ui,tanto<^ imperio res eoru fubnixa coftmt,ut uiribus ipfi fiiis abfcp ulla
Lacedaemonioru ope, fubfi'dio'ue Perlaru, magnas terra mari^ perfaepe co"
pias pugnado profligarint: atq^inabundu illud,formidatu^ ceruicib* Gr^
ci^. Perfica imperiu adeo coculTum labefadiatuc]^ dC depreflum reddidere, ut
m foedera copofitione coditionibus pro arbitrio impofitis, Barbaros aflentb
ri coegerint,cotra rem dignitatecp tanti imp€rtj,ut Grecas urbes in Afia codi
tas libertati legibus^ fuis reftitutas dimitterent, ea^ imperij parte cederent;
Quoru omnia fingula quaecg diligetius diffufius^explicado,memoria,duo"
bus uoluminibus,hoc uidelicet ^d ia ingreffi conteximus, et fijperiori proxi-^
me coferipto extat comendatatnucuero deinceps ad propofituproiequenda
conuerramur, res<^ irr diuerfis orbis partibus uariegeftas explicare pro uiriH
conabimur, unicuicp de more nobis ab operis huius initijs iuicepto, tensus
quo facinus quodq>’geftu,traditum preftruendo*Sup€rioreuoIuminca Xcr

B I B L I 0 T H E C AE t i B E R X I L 275

kfs expeditione in Graeciam traducfla,ingreffi uaria per orbem tefraru ge^
fta memoratu digna percurrendo deduximus, hiftorig feriem in annu pro-
ximum, illi uidelicet quo populus Athenienfis in Cypru duce Cimone co-
pias traiecit Jn hoc uero ab ipfa eadem didi populi eode duce expeditionis
in Cyprum traiedione, fumpto icribedi exordio,rerij feriem fuo curfu de-
ducentes,ad bellu ufep cotra Syracufios ab AthenienQ populo decretu pro
iiehcmur* Athenis igitur praefedo Euthidemo, Romas cohfules creati,
Qiiintius Cincinnatus, & M* Fabius lubilanus^Horu teporibus Athent-
enfes bello pro Aegyptijs cotra Perfas fuicepto, cum naues omnes in infix
Ia ProfopitideamifiUentjbreui poft id intermiffb tempore,rurius ftatuunc
contra Perfas alia caufa bellu reftaurare: Gra^coru uidelicet urbiu, quae in
Afia Otae erant,libertatc uendicada Jnftaurata igitur ducentaru triremium
clalle,rebus^ eundis ad bellu paratis , Cimonem Milciadis filium ducem
creant : mandant^ , ut quam propere in Cypru clade traieda, Perfis belld
inferat Cimon itacp nauibus magna militu ui completis,uedigalium^ &
rerum omniuapparatu compofito,populiiudafccutus,Cyprum remigijs
petit Eadem tempeftate Perficas copias dudabant, Artabazus cladis prae-
ior,qui trecentas triremes in Cypro habebat in ilatione difpofitastMegabi
zus circa Ciliciam ad trecenta peditum millia in caftris contrada tenebat^.
Cimon igitur obnauigato maris tradu, cum nullum fibi hoftem obuium
prodire cerneret, Cypro applicas,iam nauticae rei,ut uidebatur, dominus,
Ceteu, Malum^, oppida ui expugnat: tu fingulari aduerius uidos huma^
nitate ufus,alioru animos populoru clementia pellicere, ad defedionem
follicitare pergit Poft hgc cu triremes ex Cilicia & Phoenictk midaSjin eam
infula auxilio properare audiftet, clade inftruda,cur(u^ maris undi&ex-.
plorato, ubi comodum opportunu^ uidet , inuadit adnauigante hoftem: .
atep ipib cogredu magno nauium fuppredo numero,centu cum ipfis uiris.
integras capitReliqua turba effufo curfu fugiente in Phoenicigufq^ orami
^ uarieinfedatusexagitauit Atillimox ubi notum littus attigere, relidis;
quibus ed uedi euaferat nauibus, in terram defiliunttatcj in ea loca iefe tre
pidi recipere properant , ubi Megabizus copias in caftris habebat Aft A-
theniefes appuifa ad terram clade,milites illico in continente exponunt, fii
ga hoftem properantes auertere^Pugna^ ibi per tumultum conferta,dum
acriter utrincj fubtus pro uidoria ab illis pro falute in extrema ipe dimica-
retur, Anaxicrates alter claisis pr^tor,ferociter pugnando uittute heroica
iaculo traiedus concidit* Reliqui pugna obtenta uidores, magna/sede ho
ftium cdita,redeunt ad naues*His geftis , Athenienfes retro conuerfo cur-^
fu,Cyprum petunt Hgc igitur gefta traduntur primo eius initi belli anno^
Praefedo Athenis PedieOjRpmanicofiiles creant,M^Valeriu Laduca,
& Spuriu V erginium T riccfimu,Horu temporibus Cimon claisis Athc^
prajtor,maris uidoria imperio^ potitus, Cyprias urbes in potefta
tc cudas redigere molitur*Cu ueto Salamina firmiisimo Periaru praefidio
defenftm teneri, magnam^ ibi teloru uim, tum omnis armor u generis fii-
cultate ingentem contrada pro comperto haberet: oppidu prgterea copia
frjjmenti immenfa,reru deniqp omniu incredibili apparatu munitidimum
cotem piatus, fi uiribus caperet, deliberat ea ad rem mature peragenda mo
menta adieduru,ftatuit cumprimu eam expugnatione tentare*Na tanta fi
mul uiribus cxpugnatione,fperabat reliqua Cypru facile totS in deditione
poteftate uentura, tum Periaru deinceps fiducia, audacia ue fimul eo fa-
do per culfis animis , ac re in diferime adduda,ie copreflurum+C^ibus cS
nulla Salaminis iuccurredi uia pateret, Athenienfib* i^ mare paftim obief-
fum,occupatos^ aditus tenentibus,ea re fore, ut per proditione et perfidi^
officijjiuris^ focialis defertores haberentur : atq^ deinceps co exemplo fi-
de lab€<’

\

I

DIODORISICTLI

de labefatflata, apud reliquos fodos plus in fidei incoftantia per iculi,quam A
in opibus prafidij focietatibus afferre exiftimareiuur» Poftrcmo Cypro
tota per uim in poteftatemrcdada, fumma belli illius momenta, quod
haud fecus obtigit, pro arbitrio coUibraturum,rem9 ex xquo iam pracoc'
cupatam inclinaturum, quo potiffimum libuiflet . Ita Salamine in obOdio'
neocclufa,fingulis diebus Athenienfes oppugnationem tentare, eunda '
ad uim moliri. Cxterum milites, S>C urbis pratfidia, telorum miffilium^ co-
pia, exterism rebus bellids affatim muniti,facile ex muro pugnantem,ini-
quoloco ac munitionibus fubire conantem,hofl:em fubmouere ; contrd
paffim intrepide impigre^ obfiftere locis omnibus,prout respoftulabat* ,
armatis adetre,acconfiftere corporibus. Artaxerxes uerorex audita Cy-
pri periclitatione ,rem^ in arduum graue diferimen addudam uerti,

confilio inito cum amicis de bello illo quid ftatuendum eflet, id potiffi-
mum uifum eft maximeque ad rem &cere,cum primum pacem cum Grx-
cis componere. Q^io decreto, fcripfitillico ducibus QC iatrapis Cypri,
ut quocunque pado,quamcommoddicerct, rem cum Grateis compo-
nerent . Literis acceptis , Artabazus SC Megabizus legatos confeftim
Athenasde pacetradaturosmittunt. Pacem abhofic quaefitam haudne~
garunt Athenienfes , legatos^ ad componenda ferienda foedera decer-
nunt, quibus fumma eius rei tranfigenda: poteftas,fummurn® ius pcrmrt
utur. Eius legationis dux ac principes conftituitur Callias,Hipponici fi-
lius. Impofitx igitur paci conditiones , QC foedere firmatae inter Athenien-
iem populum, ibeios^ nominis Atlienienfis,&Perfas. Quarum haeefer-
me capita traduntur. Colonias omnes in Afia Graecas,libcras,ac fiiis legi
bus permitti : fatrapac Perfarum nulli intra maris tradus ultra trium die-
rum iter excurrere licere : nauem nullam longam inter Phafeiida dC Cy-
aneas nauigaturam.Haec dum a rege & praefedis feriiata effent, Athenien
fes nunquam intra cuiuf$ regionis fines, quae fub ditione regia teneretur,
ulla occaiione arma illaturos. Copofitisobfignatis^ foederibus, Athem- »
cnfes exteplo copias a Cypro abducut , infigni uidoria parta,clarifrima^
foederum fandione, ac coditione hofti potentiffimo cxprefra,impofita9.
Peridem tempus dum CimonapudCyprum commoraretur, morbo cor-
reptus interfit, Prtefedo Athenis Philifeo , Romae confules aeati, T;
Romulius Vaticanus,a: C Veturius Cichorinus.Helfi Olympiada egere
oduagefima tertiam,qua ftadio uicit Criflbn Himerenfis. Horum tempe-
ftate Megarenfes decreta iam inter fe ab Athenienfibus defedione,legatos
ad Lacedf monios de focietate cum cis iungenda mittunt. Quo fado com-
moti Athenienfes , copias in agrum Megarenfium immittunt: illi pafsitn
excurfis locis omnibus,uiUas rapinis diripere, eunda promiicue populati-
onibus incendii^ mifcere pergunt, prxdam^ ingentem undiqp contra-
dam abducunt. Tum oppidanis agro fpoliato ac direpto fuccurrere prope
rantibus,pugna committiturjinqua uidores Athenienfes effulam fe pro-
ripientem fuga compellunt. Prgfedo Athenis T imarchide,Romani con
futes creant Spurium Tarteium,^: A. Auficrium Phontinum.Horu tem-
poribus Lacedxmonijin Atticam irrumpcntes,magnam agri partem de-
populationibus uaftarunt,cum quodam caftello oppugnationibus tenta-
to regrcfsifuntin Peloponnefum. Tolmides ucrd Athenienfium impe-
ratori Cheroniam capit: cuius fadi ira conuerfiBoeotij,contrada manu
per infidias Tolmidem adoriuntur, atrox pugna circa Coroniam comitti-
tur: in qua fxuiente certamine,T olmides in medijs hoftibus pugnando ne
catur:reliqui exercitus partim cafi, ali] uiui capti diftrahuntur. Hac ftrage
accepta,coadus eft Atheniefis populus urbes omnes BcEoti«,quas captas
fub ditione tenebat, pro captiuorum redempuonc, libertau' legibus^ i a«

bibliothecae liber XIL »7^

A t-cftituemPrg fedo Athenis Callimacho, Rcmg cofules creat/, Sextus Quin
nusTngemmuSts^cHorum tempeftate debilitat/s Athenienfium opibus ob
cladem in Boeotia pro Cheronia acceptam, pleriquedeindcab eorum urbis
imperio defecere, eis^ rebus uariandis principes auefiores^ Euboea? feic
incola? praebuerant* Quo tumultu Pericles creatus imperator, cum magna
manu in Euboeam traijcittibi^ capta per uim Eftie^nfium urbe,ciues eius o^
mnes patria fede eijcirQuo faCto, reliquos omnes pauore percuiibs,atcjj con
fternads animis, rurfus fub Athenienliu ditionem redire coegit, imperatis^
iic confueuerant accipere foederibus, re compofitain trigintaannos, Callia
dC Charete copofitionis cius autoribus, pacemq^ firmanribus^In Sicilia inter
Syracufios 5C Acragantinoshis caufis exortum bdlum,fra(flis Ducetfj Sicu^
Iorum domini opibus , in Syracufana, cum ipie iam extremum diffiTus ialuti
fu^ Syracufas ad populi milericordiam confugiffet, fupplex urbis fa(fius,cul
pa? fupplicio a populo ca conditione abroIuitur,ut Corinthi relegatus habita
ret,tbi^ reliquam etatem agere pergeref*C^terum ille breui intra fines datos
Corinthi commoratus, rupit cohuenra paeSa relegationis: flagitium religa
one defendit,rumorefi(fio,fibi fatis &r oraculo deum datum,ut pulchrum lit^
rus in Sicilia conderet* Cum iam magnam hominum multitudinem cociuiP
fcr,quos illuc colonos ducere parabat , in infula cum illis nauigat * Rem cum
co nonulli Siculi fufcipiuntjOperam^ adhiber,in quibus fuit Archonides
princeps Erbtoorum* Dum itac^ hora cura ad pulchrum littus exa?difican>
dum intenta perflaret, Acragantini fimul inuidia 8C odio ueteri Syracufiorit
ftimulati,fimul et occafione data illos accufantes,quod Ducetium comunem
amborum hoftem in explorato ad id Acragantinorum (quod utiqpaequufu-^
crat)confiIiodimififlent impunitum , bellum Syracufijs intulere* Quo indi-'
«flOjSiculacinterieurbes diflentire>acdiueria fequi coepere* Ali^, partes A'*
cragandnas tueri, Syracufias alia?* magna inde uirinc^ manus armatoru con^'
trada,populis ipfls ueluti contentione quadam in arma ruentibus, fuaquen^

B que fludia rapiebat animo intenfo in aduerfum hoflem* Copijs itac^ educ^isj
caftra e regione pofuere ad Himeram fluui u* T um acie inftr uefla in pugnam
collacis fignis deflendentes , ferociter dimicare coeperunt. Vidoria tandem
Syracufiorum fuit, cgficp in ea acie Acragantinor u fupra miIl€*Poft pugnam
legati ab Acragantinis pro compofitione mifii , pacem a Syracufiano popu^
Io impetrac*Dum eo res Siculae uertuntjin Italia Thurioru his caufis urbs c5
dita craditjquibXeculisfuperioribuSjin Italia GrxeiSybarim oppida condP
diflenr* Vbertateacfoecuditatefo1ifadaefl,iit breui res Scopes eius coaleicc
ret.Hac inter duo flumina pofita,Crathiif,Sybariu^, a § nome acceperat op
pidu.eius incol;^ amplo fimul 5C frugu feraciffimo incumbentes agro,ingen-^
diuitias opulentia miram congeflere: tum plerifcp alienigenis in ci
iiitate dc munera ciuilia aferiptis, adeo res proueda eft, ut multo reliquas Ita-
lig urbes antecedere opu ui putaret nec no eda populi numero, multitudi
ne cxuperabatjUt treceta millia ciuia ea tepeflate capita illic recenfira tradantv
in quaTeles quida populi dux, cumin magna plebis eflet grada,autoritate^
praeftaret, porentiflimu quencj calumniari apud popula, arepuarijs crimini^
bus accufando dilacerare cocpit,donec tande uoti com pos, Sybarenfibus per
fuafitjUt quingetos ex didflimis ciuibus eijeeree urbe, fortunascp 8C opes co^
rii in publica redigerent*Quo fado, fugata magna ciuiu uis,qui uago errabS^
diexiho,Crotona peti5t:ibi^ ad aras inforo eredas fupplicumorecofugiut.
Quo auditOjT eles legatos adCrotoniatas mitdt,qui iuiTuiuo poflulet,ut uel
cxules dedartuel fi id renuat,cxinfibi indici bella, arma^ dC uim expedenr»
Conuocato ienatu, cum inter ie coniultare, multa^ agitare pergerent , num
dedi Sybarienfibus exules proflaret, an bellu contra potenriores (ufeipien--
du eflet , fenatii populi^ cocione uaria andeipi iemeda hserente, primum

i

l

^ '

r

DIODORI SfCVLI

quidem plebis animi ad dedendos fupplices mclmari uidebantur^pauorc bel ^
lipercuHa multitudine* Pofthaec Pythagora philofopho rogantibus coniii^
lente, atcp multa obteftantejfuppliceSjincoIumiDeum fide ad quam confuge
rant^efle protegedos^Reuocata fententia,bellum pro fupplicumfalute tutaii
da fuicipienduni decernunt. Ita armato in fe 8^ iam aduentanti hofiium Syba
^ riefium agmini trecentis milibusftipato, Crotoniati^centumilibusobuiam
ire properant^Milonegladiatoreducerqui conferta pugna, uigoris corporei
inuiVlo robore cornu hoftium contra fe in acie inftrucftum, primus in fugam
uertitiHicuir fexiesin Olympia ui(fior extirit , robur corporis quo praeha-
bat, comitem habes* Fertur, coronis Olympiacis ornato corpore, in Olympi
CIS uicfiorqs partis in eam aciem dcfcendiffe: Herculis autem ritu, leonis fpo^
lio claua^armatus,prxcipuamui(fi:oriaeadepfafcaufam huictribuiire arma-
i:urae*Cuiusuirtutisinfolita magnitudo,fummam ciuibus admirationem at^
tulir*Fuijs Uero hoftibus, cum Crotoniatae per iram, iam irritatis animis, ne-
minem ciapi uiuum iuffiffentjquorcuncj in fiiga comprehenfos necant*und€
maior tanti exercitus pars caefaintertjt.quiurbeingrefTi, eam diripiuni:cun-'
tSisep palTim uaftatis,cultoribus uacua loca deferta^ reddunt,qu^ annis pofl
eam clade oc^io dC quinquaginta, Theflali eo concedentes, refla urauere, ai<^
incoluere:qui paulo pofl rurfus a Crotoniadis quinep annis de<er£am,rurfus
reliquere, poft fecundam reflauratione per cade fubiecT^a tempora* Pr^feclo
Athenis Calh'macho,rurfusextrui &: cohabitari coeptum eft: quae breui poli
in alterum locum translata,alteroquo<p nomine impofito,mutauit appella^
tionem.CuiusautoresfuifleLampusa Xenocritus,hocmodo traduntur^
Ab his enim qui fecundo patria eiedi profugerant Sy barienfibus,in Graeci^
am legati ad Lacedaemonios 8C Athenienfes mifsifunt,deploratum errores;

auxilia fuatpoftulatum^ , ut reducere eos in patrias fedes , fecum q 3 fibi ut
placeret, eam fibi urbem ex parte coloniam facere uellent.A^ Lacedarmomjs
auditi fruftra,nil impetratum* Res Arhenienfibus placuit: mox^ decreto
cis auxilio, decem naues copIetas,Sybariefibus fubfidiomurunr,quas Lam- B
pus Xenocritus du(Sabant. Miffis quocp per Peloponnefi 'urbes pr^ccni
bus, edicto proponi ac prouulgari fecerant, urbem fe communem his faefiu^
ros, qui ed comigrare uoluiflent*Cui cum plericp aflentirerur, oraculo ApoF
linis maxime addudi:percundatis namcp refponderar,tale querendum ,quo
fibi conderent urbem €iu(modi,folum,ubi aquam menfura fumptam po^
tarent, cibum contra fine menfura caperent*ln Italiam itacj nauigant, atque
Sybarim delati, loca palRm omnia ferutari pergunt,fi'cub! uefligia loci a deo
iu(R per oraculi interpretatione fc offerrcnt.Cum^ haud procul Sybari inue
ftigationefollicitis fons occurri{Iet,cui Thurice nomen erat, latices erumpen-
tes aerea fiftula procul fundens, quam accolae medfmnam, modium ue appel-
lare confueuerant: re fimul dC nomine ad omen interpretationem oracu-

liprouecfii , eum locum fibi a Deo oftenfum aciuflum iudicant*quemmox
circumadomuro communiunt: urbem^ ibi codentes,eam fontis nomine
Thuriam uocant*T um urbis fpacium in longum porredum, in quatuor pia
tcas,& fori loca diftribuunt,quoru unum HcracIaeaappeHanr,alteri Aphro-
difidenoment dant, tertium Olympiadaj&TreliquumDionyfiada uocitari
inftituunt* Per latitudinem ucro tribus rurfus foris fpacia locis diducunt, no
minaic^ fingulis imponunt,alferi Heroa, alteri Thuria, tertio Thurinam* ln'
terualla uerd inter haec intermifladomiciltjs extrudis replent: xiidebatur^
caurbs & fpcCiecomoda, 8C eleganti admodu opificio cdu da. Caeteru breui
tempore concordia nulla Thurios continere ualuit, fed graui 8C feua admo^
dum haud temere feditione res eorum uexari,difcerpi^co 2 pit* Nam Sybari-
cnfes incolae uetufti primos quofcpmagiftratus , fummas^ dignitates per u-

(urpadonem,udiiti haereditario fibi iure debitas inter fe partiri, ab onere ab-

cfle,coii-

bibliothecae liber xik 377

A cfle, contributiones , reliquacp difpendij & bonorum munia poflerioribus
&C nouis duibiis profequenda demandare^ Tum ad facra Deum myllena^
peragenda mulieres patndas, antique originis ciues primo d€ligi,pnmx)^ ni
I heui loco: poft has fecundo nouam urbis reftaurata? prolem, ueluti deteriori
lure progenitam* Ad haec agrum moenibus finitimum , eo^ comodiiTimum
pro (orte cuiq^ dimenfam poffidere , remotiore nouis hoipitibus pro coiedi
incommoditate diftributo* Animis iracpdicfi^ iniquitatis indignationecom
motiSjfa^uiecc iam difeordia, cum noui adfcripti(^ ciues, antiquis &C numero
plures,&r rcfuperiores,uiribus^ prteftarenr, tumultu exdto, uetuftos Syba^
rienfes ferme ad internitione cudos ferro abfumunt: ipfi^ deinceps urbem,
iam libera adminiftratione obtentam, diiponere pergiit* Cum ^ agro fiC optt
mo&T amplo fupra cultorum ufus^fui modum abundard, accerfitis ex Grg
cia pleriiqi eo frequenter colonis, Reipub* munia digerebant, agrum^rur^
fus ^qua forte dimenfum^per capita diftribuere^Cacteru illi rempub*prgflran
rcr agrum^ colendo,magnas breui diuitias, opum^ uim cumulaueretarque
amicitia cum Crotonitatis ibeietate^ condliata,r€s liimmas optimis artibus
adminiiirabant*Populari ftatu ciuitatem conftituentes,ia decem tribus ciues
omnes diftribuere * Quibus a gente cuiqpfuafunt indita cognometa: tres qui
dem ex colonis a Peloponnefo accitis, appellarunt Arcades: totidem ex locis
extra Peloponnefum (itis , ex una &C eadem gente dudas,Bo 20 tiam, Amphi
dyonida,Dorida: reliquas quatuor ex alijs,diuerfiscp nationibus Jade, Athe^
naidem,Euboidem , Nefiotin. Tum delegere communi cofulto,qui uiuendi
modum fibi pr^feriberet legislatorem Charondam querida,uirum in primis
natura optimum,tum fingulari rerum peritia humanarum diuinarum»^ , 8C
fumma fandiisimae cuiufqj difciplinae inflitutione prasditu^Hic inlpedis dP
ligentiffime cuiuCc^ gentis legibus & mfl:itutis,optima qu»c^ ex illis ad rem,
(uti iapientia prgftabat)deligendo,&r in unum ueluti corpus redigendo, ea^
pro legibus feruandaipfismandauit: quibusmulta quoque adieciffe a iein^

B uenta, excogitatae^ memoriceproditumefi:quorum haud equidem incon^
gruum duxerim,adhifl:oriaelegentium^{atisfationem, ifthic inierere com*
mendationem*

Primiim igitur: (i quis noucrca filqs proprtjs iiiperinduxifiet, cum ccnfii-^
it a confiiio fenatu^ patriae penitus fubmouendum* Nunquam ab ep exiftP
ftimans patria cofiliareda ac ialubria iperare pofli, qui liberis olim proprijs
male confuIuifict*Eos,inquit,quibus primae nuptig iecund/s auipicijsiiicceP
fiiletifjea perfundos felici tate,iam in expleto fatis prioreanimo coquiefeere
oportcrecfiiiinielicesprimasexpertus quis haud abftiterit,femeladmonit3
idem fecundis tentare,rurfus(^ eodem errore pergentem, hominis ideffede-»
mentis,ac prorfus infanu

Secundum:fi qui illatae a fe calumniae crimine dolo^ conuidi in manus
p^r urbem miryca circumuedari coronatos , & eundis fic circum
pauim ciuibus j^alam ofientatos innotefcere,peruulgato fupplictj probro, uc

genere contaminatos mores gererent, exagitari*
fmile^ nonnullos hac culpa tum iudicatos,quibus manus fibimet ipfis ipotc
afferre, uitacp rumpcre,quam in tanta probri ignominia ufquam confpici,iu^
cudius uifum eft,Cuius legis feueritate calumniatores omnes tandem, perni-»
ciofifsimum (anefocietati humanae genus hominu, cum urbe fugati excefliT
ftnt, ita deinde rempub.tali pefteuitiocp purgatam, felici aequabili^ admini^
itratione eduda coaluifle* Scripfitquocp Charondas legem de confiietudt
ne ciuiu prauoru,&r cofabulatione,profcdd elegantc,acaeteris (cilicet legum
latoribus praetermifTam* Nam confiderata humanae mentis inconftaniia,6d
leuitate animorum,nohnunquam compertum , iiiros quantumuis bono 6C

A mode^

' DIODORI SIC VLI

modefto sngemo natos, bonis<^ educatos ardbus,flagitio{bmni conluctudi^ a
ne amicit/a paulat/m ab honeftatfs procul uia aueiTos, m uuia & improbi
tatem corruifetum ipfam Hagicij labem uelun peRiIennam quandam conta-»

gfofcnfim mepcrem coetus hommum, ex paruopnVnunimidOjpoRuiribus

fiimpds lautis manandonam populum uniuerfam (quodfepc confpecRtim
cfi:)m umum trahere,uitam^ humanam dcformarfjatqpifaucluti tecro mor-
bo infccfiis optimatum mentibus, uirtutcm honeRarem^ demohn*Obuia
namcj patet.ac glabra ad libidinem ufa jfacilecpdelabitur per uolupratemin
flagiuum prona mortalitas.undeplerofcpconftat continentiae principio fpc-
<Ratp,&: probis moribus uiros,quiburdamp6RclandeRinisuoliipratis,hb!di
niscp illecebris fenfim delapfos a probitate, demum^ ueluti expugnata inge-
, ni]uirtu£um<^integritate,pellecRosin teterrima foedifsimaq) []aguia,uuam
prafcipitaRe. Huicoccurfum efiTepeRiacIabi cupiens legislator, uei eius ori'
gine procul auertere a rep*uel exortam in iplls primordrjs extinguere era^
dicare, ciaesfuos a familiaritate 8C confuetudineperditorurn,iegepro!iibin'f,
adionem^prauae confuetudinis conflituit,grauiq 5 eius delidiVeis impolita
niulda,!icentiam cod'cuir,re!iquos a delinquendo ratus deterritum iri metu
poenaf^TuIit praeterea legem alteram longe ruperiorepotiorem,qure a priori
bus quocp legumlatoribus fuerat omiflatliberosciuium omnes iniplbiudo
& primis literarum rudimentis inflituendos tradi, condudis adidmcrccde
& aere publico praeceptoribus, lege iuffid Profpexerat namcp, multis iam pi P
dem exemplisadmonitus,pIero(^ uel optimo natos ingenio fore, qui rei iV
miliaris anguRia preffi, dum priuarar mercedis praeceptoribus tribuendae
inopia defiRerentjOb eam fingulari tam opportuna priuarentur inRitutio

ne* Grammaticam uero eruditionem cseterisdifciplinis legislator haud im-
merito quidem praeferendam duxit. Huius namque praeceptis, mRifuris^;,(|;
plurima,qu^ ad uit^ufum maxime necefiaria paranturjputantur pararupre-
fl:aricpconlpicimusfufFfagia,decreta,confulra,epifiolas,pada,lcges,conuciv
ta, caeterai^ huiufmodi omnia, quibus uirae fodctdtiscp humana ratio poiiili g
mum continecur,res^ paRim mortalium corroborata Omul excultae con
(iftunnCufnam tanta ingenq facultas iuppetif, ut dignis laudibus literaru di
tciplinam infiitutionem^leproiequipoReconfidarjquibus folis iiitadefun-
cRorutn mortalium memoria nomencp inter fecula uiuentiu in mortem per-
petuo celebraturUumquoslongiisima procul terrarum inter ualla feparatos
tenent, hi literarum fefc mutuis ueluti internunctjs laiutat,uiiunc, cum ablea
tibus amicis tanquapraefentis confuetudine mutuis colioqufjs perfruuntur*
tum ad bella Rue inter geres quafcun(^,feu inter reges fedanda,quid /doneu,
quid magis accomodatum literarum munere poflet excogirarirFccdcribus
commendandiSjpadiSjCouentiSjpromifsis teRes primi accerfunturjC^tera^
omnia quibus feruandis fiimma opus efl fide,ipns ruto commendantur: illae
commendata quaecuncp excipien tes, aeterna mtegriratc, 8C inconcuRafidecu
ftodiunnPoRremo fancRifsimas iapientiisimorum uirorum fententias, ora-^
cula Deum, phtlofbphoruminuenta,difcipIinarum denique omnium pr^'cc^
pta ac monumeta humanaru diuinarum^ reru,fblae literaru ardes repoRa co
(eruant: dte^ a uetuRatis dC temporis uoracitate defenfa , ueluti diuina quada
tuendo ui,pofteris ex ordine deinceps per fuccedentia fecula, demu eternitad
comendat* Vitam nobis a natura data haud ambigi negari'uepotcR:ueru be-
ne beate*^ uiuendi ratione a literaru eruditione fumptamjCuidcntifsimis pro
batargumetis: iindeciuesilliteratostan^fummis quibufdapriuatosbonis, '
fimul increpado comonuit,Omul fubfidio opportune cauto Icuauit,impolita
crudicdi lege, Qjjod munus cura,fumptu,imperaq 3 publica, ueluti ad i cp.ma
xime necefiaria dignu duxif^ Tato nepefuperiorib* legula toriL\pra?feredos,

" qui me-

BIBLIOTHECAE LIBEk XI i
qui medicos publica mercede coducfad morbos cimucurados fihxcre, quan
A lam anirnae educfiio^SC exornatio ingenioru^corporcae faluti prtrfiantior pro
bat,Nam quod illi corpori doloribus uexato, medicinis dC periculis ; hic eru'
ditione dC infututicne languetibus,& perturbatis ignoratione animis ialute
<n primis curanda cenfuiLtum mediocru ullam un^ nobis accidere optamus
necersitatemenim cum eruditoribus, diiciplina?^ praeceptoribus ufqueaded
uerlari, totam unam confumere aetatem iuuat,periade ac ab illo abhorreat (bl
licitudinis munerc,hocpro mutua gratia complecflatur natura mortalia, Prae
diefiisuero ambabus legibus atreftatos poetarum plerunque uerfus conftat.
De fcelcratora familiaritate dC cofuetudine fcriptum accepimus,quem foctjs
flagitiofis delccfiari conrpcxerimmcrum eum qualis Ot, haudpercuneSari per
rexerim, cum eumfodalibus eilepcrfimile minime dubitarim. Legem uerd
de nouerca inter has datam, aiunt legis latorem Charondam in quada legum
conferiptione inter alia multa his uerb is feripta tradidide: Qui liberis iiiis no^
uercam fjperduxerit, eum ne^ ullo dignitatis loco, precq ueuirum habeto,
necg ullaciuium coiiietudine communicare, frui^ finito: quippe qui malum
alienum rebus iple fuis intulerit.Si profpere,inqint,tibi confugium forte fiic-
cefieritjprimum eo fucceflu contentus coquiefeito ♦ Sin aduerfum obtigerit,
furiofi nempe efto,idem malum fecunda exploratione tetare uelle* Nam qui
his ab afiequenda re in fuis negoctjs fallitur,demens is merito exiftimatur^ ATj
Philemone quoque comico de his qui faepenauigando maris facuitiam expe^
riri uoluere, pro lege traditum, no admiratum quidem fi quem duxiffe uxo-'
rem conlpexerit,ueriim fecundu cotliugia quaefiuiffe: tutius namcj tolerabP
lius^ iiideri, his feie maris periculis dC tempeftatibus exponere, quam mulic
brib us ludibrijs 8C flucfiuationib* intefiinae pefti uita obnoxia degere, Quan--
cas olim quam^ fieuas in familijs optimis difeordias noucrcarum feditione
excitatas accepimus C parentes cum filijs digIadiatos,&r ad extrema feritatem
& crudelitatefurentiamoreprolapfbs,IndcmuIta perfepein theatristeter^
rima fcEdifflmac]^ facinoru fimulacra confpicimus a tragoedis effingi. A' Cha^
® ronda ite lex altera, gratia 8C fauore plena, traditur c6fcripta,de tutela & edu
catione orphanora,quam fi quis ex uerborum fiiperficie & cortice perpende
re interpretari^ perrexerit,nil in fc nec^ dignitatis,ne<p facinoris cotinere ui
debitur, Vbi uero profundius infpccfiionem duxeris, ac diligentius res fp^
ia introrfum ad medulla perquiratur , fapientiisimo conditam confilio,fingu
lari^ admiratione dignam iudicaueris,fcriptu enim reIiquit,orphanoru for^
tunas , 8C bona hacreditaria eorum tutelae adminiftrationi^ permitti debere,
quibus ex paterno genere proxima fibi cognatio duceret, orphanos illos edu
candi curam tradi matcrnisafRnibus,Enimuero ex uerbisifiis nulla in lege
. perpendit necp prudentiaepraecipua ratio,nec 5 cautionis ullius fingularis ha-
bita diligentia,uerum altius ac perfpicacius infpicienci dignu laude admirabi
Ii uidebitur inftitutu,ac fumma fapientia pro re cautum^ Nam caufas inucfii-
gandi cur altjs opum dC patrimonrj curam, alijs uerd uitae eduefiione infantia
credi ftatueritjfingularis quaedam dC prope diuina conditoris prouidentia ^
cautio occurret,ad utriufe^ rei incolumitatem protegenda excogitata: affines
nepematernos, quibus nullu ius in hereditate tradanda permifliim eflet, iiib
mota per id auaritiae occafione,&r irritamento adeundae per fraudcpecuniar,
nim^ fruftra fine aliqua fpe adduci poflcad infidias pueris moliendas,Patcr
nis item cognatis pariter infidiandt facultate erepta:quippe quibus nulla cor
porisute^ contredatio,nullum arbitrium datum fif,Caeterum fortunarum
patrimoui) ^ ad fc peruenturu intelligunt,fi haeres ipfe uel morbo,uel alio
calu abfumptus , uita deceflerit, curam gefturos diiigentiore,fide^ magis in
columi pecunia tradaturos:ueIut{ fi fors uel cafus aliquis tulcrit,fpespropri^
as profecutfi Alteram item legem de his tulit, qui in prelijs figna ordines^

A z . deftituifient)

alo DIODORI SICVLI

dcftituiflent, qui'uc prorfiis arma pro patria capere rccuiaflenf ♦ Huiufinodi a
uirorum ignauiam, catteri legum conditores, mortis fupplido coercendam ^
cerucrc:huicuerd placuit, huiujfm odi uir os ueftibus muliebribus indutos me
dio in foro fifti,ter^ eode fingulis diebus ante omniu ora iuggcfto, eodem&
ornatu cofiftere^Qua quidem lege fimul clementiae humanitati iaiisfadi
uidetur,quod a caeteris legibus crudelius exacfiumeft: fimui quohuiufmodi
animos hominum ab ea mollitia dC foeminea liceret timiditatefenfim reuoca
ri in audaciam, probri adiecSione prudennTsime excogitatu haud auferendo,
(ed expiando patr%,&: conciliando rcs,ut decetjprauas^Longe nam^ morte
praeftat oppetere, quam tantam ignominiae calamitatem diuitius in media pa
^ cria experiri: tam^ abieeSo ludibrio ciuibus ruis,uulgo^ uitam perpe tuo ob
noxiam trahere^Et hoc fieri coueniebat, ut eo morbo animi feu naturae uitio,
fiuemollidxconfuetudinis laborantes, in deteriorem mortis conditionem
adduc^i,primum deiperatione quadam, & doloris infania efferatis animis pa
uorem abijccret:pdft,laboribus et periculis affueicendo, exuerent infita pror
fusignauiam:aciamimpigraadferrum&: certamen manu, prompti patri®
diferiminibus occurrere, alienae mox laudis aemuli, geftis etiam gloriam quae
rere,acceptam^ ignominiam uirtutis attcftatione diluere certarent* Tum
gum cxceptionibus,earundcm legum ianefiionem lator ipfe corroborauit;

A ' le^is nam<5 feripto iu(l5t,ne ullo pac^o difcedcretur,nifi demu a re &: per^-
nitiofeuitio^coicriptadeprchenfaeflet:cum licubi emendatione opus eOe
confpecflufuiiIet,iusemcdandipopulofacuItatem^ permifit* Nam a legum
conditore fua cohiberi confulta ac icita,autoritati landentisfubiedateneri,
aequu cenfuiuld uerd priuato cuicg licere prorfus abfurdum , tametfi redius
coniulcntitatcp hoc modo potifflmu, ne cui(quod fieri ibkt in iudicijs rerum
capitalium ) licentia occafionc pateret per argutias pro commodo exquifi tas
interpretadi leges,uarias^ pro ratis uiris fententias inducedi prohibuit, n eu
cauillationibus interpretum, legum (eueritas dC maieflas diftraheretur: unde
fuiffc inter criminu capitalium nonnullos acculatores, qui coram iudicio cau ^
fam agendo, dum a iudidbus in reum uedicari poftuIanent,diflridius dixit
ient,aut uirum in eo cafu,aut legem (eruari necefle efle* Charonda itat^ feruc
mira iupra quam credi aut dici poffet prudetia,de legum moderatione SC iti'
cerpretationecauille^Namcum perfpexiffetinplerifcp circum ciuitatibus a
multitudine admittetium , pro fuo cuiu% commodo leges interpretando di
firahi, iam^ totu prope prilci ea re iuris columen cocuffum labare, deflexa^
prorfijs uarie legum (eueritatem haud pofle c6fiftere,inde ikuas in uulgo ex--
citari reditiones,uarioscp tumultus: fingulare quidda admirabile^ fiipra mo
du dC cIegans,quo tali flagitio occurreretur, excogitaffe:ranxiffe^,fi que cu^
iuipiam legis abrogandae libido ieuneceisitas adduxiffet,ei colium laqueo
indudu primum circumdare: tum fic ornatum inconcionead poftulandam
a populo legis emendatione prodire oportcre,ibi^ expe(f?are,doncca popu
Io de legis mutatione quid iciret decerneret* Vbi comitia mutanda probaffet,
tum priore iurc pro antiquata habendam,nouam^ fubroganda* Quod fi ue^
ro priori fcita rogatio nouaeiecf^a exautorata^fuiflet,tum mox ibidem no-*

«o rogatori laqueo ^ uintSus accefferat, guttur perfringenda* Tam i^uera 8C
terribili de legib* abrogadis cautione coftituta,fupplicij diferimine nouos Ic-^
gislatores deterrcnte,nemo de illius legis abrogatione ne uocem quideaude
bat emittere* Vndeapud Thurios intoto prorfus poft ea fcita temporucur^
fu, tribus ad fummumderogatutraduntpropter errores &: iniquitates quaP
dam,quae ad derogationem pro ajquando iure confultandam plebem perpu^
lere*Lcx eraf,Q cui quis oculum eruerit, oculum reo pariter eruito* Monocu^

Io cui aliquis oculum,quo fblo infpiciebat, effodit, qui tracf^us in iudiciu, cutn
lege in eum ageretur, altero priuatus oculo fatisfecifle iuri fe arbitraba tun At

quiex^

B 1 B L I O T H E C AE L I B E R X I L z9i

A qui cxcafcatus Juce carebat, haudquaquam pa r illato damno reum pepcndiP
(e rupplicium cernens,multa paffim conquen':rem indignam fane^necp in ul'
la !ufte,bcne^admiaifl:ratarepub, tolerandam, eum qui ciuem quem pia ex^
carcaueritjfi lege puniatur,haud iane per eam lufta poena dC pari, quam intu^
iiflet calamitate pumri:asquum igitur efle, monoculum, cui luce ablata, tene^
brofa uita degenda fif,ambo excaecatori fui lumina exterebrare, (i parem pen
dere de meritopoenamoporteatt Ita monoculum dolore fimul crept» lucis,
dC i niquitate rei perpulfum, in media cocionem le duci luiTifletibi^ primum
multa uitam luce defolatam conqueftumaum fingulos quofqp appellando ct
ues, calamitatem^ fuam miiere deplorando, totam concionem in mifericor^
diam commouiiTe^Demum apopulo poftulare aufum, uti lege, cuius iam ini^
quitatem experiretur, abrogare contenderenLPoftremd collum iuCli legis Ia
queoindu(fium,confulfantipIebiobtiilifle:atcjea impetrafle confultatione,
ut lege priore antiquata, noua emendatior fubrogaretur , eo<^ modo laquei
necem euafifle*

Secunda lex mod!ficata,qua ius uxori permittebatur a uiro, ubi inTum ef-
£et,di(ccdcre,uiro^ alcerijcuicunc^ colIibuifl[et,conruercere 4 Cuiufdam uerd
xtarc prouefli coniux iunior cum e{Iet,co reIi(S o,aIteri iure legis iancT:a,con^
fucfcitjillefacfliindigniira percitus, populum Thurieniem cofuluitjiegem^
poftulat emendari: id^ adijei, relido priore uiro,cuicuncp collibuiflet,qui ui-
delicet priore nomine iunior haberetur: pariter^ fl coniuge uir eicciflet, nub
Iam dehinc eieda iuniorem fibi iungere liceat* Qui cum in confultando iapp
cntiffimeaceloquentifsimepro re differuiffet, impetrata legis emendatione,
laquei periculo fele exemit* Qiio fado coniux eius iuniori prohibita iungi,
rurfus ad relidum uirum redire coada eft*

Tertia lex emendata, qua? de uirginibus haeredibus, (cita quoque a Solo^
ne,fic iubebat uirgini in haereditatis fpem conftitutae,coniugari:proximu gc-*
nustantundemuirginemipiam haeredeproximo cognato debere adiudica^
B ri,qui cum coliieicere eam oporteret,aut quingentas exponere drachmas gra
tis dotis nomine dono dandas inopi haeredi* Orphana quaedam honefto loco
nata,haerescg re!ida,cum fumma rerum omnium penuria urgeretur,nec pro-
pter inopiam rei familiaris nubere poflet,ad populum cofugit: multiscp cum
lachrymis folitudinem deplorando fuam, extremam^ inopiae conditionem,
ob quam eundis deipedui cflet,multa conquefta:mox orare fupplex, ac po^
ftulare coepit, uti legis (eueritas mitigaretur,(cribiq^ pro quingentarum con^
tributione drachmarum:lege nubere oportere, proximo addidam cognato
uirgme,m ipem hereditatis relidam*Lege,prout petebatur,emedata, popu^
li fuffragtjs miiericordia uidi,puella quoque orphana laquei fuppliciu,^d ob
legis corredioneilli imminebat, hac ratione effugit* Aft qui proxima neceC-
Ctudinc ducebatur,uir quidam locuples inopem mulierem extrema forte hac
rcdem,Iegccoadus uxore duxit nuptfjs indotatis* Reliquum nobis dein-
de cft, cdiflercre mortem Charond3e,in qua fingularc quoddam atqp pene in-
credibile contigifle,memoriap proditum cft* Quadam die fer ut, cum in agrii
exiuiftet gladio accindus propter latronu incurfitiones , atej in regreflu fuo
conuocaW forte concione populi cofederetur,ibi^ tumultus excitari miicc-
ri^plebe, &: agitari uariecoeptum per facinorofbs &rieditiofos uirosaudiT
fctjimmemor gladtj ad latus pendentis, properat in concionem* At cum lege
ale cautum , capitaleque iudicatum eftet, ne qua quis caiifa in concionem
cum armis prodirenibi mox ab aemulis fuis notatus criminis obiedione*Ea
enim occaflone oblata haudeeflarunt quidaexcis, repen te procul inclaman
tes:Legcs,inqumt,quas condidifti,nobiscg copofuifti Charonda,primus prg
uaricari adortus es Jlle repente ad gladium conucrfus,ita per louem reipon-

A 5 dit:uc-

al» DIODORI SIC VL'l

dit: ucrotn mox comprobatasreddani poenas* confeftim^firfcfto g!adioC< a
bimetjConfpidennbus omnibus, iugulumaperm^Faeriint inter fcr/ptores,
qui facinus iftud Diocli Syracufiorum legumlatori adferiberer* C«ter 2 cum
iam facis in declarandis Cliarondg latorislegum geftis ueriati uideamur,Iibc£
pauliipcr pauca qu;^dam de Zaleuco legumlatore percurrere, cum propter
horum inter reuirorum uitae morum(^ljmilitudinem, tum quod in tam finF
timis ambo ciuitatibus florucre*Zaleuco itacp generis ex Italia Locris origo
dudaeftjuir clara (iirpe, optimo ingenio praeditus,difciplinaadmirabilj, Py«
chagore philofophi difcipulus^ Huncitacp ob fpecf^atani probitatem, & inte-'
gerrimam uitae caftimoniam , apud ciues m magna obferuatione SC autorira*»
ce habitum, populus elegit ad rem componendam, dC leges urbi condendas*
Qui quidem ad munus libi demandatum profequedum fefe comparans, prP
mumnouisconfultis penitus antiquatis, initiumabalijsimmortalibus uiris
conferibendi fecit* Nam in praefatione totius fummas conlcriptarum legum,
mox in ipfo ingrellu ait, oportere eos quibus urbs una incolenda fit, ante om
nia opinari ac credere Deos eflettum ad contemplandum coelum conuertci e
mentem, orbiscp compofitionem inxftimabilem, & tantum ornatum aducr^
tere, ac Gngulaqugqjiudicio ratione^ diicerncndo,taniamole,rerum^ tam
confentaneapaffim fpeciofiffimam^ uarietatem,tamafquabiles curfus , tam
denic^ immenfum tam^ incomprehenfibile opificiumjneqij incerto calu de^
duci , neque ullo artificio uel ope humana parari potuiffe : lubinde uenerart
Deos,8C in primis coli,ueluti primos fcilicet mortali2,fummos^ benefado^
res:a quibus folis proles,diuitiac,uirtutes,bona denicj omnia humanitati pro
pinarentur, tum animum omni improbitare dC labe expiatum purum^ prae
ftare* Quippe deos haudquaquam numinel^to adpolluta flagitioforum Ia-'
cra munerac]p infpicere uelle: caeterum iufta dC innocentia mortalium inftF
Cuta,probosc^ moreSjtota diuinitatecopletfifiCiuibus ita in ipfis exordijs ad
religionem dC deorum cultum excitatis, fubijdes profequendo iubet, ne cui
dui cum ullo mortaliu diicordia implacabilis, ubi contigerit, ira' ue geratur g
diuturna:uerum fic inimicitias , ubi cotingeret^cum unoquocp fufcipiendas,
tanquam fint breui rurfus in concordiam dC beneuolentia redituri: fin quem
fteus pergentem cofpexcrint,hunc pro indomito dC fero , agreftiscp dC inhu''
inaniingenijhabendum,C€nfendum'ue*Primatos ab infolctiac etfaftusintu
mefeentia magnopere dehortatus eft,ne ad amicitiam odium'ue ferrent iudi^
cia* In reliquis uerd particularibus rebus,lcge fingulas quafcp cohibedo, mul
caadmodum lapienter atqj elegantifiima fubtilitatcingenrj excogitata coniz'
ruit*Nam cum apud caeteras gentes mulieribus delicfla eundis argdea mulu
redimiendi ius fiat,hic argutiflima quadam poenae penfione, earum compref
fit intemperantiam* Quibus ficlicdiam praeicripfit: Muliere,inquir,lib€ram
una non plus pediflequa comitaridebcre,nificum temulenta fuiffet: nec ur^
bem nodu egredi, nifi cum moechos adire pararet:net^ aureis circumponi or
namentis, necp cotextis indumentis, arte^ laboratis uenuftari,nifi cum icor-
tari atep amatorem fibi moliri ftuduerit:necp uiros annulis aureis iplendefcc^
re,necp Ifomilefia ueftc contegi, nifi cum Ienocinari,aut adulteria committe-
re niterent* A tcj ica facillime poen^genere,uituperio fcilicet probri,pernicie
deliciaru omnem atepintemperantiae labem co'ercuit,cxculfit^ licentia? pro^
cacitatem,max!ma impudentiae irritamenta*Nemo enim tam perditae libido
nisinueniri poterat, qui domeftica atteftationc &C proprio fuae turpitudinis tc
ftimonio, uelletie perpetuo inter ciues probro ludibrio uc damnare. CaeteriI
pleracpaliade conuiutjs ^ rodaIitatibus,caeteris^rcbus, quarum ufus ambi^
guae in uitaaeftimatioiiis habebatur, legccompeicuit.Qux fingula periequi

prolixum nimis, QC admodum remotius quam liceat nobis ab incoepto digre

diJtacg

B I B L I 0 T H E C AE LIBER X I L ^

A a J continuandam deinceps faperions narrationis (ericni,{ermonem

conuertcmus^ Pra^fccflo enim Athenis Lyfimachide^Rcmani confules cre
aruntT^Menenium, RSefdum Capitolinum. Horum temporibus Sybari
cnics^quiTcditionis cuaferantcasdemjiuxtafluuiumTarentacongregatufibi
domialiaexcruxcre:eaq 3 locafimulcomorati,peraliquodtcmpusincoIuere:
poftea a Brutijs inde eicdi,di(Tipati, deleri^ funu Caeterum in Grgcia Athe
nienfes Eubcea potui ,eiedis urbe Eftienfibus, propria eo coloniamdcduxc
rc, Pericle ducc.Tranrcriptis itaque illuc milie coloniSjUrbem fimul agrumcp
pro forte diftribuere. Prxfedo Athenis Praxitele, quarta & oduagefima

Oly mpias ac^a eft,qua ftadio uicit Crifon Himerenfis: Romae Decemuiri de
iignati ad leges populo confcribendas,P.Claudius RegillanuSjT^Minutius,
Spurius V€rurias,Cdiihus,C.Sulpitius,P.Seftius, Romulus Spurius, Poft^
humilis Caluinius:ab his leges coditg, Horum tempcftateThurij cum Aera*
gantinis bellum gerenrcs,infenri infenfo hofti certare,utruncj mutuis depo-
pubrionibus agros uaRare, terra mari^ cudla infenfa reddi,crebrd per leuia
certamina inter fe pugnam telis dC iaculis lacefferetnil tamen dignum^ memo
ratu ea contentione patratum traditur. Prgfedo Athenis Lyfania,a Roma
nis Decem rurfusuiri legum conditores creati funt, Appius Claudius, M.
Cornelius,L«Minutius,C,S€rgius,Q*Publius,ManiusRabuleius,Spurius
Veturiusta quibus haud abfolui legum conferiptio ualuiL Vnus namque eo
rum perditus amore cuiuipiam uirginius, ingenuae quidem , fed rei familia''
fis inopia a nobilitatis fauore &: patrocinio deiedae, principio pecunia pudP
ettiam puella tentare adortus eft^ Vbinil muneribus, pollicitiVue perfici
uidet, maiorem ui rem pergit afTequit nacfluscp uirum quendam ad id ido^
neum,cum eo componit, ut cum fixfia calumnia puellam icruam fiiam afierat,
atque repetat ♦ Illecaufainiudicium prodita, eam uelutiferuamfuamaccu-
(are,ius^ cius uindicandg fibfa magiftratu fieri poftulare*Puella ad magiftra
tum addudia, corrupto iudicio per fraudem traditur ueluti mancipium in ma
^ nus recipientis. Qi-iam acceptam cum calumniator pro (eruaabduceret,ac pa,
ter uirginis praefens multa principio remittendo, ac graui animi indignatiO'*.
ne dC dolore tantam iniuriam repellere certando , ubi nullum ufqua iam re-
tinenda fiii^praefidium adeffe uidet , abducentem cum filia fequfiT um per-
manentes forte iuxta macellum quoddam iter tendunt; hic correptam bi-
pennem,qiia£ forte in foribus haerebat, pater in caput filiae librat; ibi^ cam ne
cat,netani indigna contumeliam experiri cogeretur.Simul eo patrato,confe
ftim ex urbe in caftra fe proripit, quae in Algido pofita flabant , cui nomen
cratIparcho.Mox aduocata militum concione, muItalachrymando,muI'-

tis^ querelis calamitatem fuam filiae^ iniuriam deplora ndOjConimouit cdn^

cionem omnem mifericordia , ira^ & indignatione tam impuri (celeris,8£
intolerabilis fuperbiae. Acccnfi omncs,mifero fauere], armis^ iiimptis ad in
iuriam ulcifccndam properant ♦ Nocflu urbem ingrefli , collem Aucnti-.
num occupant. Vbi lux efflifa rem palam fecit , cognita militum ira 8C
ditione,Deccmuiri collegam manu teneri coeptant : atque iuuentute collc"
cfla, acies utrinque inftrucfla, ferro decertare parant. Cum itaque ingens ac
dira dimicatio futura uideretur , tum optimates ac patres , prolpetSo pe-
riculi diferimine, graui admodum, dC prope extremo. Ieratis internun-
cqs^adutrofquemiflis,rem componere moliuntur tfummoque Audio in-
flare, multa orare, obteflari^,ut ab inteflina difeordia defiflercnt, neepa-
triam ipfi (uam grauibus calamitatibus obruere pergerent ♦ Pofiremo parte
utraque addu(fia,his conditionibus SC foederibus inter fc rem componunt;
primum decem tribunos plebis debere creari, quibus fumma prae caeteris
magiftratibus poteftas daretur, ueluti protceSoribus communis ciuium liber

A 4

al4 DIODORI SICVLI

tatis: tum cx his qiii in annum crearentur confulibus, alterum prorfus ex p!c H
bc deligendi populo ius effen Hoc aute ftatutrm ad comprimendam patritio
rum nobilitatis fuperbiam , cui femper plebs infenfa aduerfabatur ♦ nam
generis claritate , maiorum cp fuorum memoria, dC famae gloria fublatis ani^
mis, ueluti ipecie quadam domintj ius fibi, poteftate^ rei totius ufurpabant»

In foederibus item id adiecflum , uti tribuni plebis exacto fui magiftratus an-*
no, mox totidem aliosin annum iequentem deOgnaret: quodfi praetermirif"
ient,illico uiiiiconcremarentur^ Vbi forte tribunos in defignandis magiftra
tibus difcordia remoraretur paulo diutius,nihilominus eo temporis interual
lo ueteribus imperium prorogaretur , donec confenfu alios creaiTenn Ita his
foederibus comprobaris, Romae coniiiles creati Ancus Horatius,&r Lt Vale*'
rius Turpinius^Ea tempeftatecum Rom^iuris confcriptio eafeditione inter*
pellantc perfici nequiflet, confiilibuscius exequendae munus poteftas^ da^
ra eft; quod ab ipfis a dum fuit ♦ Nam ex duodecim tabulis decem iamphdem
a Decemuiris abiblutac habebdur:rel!quu duabus confules fuppleuere^ Ab-'
foluta iuris quo nunc utuntur Romani, coicripcione,duodecim tabulis greis
cam confules incidi iu(Iere,quas inter roftra in foro ante curiam confixerc 4 Ip
i^uero conicriptio legum breuis admodum,nulIa^uerborum (uperfluitate
copa(fla,nempe admirabilis ad hascufiip tepora incolumi fculptura perdura^
uit^Dum hajc agerentur, uniuerfi ferme orbis terrarum gcntes,pace compofi
tafruebantunNam Perii cum Graecisduo diuerfis temporibus foedera per^
cuflerant.Primum cd Athenienfibus 6C focijs fuis, quo in foedere conuentum^
cratjUt urbesin Afia Grarce,!ibertati fuis^ legibus permirterentun Alterum
poftea cum Lacedcenionrjs,per quod,pado fuperiorifolutOjdidas urbes fub
imperium Periarumrediere^ Similiter interGrafcos pax ubicp agebatur, in-
ducijs inter Athenien/es & Lacedaemonios ad trigintaannospadis^Tum
quocp res Siculas tranquillo ftatu foedus tenebat, idum iam pridem inter Gc
Ionem & Carthaginenfes^ Iprae(^ urbes in Sicilia Graecae fummam imperq,

& rerum adminiitrationcfpontepenes Syfacufios efle permiferc. lam^ A' ®
cragantini rem cum Syracufijs compofueranr poli amiffam pugnam ad flu"
men Himeram, necnon Agentes Italae, Celtae^ populi armapoluerar^ Item
Hiberia tota,reliquae^ prope totius orbis terrarum gentes bello paisim abfti
nebant: unde nulla ufqua bellica facinora memoratu digna, ea tcmpeftate pa*
trata traduntunQuando res gentium eundas ubiqp pax una, tacita ducebat

tranquiIlitate,conuentus,fpedacula,ludi,deorumfupplicationes,&:/acracc-

lebrari certamina,paffim praemtjs laudi uirtuti^ propofitis ex€rceri,ceteris^
tum maxime iocundis negoerjs operam dari, ftudiacp mortalium intentare^
busefle, quae temporum felicitas &: quies afferre folet humanae focietatu
Prxfedo Athenis Timocle, Romae confules creati Laricinus Herme-»
nius, &:Titus Stertinius Strudo* Horum temporibus Samij cumMilefijV
de pace contendentes, eam in bellum uerterunt» Qua in re cum peripe-
dum palam haberent Milefiorum partes ab Athenienfibus gratia maio*^
fi fuftentari , mox ab eis defeifeunt ♦ At illi Periclem iam antea ducem crea-
tum, cum triremibus quadraginta contra Samios mittunto HicedudacIaP
fc, ubi Samum applicuit, urbein poteftatem redada , res ibi flatu popu-
lari componit: tum oduaginta talenta, totidem^ obfides Samijs imperat.
Quos acceptos Lemnijs tradidit cuftodiendos ♦ Ipfe paucis poft diebus^
re paflim pacata, compbfinVque omnibus Athenas redite Orca deinde
contra optimatum adminiftratio placeret magis: certantibus atque Samigm
Ui feditione, cuhi alq flatum popularem retinere adniterentur , altjsalcerca-
iltibus inter fe ciuibus, ingens urbem tumultus coepit agitarc^Caeterir illi qui-
bus popularis flatus erat infenfus in Aliam prpfedi, in Sardis ad Piffuthnem
• * quendam

B I B L I O T H B C AE L I B E R X I L ^

A quctldam eiufdem loci' (atrapam parti fug implorant ab eo auxilium, qui fcp^
tingentos eis milites tradit, fperans ea re Samum in fuam ditionem peruen.«
turam^Eo militum prgfidio a€Ccpto,Samij nodu nauigantes,clandeftine in^
fidtjs aduerfarijs urbem ingrediuntur, opitulante patrum fadione: uiribus^
cundiisiam fuperiores , facile Samo, rebuscp omnibus potiuntur j mox ad-
ucrfamfacfiioncm urbe eijciunt,obfidcs deinde fuos furto Lemnijs fubre-
phos,abducunt.Tumfere undique rem^ Samiam praefidtjs firmantes , con-
tradis uiribus,iam palam fc Athenienfium hoftes nulla difflmulatione often
dunt^ Illi rurfum Periclem ducem creantes, traditis illi fexaginta nauibus,
contra Samios tendere iubent. Rebus paratis, Pericles in hoftem profcdus,
contra ieptuaginta triremes conflixit ♦ (^a in pugna deuidis Samijs,nil cun
tSatus, quinque dC uiginti naues accerfit a Chtjs 8C Mitylenxis:cum ea claflc
Samum obfidercpcrgiu Paucis pdft diebus parte copiarum ad obfidionem
relida,cum claffls reliquo nauibus quibufdam Phoenicibus, quas auxilio Sa
nitjs mittere Perfas audicrat,obuiam occurrit ♦ Samij explorata Periclis pro-
fedione, tempus idoneum adede rati reliquae cladis inuadendae, mox agmi-
ne fado in eam erumpunt, confcrtacp pugna hodem fundunt Parta indeui-
doria, fublatis etiam animis iam contendere coeperunt Pericles itaque au-
dita fuorumftrage, confeftim accepto curfu, conuerfus ingentem undique
nauiiim cladem contrahitteum iam fibi certum conflituidet,coterere,& euer
tere funditus hoftium cladem . Accrefcentiuircsfimulundicp propere acce-
dut:(exaginta triremes ab Atheniefibus midg,ttiginja a Chijs et Mitylcngis^*
Ingenti igitur ui,manu^ conflipatus,terra mariqp paiat obfidionem: aftidu-
isc^ oppugnationibus hoftem fatigatT um machinas dC expugnationum in?
ftrumenta primus omnium qui ante iiia tempora urbem expugnaram extrix
xit, arietes puta icorpiones^ cuiuipia Artemonis Clazomenij artificio fabri
catos4 Summa igitur ope,fummis^uiribusobfidioncmproiecutus,dciedis
iam per tormenta moenibus,urbcm tandem ad deditione compulit* Qua po-
£ titus,aftedisfuppliciodefedioniseiusautoribus & principibus,ducenta ta-
lenta Samijsimperat aeftimatione confumptacin obfidione pecuniae: tum na
ues cis omnes adimit, fli^fubruit* Poftremo flatu f)Opulari illic conftituto,
rcdtjt in patriam ♦ Cacterum inter Athenienfes QC Lacedaemonios foedera
olim intriginu annos i<fla,ad ea ufep tempora fanda inuiolata^ permanfe-
^ re* Haec itaque eo anno gefta traduntur» Praefedo Athenis Myrichide,
Romae confules creati L. 5C M* Geganius: apud Helios Olympias ada o-
duagefima quinta, qua ftadio uicit Crifon Himereus fecundum ♦ Horum
temporibus in Sicilia Ducctius,urbium quondam Sicularum dux,Col!ati-
norum patriam condidit: compluribuscp colonis c6 addudis , imperium Si-
culorum Obi uendicare properabat »Caeterum morbo fublatus e medio> ui-
ta defunditur* Syracufiorum iam tum magnae opes, & formidolofum impe-
rium late patebat* Siculas namque urbes omnes,exccptaTrynacia,ditioni
fuaefubiedas tenebant* Hanc quoque fibi fungere ftatuentes, copias ad id
comparant* Trynacias enim opes habebant admodum fufpedas , ueriti,nc

quondam forte tum uiriummagnitudinc,tumc6muni eiufdem generis no-
mine &C Audio Siculorum gentis fibi cognatae uendicarent imperium*Quip-
pe iampridem urbs illa uirorum robore dC multitudine munitiffima,inter Si
culas urbes principatum femper obtinueratttum optimatu fecunda ciuium|
praeclara uirtutc & ingenti praeftantium fpiritu ingens,pollenscp, haud facile
iniuriae patere, necguiparua opprimi poterat* Vndedelcduundiqp exurbi-
busfocijs, exipfis Syracufis habito,cotradis uiribusomnibus,exercitun:i
in eam traijciunt* At T rynacq foctjs, externo^ praefidio deftituti, per alias ur
bes, quae Syracufio imperio parebant, ingens comiferc certamen* Intrepide

'namque ferociter® periculi fieuiciam tolerantes, caefa hoftium magna tur-

^ bajhero-

ii0 ^ DIODORI S I C r L I

ba heroice dfmfcando,morte omnes oppetiere: nec minus plcratj foc/orum
pars,aiiimis inuidis,propriamanu uitam effudere, ne captiuitatis contume- ^
lias , uiftoris^ per licentiam ludibria experiri cogerentur^Syracufij uidores
proftratis a fe iam palam penitus^ profligatis his qui antea habebant inuiefii
populo inde omnijincolis^ in prodam dC ieruitutem addueffisjurbemeuer^
terunt: ex praeda ucrd&Tmanubijs deledumquicquid, optimum^ inDeb
phos mittunt,eas deo gratias pro uicloria adepta referentes^ Prajfedo

thenis Glaucide, a Romanis coniules creati Quintius&f AgrippaPhru-
rius4 Horum tempore proueda re Syracufana, audis^ opibus pr^dido fuc
cefiujccntum triremes aedificant Syracufij , numerum^ conduplicant equi-
tum^ratio quoque pedeftrium copiarum habita,ncque ad pecuniam contra-
hendam fegnior opera data^Cuius opera,data gratia , contributiones auefi^,
maiora^ ftipcndiafubiecfiis urbibus Siculis impofita, imperata^ ♦ Hoc au-
tem ab eis faeflum, quod iam pridem uniueriam Siciliam fibi fubigerc medi-
tarentur ♦ Dum hate gererentur, bello, quod Corinthiacuappellatumefi, in
Graecia his caufis eft initium datum* Epidamntj ad Andriam in colle pofiti, i
Corcyrenfibuseo quondam Corinthijs^p dedudi coloni, ieditione concita-
ta, inter fe tumultuari cocpere*tum pars potentior plerofquc faeSionis aduer
fe urbe fugat: qui in unum congregan,accitis quoc^ ad id commune facinus
IIlyrtjs,Epidamnum nauibuscontendunt:tum€ducflocxerdtuBarbari,ma-
gna<^ ui occupato uafiato^agro,ad urbem oppugnandam properant, Epi-
damni) uiribus haud pares hofti, legatos Corcyram mittunt poftulatu,an illi
cognatae urbiCorcyrenfes auxilium mittere uellent,a quibus cum nihil im-
petrari poflet,mox ad Corinthiorum opes fe conferunt. Quibus cumiunda
focietate urbis iuac totam originem in eam retulere, dedicarunt^ feieillipo-
pulo, eam folam fibi n^ctropolim conftituentes: fimul^ pofiulauere,, ut ur-
bem iam exhauftam prope cultoribus fupplerent, C3e£erum CorintliijEpi-
damniorum miferti, fimul^ Corcyraeis iam pridem infenfi, quod foli ex co-
lonis facra coniueta metropoli mittere contemnerent, decernunt Epidam-
nijs auxilium ferre, protinus tranicriptis familijs eo colonos deducunt : milf B
cumcp prajfldio miffo,iatis ad urbem tuendam,rem undicp comuniunt,Qua-
r um rerum Corcyraei ira dC indignatione commoti, clafTem quinquaginta tri
remium militibus inftruc3a,cum duce in eos mittunt, A ppulfls ad urbem na-
uibus,dux imperat,uti cxules intra moenia recipiant,T um legatis ad Corin-
thiorum prxfidiu miflis, poftulac, ut de colonia malim iudicio inter fequa'in
armis decernere,Renuentibus Corinthijs bellum coridi<rtum,inde nauticas
utrin^ uires parari coeptum,focia auxilia contrahere ftudio dimicandi uiciP
fim contendere. Bellum ita(5 iftud,quod celebri nomine Corinthiacum ap-
pellatum eft,tali cauia accenfiim traditur , Romanis tum aduerfus Volum-
nios bellum gerentibus, Huius initio paruisleuibus^ cocuriationibus lacef-
fendo magis miisilibus,iaculis^,quam conferendo pugnam, diferimen pro-
telabannpoftrcmdiuftaacie copi)s omnibus utrinque certatum: Romanis
uidoria ceffit, maxima hoftium parte caefi, Pr^fedo Athenis Theodoro,
Romae confules aeati M,Genucms,&: Agrippa Curtius Chilo,Eorum tem
poribus gens Cappadocum in Italia cepit originem , id fbrtita cognometum
a fertilitate &: planicie campi iuxta finitimi, Caeterumin AfiaquiBoiiDhoro
Cimmerio praeerant reges, cognomento Archeanaefiidae di<fli,duos &: qua-
draginta regnarunt annos. poftinregno fuccedens Spartattjs,annos feptem
regnant. In Graecia bellum inter Corinthios & Corcyr:eosaccenfo,aciam
tum fer uefcen te, magna ui nautica comparata, Corinchrj ftatuuntbellinaua-
Iis fortunam experiri, Nauibus itaque ieptuaginta, quas rerum omnium in-
firuefiiisimas habebant, inholiem nauigant: quibus Corcyraei cum triremi-
bus odua-

BIBLIOTHECAe LIBER XI L »5?

A bus oc^uaginta obaiam profcdr, conferto certamine^uicfJorcs euadatt mox^
expugnata Epidano,captmos omnes alienfgcaas tentanr, Corinthios u{c!los
in ciiftodiam tradunt* Amiila naiiali pugna, Corinthii fasfto animo, nauigat
in Peloponnefum^C^etcrum Corcyrae redaclo in poteftatem circum paflini
fua loca maris rracflujfocios Corinthiorum bello incedere pergunt:agros de^
populando, prodam undique agendo , omnia hofti infenia reddunt* An^
nuo tempore eia pfo,pr^efe(51us Athenis eft EuthymenestRom^trestribuni
confulari poteftatc creati, Aulus Sempronius, LfAttilius,T*Quimius*Ho^
r um tempore Corinthi] iam nauali pr^lio lirati, claflem alteram idonea xdi'
ficare adoriimtur, ad quam rem magna materia ui comparata , turn opifici<^
bus undique ex circumfinitimis urbibus mcrccdc conduais, acciris<^ , fum^
ina ope ftudio^ triremes, arma telorum mifsiliumqa omnifariorum copiam
iiigeatem extruunt,Poiiremd rerum ad ufum belli omnium ilimmo ieieap^
paratu comparant, quafdam naues extemplo noua materia ^dificar, reliquas
quisattrit^ erant refarciimt, nonnullas a focijs acccrfunt urbibus*Necminus
interea a Corcyraeis cedatur, nil uf^ belli parandi cura, diligentia, opera
ditur hoftuQuo iam conflabat aperte,bellum tanta utrincp contentione,tan^
ta ui paratum, magna olim incendia daturum * Interea dum haec geruntur,
ab Athenienfibus Amphipolis habitata, aededuefla colonia eft*Coioni par^
cim ex ciuibus, partim ex finitimis caflellis delecfli* Praefecflo Athenis Nau
limacho, Romani condiles crearunt Quintium, &M* Geganium Ma-'
mercimitapud Helios aefla oeflogefima (exta Olympias, qua fladium uicit
TheopompusThedalus^Horum temporibus Corcyrehfes audita hofiiuni
contra fe armatorum ui, legatos Athenas mittunt imploratum rebus fuis au»
xilium* Quodidemcum a Corinthiis obnixe peteretur, conuocato popuH
conienfu, legati audita tum re per fuffiagi a duefla, Corcyraeis adede, loci"
oscp eos relieflis Corinthtjs habere decernunt* Nec mora , decem moxtri'
remes inftrucflas mittunt auxilio ♦ Poft ubi res poftularet, plures le miduros
B polliceatur* Cacterum Corinthi] non confequuti focietatem Athenienfium,
fuis opibus ad nonaginta naues compleuere : fexaginta^ fociorum acce^
ptis, centum quinquaginta nauium cladem condruunt* Praetores delp
gunt ex optimatibus gratiisimos qiioique* Rebus omnibus comparatis,in
urbem Corcyram contendunt,certi cum primum liceret nauibus cum hofle
condigere*Cofcyr^is ubinunciatum efl^hoftium cladem haud procul abeP
fejCurfuq^ cito aduentarc , nil cuneflati cum cetitam trigintatriremibus,
connumeratis Athenienfibus, hofti obuiam ire properant* Conferta pugna,
dum atrociter dirnicaretur,initid res Corinthiorum fuperior edetpod ubi iri'
ter certandum uiginti naues Athenienfiu repente peraltum aduentare Cor^
cyraeis perfpecflg funt,quas fibi in fecunda focietatetrafmiferantjdeterriti ho-^
ftes cedere, ac Corcyraea noftra confiftereacies,atquemualefcerecoepit:uirP
bus^ iam fuperior, premere hoftem » Poftera dic cum eueflis uiribus in aciem
Corcyraei defcendtffent , atep obnauigantes ad certamen prouocarct hoftem#
Corinthi] haud foluere ftationibus aufi, pugnam detreeflarunt* Praefecflo

Athenis Antiochide, Romae coniiiles creati M* Fabius & Pofthumius Ebu^
tius Vlecus * Horum tempeftate Corinthtj iniquo admodum fereptes anP
mo,quod Athenienfis populus iunefla cum Corcyraeis manu,con#a febep
Ium fufeepident, fuperiorisc]^ iiicfloriae fuident autores, par aliquid mulcflac
ufee contra eos moliti,urbem Potidteam coloniam fuam, utdefcifceretab
cis> impulere* Pari modo Perdicas Macedonum rex Athenienfibus ian^
pridem infenfus,ChaIcidenfes ad defedionem hortatus, adduxit, ut urbibus
maritimis deftitutis , in unam omnes undic^ commigrarent, cui nomen O'
lyntho* Nunciata Potidaeorum defecflione,mox Athenienfes triginta na*

ues inftrucflas e6mutunt,mandant'quejUtagro paffim direpto, urbem ex^

pugnent.

DIODORI S IC VLI

pugnent, depopufemrfe: qui mittebantur, lufla populi fecuti, Macedoniam A
remigqs petunr,urbi^ Pondseac parant obfldionem^T um militum duo mib
iiaa Corinthrjsmifeiauxilio obfelsis* Quo Athenis cognito,parmilitu mag-
nus obfidentibus contra hoftium mifla rubfidiamfctitur4Con(erta pugna ad
Ifthmum Palkntjspiroximu, mc^rice A thenienfium acie, cecidere bofhum
fupra trecenti: inde Potidaeiardius m obOdionem induclijuehememer urge
n Jnterea dum ha?c geriitur in Propontide, conditur urbs ab A thenienfibus,
quam Letamumuocitari placuit* In Italia Romani mifsis in Sardea colonis,
agrum ibrte diuiiere* Pracfecflo Athenis Charite, aRomanisconfules
creati Q. Phrurius Phoiiis, dC Marcus Papirius Craffus* Horu temporibus
in Italia inter Thurios, cum in eam urbem uarrj ex uarijs gentibus urbibus^
coloni commigraflent, orta contentione, diiceptari contentiofius coeptum;
quajn^ue cuius potiffimum gentis, urbiVue coloniam eam appellari fas ef
let, quemue praecipue conditorem colere* Athenienfibus id fibi autoritatis,
tituli<^ uendicare iiimma ope enitentibus , capitum numero contendere;
ex una Athenarum urbe longe pIures,eo^ cacteris quibulque populis co'
lonos tranicriptos haberi* CaeterumPeloponnefrj populi haud paruam pro
ferre multitudinem , fi numero ceniendum, fibi palam Thuriorum con^
ditionem,coIonix^ deberi conditionem titulos^ adicribi: fibi quoque iti^
dem poftulare, nonnulli clariisimi potentilsimi^ uiri, quorum commu^
ne munus, dC magna praeterea ad coloniam condendam collata affereban
tur praefidia* Ingens ac uehemens agebatur inter ie diiceptantium altercatio,
dum^fibi quifep talem properat acnititur ufurpare dignitatem* Poftremohis
fine Sne diflentientibuSjThurtj uelun in re ambigua,nec humano ingenio fa
cis explicabili, in Delphos quendam percuncftatum mittunt, que eis Deus co^
dicorem decerneret oraculo*Refponfum accepere, conditorem urbis Apolii
nem icribendum*Hoc modo pacata aItcrcatione,&r explicato dubio, condi^'
torem fuum declarant Apollinem;ieditione(^ fedata, plebs in priftinam con
cordiam conciliatur in Grafcia*Lacedpmoniorurex Archidamus,cum duos 2
& quadraginta regnafietannos,intert]t: cuifucccdens Agis, annis fepteni 8C
uigintiregnii continuauit*. Pr^feclo Athenis Apieude, Romae confules
creati T* Verginius, & Proclus Gegannius Macerinus* Horum temporibus
Spartacus Boiphori rex , anno regni fiii decimoieptimo acflOjintertjnSeleu"
cus regnu iuicepit, regnauit^ annos quatuor* Caeteru Athenis Meton Pau"
fanix filiuSjUir magnae fingulariscjin Aftrologia eruditionis , tabulam quae
decem nouennalis circuli in(cribitur,expofuit,eius ingi effu tertiadecima dic
inenfis Scirophorionis Athenis dcininflituto* nam in eo annorum numero
ferunt afira progreffu quodam per colum loca deuoiui,ac ueluti quodam aiif
no magno reuolutione pera(fIo,referrirurius eadem* Quapropter a nonnuP

Iis curfus ilk,Metonis annus inuenitur appellatus* Videtur nempe uirilieira
perftrucflione perfcriptionehuiufinodi, quadam admirabiI/,indagationc
rem ipiam a^cutus, aftrorum^ ipforum progreflu motu ue,qu^c» fuo tum

protendendi natura feripturaepofitaereipondere obferuatum,compertueft;

Ad tempora enim ufcpnoftra, Graecorum plcricp decem nouennali tabula,
ftr ratione iuisinufquamaberraffedepraehendunturaueritate* In Italia Ta^
rentini Siris oppidi ueteribus colonis patria excedere, &:alid migrare coa^
dis, nouosex proprijs capitibuscolonostranfcribunt:urbema? cuinomm
dant Heracleam, condunt. PrarfecSo Aihert.s Py thodororiJoXriL"
les creati, T. Qiimtius , StT itus Memmius: apud Helios agebatur Olym-
pias feptima dC oc^ogcfima,qua ftadfo uicit Sophion AmpracienOs.Ea tem-
pettate SpuriusManiusafFet^atiregni conui(flus,necatun Carteru Atheni-
enles apud Potidxamiufta acie cum hofte certamine conferto,ui(Soriam ad--
epti>imperatorcm in pugna amifcre:mox alterum creatum, nomine PbormI.

onem.

B I B L I 6 T H E C J^E L I B. XII. 2 $^

^ oniem,ad exercitum mittunu Hiccaftns ad moenia pofltis^urbem perpetua
oppugnationefatigare^ contra perftanter hoftis uim oppidani excipere inv
pigres,atqiie indefeflTe periculis adefle : inde deferri,diuturna^ fieri obfldio^
Thucidydes Athenienfis inde orius hiftoriam, bellum inter Lacedaemonios
dC Athenienfes geftum fcripfitjqiiod Peloponnefiacum eft appellatum* Hu
IUS nanque belli incendia odo dC uiginti uarie deduda annis , deflagrauem
Cacteruma Thucidyde duorum 8^ uiginti annorugefta,uoIuminibus odo
conici ipta traduntur:ut nonnullis id diuidere placuit, nouem uoluminibus^
Pr^fedo Athenis Euthydemo,Romg tres tribuni cofulari poteftate crea
ti, Manius Aemilianus Mamercus,&C*Iulius,&r Lucius Q.uintius* Ho^
rum temporibusinter Athenienfes dC Lacedaemonios eft ortu bellum illud
ingens, & celebratum cladibus uartjs utriu% populi, quodPeloponncfiacu
eft appellatum , omnium quae ulla unqua tradiderit hiftoria,diuturniflimu*
Caeterum huic noftrae hiftoriae conueniens uidetur, acpro modo in initio dC
dedudione operis poiito neceflariu,caufas prius tam grauis tam^ diuturnae
diicordig exponere* Athenienfes igitur iam ad maritimi imperij iumma uen
dicandam aipirabant,ac per licentiam quandam depofitam communi contri
butione Gr^ciae in Delo pecuniam inde ablatam comportarunt Athenas,
cam^ Periclis fidei &cura?CLiftodiendam crediderunt* Vir ille tum generis
antiquitate,tum fama, acumine quo^ ingenij, & acrimonia diflerendi ciues
longe caeterosanteibat*qui aliquanto poft tempore cum magnam pecuniae
cius parte priuata audoritate expendifl[et,peteretur^ deinde uti populo ra-
tione redderet,moeroreanimi incidit in morbum, diffiius eius a fe creditira^
tioneaffignaripoffe:cui tanta ob eamremmoeftitia aegritudine languen
ti, Alcibiades fotoris filius tum orphanus,qui apud eum puerili adhuc xtate
educabatur, confilium feieab ea moleftia liberadi patefecit* confpicies nancp
patrui nimium moerorem, percundariccepit, quas nam tantae moleftiat cau-
ia accidiffet* Rettulit ille, die fibi didam, qua de pecunia aflumpta fefe defen
^ dereUid nunc quaerere atep meditari ie,qua uia ciuibus rationem poflet red-
dere* At, ille inquit, non quidem quo reddas ratione patrue,ied quo non red
das,eft ineundum confilium ♦Quaj pueri dida Pericles complexus , exinde
meditari co 0 pit,atque eniti iumma ope , quo pado populum Athenienfem
•aliqua graui implicaret expeditione* Sic nanc^ opinabatur,difturbata tumui
tu ciuitate,tum curis omnium ciuium d reliquis negoctjs ad belli terrorem dC
trepidationem conuerfis,(e facile iiibterfugituru calculum rationemcppecu-
niae*Huic confilio cafus quida acceflit,rem^ prouexit ex ientdia, his caufis^
SimulachrumPalladis olim educendu,Phidiae fabro locatum fueratteui tum
operi exequendo,curando& praefecere Periclem Xantippi* Quidam uerd
cx miniftris dC cooperartjs,Fhidiae fubinftrudi, dC ab inimicis Periclis addu-'
di,ad aras deorum confugere, re quadam inopinabili d>C abfurda diuulgata
prouocare* Namque architedum incufantes , polliceri fe comperte oftenfu^
ros,inges pecuniae iacratae aes a Phidia clam iacrilegio fubreptum teneri,id^
patratum complice ac confilio tum locati operis praefedo Pericle* Conuetu '
itaqueob€amremcongregato,Periclis adueriarij populo iiiadent, utPht-
diam comprehendi iubcatt tum ipfi Periclem iacrilegq indicati inCmuIarc
pergunt* Adhaec Anaxagoram eruditorem, quod Periclis preeeeptor eflet,ca
lumnijs laceftere accriminari,qu6d dcDtjs in praefenti cx religionis contem
ptu, prophana eunda promiicue haberet*Quibus nihilominus calumnqs im
plicare Periclem eade difciplina imbutu,€t eidem impietati obnoxiu oftende
re,uiribuscp omnibus dC quacunc]^ arte tentare p er inuidia illius uiri po tentis
dC praeftantem dignitatem nomen polluendo,inquinando^ uite famam con
tudere*Tum Pericles intelleda uulgi natura,ubi belli pericula labores^ pu-
blici impendeant , tum maxime uir tuti op timis^ artibus locum dari pro in<

B gruente

Pfipmi. ). lunpiiuLiipiiLmp

)

1

I

It

DIODORI SICVLI

grucfc ncccffltudme rcqum^rnagni^ probitatem fieri Jn pace ucro per ociu A
^ muidiam cunela promiTcuemifcente uulgi proteruia^a: lafciuia m^tes ua;
cuasmuoluentCjtum maxime bonos &C uirtutemcotemptui eflljubi nullus
izfqua eius appareat ufus:tum ut cuiufe^p nomen opes^ emineant,ita inuidiae
popularis proximu fierij& offendi* multitudinem alieno fiicccflu , iniuriae^

SC criminibus uulgi obnoxium uiuere^ Vnii demum rebus fats ialubre com
filium cernensjftatuit cum primum quacuncj occafione oblata licerer^ci uita^
fem in quoddagraue bellum intjcere:ita ut admonente periculo uir tutis me^
mor populusjtum Periclis opera indiges, amoliendis fibi calumnijs* & pro^
fequendo iudicio ad maiorem curam auerteretur,necp tempus,aut ocium ra
iionis daretur de pecunia exquirenda ♦ Decretu iampridem Athenienfibus
erat, foro,comeatibus 3^ portubus arcere Megarefes*qui demu eius rei difFi
culcatecompuIfi,adSpartiatari5 auxilia confugere. Lacedaemoni] Megaren-
fium poftulatis affenfi, repente legatos re propala facfta,mirere ex communis
cmniuconuentus fententia, qui iubereiit Athenienfibus tolli atej abrogari
decretu, quod contra Megar enfes fponte inter fe rogatum tuliflent: fin id re-
cularetur, bellum dctrecSantibusmdiceret,denunciarent^:Laced^monios
cum ibctjs opibus,iura comunia libertatem^ Gr^citecontra uim,iniurias^
corudcfenfuros.PopuIiconfeniusadealegaiorii poftulata audienda habet..

Ibi Pericles eloquentia uir longe caeteris omnibus acriore , & uehementiorc
IpiritUjin concionem prodiens,populo iiiadet, decretu nullo pado,quod ab
eislegatispofi:ulabat,poffeabrogari,repopuIi maieftatcffi urbis ieruata:qug
nam,inquit,confeffio certior,quodferuitutisacceptacteffim,oniu atq^ iniriu
magis apertu dari poteft,^ ubi uel inuitusprodita in altu arbitria maieftate,
cogaris Laced^monioruluffu confil!acapere,acuelun imperatis paredo,rc
tuareli(ffa,quod alteri uifum fuerit iequijam accenfis idonee aniiivs cofulc-
re pergit,utqua^quif(j in agris haberet,omnia propere congerat intra moe^
nia;nec ufe^ uereri eos oportere, cum rei maritimae potiantur, imperio^ ma
ris potiti fint, bellum cum Lacedaemontjs ultro laceflentibus fuicipere : tu de ® ,
bello fingula qusecp prudentiffime nunc diTputando,nunc confutando expo.
nere fbciorumulcitudine,qaanta^ reliqui copijs nauticis eflentopefuperiQ
res,oftendere. Adhaecuim pecunia cxDelo Athenas translatae comemora^
re,quxqaonda ex comuni urbium contributione fuerat conflata ex decerni,
libus falentis,aens comunis quatuor olim millia in Propylaeoru coftru<fiione
& obfidionem Potidaeoru abfumpta.T um ex uccffigalibus & ftipendijs focP
erum quadringenta & fexaginta quotannis afferri. Praeter hxc omnia popae
ornatus, fpolia^StT manubiasMedicasquingentumtalentoru aeftimatione
haberfiin operibus quoc^ templis magnafacre fupeIIeclilis,repoftarum(^
rcru facultate docere,ftatua^ Palladis quinquaginta talentis aureis ucluti fu
premaueneratione excultam conftare.His omnibus ubi aliqua belli urgere
perrexit necefiitas,fas cfle a Deo tantiiper acceptis ueluti fubfidio quodam,
ad rerum fummam fuftentandam uti,dum parta pace,ciuibusfe compofitis,
res fpfae diuturna quiete coalefcentes,ac ad fcelicitatem prouecftaf, pecuniam
ueluti mutuo a dijs acceptam,cumulate rcftitucre ualeat. Hac a^rarfi opulen^
tiadeclarata,fubiungitmilicumadduodecimmiIIiaeis parata adefle praeter
focia auxilia & eorum manus, qui diuerfis diipofi ti inpracfidi]s haberentur;
quorum multitudinem cum colonorum deledu fupra decem & feptem miP
lia cenieri, triremes adeffe trecentas. Lacedaemonios cotra premi pecunia: ca
ritudine,tum rebus nauticis longe inferiores.Hisomnibus ita percurfis,cum
Clues iam ad bellum accediffet, hortari mox populum pergit,nemai€ftarem^
quam tueri fuis opibus egregie liceret, fiiam, Lacedaemoniorum patiatur im-
perio peffiindari,legatoru m poftulata fequi defiftant.quod facile eft acrim(>,
nia dicendi confeqinitus,quam®obuulam Olympius cognomento

tus eltt

t

B I B L I O T H E C AE L I B. X I f.

-A ms efl, Haias rd iiBeminit Anfiophanes uereris comccdi'^ aU(flof,qiif Peri
di^actate poeta floruit, ubi inter alia fcripta fic habetur:

Siuultisdifcerehancquopacfio perijt, primum quidem initium ded/t
Phidias infortunij. Poft Pericles^ueritus ne malo implicaretur codcm,cxcuf
fa Megarici decreti parua icintiila , tantum incendit bellum , ut eius fumo
Grasd omnes fint iliachrymati, quicp ultro, qui^ citro conftiterct
item in aitjs Eiipoiis poeta: Pericles Olympius fulminabat,intonabat,con
findebat GrseciamtSuaflo quajdam labijs infederat,aded imprimebat, & ib
Ius oratorum ftimulos intus relinquebat,auditoribus immiflbs^

Peloponnefiaci beili talibus tuiflie initium caufis,Ephorus feripto tra^
dif. Hoc itaque modo cum inter duas potemiflimas Graccisc urbes iam diO>
cordia feuire , a^que odia flagrare coepiflentjLacedacmonrj conuocato Pelo-
ponneOorum conuentu, bellum Athenienflbus inferre decernunt, confe^
ftim^ ad regem Perfarirm legatos mittunt , qui iunefia cum eo focietate, au-
xiliaimplorarent^tumadibciosinltalia fit: Sicilia, miflis legationibus , du-
centas ab cis triremes impctrantttum ipfl una cum Peloponefio robore coft-
traeSis undique copijs pedeftribus, alio^ rerum bellicarum apparatu inftru
cfia acie, primi bellum intulere ♦ Platacenfium urbs in Boeotia erat libera
fuis^ legibus ciuium arbitrio adminiftrata , cui focietas olim cum populo
AchenienflcontracSajUetuftoiurc ieruabatur^ In hac nonnullos ciucs cius
libertatis demolienda^libido ceperat: ea re cum Boeottjs traefiata , pollicen-
tur fe ditioni imperiocp Thebanorum,tradituros^ illis urbem Plat»as,fi m<
litum eo prsefldia miferint, quorum freti auxilio, rem perpetrarenuTrecen
tos itaque milites delec^ia uirtute Boeotij properant eo tranfinittere, quibus
intra mcenia nodu acceptis,aucfIores proditionis urbem tradunt in potefta-
tem^ Atuero Platxenfes, AthenicnOumfocietatem integra fit: incolumi fi-
demeri pergentes,inmo quidem copias omnes Thebanorum illic adeffera
^ ti, legationem mittunt ad eos , qui moenia arcemcp occuparant, orantes , ut
per inducias Sf foedera rem componere liceret ♦ Vbi ucr d exorta luce pauci-
tas hoftium confpicata apparuit, mox conuerOPlatacenies ad tuendam ma-
nu libertatem , repente accinguntur.Commifla in uijs pugna, principio The
bana uirtus fuperior, hoftem multa caede prcmere:pdft ubi ex faftigijs domi-
ciliorum, in quae pueri domeftica^ turba confederant,deuoIui tegul»,iacSa-
ri^ undique pondera cccperc,crebris^ idiibus paflim haud incaflum iacien
do in agmen, ftipatim obruere hoftem , haud iam pari certamine coacta The
banorum manus cedere fugcrecp coepit. Ali] mox extra moenia exilientes c-
uafere: nonnulli intra quoddam fele domicilium cum recepiflent,ab oppida-
nis ibidem obfefli, tandem feie dedere coacfti, in manus hoftium uencrc»Thc
bamreabhis qui euaferantnunciata,confeftimcum omnium copijs prope-
re in expeditionem prodeunt:cumcp eos qui in agris ucriabantur omnes,uc»
biti re inopinata, repentino curfu,incautos imparatos^pafflm offendiffenr,
diuerOs iam agminibus facftis,aliosuiuosnecant,aliosin prsedam ducunt
capiiii os,T otus uer 6 ubique ager caede , uaftationibus , rapinis infeftari , tu>
mulm^ eunda feruefcere,nil intadum relinqui ♦ T um Platacenles legatis ad
Thebanos miffis,poftulant uti agro fuo excedant , fccp pro earccaptiuos eis
rciaxaturos.Eopadorecompofita, Thebani receptis captiuis,tum reftitu-
taPiatasenfibus praeda, Thebas reuertuntur. Platacenles ea re commoti, Ic^
gatos Athenas mittunt , imploratum auxilium. Ipfi autem tantilper exagris
pleraque intra moznia congerunt . Athenienies audita Platacenflum uexatt-
oac,^tempI6 magnam militum manum ed traducunt: hi propere profed/,
cum Thebanos iam inde digreflbs haud aflequi,quod cupiebant, potuifient,
quicquid in agris reliquum comperiunt, intra urbem comportat , caeteram^
turbam imbelle transferunt Athenast Lacedaemoni} iudicantes ob ea rem fbe

B s ders

DIODORI ^StCVti

deraab Athcntenflbas rupta, copias ingentes undiej contrahunt exLacedse^ ^
moniad^ reliquis Pcloponncnis,fociorum 9 populis,Socij uerd Laced^mo
nij* tunc habebantur Peloponneftj primum omnes, demptis Argiuis, qui a
muntjs beiii uacabant: extra Peloponnefum Megarenfes, Ambraciot«,Lciii
cadrj,Pho^cenics,Boeotrj,Locrcn(es,arplericp eoruquiadEubccam populi
uertebanttitem ex reliquis Amphiflenies,Caeterum Athenienfium focietate
(equebantur, qui maritima Afia? incolebant, Cares,Dores,Iones,Hclleipoii
tq,]nfulani^ om nes, prseter Meli & Therae incolas ♦ Ad haec Thraces , exce^
ptis Potidaeis 8C Chalcidenfibus^Praeterea Meflcnij,qui NaupacfJu tenebant,

& Corcyrenfes^alij omnes pedeftrem manum mifere: praedictas itaque getes
utracp ciuitas fibi ibeietatis iure conciliarat:caetera Lacedaemontj coacto ma^
gno exercitu, Archidamo regi imperium tribuere,qui confeftim copijs prae^
cinctis in Attica irrumpit:ibi caftella oppugnationibus adoriri,paiIim diicur
rendo praeda undique agere,cun(ta^uaftando progredi pergit, iam^ ma^
gna agri parte populationib* diripuerat, cu populus Atticus irritatis animis,
ira^ agri iui accenius,coram impune uaftari omnia, exuri^ cernes, in aciem
defccnderc,atcp occurrere hoftiu petulantiae ftatuut* At Pericles dux, que pe--
nes imperij fumma crat,reuocare properat in arma ruentes , iuuentute orare
uti rem filentio habcant,polliceri fe propedie fine luo periculo ex Attica La^
cedf monios eie(turu:mox centu triremes infirui iub€t,quibt magna iuuen^
Cute completis, praetorem Carcinu,nonulIos<^ alios creata tum confeftim in
PeloponnefumjUt traijciant,iubet:qui propere deuecti,tota prope maritimg
or^ partcm,depopulando uaftando^ agros,cxcurrunt, nonulla^ caftella ul
capiutjtumultu reliqua pauore^ concutere^Quo metu perculfi Lacedaemo^
nij,cum primu ex Attica copias reuocatad munienda contra uim hoftiu Pelo
ponnefum^Hac arte liberata manibus hoftium Attica; Pericles magna apud
ciues multa cum laude adeptus eft laudem &r aucftoritate: quippe quem duci'
bus Lacedaemonioru omni genere belli pofte opponi confcicerent^ Praefc
cfio Athenis ApolIodoro,Romani Confules crearunt M^Geganiu & L4Ser B
gium^ Horum tempeftate dux Athenienfium haudquaqua finibus Pelopon
neftjs exce(fit,bello ue deftitit,fedpaflim undic^ pratda agendo, uaftatis agris
omniadiripere,hofti infenfus ubicp efte, caftella oppugnare^ Accedentibus
deinde haud multo poft quinquaginta triremibus Corcyra miflis, multo fero
cius,ac latius euagari tumultu,armis^ miicendo omnia, nil inuiolatCi,nil de-
populationibus tutu relinquere,ac maxime ea maritimat oro; parte , cui litus
nomen habet, infenfe uaftare,uillas in ea & diuerforia,apdifi'cia^ incendio c-
uerterc 4 Deindc in Methone urbe Lacedarmonia? nauigas,prafda ex agrojun
dicp a(fta,oppidu ipfum ui oppugnare adoritur 4 Ibi Brafidas Spartanus ado'
Icfcenti quidem adhuc acta tc,ueruuiribus corporeis & audacia plus quam ui-
rili praeditus, Methone confpicatus in expugnatiom>periculu,ut ui capere t,
addu(fta,affumptis iecum quibufda Spartanis,agminc ftipato per medias ho
ftium acies & ftationesuia manu facit: multis^, qui obfiftere irrumpenti co'
narent, cacfis,intra oppidum euafit* Perftante deinde in obfidione Athenieit
fium exercitum, Brafidas in dies magis ftrenue dimicando , nullis^ periculis
ulqua cedendo,lpe uidloria^ fruftrari,donec amifla loci per uim capiendi fi'
^duda, Athenienfes intra naues ie recipiut4lbi Brafidac aufu patratu,uirtute^
liberata periculo Methone, apud ciues Spartanos gratiae aucftoritatis^ fibl
coparauif,tum illius egregie fortiffime^aufi facinoris memoria laude eia
lusjperfope in teporibus deinceps iubfequutis admirabili audacia dimicado,
ingente fortitudinis gloria retulit* Cacteru A thenienfes circitueda, ad Hc
liam appulia clafl[c,praeda undi<j ex agris agunt:tum Pheria caftellu Heliord
oppugnationibus dC obfidione adoriuntur* Hclfjs auxilio accurretibiis con^

greffi contrs^uitfiorcs fundunt hofte; magna caede faeSa, Pheriam per uim ca^

piuntr

B I B L I O T H E C AE L I B. X I L ipj

A piant^Pofi: haec cum lam contradis mribus omnibus,Helios mfiantcs mftru
da acie haud ultra fiifferrc ualeret^intra naues compelluntur Deinde abnaui
gantes in Cephalonia, populis illis acceptis in ibcietate, Athenas ueriiis remi^
gia torquent* His geftis, Athenienies Cleopompu duce crearunrcui datis tri
gtnta nauibuSjtnandant ut nauigans Euboea^praeOdio partes eas tueatur,Lo
eris auferat arma.Ille edudis propere nauibus , maritima Locridis rapinis ^
depopulationibus excurrere pergit, oppidum^ Throniu oppugnando,obii
dionecapiutum Locrenflu copias contra infl:rudas,in aciem^ deicendentes
profligat,! nferta iuxta urbe Alope pugnatpoft haec in infula Locridi adiacen
tem,cui nomen extat Talante,pro obftaculo Locridi propoli tomunijt, afli^
duisindeeruptionibus 5C excurfibusinfeftaturus oppidanos, eius incolas
loci.Per ide tempus Athenienfis populus Aeginetas urbe omnes etjciut, cri^
mini dantes, qp Lacedaemoniorufoueretpartes*Exciuibus uero iiiis ed colo^
nos tranferibunt: quibus dedudis,agru urbem^ forte diftribuere^Caeterum
a Lacedaemontjs ea quae Thuraeae loca appellantur, Acginefibus urbe expub
fis in habitacula dato exemplo Athenienfiu, qui Meflenijs ante fimiliter aic
eiediSjNaupadu tribueranthabitandumjnde Pericles dux ab Athenienfis
bus cum exerdtu ad bellum Megarefibus inferendu mifliis , in expeditione
profici(citur,depopulaius^ agru,uillis^ eoru direptis 6C uaftatis,cum ingc'
ti praeda redtjt Athenas*Parte alia Lacedaemoni) cum Peloponnefijs,caetero
rum^ focioru praefidio fecunda expeditione in Attica irrumpuni:excidio^
arboru,quibus tota paffim regio confitaflorebat,cun(flaprofternunt:tuuils
las ubicp uaftant,incendi)s aedificia euertunt, aefolum fermetotu proculcatu
protri tum^ deformant:ea tantumodo parte infa(f?:a,quae T etrapolis appella
tur*ab huius uelutihofpitalitatisquondafbli uiolationeabftinuere, q> proa^
uos fuos eius loci habitaculis dC hofpitio exceptos olim, acceperant tum Eu^
ryftheum inde bello adortos fuperafle^aequu nanc^ probe uidebatur his, qui
maiores fuos beneficijs afFecerant,pares ab nepotibus eorum gratias refemV
B Caeter Q Athenienfibus in acie defcendere,manus^ cu hofte conferere, haud
fuit animus: uerum intra moenia ie continentes,c6putrefcente ueluti per fitu
etimmobilitatecorporutemperamento,aura^lpirabilimfe(fia,inpeftilent2
morbu incidere* Nam recepta intra urbe fugientia undi(^ per trepidatione
omnis generis ingeti multitudine, cu propter anguftia loci per habitacula in^
comode,ac paflim fine ullo ordine j^mifeue coftipati , uart) uarijs uitac modis
haud fine caufa incidebant in morbos* quippe conuofutu ueluti ex colluuie,
6C corruptum tetrumcp olentem fpiritu trahentes, cocreto iam exseftuanticir
cu undi(^ per quanda praefocatione aethere,intra^ praecordia acceptu dirum
uirus cocipiebant*Cum it^cp nulla illis tam ferocis hoftis ex agro abigendi fa
cultas adeiret,rurfus ingenti nauium numero claflem inftrucfia duce Pericle
properare iubent in Pelop6nefum*Hic excuria direpta^ maritimae orae ma
gna parte, tum nonullis urbibus populatione uaftatis,Lacedaemonios rurfus
ex Attica coegit excedere*Poft haec cum res fuas admodu afflieflas cernerent,
agros ajrborum excidio uafl:atos,defolata circum loca omniaipopulipreterea
ingente fl:ragem,mcredibilem^ numeru peftilentia abfumptu , magno per^
ciilfi pauore Atheniefes,prope iam uiribus fuis diffidere coepere* Proinde Pe
riclem,utpotequem belli illius autorem caufam^ putarent , odio, infenfis^
animis habere,quareeum quamprimum m^giftratu abire iubent* PoftquaP
dam leues eius criminadi occafiones nacflfitalentis ocioginta mul(flant*Deia
de legatis ad Lacedaemonios pro pace impetranda miflis,ubi nuiqua praeberi
poftulatis aures uident, rurfus anguftia dC neceffitatererii coaefii, Pericle du-*
cem creant*Haec itacp eo anno gefta traduntur* PraefetSo A thenis EpamP
nunda,Romae cofules creati L*Papyrius,&: A*Cornelius Macerinus* Hor 3
temporibus Athenis Pericles dux interij.t,uirfane genere opuletia,adhacc

B ^ acrimonia

«^4

DIODORI SICVLI

aSmonia facutidiaf,rci^ peritu militaris longe prgftantior reliquis ciuibus^
At uero fumma populum Athenieniem Potideae per uim capiedx libido iiv
paieratrquam ob rem Agnonem ducem cumbis copijs,quasantea ducSabat
Pericles,e6 mifere,qui cum claffe uniueria, rebus iam qug ad obfidione requi
rcbantur paratis(machinas nancp dC inftrumenta expugnandi omnifaria, te
lorumcp 5C armatur^ uariac uim ingentem nauibus impofita fecum attulerat:
Itera frumenti uedigalium^ quanta copia fatis edet) Potidaeaappulfus, rem
aflequi molitur,a{riduis oppugnationibus indies urbem adoriri, multum^
m ea re fruftra teporis confumere,nec ulla tamen dabatur oppidi per uim po^
tiedi ipes aut uia^ObielRs nanc]^ formido captiuitatis animis , uires quocp ad
fc defendenda addebat,eo^ acrius,facilius^refifl:i, ^ oppugnari iniquo cer
Camine ab hoftibus tentato, oppidani ex moenibus tute dimicates , iubeuntia
cx portu agmina facile opprimebant:muro^ fubmouebat, fruftra irrumpe-
re conantes^ Morbus pr^terea obfeffbres inuadens,plerofc]^ cofecerat,ne ani
misma^is quam corporibus aegris diffiderent^militu ordines iatis difeernere
crar,quod no ipe ulla,nec cofilio,fed formidine magis magiftratuu dC populi
remcoepta,duces pertinacius profequi coftabat^ Nam Agnon cernens in ea
obfidione ia tum plus quam mille talenta ab Athenienfibus impeniajtum po
pulu in Potidaeas ira grauiffima accenfum,qu6d a ie primi omniii ad Lacedse
monios deiciuiffent,aut ullo pacfto foluere obfidione iniuflus audebat , inde
in coepto perflare ,&( quanquam id difficillime )nequicquam uideretur,
nihilominusobfidendopergere,milites ad uim urbi inferenda pro uirili co-
gere^ Vbi uero ciuiuplerofcp partim oppugnationibus interemptos, partim
morbo abiiimptos uidet,reli(fta ad obfidione exercitus parte, Athenas remi-
gio petit, amiftjs iam fupra mille militibus^ Agnone difcedete ia tum prorfus
defecerat oppidanis annona: nancp extrema famis neceffitate urgente, cu cun
dia fibi defperatione plena cernerent,Potidxataf per prgeones hofti nunciari
iubent de obfidione foluendatqua uoce proclamatis milites in caftra procul
audita(quippe iam uarfjs defatigati malis, ta^diocp ita laboris incaflum,uti re- s
bantjfufcepti, prorius relaguetes ) ueluti ope cuiufi^ oblata grata ialutationc
excepere, deinceps de copofitione inter eos agi coeptu eft^ His demu coditio-
nibusrcs copofita:Potid^catas uiros cum fingulis, mulieres cum duabus ue-
ftibus omnes urbe diftedere oportere,nil prseterea extra mccnia exportare Ii
cerc^Hac conditione pa(fia,Potidaeatae cu uxoribus dC liberis, uti couetierat,
omnes urbe excedut Jnde ad Chalcidefes Thraciae ie coferuf,a quib^benigne
cxcepti,g habitacula diftributa collocat* Ab Atheniefi uero populo ex ciuib;
ad mille coloni Potidaea traicripti funt,quib 4 urbe agru^ cuicp ^ forte diftri-
buere.Phormio deinde dux ab Atheniefib.creatus,cuxx triremibus inftru-
dfis,populi iuflu in expeditione proficiicit*qui Peloponefum circunauigado
peruecftus,^ propere cotedit in Naupacftutubi potitus Crifaeo finu, illinc La
cedaemonioru nauigia arcere,hofte^ ea maris nauigationc dC libertate exclu
dere tentat*C^teru illi delecftu habito, Archidamu cu magna manu inftrucfta,

§ maius pericul u impedere,diftrimenq^ reru maturius implorare auxilia cer-
neret,ed properare iubennHic permeata Boeptia,re undicp explorata, copias
in Plataeas traducit* Ibi procinefto iam ad uaftandu agru exercitu, prius horta
ri ac ibllicitare,eo pauore ad defecftione Plataeenies coepit * Pdft ubi id fruftra
a ietentatuuidetjfigno repente agminibus dato, paflim per agros effufi mili
tes,omnia diripere,uillas uicos^ depopulationib*uaftare,diuerfis locis erue
re aedificiatpoft haec ad urbe couerib agmine, dux illa mox uallo munitioni-
bus^ circuobftruere properatjratusPIataeeiesfrumentipenuria dC difficuira
tereru neceftariarucoacftoSjtandeaddeditioneperducrpofle^nihilotame fc-

gnius tormetis machinis^ adaclis,mo 0 nia cocutere pergit,at<j afliduis cppu
gnationibus nil uacuiocij teporis^ intermittendo tentare irrupiione, nulli

k

bibliothecae L i B. XIL 19 $

^ occafioni abeflTe^Pofl ubi oppugnando ui nulla capi poffe oppidu cernit, reli
do in munitionibus idoneo exercitu, cu reliquis copijs in Peloponefum re^
gredit.Ca^terum Athenienfes Xenophonte & Phanomachum duces creant,
quibus mille militibus traditis, iubent in Thracia proficifcatunHi pdft ubi ih
Padolu Boeotiae uentu eft, agrum excidio uaftare pergut, annonam^ adhuc
miegeteuirente difccrpunt^proculcant^ frumenta furgentia^ Ad eu tumuP
tum Olynthioruiuuentute armata, Bccotienfibus^ auxilio properante^pu"
gna cu illis inita, profligant Atheniefes: ubi & duces, maiore copiaru parte
caeiam amiferc^SimuI du h^c gerunt^Lacedemonij ab Ambractjs exorati,bel
’ Ium Acarnanibus intulere, Cnemo duce, mille in ea expeditione milites mif
fijCu paucis nauibus,Dux itacp cotrada fibi ex foctjs magna manu, copias irt
Acarnania tratjciftatcpiuxta oppidu, cuiStrato nome extat,caftrapofuit,Afi:
Acarnanes cotradis uiribus couerfi,perinfidias incautuhofteexcipiut,mul
ta^ cgde fada Cnemu duce ui pairiim,copias abducere cogut intra Oeniada
rum fines,Per idem lepus Phormion AthenienOu praetor cu uiginti forte tri^
remibus enauigas,in fepte dC quadraginta Lacedaemonioru naues incidit, co^
ferta^ cu eis pugna, naue imperatoria clafTis hoftilis fiippreffit, ac plerafcp ex
altjs diicuflaSjnauigatiom reddidit inutiles,captis duodecim cu ipfls uiris,reli
quas in continente ufq^ efi infedatus, AfiLaced^emonij pr^ter^ cui^ uide^
retur credibile, tanto nauiu numero parua manu hoftiu profligati, in urbem
Achaiae Patras confugere^Caeteru ea pugna circa locu nomine Rium comiP
^ traditur. Ab Athenienfibus uero illius uidorie trophaeu extrudum efi,na
iiem^ Neptuno dedicarunt, qua circa Ifthm ii compoOta ftatuunt, Poft inde
abnauigates in urbe Naupadu,fibi iure fociali iunda ad fe recipiut, Ali^ rur
fus a Lacedaemonijs naues Patras mittuntur ad reliquias cladis profligate coi
ligendastquaecurfuedproued^jtuadumptisreliquis qu^ex pugna euafe-
rant,m Riu ruriiis coftipato agmine contenduttin que eunde locu pedeftres
^ quo(^ Peloponnefioru copiae tradud^CjClafli occurrur,ac ^ proxime !icet,na
uibus caftra ponut, Cgterii Phormio fuperiori uidoria elatus^numero clailis
hoftilis quo longe uincebatcontempto,audet parua manu cotra multitudine
confligere,pugnaaccenfa, nonullas hoftiu fupprimti naues:tum certis fuaru
amidisjUidoria ancipiti,praeIio diiceflum eft,Poft haec cu uiginti triremes A'
thenis mid| Phormioni accefliflTentjLacedgmonq perterriti,Corinthu remis
petut,haud deinceps aufl naualem fortuna tentare. H;^c itacp eo anno gefta
eradunt. Praefedo Athenis Diotimo, Romani confiiles crearutC.Iuliu,&r
Proclum VerginiuTricefimu, Ab Helijs agebar Olympias odogefima oda
ua,qaa ftadio uicit Symmachus Meflenius ex Sicilia,Horu tepeftatc Cnemo
Laced^monioru daci,dum apud Corinthii cu clafle in ftatione eflTet, animus
accendit Pirari per occafione occupandi, compertu namcp p exploratores ha-
bebat,nec^ naues illas eo in loco dedudas haberi, neqp praefidia ufqua ad dc^
fenOone diipoOta,negledu proriiis incuftoditum^ pateret illius uero cufto^
dias ab Atheniefib, idcirco negligetius curari,qu6d nullo pado adducerent,
cuipiamortaliu uel audaciffimo tantu un^ animi adefle pofle, ut tainiblens,
&r nunqua antea tentatu,inuadedi loci, facinus aggredi quis primus auderet*
Mox igitur re cofulta,m Megarefibus quadraginta naues ibi nuperrime de^
dudas,afllimit:mde nodu ad Salamina cotendiU ac repde inuades, inopino
curfii in caftellu Salaminis,nomine Budoriu,tres ibi naiies,hofte incauto de-
prcheniasjdiffipattreliquas mox paflim Salamina percurrit. Salaminijs per
igneas faces,u£i inter fe couenerat, ftgnificatib^hofte adefle incolis Atticae, A^
thenienfes iam captu Pyrea exiftimates,rep&ina re perculft trepidare, undicp
angeti tumultu et pauore cocurrere,auxilio loci raptis armis jDperare.Pdft ubi
^dgeftu fuerat refeiuer e, nauib, plerifcp fumma celeritate c5pletis , Salamina
curfu citifEmo petut* At Peloponcfij coepto preclarg audaciaefruftra tentato,

B 4 Salaminis

DIODORI S I C V L I

Salamine digreffi, domum remls referuntur.Ca^teru Athenienfes amotis ho- A
ftibus,dilig€ntiori deinceps Salaminem cuftodia defendere pergunt, firmo^
fads pracQdio impofito,locu comuniunt: tum Piraeu claufuris opportunis,cu
ftodibus^ idoneis corroborantcs^quacunc^ defenfum credunt^Per ide tepus
Sitalces Thracum rex, principio quidem cum angufti admodu agri regnu ac
cepiflet, pdft fortitudine dC prudentia latu procul in diuerfas gentes ampluc]^
Cbi parauit imperium^ Hic nam optimis artibus rem gerendo, fubditos be^
nignitate magis, & clementia,quam imperandi iure faftu<^ fibi deuinciendo,
cuncfta^ beneficqs iiiis larta obnoxia^ reddMo,uir praeterea animo iiiui<flo,
praedati^ in pr^Iijs robore, & natura bellicola, tum uecfiigaliu prouetuum^
curam gerendofuinma, incanta adeo potentiam , tantas opes prouetflus eft,
ut ampliffimu longe omnium, ^ qui antea in Thracia regnaffent,dominandl
fibi ius arbitrium^ uedicaret* Nam eius maritimae orae iuriididione,qugab
agro Abderitarij ingrefliim habebat,ad Iftrum ufc]^ fluuiu imperio, dC nomi*^
nis extenib titulo pofledit:amari uero inmediterranea procedcnti,tredecim
dierum per regnu eius iter uel optimo cuicp uelociffimoj^ pediti porrigebat,
regni tam late potentis domtnus,fupra mille quotanis ue&galium talenta c 6 ^
trahebat* Progreffu uero temporum cum in bellum quoddam incidiflet,del€
diu ex Thracia habito , peditum contraxit fupra cxx millia , equitum ad £*
millia; cuius belli cauiam iftic quocp necefle eft explicare, ut eius ratio legetib;
clarior pateat, Sitalces igitur iunda olim cum A thenienfibus amicitia^ mter
conueniendum ipoponderat,eis ie in bello Thracenfi peragendo focium au"
xilio fore,Cum igitur ad expugnandam una cum Athenienfibus Chalciden
(em gentem,uires fuas pro ofBcio ibeietatis parare pergeret: tum fimul a Per"
dicca Macedonum rege abalienatus non folum, fed animo quoqj in eum iW’
fenfo inuedus,ftatuerat Amyntam Philippi filium reducere in regnum Ala
cedonicum. Ad eam utrancp expeditionem fupplendahaud parua uticp ma--
nu opus erat: ubi qua? ad exercitu ipedabam,fibicunda coparata uidet: mox
cdudiscopijs omnibusperThraciam prouedus,inMacedoniatrarjcit4Ccte ®
tum Macedones hoftium multitudine perterriti,haud fe credere pugna?, nec
Inadem deicendereaudebant,ac frumento rebusc^ omnibus, quaecunc^abri
pi potuere,imra munitiffima caftella congeftis, ipfi ieie intra eafdcm muniti^
ones continentes , pugna & dimicadone abftinebant* A t uero Thraces A-'
myntam in Macedonia pro rege indudo primum uerbis, perfuafionibus^
hortari: tum etiam legationibus rniffis, populos follicitando fibi conciliare
tentabant* Vbi uero eunda incaflum conari,nec ufqua fe audiri confpiciuntj,
repente in agmen egreffi , quod excurfu primum fe obtulit caftellum , id prP
mum adorti,per uim capiunnCuius rei impetu nonnulla? deinde urbes, atep
caftella formidine perculia,feie dedere: cum tota depopulati Alaccdoniam,
pra?da hinc ingenti coada, traijciunt in Gra?cas Chalcidenfiu urbes. Interea
dum haec ab Sicalce gerunt, Theflali,Acha?i,Magnetes,reIiquiq3 Graeci, quP
bus inter Macedoniam & Thermopylas regio fita incolebatur, cocilio habP
tOjCoipirauere in omnes, idoneuep coicripiere exercitu comuni deledu ♦ Ve^
rebant enim permaxime, ne tanta armatoru ui procindi , Thraces agros fuos
muaderent, patrium^ ibia in diTcrimen adduceretur:quod idem cum a Chat
cidenfibus perpetratu el[Iet,Sitalces audito Gra?coru apparatu,ingenfes^ co-
trafe copias armari: tum milites fuos urgente iam hyemis aiperirate affl^dos
fub tumultuar i, Perdiccae conciliat: nuptijs^ in ea copofitione cum eo conna
dis,mde copias abducit in Thracia,Simul dum h^c geruntur, Laccdaemonrj
foctjs exPeloponneib aflumptis,ducc Archidamo rege, rurfus in Attica frai|
ciunt,(egete^ frumenti adhuc cum uirenti furgentepaffim deftruxcrc. Nam
Athenienfibus haud audacia tulit in acie cotra fe defcedere,quippe rebus pe-
nuria frumenti' fimwl& peftikntia eunda fcedante prope afflidis, in malam

deinceps

BIBLIOTHBCAB LIBER XIL i9f

A deinceps ^em ddedos animos habcbStt Hscc co anno ferme gcRa tradStur.

Praffecfio Athenis Euclide, Romani tres tribunos coniiilari poteftare crea
runt,M,Manium,Q* Sonticium Praetextam, Seruitium Cornelium Ceium^
Horum temporibus in Sicilia Leontinis Chalcidenflum colonis , Athen^
cnfium^ cognatis, adderfus Syracufi os obtigit bcllu^ Prelii ita^ uiribus ho^
ftium,tum opibus potentiacp Siracufioru quam longe inferiores erant, in di-^
ftrimen amittenda: per uim patriae addudi, legatos Athenas mittunt oratum
a populo auxiliu,ut $ celerrime fug originis urbe,iam incumbete periculo,lP
berare properarent* Legationis eius princeps fuit Gorgias rhetor, omnium
aetatis fuae iermonis acrimonia loge praeftantiflimus* Ab hoc primo uariae di^
cendi artes 6C exornationes inueptae traduntur, tum in exercitatione, dc^
clamadi uiu peritia^ egteros adeo (uperabat omnes,ut a diicipulis minas cen
cum acciperet pro mercede dodrinae* Hic igit Athenas ingrellus, tum in po^
puli conuentu addudus,pro ibeietate & auxilio impetrado cocionabundus,
inulta uariedifferere coepit;ubi peregrino quoda dicedi artifido ufus, adeo dl
ferta lingua fingula quaec^ proiequi uidebat,ut Athenienfes ingenio quidem
acuto,S^: natura eloqudes (alioquinquoqp iermonis percupidos) t^compt/,
tamcp felicis admiratione proloqui) captos,in ftuporem conuerterit* Primus
namcp figuris didionu elegantioribus inuenit oratione ornaffe,at(paffedata
eloquendi arte cotentionibus contrarqs,membris, articulis coparibus, fimill
ter delinentibus, altjs^ quibuidS huiuiinodi lenocintjs uerborum,qua: tunc
quidem rei nouitate dC cultu peregrino admirationi erant, aliquam^^ue prgic
ferre gratia fermoni^ adijeere dignitate uidebatur*Nuc uerd licubi frequen^
tius eis, 8C ad faftidiu quis utatur, garrulitate plena ridiculo^ digniliima cen^
CentiinPoftremo impetrata Athenienfiu cum Leontinis fuadendo Ibeietate,
uir quidem in admirabili admiratione artis differendi, facundiae^ apud A-
thenienfes habitus, ad Leontinos redtjt* Alt Athenienfes, alioquiniam^
pridem libido haud mediocris inuaferat Siciliae capiedar, propter opportuni^
® tatem loci, Iblicp fcrtilttatem * Tunc quotp oratione Gorgiae iocundeadam^
bitione audita,decreiiei e Leontinis auxilia ferre*Hac belli occafione oblata,
conOliu tegere,tituIo ac rumore fimulato fefe cognato populo auxiliu impio
ranti ob neceffitudine negare no pofle;eorudefenfionis gratia ea moIiri,caetc
rum re ipla magis infulae totius fibi poteftatcm imperia^ uendicar e propera^
bant*Namhaud multis ante id tepus annis , bello inter Corinthios 8C Corcy^
renfes feruente,cum ab utrifep fumma contenderetur ope fibi cociliare Athc
nienfiu /bcietatem,id^ praeoccupare alterutra certarent, praetulit Corinthtjs
Corcyrenfium partes populus, eis^ coniundus auxilio fuit,propterea quod
Corcyream urbem idoneo maxime ad inuadenda Sicilia loco litam uidebat;
P^remo Athenienfes imperio iam pafftm maris nullo refiftente potiti, cla-^
riffimis quom rebus geftis celebri gloria,fama^ palfim potetiae formidabiles,
ingente fibi iocioru manum cociliarant, tum copiaru, opum^ magnitudine
maximas opulentiffimas^ urbes in poteffate pugnado redegerat, ingente^
pecuni^uim co'egerant,quam recondita ad neceffitate habebant, fublatis ex
iniula Delo comunis Graecoru aeris collati fupra decem millibus talentistma
gms praeterea ducibus ac rei militaris peritia, famam clariflimis, quoru urbs if
Ia fecunda fuerat, res gefferat*His omnibus iublatu, addudum^ populum,
Ipes ac fiducia coej)erat,nomine gloria^ Lacedaemonios fuperadiUu ad Grae
cix totius impmu aipirates,magna iam parte uendicata Sicilia ad id maturan
da,uotum(j affequendQ idoneam prgoccupare cotendere*His permoti eau^
fis, decreto Leontinis auxilio, c naues in Sicilia mittunt: ducibus Lachete 8£
Charonde*qui?Rhegiu aduedi^c naues a Rheginis & Chalcidefibus colonis
fraditas,fuae claffi adijciunt:inde enauigantes, iniulas primu Liparennum,q^
focictatem tuerentur Syracufiora,excurrunt»Pbft in urbem Locros perlati,

captii

DIODORI S I C V L I

capds ihi qiifnq^ Locrcnfiu nauibus, caftellu obfidcrc pergunt cum finitimis A
Siculis j auxilio Milacis occurrentibus^Coferta pugna uiefior AthenienOs ma
nus fupra mille hofiium caedit, captiuos haud fexcentis pauciores abduxere,
mox^ expugnato caftelloui potiunt* Interea dum haec fiunt, adnauigat XL*
nauesab Athenienfi' populo miflae,ut gcnerofius atc^ferocius id fiifcipi bellu
pro maieftate urbis uideref,His praeerant duces Eurymedon 8C Sophocles,
cotraeSisin unu locu maritimis uiribus. lam haudiperneda claflis apparebat
CCL, triremibus inftrucfla* Dum itac^ bellu diutius trahi uiderent,Leontini
defatigati, per legatos Syracufas milibs, rem copofiiere* Ita triremes Atheni«»
cnfiu, bello foluto, r euehuntur in patria* Syracufij uerd data Leontinis ciuita
tc,Syracufios ciues omnes fecercu um urbem declararut knunicipiu efie Syra^
cuiaru*Rebus|p Sicilia eo ftatu conftitutis,in Graecia Lesbij ab Athenienfi^
bus dcfecere*Eos namcp accuiabat- cu uoluiflent cohabitare omnes * Lcf
bo finitimi habitatores, Mitylenem eos efie translatos* Miffis itac^ ad Lace^
daemonios legatis, copofita prius cum eis pace, initacp fbcietate, unc omnes
orecofulunt,ut omnibus maritimis locis pofthabitis,beIlu Spartiaris indicat:
utqgadeamrem hocfint propenfioresjfufficientesieillis triremes curaturos
pollicentur ♦ Huius itacp confiltj nuncio Lacedacmontjs perlato, uehementer
gaudebant, confeftim^ ad clafsium ie praeparatione accingunt * Athenienfes
uerd magna militij collecfla ui,facinori immortuos,mutuo^ intentes ftudio,
ea^ re incautos adorti,repente ab inco 2 pto repellut, ingentife cos caede confi
ciunt* T um iam ante inftrucSum agmen magna ubi«^ corraia nauium copia
Lesbo immittut,duce CIiuipede*Qui parato a focijs pr^fi'dio,trafjcitin Mity
lene* Quo exercitu naualiMitylenaci uiib congregantur, in obfidionemXa
ced^moniorum enim,quod Mitylenaeis promiferantauxilium nauaie,inter
ceperunt Athenienfes , qui ultra mille naues in Lesbon trafuexerant,quibus
Pachites Epideri filius delecSus dux fubitd occurrit in Mitylenem* Praefen-'
ticpinftru<So exercitu, urbe^ obfidionecapta,continu€in eamirrumpinid^
non in nauium iblum fiatione,ied toto etiam maris circo* Catterum Lacedae^ ®
montj quadragintaquinque Mitylenem tranimittunt triremes,quibusprac^
ficiunt Acidam ducem*Quipoftquam ad Atticam appuiiflet, difi:edentibus
fugientibusqjinhabitatoribus omnibus , regione penitus uaftata, pratda^ di
ftributa,reuertuntur in patriam* At Mitylenaei diuturna partim fame,par tim
uero longo bello fra(fli,defatigatis iam animis deficiunt: una^ iententia om>
nes uaftandahofti tradunturbe*Inter Athenienfes itatp, populo diu multu^
quibus'nam rationibus Mitylengi extingui poflent coiultatibus, Cleon quP
da,qui quod confulatu tum Athenis gerebat,fingulari aiitoricate apud popu
Ium, popularitate^ ualebat, cum uideret in praefens nihil efie quam ut Mity-^
Icnaei ad unum interficerentur omnes: eorum uerd liberi cum uxoribus man
cipio uenderetur:ad hac igitur ftragem fiio populum iermone ufqueaded in-
cenditjUt deinceps nemo qui in iuam noniuiflet iententiam,rep€rtus fit*Po^
ftremd itacp perfuafis iam ad Cleonis fententiam eundis, fui repente ducis dc
cretum Mitylenatis adnunciant,iubent^,ut uel cxules fe dedant,aut iugo fu>
fcepto duci fe fubmittant*Quo nuciato decreto,Pachites primus refiitit.Cum
enim totus Lacedaemoniorum illi pateret animus, conuocatis undiquacp M4
tylenaeis, omnibus illorum fuperioribus ac ducibus,omnem interitus exi'
tnit metum,exitfj^ icnipulii qui omnes pene exanimarat, aufert* Athenien-
fes aut magnafubitd Mitylenaeis obfidione fiia,cingut mccnia: totum q^LeP-
bon,folis Mitylenaeis exceptis, quafi haereditario quodam iurc occupantTa
lem^ Lesbgorum ab Arhenienfibus finem tandem defecfiio cft conieqinita^
Haud deinde longo pdft temporerecrudeicente eodem moi bo,Laccda’moa
nt] Piataeenies uafiare, urbem cp magna militum copia ui capere, captam^
munire coeperunt^Cum^ nimis admodum diu urbis perduraret depopula-

do,nulr*

BIBLI.OTHECAE LIBER XI L
tfo,rtuna^ omnino pracfidiaab Aihcnienfibus mitterentur>fameiam ingra-*
ueicence Plataeenfmm duium,qm partim neceffanarum inopia, partim urbis
eruptione confumcbajitur, non parua ftrages fadaeft* Haefitantibus igi'
tur illis,multaqueinuicem dubia agitantibus^multisfaneuidebatur, utieda-
ti expeflarentmeliora^alij uerd, apud quos uidelicctrummaerant rcrumre--
pofita gubernacula , ut no<fie intempcfta in hoftium irruerent cuftodias fua^
debant; hac enim ratione faciliore poftea in Athenas ingrefluni fore^Obicu^
hfsimani igitur aliquam obieruantes nodem , alrj ad urbis proruunt feie^
diuidunt moninida,addiruenda ciuitatis propugnacula: ali] uerouias icanli
onesq3 ex inuerfis demolitis'ue moenibus, ad auxiliadum militibus depopu
laturis ciuitatem pr^parant : per quas ahj confeendunt moenia, cuftodibus^
fingulis confedis confugiunt Athenas^Sequenti uero die cum iniquo Lace-*
daemontj fociorum acceptam (trage ferrent animo,in furorem ea re uerli om
nem deinceps operam nauat inid, ut depopulatores milites fubiugarentur»
Plat;xenfeis interim ob amidam uidoriam con(ternati,emiffis legatis, no Co'

Ium ciuitatem,fed 8 C feipfos in mancipia hoftibus fuis tradidcruntXacedcC''
monioru aijt duces conuocato PlatgenOumconuentUjOngulisnuquidbcne
ficij in Lacedemonios coliocarint,percudatis:fingulis tum quibufep confite^
tibus nullu a febencnciucollatu,rurfus interrogar,num quid iniurie malfuc
Spartiacis intuliffente' minime contra reiponddes,cudos morti adiudicarut»

Ita deprehenfi, omnes ibi necati funt:urbecp enita,agru fub hafta uendidere*
Platxenfes itaq^ dum A thenienfm (bcietatem feqmVatc^ fide incolumi officiu
tueri pergut, extremis immerito calamitatibus obruti interiere^ Interea dura
hafcficrentj&uaCorcyrenicsleditio, concenatio^ ciuilis exagitare coepit,
liis caufis oborta. Bello pugna^uc circa Epidamnuc6mifla,captis per Corin^
ihios plerifcp Corcyrenfibus,at(]p inuincula publica coniedis, pollicebantuir
Connthijs,quod lubenti feipfos animo iilis macipareuellent,!] deuincuioru
is beradone illos certos facerd ♦ Cumc^ perexigua inde exeundi, fpes ipfis
^ ferref, per internuncios Corinthijs pollicentur, fi umedis foluStur, urbem fc
Corcyream illis prodituros.Qu<^uerba Corinthtj 1 jrabutidoanimo excipic^
tes,recopofita,umcuIisomnesfoIutos dimiituht. AtCorcyrenfes fimulato
redemptionis quf fiu,per quaeftores ad id conftitutos nonulia argenti talenta
colli gerc;tum adferuanda padx rei fide mtenti,ubi in patria uenere,compre
hendentes eos qui in populo gratia prac(lareconfueuerant,omn€s,prapcipue
uerd multitudinis cocitatores iugulanr, ftatum^ populare euertimr, Caeteru
paulopoft Athenienfibus populi partes fubleuantibus,Corcyraei in libertate
reuocati,moxad puniendos euerfe rei fedidonis(^ autores accinguntur: qui
fupplictj formidine perterrefacfti, ad aras confugere, atque ita dtjs populo^ i
(upplicesfacSi, uitam tutari pergebant. Prxfecfio Adienis Euthydemo^
tres tribuni a Romanis cofulari poteftate creati funtXT. Fabius, M. Falinius^
L.Seruiiius, Horum temporibus Athenienfes olim rcmifla per aliquantum
tempus peftilentisc faeuitia,paulul(j refpirare* Pdft rccrudefcente eode rnof-'
bojturfus in faeuas calamitates reuolui coepere: adeo namc^ labes illa dirc,fg^
uecp mifcros difeerpere pergebat, ut fupra quatuor militu millia abiiimere^
equites ad 400^ tiim ex alia m ultitudine liber oriicapitu (eruor um^ fupra de
ce millia. Cajteru cum hiftorig primum ftudiu primacp folertia efle uideat, cu
luscp inibliti grauis^ cafus principio caulas inueftigare, hoc loco neceflarifit
efi, huius initia malia nobis explicarijgit hyeme fuperiori cu magna uis im^"
briu defluxiflTef, accidit primo perfundi folu omne:tu imbre praeftate iam hu*'
niefa<fia,S^ diluta cuncfla iniimucolliquari ac coputrefeere: plerae^ deinde 1(9
ca caua colluete pluuia inuadetecpcopleri,ibi^ in modu lacusftagnates aqu^,
eftuarrjs diuturnis (pecie paludis c6traxi(Ie,quib.pdft ^(tatis fole c 5 calefa(fli«
atep efferucfcccib ws, co taminato per jftu dC quiete liquore, auras inde craflas^

1 ' tetri^

I

50 ^ DlODOiRI SICVLI

tccri^ odoris cxhalare^His exurgentibus, ac uento diffufis, ueluti m peftife- ^
ra intemperie STcefiu maligno cernitur, aerem circum proxima deprauar/,
pedilenti^ iam ipiritu coinquinatum,ineuitabiliter confuefcente promifciia
multitudine, uicifflm uirulentius femper reddi, quam trahuEamquo^ma^

Ii labem adiuuit,pabuli iam infecSi conceptum uirus^ Omnes enim eius anni
fruges humecSe nimjum,&f indecoflo fucco uirulentac uefcentes mortales in
ficiebauT ertia pefti cauia acte(Bt,quod eo anno uenti Ete{iaf,qua foliti erant
tempeftate,minime ipirauere:quorum recenti flatu magna pars moleftiaefcr
uoris atftiui remitti, temperaricp iblebar^Exacerbato itatp fupra modum, fx'
uientecp aeftu, tum folo aetherecp inflammato, corpora mortalium undi(^cir
cuientia,nullo praeli dio defendi,nulla refpiratione recreari cu polTent, uren-
tem^ prgcordia trahere ipirare^ halitum cogebatur, unde &: morboru om-
nium genera fabricoia acerbitate, aeftus intra uenas concepti , miferos exure-
bant: inde plerofcj aegrotantium traditum eft, ultro icmetipfos in puteos fon
tes^ praecipita fle, conari eo remedio flammam intus f^uientem praecordia^
conficiente reftinguere* Verum Athemenfes atrocitate peftilentiae aucfH, tan
tx calamitatis caufam ad deos religionem^ retulere4Quaprocurarioneex
quibufda oraculis perquifita , iniiilam lultrari iuflere deo Apollini dedicata:
quae polluta uiolata^ idcirco putabatur,quod ad iepelienda expirantiu cada-
wera,per n€fas,ueluti laeia immortalitatis dignitate ufurpari coepta eflet* Eru-
tis itatp cuneflis in Delo fepulchris,urnas omnes in infulam Delo proximam
cognomento Rheniamtraftulere:tum lege cautum, ne cui parere, fepulchra
uc defodere in Delo liceretttum ludos &: fefta Deliorum prilca infla urauere,
quae longo iam tempore obfoluerant^Dum in his procurandis Athenieni^
interritis ftudijs detinerentur, Lacedacmontj concitis Peloponnefijs auxilijs
* circa Iflhmum in caflra ibidem pofita,fe comparant ad inuadendam rurfum
Atticam^ Cum^ terram faeuis concuti tremoribus confpicerent, illo ponito
non fecus ac diuerfis aufpicrjs numine^ irato deterriti, in patrias quifqp fua s,
reuocato propofi to,rediere^T um autem Ikuis pleracj Graecia loca conculTi- 3
onibus contreniuiffe,memoria?proditumeft,utnonnulIas urbes maritimas
fufafidentefolo ,fuperinfula maria obruerint Jn Locride tum quocp qua in-
tra mare porre<flum,eius lateris fblum,anguflo ueluti aggeris cuiufaa tradu
'continenti iundum,conflabat,eacpdifruptione ac dilcifsione,eouinculo in-
fulam illinc abfciflam,cui Atalante nomen efl inditu^ Simul dum hafc gerun-
tur, a Lacedaemontjs urbs Trachinia, cum uafla cultoribus fuppleref, quam
mutato nomine Heracleam uocari placuitjinhabitauerunt* Huius autem rei
caulas huiufmodi accepimus: Trachintj iam antea multos annos aduerfiis
Oetxos finitimos populos bellum gelTerantjin quo maximus ciuiumnumc
rus re aduerie gefta, perierat* Quapropter exhaufta iam,&r prope deferta ciui
bus incolis urbe,pofl:ularunt a Laceda?montjs,olim colonis iuis,uti curam rc
pledae ciuitatis fufeipere uellet* at illi cum cognatione fliar originis mori, tum
Herculis progenitoris fiii memoria,quem priicis olim ieculis apud Trachi-
nios habitafle acceperat , ad eandem urbem inflaurandam ampliandam^ac
«tenduntur* Vnde ex Lacedsemone reliquis^ Peloponnefijs quatuor millia
deledos eo colonos tranferibunt: tum reliquis per Grf cias populis cuicumjp
colonia comunicare libuiflet,ius poteflatem^ eodem commigrandi faciunt»
Plerofog noua^rei coditio,uri folet, trahere, comigrante mrccufari neminem,
iingulos quo% commode pro re quantum licebat admitti iubebannatq^ hac
ratione ed parua uticj turba ad fex miliu multitudine confluxit* Repleta igi-
tur decem milibus ciuiu capitibus Trachine,tum agro per capita forte diflri-
buto,uocant urbem Heracleam, mutato prifeo uocabulo* Praefedo Athe-
nis Stratode^Romae tres tribuni confulari poteflate crcati,L. Frurius, Spu^

rius PinariiiStHoru temporibusab Athenienflbus Demofthencs clafsis prae-

torcrea^

BIBLIOTHECAE tlBER XI 1. fot

A torci*catur,cui triginta naues militum, fatis idonea manu inflrucSafjtraduiv
tur* Hic accitis a Corcyre quindecim triremibus t tum milite Cephallenis,
Acarnanis, Meflenqs in Naupacflo fitis,imperatdjColle(^is undicjp copijs,
remigio in Leucada contendit l ibi depopulatus agrOs Lacedaemoniorum,
traijcit in Aetoliam, ac plerofque eorum uicos uiilasc]p depopulationibus ua
ftare pergit* Aetolis contra conuerfis, atque agmine latSo in eam ruentibus,
acie confligitur^qua fuperati Athenienfes , intra Naupacflum iefe recepere*.
Ceterum Aetoli elato recenti uiifioria animo, tribus Lacedaemoniorum mi^
litum milibus aflumptis,in Naupatflum expeditionem ducunt* quos Mefle^
nij , eius tunc incolae loci in quem uenerant, contra progreffi' repulere * Pdft
Molycriam traiecfli, urbem eatn capiunt* AtDemofthenes Athcnienfium
dux,' ueritus ne forte Naupadum quoque oppugnando uincerent,accerfitis
ex Acarnantjs mille militibus iiltra Naupadi oppidum, pr^ifldio mittit: ip
iein Acarnaniauerfatusforteinter explorandum, in mille Ambraciorum
milites in expeditionem eXeuntes incidir,cum quibus manus conferens, cun
<fios ferme deleuit * tum ex Ambracia progreflb contra uiribus omnibus po^
pu!o,rurfus commiflb cum eis certamine, Demofthenes maiorem eorum
partem necauit : adeo ut urbs exhaufta prope dciertacp relinqueretur* Demo
fthenes igitur eo certamine uicflo, peropportuna fibi Ambracij obfidionem
Ccnfetjfperans oppido deierto defenibribus , fe facile potiturum * Cacterum
Acarnanes ueriti ne urbe in Athenienfium poteftate redacf}a,grauio^es Am
bractjsdeteriores'ue,cogerentur uicinos Athenienfes experiri,haudr€m uo
to fuccederepaflij fed illis feditioneiam perturbatis, Acarnanes A mbracijs
conciliati, pacem in centum annos componunt* Demofthenes ea fraude
Acarnanum circumuentusfpe,co2pto^irrito,cum uiginti nauibus Athe^
nas abnauigat* Aft Ambracienfesrefuagrauicalamitatepene obruta, atep
in anceps difcrimen adduefti ^praefidia Lacedaemoniorum fibi accerfunt, A^
thenienflummetuperculfi* Demofthenes ucroducfto in Pylum exercitu,Io
g cum illum adortus eft intra fines Pcloponnefios munitionibus circumualla'
re, ac ueluti propugnaculum quoddam fibi in hoftis folo parare, tametfi mu
nitus antea fatis haberetur ; quippe in Meflenia pofitisab ipia urbeftadijs ab
iens quadringentis ♦ T unc itaque cum dC pleraeque naues;& firma idonea^
militum manus adeffet, uiginti dierum opera Pylum circummuniat ♦ At La^
cedaemont] audita Pyli munitione , magnas fatis pro re copias contrahunt,
pedeftrium fimul 8C naualium militum : deinde triremibus in Pylum naui^
gant quinque dC quadraginta apprime inftrucftis,peditum ad duodecim miP
lia in eandem expeditionem educunr*Turpe enim , ac pro uetufta fui nomi'
nis gloria prorfus intolerandum ducebant, eos quibus nuper agro fuo in
Attkaabhofte depopulationibus uaftato,iuccurrerenonfb1um,fed ne CX'
tra quidem moenia prodire haud animus tuliflet: nunc intra Peloponnefi fi^
nes ultro uieftoribus incurfare,loca fibi impune pro munitionibus propu'
gnaculis^ occupata tenere*H« igitur copiat duc^lante Thraiymcdo edutSar,
proxima Pylo caftra poiuere * Libido furor^ idem eundos rapiebar ad lo'
cum per uim recuperandum, pericula omnia adire, nil intentatum relinquc'
rc, dummodo Pylo potiantur * Naues igitur addudas contra^ in proram ad'
uerfusportusfaucesaditus^in feptifpeciem, confertis carinis fiatuunt,ut
undique ingreffus hofti adnauigatio^ abarccrctur ♦ tum pcdeftribus copqs
munitionemadoni,perfucce(rionemoppugnadopcrfifterCj contentione^
obftinatiffima periclitantes obftupenda certamina edere, labores inauditos
pericula tolerare* Caeterum in infulam Phaderiam intra fludus in longu
porrcdam,qua portus tranquillior, 8C uentorum ui tutior unda reddebatur,
mgrefliismfactlior patebat, robuftiflimos quoque Lacedaemoniorum focio~
rumcB militum exponunt,confilio hoftis jn occupando loco praeueniendi:

C quippe

f»> DIODORI S I C V L I

qu/ppe cufas ad obfidioncm maximas opportunitates fituspratbebat Cum-'
que diuturno per dies iingulos in oppugnandis munitionibus certamine ua ^
rio iauciarentur^plerique ex locis eminentibus,& propugnaculis murorum
telaconijcicntesin fubeuntcshofte5,nih!lotamen(edus inftare,haud uiqua
uim ferociam^ remittcre,frequentes inde confolli interiere, nec rari uulneri
bus uartjs fauci^ugna diicedereinecquicquam loco fubire iniquo, irrumpe
re^ in munitiiumum uallum conari* Nam Athenienfes occupato iampri^
dem loco , audia^ dC corroborata naturae fitus ue illius munitione , tum telis
iaculorum^ multitudine, rerum^ omnium ad defeniionem requifitarum
copia communiti,prompte inflanti hofti ubique adefle, atque indefefie refr
fiere: eo^ contentius obnixius^ dimicare, quod iperabant ea munitione
defcn(a,ceepto^ obtento, fe reliqua deinceps eius belli momenta tumultus^
omnes intra Peloponnefi fines contributurosuuminde per excuria tiones
particulatim cuntfla infeflando, depopulaturos agrum hoftilem , folIicitudP
ne^ perturbaturos omnia* Cum^iam utrinque fummis uiribus fiimmo^
conatuab his oppugnando, ab illis defendendo rcCflendo^ periclitaretur,
Spartiatisad muros per impetum agmine uiolentofuccedentibus, prarclara
ubique uirtutis edebantur rpe<fiacuia:ac plerofque incredibili dimicantes au
dacia,pa{Tim diuerfis in locis cerncrcerar* Verum longe ante alios Brafidas
fortitudinis ac ferociae palmam uidetur adeptus*Nam cum cx triremium prg
foribus nullus carinam terrae primus appellere auderet, deterritus litoris afpc
mate,& difficultate locorum,praecor ille magna uoce nautam ftium e prora
procul inclamat, iubet^ ut nil de carina prorfus curando, quantis adniti uP
ribuspoflet, triremem in terram contorqueat. Turpe namque efle Sparta-
nis, quibus animam pro uiefloria ftmper effundere promptum fit, nunc in
eandem neceflitatem pofitos, parcere malle carinis, quam uincerc : ac coram
(pe(flando,pati Athenienfesperuim Laconicae petitos infiftere* Pofircmd
nauta appellere coatflo, fimulac triremis ad terram fletit , ille in deflenfu coP
leAis armis adftans acie terribili, truci^ infrendens ore , hoftium agmen in
<e irruendum, immoto corpore excipit:pleroique primo cogreflu ante alios
celerius audacius^ occurfantes necat* Deinde multitudine ingruente , cum
mulca in unum undique tela conijccrentur, crebris in adueifum corpus idli'
bus (auciatus , nihilominus contra perfiflere* Poftremo mulro per uulnera
manante cruorc,iam languentibus uiribus , animo^ labante , brachium ex^
fra nauis oras prolapium extenditur iemiuiuo ac nil lora retinenti, clypcus fi
mul fluefius obruentis,inmarenamque deciderat ^depreflus pondere fimul
iuoriniflradeIabicur,quemmoxobreptum hofles abflulere* Jpie uerd ma^
gna cede edita inter aceruos cadauerum,(emianimis ex naui a fuis excipitur:
cantum nempe caeteris uirtute audacia^ prseferendus^quantum omnium iu
dicia,dirciplinar^ipnus militaris,maie{iutem legem^ruperauit,ut quodeae
teris capite lu€batur,fi quis in pugna clypeum amififlet, huic in eadem cauia
dcprchenfo non fupplictj modocenruram ullam attulit, fed ad fummam pro
pe gloriam adicriptum eft * Igitur Laceda^montj afliduis oppugnationibus
Pylum tentantes,tametfi frequentes pugnando caderent, ferocitate tamen
obflinaus animis infiflere,nfl arduum periculofum^ recuiare* Cater um for
tun^ uertiles ludos inconflantiam^ quis admirari perget, rem cp ipfam apud
Pylum geftam, ludicro perfimilem cernens, A thenienies affiietos mari ex
Laconia Spartiacas repellendo fuperiores fieri contra Lacedaemonios in pro
prio folOjConfcicos ex mari hofles inuad€re,ut qui pedcflribus certaminibus
affeuerant maritima pugna hoftem laceflere fuperare^ contenderent:contra
quibus claffe dimicare iblitum erat, pedeftri concurfu terra infiflentes prohi-»
berc inimicos* Cum itaque diutius obfidio traheretur, Athenienfium claffc
fircum undique late maris tracflil potita, tum terris annonam importari pro-»

bibente^

B I E L I O T H E C AE* L I B. XII fO|

hibentej^qui depreffl m infula tenebantur, ad extremum famis periculum
addu(fli,fumnietrepidare,fiv! ad omnia nequicquam uerti confliia: quorum
cafuperculfi Lacedsemontjjlegatos de re componenda mittunt Athenas^ubi
decompofitionenil affentiri uident,poftulare pergunt, ut permutando, rem
pari capttuorum Athenienfium numero penfareftt^ nilruriiis horum ab A-
thenienfibus conceffumande legati per licentiam palam Athenis proferre^ea
re faris aperte confiteri,populum Athenieniem Lacedaemonios longe ie prg>
ftanriorcs haberi : quippe quibus par captiuorum permutatio haud xqua ui^
fi effeu Cacterum Athenienfes rerum neceflariarum difficultate prope dcbel
latos, cos qui in SphacT:eriaftabant,omnes in ditionem accepere^ Fuere qui
tum fe dederunt Spartiata centum & uiginti , fociorum centum odogintat
quos omnes Cleon dux uinefios Athenas mifit» Eofdem populus feruare de^
creuerat, fi poflent Lacedaemoni) ad fbluendum bellum adduci t fin dimica^*
re perrexiffent, tunc necare captiuos uniueribs^ Poft h^eeex his qui Naupa^
<fium incolebant, Meflentjs, delecfiu habito, robuftiffimosquofque, tum ex
reliquis ibcijs idoneam manum acceriunt,quibuspropraefidioimpofitis,Py
Ium defendendum tradunt:rati,Meflenijs odio Spartiatarum promptifli^
mos ufque fore ad infefl:andam,diripiendam,defendendam^ Laconiam,ip'
fi loci munitione in tuto pofitis : addente animos,tum opportunitate inua^
dendi facultate,curascp agendi praedam,diripiendi^ omnia fiibfjciente ♦ Rc
itaque Pyli eo addudla, perflabat, quo tempore Artaxeries Perfirum rexin^
ter tj t,cum annos regnaflet quadraginta ♦ Xerxes regno fufcepto,annum rc^
gnauit in Italia , cum Aequi iri bello defeiuiflent a Romanis ,ipfi diefiatorem
dixere A* Poftumium, L* uerd lulium magiftrum equitum^Hi magno com
parato exercitu,contra defecfiionis autores in expeditionem proficiicuntur:
ac primum depopulationibus uillas diripere pergunt -.Mox occurrentibus
Aequis acie inftrucfia,conieritur certame* Romani uidlores magna hoftium
caede facfla , plerofque uiuos capiunt, multiscp potiti fpolfjs manubijs^ locu^
g pletant» Poft eam pugnam qui defecerant fraeSis clade animis , in ditioneni
Romani imperij rediere^Cgterum Poftumius ob rem bello preclare geftam,
more patrio triumphum duxit^HicdePoftumiofingularequoddam 2Ltcj^ p^
ne incredibile facinus commemoratur^ in acie nam^ ferunt pugnaaccenfi fi
liumeius audacia prceftanti & dimicandi ftudiotraaum , longius profilijlle,
extra ordines fcilicet a patre infl:itutos:quo commiflb,mox a patre correptu,
aefeuere, more patrio, in cum capite , ueluti deiertorem ordinum , uindica^
tum> Elapfb anno, praeerat Athenis Ifarchus , Romae confules aea^i
T*Quintius,&CJulius:apudHelios Olympias agebatur o(flogefimano>
na, qua ftadio uicit Symmachus fecudo^Ea tempeftate Nicias Nicerati filius, .
duxab Athenienfibus creatur, cui fexaginta triremes cum tribus armato-
rum milibus traditae, iuflum^ uti ad (ocios Lacedaemoniorum depopulan-
dos properaret,qui rebus paratis enauigat in Melon primam, clade delata
agrum diripere feftinat : mox ad urbem conuerfus, complures ibi perftando
dies, eam oppugnando contendit ♦ Sola enim ex Cycladibus infulis, quippe
qux Spartiatarum colonia erat,in officio & focictate Lacedaemoniorum per
(euerauerat* At uerd Nicias,fl:rcnue fe defendentibus oppidanis, urbis expu
griatione defperata,inde adnauigat in Oropum Boeotiae^rehViis ibi nauigfjs,
in agrum Tanagraeorum copias inducit: ubi alterum exercitum compe-
rit Athenienfium, quem Hipponicus Calliae filius dudiabat* luncftis itaque
copijs utriique,uniucrfum pafflm agrum populationibus peruagatur* Tum
ucrdThebana iuuentus hofti cunefia uaftanti occurrit: conferta^ pugna,uini
eunt Athenienres,magna hoftium c^de edita^ Confedo iticp certamine, re-
dit Athenas Hipponicus cum copqsfufstcaeterum Nicias naues repetens, in
Ijuoaida fertur :at(p ex agro maritimae orae praeda populationibus acfta , qua-

C z draginu

^94 DIODO.RI SI*CVH

dragfnta trkcracs a foctjs miffas accipit:ita ut centum carfnfs lam dadem coa 4
cilam duceret: tum ddedu peditG habito,niagna copiarum ui contracfla Co-
rinthum intendit: ibim cum milites exponere properafl[et,occurretibus acie
inftru(fla Corinthtjs, A thenienfes duobus prgltjs conferto certamine, bis ho-
liem fudere,magna<^h odium cxdefa(fia,erexere trophaeum» ad oedo namcj
cx Athenicnfi acie cecidifle traduntur, Corinthiorum fiipra trecentos c^ibs
condatJndc Nicias clade in Cremyona traieefia, diripit agrum, cadellum^
ui oppugnando coepit:mox inde foluens, in Methonam properat: ibi^ mu-
nito confedim altero cadello,pracfld)[j fatis tum ad loci dcknfionem, tu fimul
quod agros finitimos depopulando,omnia^ circum hodi excurfibus diripi-
cndoinfedafaceret,imponit^ Ipfe maritimam depopulatus oram, rem igtjs
Athenas reuertitur ♦ His peradiis, nauesfexaginta cum duobus armatorum
miIibusinCytheradimittunt,quarumNicias cum quibufdam alijs pr^tor
curam gerebat. Hic appulfa ad infulam clade , cum cadris ad urbem pofitis,
oppugnare pergeret,tandcmcoa(dam ad certam conditionem dC foedus, in
deditionem accepit;Mox praefidtjs infula confirmata,Peloponnefum uerfus
enauigaf,maritima^ eius loca padim cuneda depopulando diripiendo^ ua^
ftat, Thyreascp inter montana Laconiae SC Argiae fitas, expugnando capies,
populum inde omnem captiuum abduxit in prgdam et ieruitutem ,moen!am
euertif^Tum Aeginetas omnes illic habitantes, cadelli^ S^praefidtj princif^
Tantalum Spartanum Athenas captiuos duxit , quem cum reliquis captiuis
Aeginetis Aihenienfes

Hic deefl aliquid in exempkri guco*

interea dum hxc geruntur,Megarenfium rebus admodum afflicdis,hinc bel
lopotenaa<^ Athenienfium contra urg€ntc,illinc exulum infedante manu,
atep intedina difeordta ieditione^ fibi cuneda didrahente, cu per legationes
mter (ede recipiendis ciuibus ultro citro^midas ageretur:aciam adeompo-
lluonem res inclinare uiderecur,nonulli ciucs odio exulum per clandedinos
internuncfos,dudbus Athenienfium pollicentur ie prodituros urbem: acre g
lam parata,ubi accefierint cum armis,nil remoraturos facinus. Igitur im pera •
Cores re compofita,Dcmofihenes dC Hippocrates proditioni intenti , nocdit
fbccentos milites intra urbem mittat,qui ab autoribus proditionis intra moe
nia admittiitur,Det€(da demum,uulgata^ per urbem proditione, populum
repente grauis fedicio didrahere coepit, diuerfa omnes fentire,alijs alia placc-
rc:pars Athenienfium, alij Lacedxmonioru focietatem praeferre. Inter hunc
tumultu e media turba repente quidam fua fponte proclamando , magna uo-
cc nominare pergit eos omnes, quibus arma cum Athenicnfibus,Megaren^
fibus'ue componere conditutum edet, Quo audito, Lacedaemoni] relidos fe
circumuentos^ a Megarenfibus cernentes , qui moenibus longis praefidio
(labant: ilico relieda loci cudodia, in locum nomine Niikam,quod erat arma-
mentarium Megarenfium,fefe recipiunt,qucm uallo foda^ repente obdru
tflum, A thenienfes pergunt obfidere,Nec mora,accerfitis ex urbe Athena-»
rum febris artificibus^, muro Nifaeam circumcludunt, Atuerd Pdoponne-
(rj ueriti, ne per uim capti necarentur omnes, Nifeam foedere pado tradunt
obfi dentibus. Rebus igitur Megarenfium co datu ucrtcntibus,Brafidas ac-»
cepto ex Laced^mone, reliquis^ Peloponnefijs exercitu magno, Megaram
cu expeditione properat: hinc Athenienfes aduentu fuo perierrcfecflos.iHico
cx Nifara exturbat, urbem^ Megara libertaiiprifcaerefiituta reconciliat La-
cedacmonioru fociecari:ipfe per Thedalia iter tendes,in aperta plana^ Macc
doniae perducit, Pod inde traijciens Acanthum uerfus, arma iunxir & focieta
tem cum Chalcidinfibus, ac praecipuam Acanthiorum urbem modo minis
incudo terrore, interdum blando fermone affatus, ut ab Athenienfibus defei
fcerent,taade compaIit»p6d alior u quot^ Thracia: populorum , plerof^ fiv

cictatj

B I E L I O T H E C AE L I B. X I L , 30 jf

^ dctati Lacedxmoniaj adiunxit*Cacterum cupies clarioribus geftfs, maiori^
bello rem proreqai,miIites exLacedaemonefibi accerfit,atqu^ idoneam ma-'
nam contrahere properat : Spartanis uero inftitutum erat , Eilotai um opti>
mos quofque fortiffimoscp delerendcirco mittunt ex eis mille, quofcuncp au^
dacia uiribus^ elatiffimos uident : plerofque eorum rati inter uaria certami^
na pugnam^ cafuros ♦ Aliud quoque foedum tetraineos crudelitate, uio-
lentum^ admodum comifere: quo fa(flo,rcm magisEilotarurn fe deprelTu-
ros arbitrabantur^tuflere namcp per praeconem,ut ex Eilotis quicunque un-»
quam beneficio Spartam afFecilIent,nomenquiique ilium fcribendum pro^
ferret,pollicentur^ fe eorum libertati confulturost quorum cum ad duo mil
lia nomina protulilient , mandant fortiffimis prudentiffimis^ue quibufcp, uti
cos intra lares quencp fuos occupando necarent. Supra modum namcp uere*
bantur,ne quando forte per occafionem rebus nouandis,uti erant iemper in
teati,ianclacumhc>ftemanu,remSpartanam in periculum &: diicrimen ad^
ducerent, Quicquid tamen id fuerit , accedentibus Brafldae mille Eilotarum
armatis: tum delecflu paiUm a focqs habito, praefidtjs^ miffis , magna copia^
rum uis breui contra(fla,Brafidas aftitit^ Exercitus itac]p multitudine flmul dC
robore confiiuSjAmphipolim uerfus expeditionem ducit,Hanc urbem ini>
tio condere adorfus eft Ariftagoras Milefius, dum Darium fugeret, Periaru
regem* Mortuo ipfo,colonis^ a Thracum gente Hedona eie<flis urbe, anno
po ll id patratum trigefimo fecundo, decem millia colonos eo deduxere Athc
nienfes:quibus rurius a Thracum manudeletis,circa Drauiicum interiecflo
biennio reftaurant: item colonis eodem tranfcriptis oppidi populum Ap/o^
ne duce, Vrbem igitur perfaepe bello tentatam,armis^ afluetam , nec paruo
ad rem,fi caperetur,momento futuram, Brafidas in poteftatem redigere ado
ritur,C^i duc^iisad eam copijs,cafi:ra ponti proxima ponit, initio^ perftru^
(fla urbi prac(ldia,fuburbiorum^ propugnacula, per uim capit: quo perterre
facflis oppidanis,urbemcaconditioneaddeditionem coegideuiq^ ut difcedc
^ reuolenti fimulrebus fuisfumptis, impune abire liceret. Mox hoc fa(flo,ple^
^ r^que finitimaru gentium urbes in deditionem ibeietatem^ uenere , in qui*
bus digniffimcefuereSyma dC Galepfus, ambae Thracioru coloniae, Myrcin^
numcp Hedonicum oppidu. Dehinc ad aedificandam quoqp in fluuio Stry-*
mone claffem,m entem curam^ adhibuit,fupplementa^ exercitus ex Lace>
daemone, reliquiscp foctjs fibi acciuit : ibicp plerafcp graues armaturos cxtrui
fecit, quas inermi iuuentuti diftribuit,cum telis, iaculis, frumento, uecfligali^
bus,reIiquo^rerumomniumappairatuappriniecurat0 4 Vbi cuncfla fibi ia
promptu uidetjCopias urbe Amphipoli educiuiiide in locum cui Acfle no^
men extatprofe(flus,caftra per eas partes agebat ♦ In hac quincp celebrantur
urbes,quarum quidem originem Graecam ducebant, Andriorum uidelicet
coloniae: reliquas barbarica promiicue turba , populi® Biialticoru bilingues
habebant,His omnibus in poteftatem redaefiis, ad urbem Toronam copias
duxit, olimcoloniani Chalcidenfium,fed imperio tame fubditani Athenien^
fi, proditione per quofdam oppidanos parata, riocftu intra moenia admiflus i
proditoribus,T orona tuto fi ne^ diferimine potif,Res itacp a Brafida coufqf
prouecfta eft eo anno •Per idem tempus dum^ea gerunt,Deluacieinftrucfla
concurfum eft in BcKotia,ab Athenienfibus contra Boeotios,bello inter illos
his caufis oborto, Pleroftp Boeotiorum coeperat ea tempeftate faftidium, pa^
tritiae(^ potentiae odiuni,penes quam iummaimperijrci^ publicae adminfi
ftratio ucriabat:indea(riduisconfiltjsquaercrc,quo^nam modo rebus patrfi
tioru euerfis,ftatus populares lirbibiis inftituerent huiufniodi coniurationis
principes, ftudia quo tcnder?f,cbnfiliacp omnia ducibus Athenienfiu

Demoftherti dC Hippocrati exponutjpollicent^ fe prodituros eis urbes Boe
©tiae;PIacuit tanta ducibus occaflo,&: facultas clariffimae rei gerendi oblata^

DIODORI SICVLI

Diutfis^ inter fe copias pro rerum difpofitione alTequenda, prout id ntom?d
requirere uidebat^Demofthenes rriaion' parte copiarum affumpta ^ trancit in

Boeodajbicpproditionedetcdacompent^Boeocios^iapr^munuos firma

paffim eunda prxfidijs tueriMta fpe fruftra adada^negocio infecloinde diTce
dit^Aft Hippocrates cu omnibus Arhenienfiu uiribus Delum petes,locu oc
cuparaum Boeodoru quos accurfuros eOjUti contigit, rebat^anteuer tere pro
perans, agmen Delum circuundicj mun/donibus finnat: hic locus Oropi^
proximus, luxta Boeotiae montes ad confinia iacet> Atuerd Pantodas Boeo-
doru imperator, accids ex uniuerfa Boeotia milidbus,corra Delu cum ingen
ti manu ^ raptiffime proficiTciCnam pedites haud uiginti milibus pauciores^
cquitu ad mille dudabat: AthenienfiiJ copiae numero quide fuperabar hofte,
uerumiiaud paribus tecd armis prodierant^Nam repentino prerupto^ euo
cad imperio ex urbe,ueluti tumultuario excurfu fefe proripuerant, armis ut
cuiq^ trepidanti obuiu fuiCjaffumpds eruperant» V trocp igitur iam procindo
exercitu, animis ad manus conferedas accefis, acies urrincp infirui coeptf, pri-
mum^ apud Boeodos dextrui cornu tenuere Thebani,finifl:ru Orchomenijs
daiu,mediu agmen Boeotijs fuppletuaa front e uero pro tota acie dimicabant
hijquosilliaurigasafleflrores^appellant, trccenddeledo robore uiri» Parte
alia Athenienfes quocp coptjs macie edudis,ab hofte manus cofererecogun
tur,accenia^ per equires pugna,cum ferociter utrinq^ dimicaret, faeuiete per
ordines certam uxe,protinus Achenienfiu equitatu ftrenue infiftendo, aduer-'
fus hoftiu turmas in fuga uertunt»Poft h^c concurrendo peditum acie, ultro
citrocg iam uolantibus haftis , Athenienfium cornu , cui contra Thebana iu^
usntutem inftrudo agmine pugnare obtigerat, primum ui pulfiim funditur:
reliqui deinde Boeotioru ordines a reliquis contra furi,in fuga uertunt, quos
praecipites Athenienfium manus agens cum multa caede, ad certu uftp fpaciij
eftiniedata Jnterea uerd Thebana phalanx,robore corporu uirtutc^Iongc
caeteros antecedens, ab hofte infedando ad fuos tuendos conuerfa , in agme
Athenienfeincidir, quod uidoriac fucceflu laetum graflabatirurfus^ redinte
grato nidores cum uidoribus certamine, fundunt Ailienienfes» Hac clanflTi
ma podd uidoria Thebani, magnam roboris uirtutis^ gloriam haud imme
rito retulere» At uero Atheniefium profligato exercitu,pars in Oropum,ali)
intra Deli munitiones' confugere : tum mifcente uarie eundos ordmes,&
gente fuga,fuere qui mare uerfus ad naues iter tenderent,aIios in alia loca,aC
cutcp proxima fugienti falutem pauor oftenderat,impetus fugiendi diuerfos
egit: fuperuenien te node ab infedationc ceflatum & c^de,Bceoriorir circiter
quingentos no amplius cecidilTe proditum cft, Athenienfium maiorem lon-
ge numerum ♦ac nifi nox ctedem interpellafietjcorummaximacccidifletmul
titudo»Tenebrisitacpiaterrumpentibus,inredantishoftisimpetus,ipfafugf

entibus opem falutem^ attulit: tametfi tama occiforu plebem acceperim,
ut ex manubiarum precio , fpoliorum^ magna a Thebanis in foro porticus
cxtrada,tereis^ftatuis ordinata conftiterit» templa quoc^ armis, porticus^
circum forum ex acceptis cadauerum fpolijs a?re munitat: tum Deliorum
ludi fpedacula^ hac eadem pecunia parata atque inftituta» Deuida pu-
gna Bbeoti] extemplo Deli munitiones oppugnationibus adoiti , locum
per uim capiunt, pleraque pr^fidtj Delum defendentis multitudo ftrenue
dimicando ceciderat: ducenti capti, reliqui fuga in naues compulfi, cum
reliquis in Atticam reuerfi funt^ Igitur Athenienfes talibus infidijs Boco-
tias opes adortos, tanta ac tam foeda clades deinceps ab huiufmcdi incoepto
cohibuit. In Afia uerc) Xerxes rex cumannum regnaftet, morte obijt . Non-
nulli ici iptores tradunt,duobus non amplius menfibus in regno uixifle : cui
fuccedensin regno germanus eiusOgdianus,ieptem_menlibusimperauif«,
Hunc cum Darius interemiflet^ipieregno adito, rexit annos decem dC noue^

Variant*

BIBLIOTHECAE LIBER STIL $07

^ Varfant inter k feriptores^ab Antiocho Syraculio Siculorum hifioria m
hunc ufque annum deducia terminatur, nouem uolummibus comprehenia,
quam a Cocalo Sicanorum rege orfus edidiL Praefedo Athenis Aminia,
Romae confules creati Papyrius, L, luiius.EatempeftateSicyomi con
cemptoob cladem ad Delum acceptam, Athenienfium imperio , deficiunt
ad LacedaemoniostacBrafidar exercitus LaconiciinThraciauerraritisimpe
ratori , urbem tradunt ♦ Caeterum in Lesbo poft captam ab Athenienfi-
bus Mitylenem , qui inde tunc ex ea captiuitate euaferant , profugum
turba ingens, tametli iampridem multa pro reditu in Lesbum moliti, ne^
quicquam laboraffent , tunc tandem ea occafione conuerfi, Antandrum
occupant, atque inde affiduis eruptionibus bellum perenne cum praefidio
Athenienfium quo defendebantur, Mitylene gerebant ♦ Quorum infefta'
tionibus laceiTitus contra, tandem^ irritatus Arhenienfis populus, duces
cumcoptjsadeos debellandos mifit Ariflidem Symmachum : qui nauP
bus in Lesbum traiedi, mox affiduis oppugnationibus hoftem defatigans
do, capiunt Antandrum, partem(^ exulum neci dant, alios urbe etjciuru,
pra^fidrjscp fiatis ibi ad defenfionem relidis, remigijs ex Lesbo diTcedunt»
Pofi h^c Lamachus praetor decem iriremesdudans,m Pontum nauigatjtum
per flumen nomine Chachetum remis fubigendo nauigia,uiribus^ contem^
ptis, Heracleam petere adortus, naues omnes amific* Ingenti namque im^
brium procella praecipitante, cum fluuius repentino, ut fit, uioiemo^ deflus
xuraptus, ruentibus undis omnia iecum traheret, naues haud uim lufferre
ualcntes, m quaedam loca aipera &uadoia contortae, fludu rapiuntur nilfi
fiscRterr^ carinis, difiuflle atque penitus difruprae omnes ♦ Caeterum inter
Atnenienies 5C Lacedaemonios annuaeinduciae his conditionibus 8 C foederb
bus pad» , ut quaecunque tum utrique ditione tenuiflent, eorum propnuin
• utrifijueiusimperium^cflecj tum colloqutjs crebro inter fe habitis, multa
debello diflfoluendodilkrere, id omnibus confilium placere. Placatis taiv
^ dem abiraatque odio &contentione difccdendum ♦ Laced^monios iunv
mum defidersumjfunimacp cos qui in Sphaderia capti fuerant recipiendi cu-*
pido ad pacem maxime trahebat. Re conditionibus, foederibus^ antea prac'
didis compofita, de reliquis omnibus magno inter fe confenfu perflabant,
deScione uero difceptariab utriique coeptum ,rnultaqKontendi: inderem
altercationem &C certamen duda, foedus folutumjrurfiis^qiie armis fumptis,
bello^ redintegrato, de Scione pergunt inter (e decernere. Per idem tem*
pus urbs ipia defecit ad Laced^moniostquaecaufa acrioris odij , peruicacio^
risep diTcordiae incendia concitauit. VndeBrafidas ex Menda & Scione li-
beros apportans dC coniuges, reliquam® Tupeiledilem quae necefiaria ufui
parata eratjidoneispraefidijs eas urbes firmat, cunda^ defenfionibus mu-
niL Athenienfis fadi indignatione irritati, decreto flatuunt, Scionaeos om>
nes, fi quando in manus uenifient, promiTcue nulli parcendo aetati , interne-
cioneextinguere,claflem^ triremium quinquaginta in eos armatam mit-
Cunt. Hanc praetores duidabant Nicias & Nicoftratus, qui dqda ad Men-
dam prima clafle urbem capiunt, quorundam proditione traditam: mox
Scionem circumuallando obflruunt, ibf que in obfidione pofiti, afiiduis

irruptionem tentare. quos contra refiflere impigre, qui
praefidio locum tuebantur, ingens iuuenum manus: iaculorurh praeterea^
frumenti^ copia fubuedi, tum reliquarum rerum apparatu munito loco^
facile repentinos hoflium infultus rcpellerejmunitionibus fubire conares ex
eminenti defiiper uallo tela conficiendo plerofque transfigere. Hgc igitur eo
annogeftatraduntur^ Praefedo Athenis Alcaeo,Romaeconruiatum adie>*
Ire Hopiterus Lucretius, &L. Sergius Fidenates. Horum temporibus ab
Athenienfibus accu(ati Delfi , quod occultam cum L^cedaemonfis fock-

C 4 catem

«oS ^ DIODORI SICVLI

catem intffentjCorum^ clam partes fequerentur , ex mfula folo^ patrio et)"
dunturomnesjurbem^ipfiincoiis repleuere* AftDeltjs expuiOs uagis^,
Pharnaces Satrapas urbem Adamyaum tribuit habitandam^ Interea ab A^
thenienfibus Cleon plebis princeps dux creatur , cui magna peditum manu
tradita, populi iuflfu mandatum eft,ut in loca Thraciae copias tratjciat Ille Sci
onem remigio delatus, aflumpta ibi militum parte, eorum fcilicet qui ad ob^
fidendum locum perftabaht:abnauigat inde,Toronam^ contendit, expio^
ratum hamqp habebat,Brafidam ex eis locis iam abtjfle, pr^Odium® Toro^
nae relicflum haud fatis firmum, inualidumcp ad loci defeniione, Galtris itac^
urbiquamproximepofitis, terra mari^ undic^ oppugnatione adortus, tan-
dem uicapit,pueros^ & mulieres omnes inde in praedam feruitutem^ ad-
duxiuuiros uero dC praefidia pro captiuis habita,uinculis inieefiis mifit A the
nas. tum relicflo in urbe idoneo praefidio, copias inde remigi]s educit, atque
Strymonem aduerfus Thraciae fluuium curfu contendit : illic Heroni ca-
ftraadmouit.ea triginta circa ftadijs urbs ab Amphipoli diftabandum arcem
expugnare ad oritur,compertoBra fidam circa Amphipolim cumcopijs uer
fari : mox in eum expedito agmine properat. At uero Brafidas ubi aduenta-
rehoftem,iam^adeffecomperit,coptjs in acie eductis, obuia ire promptus
pergit.inftruclis utrincp ordinibus cum graui certamine accenfo ftrenue di-
niicaretur,fl:arent^ loco inconcuflg cohortesjagmen agmini,miles militi in-
fenfus infiftereJnitio quidem res parjpugnacp diu ancipiticoncurfu duceba
tur:pdft ubi imperatores ipfi circumferri, ac quenqp fortiffimu hortari ccepe-
re,obnixi eo periculo , pro iua uterg^ uirtute decerni uiefioriam : dum colle-
cflis uiribus at<^accenfisin immenium utrincp animis ad uincenduatrociP
fimeferociflime^ concurreret, plericpclar illimi in utracpacie uiri cecidere:
quos in confer tini mos hoftiS cuneos fecum quacunc^ penefralTent imperato
res ipfi glbria: ambitione trahebant.ac Brafidas quidefortiffimeantc omnes
pugnas, inter ftratos a fe hoftiu acerlios, heroice uita tradidit: interfecfio pari-
ter inter dimfcandu altera ex parte Cl€one,utracp acies amilTis ducibus titu-
bare ac uarie fluefiuare ccKpit , Tande uidloria /nclinauit ad Lacedaemonios,
trophajum^ercxere.Cacterii Athenienies receptis per inducias iuoru cada^
ueribus,fepulturaffe traditis,inde Athenas ucrlus abnauigat. Nunciata poft
Lacedarmonc a quioufda, qui in ea acie pugnaueranf,domu^ iam redierat,
uicfioria,fimM! 3^ morte Brafidae,matre eius audito pugna? euetu percuriefia-
tam a nunc^s ferunt, quale Brafidas in acie fe prafbuilkttrcfpodcntibus illis,
omnia longe Lacedacmonioruapparuiirefortilfimu, fortiflime^ dimicalTet
cande iubintultHe, Brafidam filium fixum bonu ianefortem^ uirumfuille,
plerofcj tame alios longe fe uirtute prseftatiores &: habuifleanrea,&r reliquif-
fe conciues.His uerbis paffim per urbe diuuIgatis,Ephoros iudices publids
honoribus ac laudib.ornalTe muliere,cui patrix laudes , maieftas publica
nati fui gloria chariores extitilTennPofl: ea pugna uifum eft Athenienfib. op

portunu,paceciim Laceda?montjs,huiufmodicoditionibuspac'iis,inannos

quinquaginta coponere:uf partis utriufe^ relaxarent captiui, urbes^ eo bel-
lo utrincj capta? reftituerent, Bellu itacp Peloponnefiacu,qu6d uarie ad fub-
leda ufep rempora fuerat in a nnos dece protra(fiu,dicfio imodo folutum paca
tum^extitit, Pra?fecfio Athenis Ariftone jconfules a Romanis creati T*
Quintius,&: A.CorneliusColTus.Eatempeftate bello Peloponnefiaco tum
nuperrime pacatC),rurfusfumuItuari,bellicoS^denu6 motus inter eos cieri
co?ptum,caufishuiufmodi.Athenierifes&:Laceda?monq comuni olim con
fenfu foedera inter reiniere,ibcfjs utrorumc^ in ea compofitionefuperiorino
minatis.Ca?teru pacato bello ibeietate quandam fimul contraxerant priuara,
ut uidebatur,urbibus ad id tempus ibeioru inconfultis,exclufis^« Qpo faefio
tnox orta fuipicio, populos iblicitudine uexare coepit, eam priuata cocordia

B I B t I O T H E C AE L I B» X I L $o^

mfidtjs carere non polte, cornum libertati fraudem parari, ceruicibus Grgciac
iugumferuitutem^munirijditiom&imperioduum populoru iiibeundu
cfle^Qiiare perculfis potentiffimi quique populi animis,per legatos uidffim
inter iemiiibs de iungendafimulfocietate contra Athenienfes Lacedaemo^
mos^confultare,conlpirarecpcoeperunt 4 Erant cius rei principes quatuor
urbes potentiflime, Argos, Thebae,Corinthus, Helis.nec fine certa profecfid
ratione motg gentes fijfpicabantur, eo duorum tam infolito confenfu in Grg
cam libertate confpiratum iri. Enimuero in comuni foedere adfcribi iuflum
erat, Athenienfibus Laccda?monrjs^ ius potcftatem^ eflequodcuqpfibi coi
libuiflet adijccre,detrahere'ue foederibus. Ad hgc Athenienfiu confulto dece
uiri creati erat,quibus poteftas curacp mandata fuerat reipub.prouidedaj , ne
quid detrimenti pateret. Quod ide cum Lacedaemontj conftituiffentjiam pa^
iam cernere erat, urbis utriufe^ quo tande confilio ambitiocp contenderent^
Compluribus itaq^ populis ad comunem libertatem tuendam accenfis , cum
lam Athenienfiu opes clade ad Delum accepta attrit»,contemptui effe cepif
fent,tum Lacedaemonioru nomen dC gloria admodu demifla uideret , captis
in Spharteria infula robuftiffimis quibufcpjConipirauere : contra plertec^ ur>
bes, ducem^ fibi conftituercin ea re urbe Argiuoru . Prxclara nzmq^ huius
urbis propter prifeae memoriae ingentia gefta,maiefl:as 8C autoritas habebat^
Nam ante Heraclidarum interitum i-egum, proles omnium prope dariflima
ftirpe Argia prodibat. Ad haec diuturna admodum paceperfruens,uediga-
libus quam plurimis frugibus^ auxerat opes: nec aeris pecuniaecp facultate
modo, uerum frequentia quoque populi uigens pollens^ degebat. Igitur
Argiuus populus imperij fummam ad le delatum iri ratus,mille ciuium capi
ta deligunt, quibus aetatis uigorrobur^ corporis in primis adeffe uideretur:
tum facultas opum pr^cipua. quos ab reliqua operum munerum^ cura ua^
cuos fecere: tum fiimptu, cibocp publica impenfa illis fuppeditato , mandant
uti cura aflridua,excrcitio^ perpetuo bellicis artibuSydifcipIinae^ militari aP
B iiieicant.Hi cibariorum fubminiftratione,tum alTiduo ufu militiae, breui bel
licis mftru(fliffimi,laboris^patientiffimi miiites euafere. At uer6 Laced;^^
montj Peloponneium in ie conipirare,ac iam armari cernentes, proipecfta fi"
mul belli furgentis mole, quae ad imperium, ftatum^ retinendum ipecftant,
quantis licet uiribus, confiltjs, praefidijs^ cuncla paffim firmare nituntur^
Ac primum quidem mille EtIotis,quos Brafidas in Thraciae expeditione du
dauerat, libertatem danttpofl: haec, eos qui in Sphacfleria infula deprehenfi,
captiuosfe abduci permiferant,ob id commiflTum honore militiae tum prP
uatos, utpote qui Sparta nomen gloriam^ ea ignominia polluiflent , igno"
miniaabfo!atos,inpriftmam dignitatem munus^ reftifuere : quibus con-
fentanee quoque permiffum uidebatur,utad munia militaria reuocatis , in"
ter laudes 8C praemia bellica liceret iniequentibus deinceps certaminibus ,pri
ftinx uirtutis 8C dignitatis locum nomencp praeferre, tum aduerfus focios mi
tioriadminiftratione uti: benignitate^ dC clementia reconciliare eos, quos
imperadi faeuitiaabalienalle uidebatur. Aft Athenienfibus contrarium con^
filium eft initum.Per terrorem namcp & iaeueritatem uolentes eorum infria
gere audaciatri,quos defecflionis fufpecflos haberent, exemplo feueritatis dC
ultionis in Sdonenfcs exacfle pramonuere reliquos omnes. Nam captos per
uim &robfidione, pubertate iuuentutem^ ad unum omnem iugularut. PiiC"
ros ac mulieres abduxere in praedam & feruitutejinfulamcp Plataeefibus quf
propter Atticam partim expulfi patria uagabatur, habitandam tribuere. Per
idem tempus in Italiam Campani magno exercitu contra Cumas duflo, Cu-
maeos pugna conferta fundunt,hofi:ium^ maiorem partem in ea acie necat;
mox ad obfidendas Cumas fe comparantes,crebris expugnationibus adorti,
randeper uim potiuntur urbe: qua direpta,mcoIis^ quos ibi deprehenderat,

in praedv^m

i

DIO B O KI SICVLI
i‘n prodam 5C in feruitutem adducSis, eodem tranfcripftre colonos ex gente a
fua, qui fatis uidebantur ad replendum locum* Praefedo Athenis Arifto^
philo, Romani confules crearunt T ♦ Quintium , dC A* Sempronium * apud
Helios agebatur Olympias nonageflma, quaftadium uicit Hyperbius Syra
cuQus*Ea tempeftate oraculo quodam adduefii Delijs infulam reftituere: qui
faeSa poteftate^reuerfi funt in priftinum folum* V erum qui Adramytium in
colebant DeltjjAthenienfibus Pylum^aditum^ Cibi negantibus.

Hic deeft diquid in exempUri gr^eco♦

rurfus urbes ipfe dillentire inter fe, bellum^ fufeitare coeperunt* C^o audi>
t 05 populus Argiuorum multa dehortatus^demum adduxit Athenienfes,utt
fecum iungerent focietatem * Crefeenteindies magis fimultate 6C difeordia,
Laced^monij Corinthios fuadendo impellunt, ut relido communi conuen
tu, partibus iiiis adh3ereat,populis iam paffim tanto tumultu excito uarieflu-
duantibus, fine duce &: principatu res Pcloponnefiae eo addudx agitaban-*
tur* In his uerd qu3e extra Peloponnefum habentur locis , Aenianes , Dolo^
pes dC Milienfes confpiratione fimul fa<fla,cotra urbem Heracleam in Thra-*
chinfa fitam,copias educut* Heraclienies in acie de{cedentes,obuiamcp hofti
properates, conferta atroci pugna fundunt,acplerifcB eoru caefis, compellun
tur intra moenia: tum uiribus iiiis diffifis,praefidia a Boeotqs acceriunt : miffi
millead eps Thebani,dele(fla iuuentus armis, quorum manu urgentem ho*
ftem repulere* Simul dum haec geruntur, Olynthij edudo exercitu, urbem
Micybernam Athenienfium praefidio defenfam,inuadunt , praefidiocp inde
ciedo,ipfi oppidum fibi fiibigunt* Praefedo Athenis Anchia) Romae crea
ti confules L* Papyrius Mutilanus, 8C C*Seruilius Strudus* Horum tempo
ribus ArgiuiLaced^monios accuiantes,quod Apollini Pythio coniueta Cz^
cra non peregiffent, eis indicunt bellum* Quo eodem tempore Alcibiades
Athenienfium imperator copias in Argiam traiecit* Eo pr^fidio accepto
Argfj,exercitum ad urbem T roecenem ducunt, fbciam Lacedaemoniorum*
Tum praeda undiqp ex agris ada,uicis,uillis,aedific!js^ incendio uaftatis,do^ ^
mum regrclR funt* Afl: Lacedaemontj iniurias T roeceni illatas grauiter feren
tes,bello in Argios ulcifei ftatuunt* Contradis itaque copijs, Argim regem,
ducemereant* Hic exercitu edudo, contendit in Argios, agrum^ eorum
depoprulando uaftare pergit: tum coptjs ad urbis moenia adadis , hoftem ad
pugna prouocare* Interea Argiuis tria millia armatorum acceffere ab Elide
miffi, a Mantineis haud multo pauciores* Quibus freti Argiui, mox extra
moenia copiasin aciem educunt : iam^ ordines inftrui,arma^ expediri u^
trincp coepta, cum imperatores legationibus inter ie miffis , inducias quadrfr
meftres componunt* Reuertentibus itaque nequicquam domum re infeda
militibus,urbs utrac^ cotra foederis illius autores ira accela, fremere, duces^
Argioru lapidibus a populo petiti , uix^ multitudini impetus in fe ruentis,

& ueluti proditores ad nece uocantis, multa precado cotineri potuit, segre^
impetratu ut uitae parceretur: nihilo tame minus eoru bona in publicum,do
mus^ eruta? tParte alia Lacedemonij parato iam in Agim regem iudicio,ple
na^ inftituta,uix omnia precibus pollicitis^ impleti, iefe^,fi frruatus eflet,
ad ignominiam contradam fortiffimis clariffimis^ deinceps geftis diluen^
dam offerenti, crimen condonauere:ca?terum in reliquum deinde tempus
decem fumma lapientia peritia^ uiros deIigunt,quos rei confultores adhfr
bent:mandantcg, ne quid deinceps audeat illis inconfultis*Pofl:haec ab Athc
nienfibus miffi mnt Argtjs per mare mille deledi fcutati,ducdi equites,quos
Laches dC Nicoftratus dudabant,quibufcuncp ftipendia priiiata gerebat Ah
cibiades ob amicitiam,qua deuindus erat Helijs & Megarenfibus*Conucn^
tu fimul omnium celebrato, eundis una fententia uifum eft , negledis fccde^

ribus ad bellum accingi: tum imperatores fuos quilque milites ad pugnam

hortati.

BIBLIOTHECAE LIBER XI L fif

’ A horfati,mox arma expediant tubcriLQui' cum prompte prscfto^ paruiflcnr,
extra moenia copias in caflra educunt+Tum cuncfiis potiflimum uidim ^ pri^'
mum^ omnium , Orchomenum urbem Arcadig caftra adirc^Traiccfio iracp
in Arcadiam exercitu, caftriscp ad eam urbem po(itiS)quotidiana expugnatio
ne moenia adoriri pergebant: urbe tandem in poteftatem redadla, caftra pro
ximeurbiTegxaeadmouentjCertaadeam quocj expugnandam iententia#
V erum T egaeatis auxilium a Lacedacmonijs implorantibus, utqp fibi celerri-»
inefuccurrercturpoftulantibus,^artani contra iuuentute iiia ibeiorum^
auxiiqs omnibus Mantineam uerius armati properat: rati, hoftes audita eius
hoftis debellatione, Tegeae obfidionem foluturos^Mantingenfibus haud mo
Mi fit,accerfitis mox fociorum auxilrjstipfiqp cum omnibus copijs armati,coii
cra Lacedaemonios in aciem dcfccndut J confer tacp pugna, cum acriter dimi^
caretur, delecla Argiuumiuuentusad mille numero bellicis artibus appri-
memilitiae inftru(Siflimi(nam(p laboribus aflfiduo ufu, difdplin^e^ iampri-
dem afllieueranOprimum agmen quod in acie contra k ftet€rat,pnmi in fu'
gam uertunt,proculcp fugientes contentius iniequuti,magna caedem eduntt
reliqua dehinc acies a Lacedaemontjs contra fufa, profligata^ paffim* Igitur
pr^ceps cum multa caede, mox conuerfo in Argiuos uiifiores agmine, cit'
cunfufa undicp in coronam multitudine militum , Lacedaemonij in medium
conclufos occidione omnes necare parabant « Erant quidem cohortes illae
pro numero hoftium paucae admodum, uerum uiribus dC mira fortitudine
excellebant ♦ Igitur Lacedaemoniorum rexinagmineprimusinfiftere.pri-'
mus^ dimicando cuncfla obnixe moliri<,ac tenrare, fl quarerum eos difficul-
tatc,caiii ucautpericuloimplicitosomnesobruerepoflet^ Nam quod ciui-
4)us fuis fuerat pollicitus fumma ope, didis ut fides quam maturiffime fierefi,
enitebatur aliquo praeclaro facinore ab ignominia fuperius admifla , nomen
(uumuendicare» Verum tunchuiufinodi uotum haud eft explere permiflTus*
NaraPharax Spartiata,unuscx confultoribus,cuius fummaSpartae audo'

* ritas habebatur, iufferat Arcadibus ita incIufis,comode exitum patefi'eri,nei|t
m uitg deiperatione pofitos ullo pado tentandostaut in eam nccelfitudinem
adducendos, ut uirtuds extremum periclitantis, ultima praefidia quaerere ex-
periri^ cogerentur 460 nuper exPharacis fententia iuffucoadus,aperuit
hoftibus exitum, atque ita mille illi dido modo emiiIi,incolumesabierc4 Cac
terum Lacedaemonij ingenti uidoria laeti, trophaeo eredo , domum rediere*
Anni curfureuoluto, Athenis praefedus eft Antiphon: Romae quatuor
tribuni militum creati, CPburius,T,Quintius , item M. Poftumius , &: A;
Cornelius^Ea tempeftate per legatos ultro citro^ miffos,pax inter Argiuos
Lacedxmonioscgconucnitjfimulcp ibeietas contrada* Quare Mantinenfes
Argiuorum praclidio deftituti , Lacedaemonio parere fubigi^ imperio coa-
di limLPer idem tempus inurbe Argia iuuentus,quos ad munia militiae de-
ledos fupra commemorauimus, ad mille ciuium capita fimul confpirauere?
confiliumcpintcrantjUteueribpopulari ftatu, rem ad optimatum patritio-
rum^adminiftrationem rcuocatam,fibi primi ufiirparcnt* quorum coepta
cum plericf compliccsproueherent^ quos iamObi opum facultate meritis^
obnoxioSjfautores^parauerant: primum primates populi quo^ compre^
henfos necant, altjs metu perculfis,iamuoti compotes populi iura leges^
diflbluunt: mox fibi eunda mifcendo uiurpando^uc rem uendicant , publi^
ca® munera pergunt iurefuoaudoritatc&difponere* Hoc ftatu mcnfjbus
odo rctento,pbft infurgente in eos popufc, difiedi cedere : quibus deletis,
rurfos ad populum res rcdtjt, iura^ popularia in priftinum ftatum reuocata,
conualucre* Altera praeterea belli incendia in Grsteia eruperunt* Phoccnfes
enim dC Locri odtjs inter (e flagrantes, fuis utri^uinbus,acicinftruda,diiiii-
cando rem decreuere, in qua uidor Phocefis manus , boftium plus mille olv

truncarunt»

JV DIODORI SICVLl .

truncarunt* T um quo^ Nicias A thcnicnfium imperator duas urbes captas A
imperio Athenienii adiecit,CythcrajNi&orumcp oppidum : tum Melo ex-
pugnata,pubertatemiugularuntjpueris&: mulieribus in prxdam feruitu-
tcm^abducflis* In Italia Fidenates Romanorum legatos illuc a populo mif
fosjieui quadam caufaobiecSanecant^Quamiuria Romani in eos grauifll-'
me accenfi, bello uldfcidecernuntMeledu^ habito ^ dicflatorem creant A--
nium Aemilium, qui more maiorum j Aulum Cornelium fibi magiftrum
equitum duxit* Aemilius rebus ad bellum comparatis , educit in expeditio^
nem milites, ulturus legatorum iniuriam , defeendentibus contra in aciem
Fidenatibus*Conferfo praelio,acerrime diu,fortiffime^ dimicatum eft ancF
.piti certamine, plerifqae caefis utrinque* Pra^fecflp Athenis Euphemo,Ro
mas tres tribuni mil itum creati funt cofulari poteftate,C*Phrurius,C*Corin-
thius. A* Sempronius* Horum temporibusLacedaemontj cum focijsexefci
tu in Argiam du(fio,Higia* locum coepere, necatis^ eius incolis , caftellum
eueriunt* Tum audito quod ab Argijs maiora moenia producturis ad mare
ulque proueeta forent, eo progrefli,quod extructum fuerat , eruunt* Eo
<5o,dpmum uerfus iter tendunt* Cieterum ab Athenienfibus Alcibiades
praetor creatur, cui uiginti naues datae,mandatum^ ut ad Argios nauigans,
ad rem componendam eis adclTent i adhuc namcptumultu ieditione^ feruc^
bateiuiras, quod magna adhuc multitudo eorum iupererat , quibus optima^
tum ftatus praeferebatur populari:cun(ta^ interturbando agitabantur* Alci
biades igitur ingreflus urbem, atep cum his compofitusqui popularia iurafo
. «cbant,ex Argis eos deligit, quos Lacedaemoniorum maxime /equi partes
uidet: his urbe eiectis, compofitoconfirmato(^ ftatu populari, remigijs
thenas repetit* Eo annoiam inclinante, Lacedaemoni) cum magna manu in
Argiam traijciunnac magna Argi parte depopulando uaftata, exules Argio
rum in Horneas habitatum mittunt: quem locum in Argia munientes , nr-
praefidio impofito corroborantes^mandant ut Argiam excurrendo,©-
innem infcftam reddant* Simulae diiceffifle indeLaced^monios refciuere b
A thenieiifcs, Argijs pr^fidio mittunt triremes quadraginta cum mille ^du
. cends fcutais* Igitur Argi) cum Athenienfibus una in expedinonem profe-'
4fIi,Horueasmuadunt:capto^peruimoppido,pracfidij exulum^ partem
neci dant, alios indeexpeilunt*H^cgefl:a traduntur anno quintodecimo Pc
loponnefiaci bellfiEiuidem annofextodecimo Athenis praetor adminifl:ra>-
bat Arifeomneftus: Romxquatuor tribuni confulari poteftate creati,T^
Claudius, &r Spurius Nautius,item L*Sentius,& Sextus Iulius*Horum tem
peftatenonagefima prima OIympiasapudHeIiosa(Saeft,quaftadium uicic
JExaenetus Acragantmus*Byzantij dC Chalcedoni) accitis fecum una Thraci
bus cum uigind militum manu traijciunt in Bithy niam,ibi 9 paffim depopii
lati agros, pierifquc oppidulis per uim expugnatis, tetra quaedam &:iupra
nioduirt crudelia facinora edidere*Nam cum magnum admodum captiaorii
numerum^^ uiros, mulieres, pueros, atej omnis denii^ generis conditionis^
promifeue ingentem turbam co'egifl[€nt,nulli »tati aut conditioni parcente^
^dunuin omnes uelutipecora iugularunt* Per idem tempus in Sicilia bel-
lum inter Egeft^os & SeIinuncios*Feruebant difeordia pro finibus agri cx'
orta,fluuio Amphisbete limo urbis utriufque contendentis agrum fines uc
difcernentc*Sdinuncrj itacp torrentemtranigrelli, primum partem agri flu^
uioadiacentem per uim occupant* poft id ablata iniiipcr proximi magna
parte,per contemptum illudere finiumis alia ad aliam iniuria affeclis pergut*
Qua indignatione commoti haud parum Egeftenfes primum uerbis horta^
ri,multa^ differendo iuadcre:deinde alienum agrum inuadere abftinerenf,
acnonfuojiediniuriapcruim occupato cedere uellent* Poft ubiafeidfru*
ftra queri, contendi^ infoper ius fuum poftulantcs contemni uident , armis

expeditis

B

BIBLIOTHECAE LIBER XI L jr?

cxped/ns,iniuns humant uiolatores copias educunt: atque loco efecSis ad'
uerfarijs, agri fibi ablati poflelTioncm recuperant. Exacerbata inde inter
utroique populos difeordia , rem ferro decernere ftatuunt ♦ Expeditis coptjs
utrinque in aciem defeenditur : atroxep certamen accenfum, quo Selinuncq
mVioreSjhaudparuumhoftium numerum interemerunt. Qua clade dein'
ceps Egeftei re labefa dia, cum uiribus fuis diffiderent, haud iam hofti pares,
Acragantinorum praefidium Syracunorum(^fibi conciliare focietatem co'
nantur.ea fruftra fpe coepta, ab utrifque eiediis,legatos Carthaginem mittut,
imploratum auxilium: quibus itidem renuentibus, ad maris auxilia, fodeta'
tem quacunque fortuna obtuhilet contrahendam conuertuntur, quorum
coiilia cafus ipfe prouexit.Leontinos olim Syracufij tirbc eiedios,agro quO'
que fpoliauerant ♦ Solo itaque patrio extorres, confilium ineunt foci ta* is
Athenienfium fibi rurfus conciliand^jper originis inter eos antiqua cogna-
tionem.Hacregentibuscommunicata,quibuicum amicitia deuindli eranr,
communi decreto legatos Athenas mittunt oratum, uti urbibus fuis ui dC
potentia quorundam oppreffis,opem ferre properarent, fimul^ eis ope ani
fuarn pollicentur ad rem Siculam peragendam. Quum legati Athenas ueniP
ient, Leontinis antiquam cognationem,&r priftinam ibeietatem commemo'
rantibus;tum Egefteis ingentem proferentibus ad id bellum fibi pecuniam,
quam paratam haberent, fimul^ capturos arma contra Syracufios iponden^
tibus: Athenienies addudli ftatuut eb dimittere uiros quofdam fpecfiatae uir'
tutis 8C fidei, qui fimul infulae fitum,opes(^ dC Egefteorum res diligenter ex'
plorarent: quibus Egeftam peruedis , Egeftaei pecuniae uim,opum^uefacub
tatem quanta domi pollerent per oftentationem ia(fiari,quanta'ue fuburbrjsi
dC locis proximis pro arbitrio cogere in manu effet oftendere. His diligenter
cxploratis,domumregreffi,Egefl:;:eorum opulentiam renunciant. Comittjs
habitis de ea re,populus confulitur.Relata in medium confultatione de exer
citu in Siciliam tratjciendo: Nicias Nicerati filius, uir admirabili iiiter ciues
uirtute 8C audloritate, contrariam habuit fententiam , minime efle trarjcien'
dum:haudquaquam eam adeflfe Athenienfibus opum uim,ut fimul cum La
cedaemontjspotentiffimo Graecorum populo bellum iuftinerent,2d magnas
procul in exteram expeditionem copias trans maria tratjciant: temerari)^
confiltj par uideri, qui Graeciae imperium fibi, quod faepe tentaffent, integris,
coadiscp uiribus uendicare non ualuifl[ent,eofde mox uana fj3e,magis quam
ulla ratione addudos parte copiarum uelle rem grauiorem aggredi , belloq^
fubigeretetaremaximam totius orbis terrarum infulam opulentiffimami^,
quam Carthaginenies, gens in terris potentiffima, cuius pollens admodum
lateq^ patens imperium porrigeretur,perikpe multa bello moliti, uarijs^que
conati artibus fuae ditioni fubigere,nil prorfus adhuc uique uel uiribus conii
Irjs^ omnibus proficere pdtuiflent. Quia Athenienfium populum Cartha^
ginenfibus omni ui potentiae opum^ue facultate longe inferiorem tandem ef-
fedurum putandum,num inuidas tam diu tantis opibus gehtes,tum poten^
tiflimas in ea infula urbes nauibus quibufdam debellaturos fperandu.H^c 8C
pleracj alia ad rem propofita accomodata cu eleganter diireruifiet,in coiitra-'
riam fententiam addudus Alcibiades,uir Athenienfium clariffimus , horta'
ri populum pergit,ut illud bellum confidenter adoriatur « Erat namque huic
uiro acerrimum in dicendo ffigenium, atque facundia iuper ciues omnes
uehemens 8C elegantifflma: tum genus clariflimum, ampliffimaj opes, rei^
militaris periti^ iumma,nomen^ paffim laudibus dC gloria celebratum. Pec
fuafus itaque illius fermbne,a{fenius^ populus , extemplo claflem ad id ido>
neam extrui iubet, triginta a fbcijs triremes miife, centum ipfi fuis opibus in
ftruunt,rebus^ muniunt ad bellum heceflartjs: quina deinde armatorum
milUa cis imponuntur^co ddcdu ex ciuibus habitOiduces eius Expeditionis

D tre^

^,4 D I O D O R I S I C V L I

crcs creati, Alcibiades, Lamachus, &: Nicias* Athemenfcs igitur fnhu/ufmo A
dircbus apparandis propenfo ftudio ucrfabantur* At uero nos lam ad ini^
tium belli perducfii,quod Athenarum populus cum Syracufijs geffit, ueluti
perlbluto quod in principio polliciti fueramus,quac deinceps
gefta accepimus, in uolumen (equens dila*'
ta proiequemur*

BIODORI SICVLI HISTORICAE

bibliotheca Liber decimm tertim »

•i \

I Q. V I D E M m explicanda hiftoria nil uiqu^ nobis ab aliof unt
fcriptorummodo&procefludigrediliceat, difcuffisin praefa^
tione paucis quibufdam, quantum pro loco 8C tempore conue-'
nerit, idonee deinceps ad continentia fuperioribus negocia ,
riemcp rerum perpetuo textu deducendam,mox erit fermo con
uertendus* Nam oreue admodum illis, qui ad perferendam hiftoriae com^
mendationem properantjOcium permitiitur,differend3enarrationis,6^ diu-'
cius in praefationibus diueriandi * Quoniam praeterea fuperius polliciti fti^'
mus,in paucis nos uoluminibus non res modo geftaspro uirili parte defcri-
pturos,uerum&r tempora comprehenfiiros iiipra mille &r centenos annos
petita, maxime neceflarium uidetur praetermiffa praefandi prolixitate , quam
primum adipiagefta differenda defcendere:hocroIum initio commemoran
tcs,quodi€xfuperioribusuoluminibusrespoftTroiae fata ad eam ufcp tem
pedatem geftas commendauerimus , qua bellum ab Athenienfibus decretiJ
iufceptum^ fuit contra Syracufios, quod odingentis poft capram Troiam *
annis obtigit* In hoc itac^ tempus fuperiori continens profequuti ingredie^
mur,a prima in Syracufios ab Athenienfibus duda expeditione, terminabis g
tnus^ ad belliiecundi initium, quod ab; Athenienfibus aduerfus Dionyfiut
Syracufiorum dominum geftum ed* Praefedo Athenis Chabria, Romae

Cres tribuni militum confularipotefiate creantur , Sergius Lucius , Marcus
Papyrius,M* Seruilius* Horum temporibus Athenienfes decreto iam con^
cra Syracufios bello ad parandas naues,pecuniamcp cogendam : tum extera
qugmad ufum belli 8C indruendum exercitum neceffaria componenda fiim^
mis (tudtjs,S^fefiinanferinfidebant:proditis^tribusducibus,AIcibiade,La
macho,Nicia,penes eos omnem gerendi belli fummam imperium^ effe uo^
lueretatep inter priuatos opulentiflimiquicp ciues populi gratiam libi quiic^
impenfiores conciliare: illius rei dudioproperantes,ah] priuatis opibus fde
triremes armaturos, ali) pecuniam inexercitus dipendia dC commeatus cx'
pofituros fponte polliceri:ac plericj ex inferiori plebe ciues dC inquilini,irem
exteri, ibeiorum^ magnus numerus ultro ad nomina in militiam danda
confluebant ad duces, orabant^p obnixe ut inter ordines admitterentur ^ Ita
omnes in magnam ipem iublati, iamiam fibi, ueluti ad certam uidoriam ra-
perentur, Sicilix pofleffionem, fortemcp polliceri : clafle iam procinda,fia-
cuarquxper urbem difpofitx erant, innumeramultitudo node una omnes
detruncatis capitibus repertxfunt^ Quod tantum facinus populus haudqua
quam cafu aliquo euentu ue contigiffe arbitratus, ied ab his potius patratum
qui gloria elati, ad foluendum datum popularem inuigiIarent,odio,ira^ fe
uireatcp infrendere coepit, eius^flagittj audores inuefiigarc infenie , atque
obnixe magnis indici prxmijs propofitis : inter hxc procedes quidam ex pri
liatis ad fenatum,exponitfe intra domum cuiufpiam inquilini uidiffe non-
nullos menfis initio node intempeda intrafle: inter quos Alcibiadem a fe co

gnitum

B I B L I O T H E C AE L I B. X I T L at/

* / gnitamafierebat* Percuncfiantedemde (enatu, ac quaerente ^ qtTo'nampa^
t^o per noctem uultus diTcerni potin'flef:rerpondi'f,lunae radtjs produos per^
cepiflfe^quem facile per fermoais inconftantiam depr€hehfum,pro falfb rete^
cere,nec ulla prxterea 'eius rei ueftigia inueniri potucninntriremesmftrucfjg
centum 5C quadraginta olcadum,^ quas ad equos portandos parauerat:ha:c
prsctereajquibus commeatus dC frumentum, reliquusqg omnium rerum ap^
paratus ferretur, iiigens numerus rcutatorum,baleato'rum^ : item equitum,
foci]c^ nominis fupra decem &r feptem millia,prafter illos qui ad rupplcmen--
taafcripd ducebantunTum demum ienatus cum ducibus in (ecretum addu-^
<Sis, fimul confultare coepere,quo'nam modo res Siculas.tradlareoporteret,
ubi infula potirentur: quibus tandem uifum efl:,Selinuncios &C Syracufios
in praedam dari, abduci^ prorfus in ieruitutem: reliquas urbes paffim uedii-
gales,omnes Athenienliumfacere,ftipendia^annuafingulis imponenda^
Poftera die eius diei duces una cum militibus in Pyraeum defeendunt , quos
uniuerfa plebs urbana ciuium,peregrinorum^ promifcueprogred/ent€s,fe
quuta eft^Pars cognatos aegre ueluti in alienum orbem traieeSuros, difcede-
re a ie pafli,uique comitari:alq uaria fpe multa hortari,poIiiceri multa,fibi in
uscem amicos obftringere* Caeterum triremes paffim per uniuerfum fparfae
portum, uago exultantium noiiis coeptis remigum pulfu perferebantur, co-*
ronis ornatas proras circumuertentes: tum armis certo ordine per tabulata
difpofi'tis,lace longe per undas micante, fplendefcere circum omnia, oculiq^
infpicietium perftringiradtjsper totumportus ambitum, in margine litohs
odorameta paffim effumantia,crareres argentei omnibus inlocis pofiti con-
ficiebantur, ex quibus latices hauftos poculis aureis libabant,deos uenerati
fuppltciter,orantesf multis u6tis,ut propitio humine,fauftis^ aufpictjs claf
Cs profecfiionem profequerenturjgitur ex Piraeo demum euecfJi, remigtjs
circum nauigata Peloponnefi ora, Corcyram deferuntunibi namtj commo-*
rari iuffl,dum fociorum accolarum^ pra'fidia acciper entrubi conciti omnes
acceffere, mox inde foluentes,pronauigato maris lonij traefiu, ad extremam
applicuere Iapygia:atq^ inde moti,Italie oras perlegendo, a T areminis nuf^
accepti traijciunt:tu Metapotinos dC Heracleenfes pr^terueefii, appiilfa inde
ad Thurios clafle,ibi benigne rebus omnibus excipiunfXummamf ih iehu
imamtate Thuriorum expcrti,mox Crotona petunt,fiimpto^ ab his cornea
Iu, propter lunonis Laciniae tcmplu, naues remigtjs impellunt, ac fuperarc
loci promontoria contendunt,Diofcur iada duduPoft h gc T efcyletium Lo-
cros^ pertranfeut: tu hatid urbe Rhegio procul in an choris conftituti,Rhe-'
ginos hor£ari,ut arma fecum focietatem^ iungere uelint:a quibus fefpofum
cft,fe cofiliu de ea re cu reliquis Italis habituros^ At Syracuftj coperto claflem
copiascp Athenienfiu iam intra maris Italici finuaduecla , haud procul Sicu-
lis on’s,atc^ in ipfo traie(fluadefle,tres dictatores creat, Hermocrate, Sicaliuj
Heracleide:quoru prinia trepidando cura fiiit conferibere* delectu^ undicj
habito,exercftu legatos^ fimul g Siculas urbes dimittut Oratu,atcp excitu po
pulos omnes, ut pro falute comuni nunc demu accingi , armaf fumere pro^
percnt^Athenienfesenimtitulo&rumorebelli contra Syracufios fufeepti,
viribus omniban Sicilia aduentare:ea fimulatione longe alterius fenteux ue
ra confilia,grauioracp coepta teguSicuIis populis uim per infidias,fraudemf
parari,itauel accipienda, qua uires AtticxafFerref,feruitut/s conditione: uel
comunem libertate contra tiim hoftis fraudulenti ferro dcfehdendu* Ab A--
cragantinis &: Naxijs refponfum legatis datu:fe,^d iam polliciti fuiirent,pr6
feruanda fide,cu AthenienfibTocietate iuneSuros^Himergi uerd MefTehrjf
bello tantifper ab fore promifere,defbcietate iungendafe cofulturos interea j
relaxaturosf mox:deinde Selinuncij , & Geloi, adhaec Himerenfes & Ca^
tanenfes arma uires^ fuas Syracufijs pollicentur ♦ Siculorum quoque urbes

£> i adideni

B

I

DIODORI SICVLI

ad idem fackndum bcncuolentta Syracufiorum.adduci uidebantur : ucrum ^ •
fsLtius pacem agere, et a periculo tantifper abeflTe ducebant^dum tut6,qu6 tan
ca demum moles eflet inclinatura, fpedare liceret* tum quoqp cum Aegeftxi
ad feruanda promiffa pofcerent,nec ullo pacflo adduci poffent , ut plus talen-
tis triginta contribuere uellent, Athenienflum duces fidei fraudate, dicftf que
inconiiantis incufantes, Rhegio cladem foluuntjinde ad Naxum Siciliae ap>
plicant*Ibiaboppidanis amiceexcepti,moxCatanampetut:Catanenfesm{-
litibus ingreflli moenium prohibitis, duces cum paucis admifere : conuetu^
populi conuocato,pr^totes Athenienfium in concionem prodeuntes,de iun
genda focietate dilTerere coeperunt : dum^ Alcibiadi concionanti populus
uniuerfus curata portarum parum cuftodiajintentius adfi fieret, '^euul ia tantu
a nonnullis per uim ualua,n\ilites intra urbem irrupere* qua cauia coadi Ca^
tanenfes,armafimulcum A thenienfibus contra Syracufioshaud fpote fumr
plerunt*Simul dum haec geruntur, qui priuatas cum Alcibiade inimicitias fi>*
multates^ gerebant, Athenis occaOone detruncatis ftatuiscaptis,calumntjs
cum grauibus per conciones iniedabantur , confpiraffe ilium iampridem
confilium^ inifie plerunqgaduerfus patrias Ieges,ftatum^ popularem calu^
mnias huiufmodi crimen^ impium comprobare uidebat , id quod Argiuis
proxime obtigerat:in patrias leges coniurafie,primates urbis priuata poten^
tia fretos, fiatum^ popularem euertereadortostdemum a populo extindos^
omnes interifle# Igitur perfuafus populus,creditis infimulationibus , graui(^
admodu per concionatoresaccenfus ira, naue Salamina properare in Sicilia
iubet,mandat^ ut ^ celerrime Alcibiadem ad ie reu€hat,caufaj iudicio^ re^
(ponfurij*NamCatana delata, Alcibiades audiens legatis nunciatibus popu^
li mandatUjadTumptis ilicd in trireme fua his qui fecix in eade calumnia nomi^
nabantjuna cu Salamine naui in altu abnauigat. Vbi ad Thurios applicuere,
fiue q> eius impietatis fceleris^ue fibi conicius eflet, fi ue magnitudine periculi
perterrefadus,cumeifdequoruunacauia periculu^ agitabat, arrepta clam
fuga,per latibula ex pedibus proripit. Qui in Salamine naui uehebat, primu B
fatis ubicpquasfito Alcibiade,ubinuf^inueniri pofle uident, abnauigantes
Athenas redeunt, populo^ reounciant quae gefta fuere : quo comoti Athe^
nicn{es,nihilo iecius ira in reos pertinaci inuehuntjdatiscp in iudiciu Alcibia
dis ibciorumcp qui fimul aufugerant nominibus folis, lententia uacua capitis
reos iudicarut. Aft Alcibiades ex Italia in Pcloponnefum naue delatuSjSpar
tam profugit: ibi^ Laced^monios multa diflerendo accendere no defifiit ad
inledandos expugnandos^ Athenienfes.DuceS ucro quirem in Sicilia gC'
rebant, appulla AegefiucIaffe,MycaraSiculorucaftellum capiunr,cuius ex
prarda dC fpoltjs ad centu talda uenundatis omnib.coegerctexadis praeterea
ab Aegefia triginta talentis,Catanarepetunt* Confiliu deinde ineut, qua'n5
uia locum magno Syracufiorum portui proximum, fine dimicationis pericu
Io ualeat occupare. Mittunt itacj uiru quendam Cataneniem,{ibiuttafidu,
fed ducibus quoc^p S vracufijs fama cognitum,cuicp fides haberet ia tis clignu:
mandant® uti per proditionis fimulatione praetoribus Syracufioru nuncier,
quofdam Cataneies compofuifle fimul confiituta nocT:e,ubi per multa Athe<
nienfiu manus finearmis,uti confueuerat,intra urbem diuertiflent/omno^
oppreflbs repente occupare, eadem^ celeritate nauibus,quae in portu ftaret.
Ignem inijeere: fecp ut eius confilij certiores faceret, miflum, quo id tutius fuc
cedere, peragi^ poflet.poftularc uti duces cum copfjs eodem accederent , ac
(efeciuibus oftenderent,ne forte coepto aberranteSjindifcrimenadducerenf^
Ille protinus impigre mandatis acceptis iter init: ad duces p er dueftus, omnia
uti inftrucfius erat, per ordine exponitc.reditares ducibus fimul ueri facino^
fis fimilitudine,fim ul fide nuncq.Cum eo mox componut,qua noefie topias
cflent cdudiuri:quo ^ofetSp, uir um Catanam remittunt. A" Syracufijs igitur

no(fie

bibliothecae liber XI i L V 7

A no^c conftitata copia: Catanam uerfus educuntur^ At liero Athcnfcnfes iri'
tra magnum Syracufiorum portam appulfaclaffcj cum fummo filentiopo^
tiuntur Olympio:locis^ circumpofitis omnibus occupatis,caftra flbi ftatio-
nemcj 5 munire properant* At duces Syracufij percepta demum fraude, raptif
fime rcli(5lo quod peruaferant itinerCjmunitiones hoftium inuaduntiexeun''
te contra in aciem horte^pugna committitur: qua esefis Syracufiorum qua^
dringentis, Athenienfis acies reliquosfundunt,atcp in fugam conuertut* Dii
ccsiracp Athenienfiumcum percepiflTenthoftem equitatu fuperioreelle, cu^
pientes fcie res^ omiles agilius copiofiuscp ad obfidionem comparare,Cata
naniretroueIiuntur,ccrtis(^nunctjs Athenas miffls, epifiolasad populum
dedere^^quibus poftulabant equites fibi^pecuniam^ mitti ♦ quippe diuturna
cam obfidionem fore, nec fine magna uipofleobtinerittrccenta a populo ta^
letirajCcrtus^ equitum numerus eo decretus traijcitur* Dum hacc geruntur,
Diagoras cognomento Atheus,calumnia notatus ob impietatem , 8C deum
contemptum, timens iram populi^ex Attica profugit* Cuius odio promitur
ab Athenienfibus edidumtSi quisDiagoramintercmiflet,argenteum ei ta^
lentum praemio daturos* In Italia Romani cum Aequis bellum gerentes, La
uinium expugnarunt* Haec eius anni gefta tradunt* Praefecto AthenisPi

fandrOjRomaequatuor tribuni cofulari poteftate cr ea ti,P* Lucretius, C*Sei>
Ullius, Agrippa Menenius, Spurius Veturius* Horu teporibus legati a Sy^
racuiijs miffiCorinthu& Lacedaemona, tmploratuauxilia, oratum^ ne feih
fijmmum addudos diferimen defer er en t, extrema cp experiri patereturteon*
cionancefimul cum illis,atcpLaconesadhortantc Alcibiade, decernitur Sy^
racufrjs auxilium^cuius traijciendi dux creatur Gylippus * A' Corinthijs uc-*
rd cum pleraecpad idem triremes portarentur,tunc per feftinationecum Gy-*
lippo properante,Pythem cu duabus triremibus in Siciliam traijcere iubent:
parteaiia Catanae Nicias 5^ Lamachus Athenienfium imperatores, aduedis
cx Attica ducentis quinquaginta equitibus,cum tricenum talentorum pecu
^ nia, recreato excrcitu^claffem Syracuias appellunt, atep urbi noduclam appli
cantes niladuertencibus Syracufi]s,occupant promontoria StTportusmoles^
quod ientientes oppidani,mox auxilio trepide undicp accurrunttamiffis^ di
micando trecdis militibus,intra moenia compellunt f Poft hacc trecentos ab
Aegefta equites cu accepiflent Atheni€nies,duc€ntis quinquaginta a Siculis
* quoc^ gente miffis,iam odingentorum equitum claflem contraxerant* tum
dudo circa Labdalum uallo,& munitione urbem obftruerepergunt*quofa
dojpauor ingens inuafit Syracufios: ea trepidatione moenibus effufi',prope^
rabant opificibus murum ducentibus occurrere, atep ab incoepto repellere;
Conferto equeflri certamine, cG creberrime cadcrd,propuirarentur^: tum
Athenienfes parte copiarum eo miffa , locum occupat imminentem portui,
lococp Polichna dido circumunito, templum louis eadem munitione inclu*^
lerc,ac(j ita utratj ex parte Syracuias obfidione compeicere conantur* Tan^
tis una calamitatibus rem Syracufiam demolientibus,pkbs exanimis iam dif
fidere coeperatteum renunciatum eft, Gylippum Himeram applicuiile, co-
pias^pibidem undicp contrahere*quo nuncio ipe reuocata,accingere, prifti^
ftina^confiftere coeperut audacia* Nam Gylippus ubiquatuor triremib* Hi
meram attig!t,iilfco fubducinaualiacurauit*tum addudis in ibeietatem Sy-
racuiiorum fuadedo Himcrenfibus,ibi militum dei edum habet* A^ Gelois
quoq 3 ,Selinunci]s Sc Sicanis copias dC prcefidia concire properat* Coiitrada
itaque peditum inde trium millium manu,&r ducentum equitum , per medi^
terranea cum his iter contendens, Syracufas proficifcitur*ac paucis poft ad-
uentum fuum diebus, copias in aciem cum Syracufijs tundis educens, inho
ftem contendit* nec pugna ab Athenienfibus detrcdata,concuriu fado,
dum magna ui dimicaret ur utrinque, Lamachus alter Athenienfium impe-

D j tacor^

‘ DIODORI SICVLI

rator pugnando cadit^PIcrifque ultro citro^ caeOs, uiccretandcm Athenicfi
fes^Poft eam pugnam tredecim triremes accedunta Connihijs miff^^fums
pris inde qui uedi fuerant auxilio militibus , Gylippus una cum Syracuiana
ui caftra inuadunt hoftium, molescp SC promontoria ab hofte occupata expti
gnare pergunt,acie undique fuia* Quos contra Atheniiinies agminefado
munitionibus undique erumpunto Conferta cum hofte irruente pugna, Sy*
racuftj uitfloriam ad/psicuntur magna c»de edita:mox^ ex tota undique mo
le &r promontorio deturbato hofl:e,uaIium fepta^ demoliuntur ^ Ceterum
Athenienfes eo loco deiecfli, copias inde omnes traducunt in alteram ftatio^
nem ♦ His geftis , legatos Syracuftj rurfus Corinthum Spartam^ mittunt ad
nouum auxilium implorandumtquibus miilea Corinthijs fimul etBcxottjs,
Sicyonijs^ milites dati, fexcentos mifere Spartani, Nec minor interea expe>
diendi belli cura Gylippum agebat4nam per Siciliam latecircumacfius, urbP
bus quibuique aditis, plerofque uarie follicitando traxit in focietatem. Tum
acceptis ab Himera & Sicania tribus militum milibus,per mediterranea iter
tendens,petebat Syracufas^ Audito eorum accellu Siculi, propere expeditis
armis in agmen procedentes,medio itinere inuadiit in quo conifilicf^u cecidit
dimidia pars,reliqui Syracufas incolumes peruenere^ Audis focioru acceflti
uiribus, Syracuftj fortuna quocp maritimi certaminis aufi terare,nau€s priftP
nas deducut,alias^ nouas in portu c6fl:rudas,S^ adhuc intadas , cxperietia
confirmant» Interea Nicias Athenieniium dux ha?ccernens,epifi:oIas Athe*'
nas mittit, in quibus icriptummandarat,quamplurimas fociorum naues dP
«erfis locis accitas jaccefliffeSyracuiijs, parari^ ingentem claffem, utnaua^
Ii pugnarem decernat,ab hofte fummisftudtjs maturari» nec pariter ulla mo>
ra libi opus efle » Poftulare in primis , ut triremes , pecunia quod faris fit, co^
piascp quantas poffint ^ celerrime ad fe mittant: necnon er idoneos prgtores

qui fecum belli munia obeant» Alcibiadefugafubrepto,tum Lamachointef'-

cmptOjfe fol um ad tantam rem relidum,^gre eunda fufiiner e,nec diutius ia
ne molem illam geftare polle ». Hoc audito, Athenienfes Eurymedonti duci
naues decem tradunt, ac centum &:quinquaginta auri talenta , quibus cum
Siciliam petat,mandat » Hoc circiter a?ftatis reuolutiones & initia patratum^
nam ubi uernum tempus fpirarecoepiffet, eodem claftem mittere parabant»,
cuius rei gratia iam copias undique a foctjs conferibere , pecuniam^ contra^
here»C^terum in Peloponnefo Laced^monij uerbis Alcibiadis concitati ,foe
derequodidum fuerat rupfo,cum Athenienfibus bellum reftaurant, cuius
duodecim annis incendia flagrauere» Anno reuoluto Cleoritus Athenis
pratfedus eft : Romani quatuor tribunos militum confulari poceftate crea^
ruttt, A»Sempronium,&: M»Papyrium,Q» Fabium,& Spurium Nautium^
Horum temporibus Lacedaemonij una cum fociorum maniitratjciunt in

Attica,Agide duce, 8^: Alcibiade Athenienfe,Iocum 9 DcceIia occupat, fitu

manu^ fatis munitum :'quod fibi in Attica pro munitipne pr^ficlio cafteP
Ium e{Kt,undehocbellumDeceliacu eft appellatu. Ab Aihenienfbusuerd
triginta triremes in Laconia mittuntur duce Charicle: tum in Siciliam odo^

ginte,decrete cum quinque clypeatorummilibus»AtSyracufij deliberata na

xjalipugna, triremibus odoginta inftrudis in hoftes enanigacquibus Athe^
nienfis clalTis fexaginta nauibus in aciem eduda, occurrere pergit» Vbicon^
fligi coeptum,iam undique ex munitionibus & pr^efidijs confluxerant Athe
nienfes ad mare, littus^ complerant,partim fpedandi e terra certaminis gra
tia,partim fi quid pugnando aduerfi obtigifl'et,auxifio fuis ut in promptu pa^
radadelTent, QiTodubia ducibus Syracufrjsnegligentius haberi pra^fidia,
munitionum^ cuftodias animadueriiim eft, eos qui urbis praddio relidi fu
erant, clam per occulta circumuedos,ad hoftium m unitiones procurrere iu
bent, ubi nautica &cwltas omnfs, pecunise^ reconditae habebantur, tum re^

BIBLIOTHECAE LIBER XII
rum omnium apparatus , impedimentac]^ militum congefta.quo cum perue
niflent, defenft per paucos loca deprehendentes Syracufij, oppugnare adori
untur* His qui ad mare defeenderant accurrentibus auxilio^magnam eorum
c^dem faciunuT um clamore ingenti per caftra fublato, cum ad claffem ufe^
pugnantem tumultus fonitu perlatus exaudiretur^res infperalta dimicatium
curas ad feconuertit,uarie^ pereuKa AthenienOum acies funditur: atque m
reliquam (lationem adhuc libi tutam defenlam^ confugiunt , infecftantibus
paffim fine more, (ine ordine ullo auerfum fuga hoftem Syracufrjs,dum m
terram euadendi nullam tuto patere fibi' uiam cernunf,qu6d lam duas mun^
nones hoftis captas haberet, in agmen inlecf^antium conuerfi retro , dC ex fu^
ga pugnam redintegrare coguntur, uaga lam ac paffim (ludio infecfiandi (blu
tis ordmi'bus,cla(ris Syracufana mcompolite ferebatur , in quam uicfii agmi>
ne collecflo conuern,(mpetum uidloris primum comprimere, inde etiam di^
iperfas uires frangere, uerfa^ fortunae uice,fuperatum in fugam uertere cce^
perunLatque inter infecfiandum naues undecim ruppre(rere,rehquas m infu
lam u(quein(c(flati compulerunt Soluto praelio, trophaea ab utnique ereda
funtrab AthenienObus uicT:oria nauali obtenta, a Syracufijs re terredri opti^
me gefta^Cum nauale certamen euentum huiufmodi accepillet, Aihenienfes
audito quod intra paucos dies cum Demodhene praetore claffis adedet, (la^
tuunt nullo amplius pado ante earum copiarum aduentum belli fortuna ex>
periri: Syracufios contrarium confilium agebat , priufqua Demodhenes ac^
cederet, auxilijs^ confirmarentur magis,omnia moliri,obnixe adeo infifie^
re, acui cogere hodem ad pugnam capiendam,& decernendum, a tq^ ita in^
dies clade indrucfla inuadere cuniflantes,atcp intra munitiones fe continem
teslacedTeread certamen, uarijs irritamentis prouocare ♦Tum fuadente Ari^
ftone quodam Corinthio nauta,uti nauium proras breuiores & depredio
res condituerent : re perfpeda , confilio parent,quod in poderioribus dein-
ceps maris periculis magno praefidio extitir,ac periiepe ea caufa re Syracufijs
g bene gedaTuperiorq^ prope euafitubicp^Triremibusnamcp Atticis infirmi-
^ ores ip(a figura prorae compagibus excelfius fu(pen(k eminebant quam ob
rem fiebat,ut earu r odra nihil concurfu,nifi aut paria auf emmentiora maris
loca petere ferire^ ualeret:inde leut damno premi hode^Syracufi g uero corrt
pages ad proram corroboratas depredasep ferentes incurfu rodrorum una
perfcepeinfiidione triremes fupprimebant Athenienfium , atep itafingulis
diebus cadrainuadendo,oppugnatione terra mari^ tentata, ncquicqua cuti
da in fedando Syracufij,nil quieti hodi dari,frudra tamen omnia moliri , rri-
hil^ uiquarn uiribus proficere, dum intra dationem confidere conquieiceri-
do, nec pugnandi copiam hodi faciendo, A thenienfibus ea fefe tutari arte ctx
rafuit^ Verum ubi nonnullis praetoribus incaluere animi, pugnae^ dudia in-
cendi exisfiuare^ coeperunt:nec iam diutius lacedentcm ultro , at® illuden^
tem uel uti per contemptum tam infolenter,tam^ impune hodem ferre pofi
fent, arma expediunt, fefe^ ad decernendum accingunt,acie in magno por>
tu totis utrinque uiribus extruda^Erant Athenienfium partes celeritate tri'
remiu,rerucpmaritimaruexperidia,diiciplina praeterea et arte nautaru loge
lliperiores* V eru ea omnia alioquin ad uidoria per gquor apertu maxime re-
quifita,frudra illis tu ufui fuere,in angudo quodS finu comilTo cer tamine^ A t
Syracufi|cofertis nauigijs infenfi protinus ade(re,nil octj ad quic^ expedies
du,nil quietis hodi (inere,^^s ex tabulatis obfidere cernunt, eos primos hadis
transfixos inde dejjcere:alios fundis (axis^ peritos locis undique deturbare,^
proras^ deferere impulfos cogere:podremd plerafcp incurfando rodris per
aduerfas proras infodere^moxi^ cum hode connexi, faltim medias Atheni-
cnfium carinas(tata uincendi libido trahebat ) fefe inijeere, ibiep cominus ia
gladtjs rem gerentes^edere fipeciem pugna? pededristitarebus undique affli-

D 4

•10 DIODORI SICVLI

CliSj A tficnicnfes in fugam pr^cipitcs aguntur : quos Sy r acufij infecRstd/e^
ptem fupprefferc triremes: plerafquc compagibus difcuffis, reddidere pror^
fus ad munia belli inutiles^EIatis iam in certam rerum fuarum (pem Syracu»
fij Sjhofte tuiti prope terra mariq^ profligato, ccce repente procul apparet Eu'
rymedon & Demofthenes cum ingeti claflfejinnumeris^ copijs adnauigan-*
tes*Nam iri tranfcurfua Thurtjs & Meflapeis prsefidio iure fociali accepto, fu
pra trecentas n^ues adducebant,militum ad quinque milia, praeter eos qui in
onerarrjs ad fiipplementa portabantur: arma praeterea pecuniae^ magnam
uim,adhaec maching 8^ omnifaria inftrumenta ad expugnationem requifita*
Poftremo rerum omnium maximus apparatus ad quofeunque belli ufus af*
ferebatur^Quo repente proipe(fto,fracli rurius animi Syracufifs , fpes^ dC fi
ducia fucceffli priore c6cepta,mox langueicere,ac retro relabi ccepit:nec iam
facile deinceps fe pares hoftibus uires comparare poflfe.Demofthenes explo^
rato iam iatis hoftium loco, collegas hortatur ad occupadas moles dC promon
tforia,nulla alias ui poflTe obftrui urbem^ Aflumptis itaque decem milibusgra
uisarmaturx, totidem !euis,no(5lu Syracufios inuadit» Ita repentino ate^ im^
prouilbhoftibusimpetu irruentes, parte munitionis praefidij^ potiuntur:
moxintra fepta molis irruptione fada , muri parte occupat, cocurfu 'repente
adcalocaaSyracufijsfa<f}o:tumHermocratecumeIeclaiuuenu manu pro^
pere auxilium ferente, inde nil minori quam inuaferant impetu uicp e^ciun^*
tur^ Athenienfes qui node tenebris eunda inuoluente , in diueria prafcipiti
fugaruunt,imperitia(^ locorum eunda inuoluente , alijalio itinere diiperfi,
palantes^ rapiuntur ♦ AcSyraculij unacumibcioium manupropenfiusin'
^edati,necar^tad duo millia 6C quingetos , magno numero expeditoru iau-
ciato,multis^ armoru (pol^s potiti funt^Poft eam pugnam Sicanus unus ex
praetoribus , a Sy racufijs mittitur cum duodecim triremibus in alias circu ur-*
tes,adnunciandamfoctjsuidoriam,&impIorandaauxiIia,uires^undiquc
contrahendas* Caererum Athenienfium res deteriori indies fpe fieri , rctro^
cedere:tumex circum tetre ipirantibus aura maligna paludibus, peflilentia
contingere,atm male afficere coepit exercitum:nec mali modus effe, conten^
tius perpetuo f^uiente cccli inclementia, ob ftationem qua claffis cont/neba^

tur,undiquc coeno paluflri limo^ conclufam* In hanc igitur difficultatem ad

dudi duccs,inter fe confultare coeperunt, quo fado opus eflet, quemque reru
potiflimum iequi curfum expediret* Demofthenis erat iententia,quam celer
rimeSyracufisrelidis,Athenasnauigandum,longefatius ac maxime tu tifl?
mum uideri,patrio folo armatos adeffe : contra^ Lacedaemonios ferocifli^
mamgentem,finitimo^Iaceflentem bello, proprios lares tutando periclita>
ri,^ ptoculinalieno prope orbe,ueluti relegatos refidedo per Siculas oras te^
pus, pecunia, copias ipias, maxima reru monietaat(^ ipfum ialutis imperij^
columen frufl:ra,in caflumcp conterere ♦ Nicias uero contrariae fen tentiae au^
dor,id in primis opportunum conueniens'ue negare : turpe admodum efle,
atep ignauifflm ae gentis certum docum entum dari , ita nequicquam nulla ui,
nulla cauia cogente coeptam deftituere obfidionem:ratis triremium,iatis co^
piar.um, pecunia quoque magnam uim fijperefle* Praeterea pacem cum Sy'
racufijs iniufTu populi componere, minime iuris fui eflernec id fine falutispc
riculo fieri pofle, relido fponte munere, publica audoritate fibi demandato,
nullo reuocante in patriam redire: in tanta occafione haud ceflaturas plebis
concitatorum artes, quorum confilia,oculi,ftudia^omnja ad primatum in^
uidiam conuerfa,nihil inobferuatum, nihil quod maledicendo poflet depra-
uari praetermitterent: moxinftrudoscalumnijs affbrc, criminibus^ popu^
Ium uartjs concitaturos in capita et ialutem fuam^reliqufiubinde qui ad con<
filium uocati accefleranf,alij Demofihenis confilium in primis probarc,aIi]'s
Niciae fencenda magis tuta uideri: atque confulcatione mutuis altercationi^

B I B t I O T H E C AE L I B» * X I I L ^ t?i

^ bus cerd deccrnuur,dubio^ didudi confilio, uarie niulta tric'

ditando^nequicquam perfiftere, nihil aggredi' audere* Syracufijs interea ma^
gna a focijspraefidia accedunt 5 a Siculis dC Sei in unci] s, item Gelois,Hime>
renfibus& Camarinis: creicentibus uiribus,fimulpopuIo fiducia audacia^
crefcere^ Athenienfes contra pauore adn odii graui perculfi^difFidere^morbo
la paflim facuiente, luridis^ omnia fodante contagtjs* quo magna militu mul
fitudineabfumpta^iam tum interierant plerique eodem periculo uitse addu^
cfli, aegrotare : tum languor quidam , animi^ torpor habebat omnes , falute
prope derperata,qu6d fibi abnauigado negaretur» Tandem tumultuante
multitudine,cuni iam contineri nequirent, idem^ omnes tum commoran^
di t^dium, tum cupido difcededi praecipites in naues ageret, Nicias reditum
in patriam militibus probare coadus eft * Ducibus itaque iam concordi fen-
tentia annuentibus,milices trepide fuaquiTque impedimenta colligentes , dC
uafa undique intra naues congerunt*completis iam triremibus, malos an^
temnas extofluntad uela uentis danda: tum duces multitudini nunciant, ubi
datum fignumacceperint,omnesillico prompti adlint, nulla uiquam mora
detineat quenquam* Si quis retardauerit , in littore relidum iri * Comparatis
omnibus,cum poftera die ftatuiflTent abnauigationem,Iuna nodis initio de^-
ficere uifa eft * Quam ob rem Nicias admodum perturbatus , ut erat natura
religionis cultor ob(eruantiffimus,tum propter excellentiam exercitus pefti
lentiam exercitum depaicentem,ingenti deum formidine tali portento corri>
pitur*mox^ accitos arufpices confuluma quibus refponfum eftjpoft tres fe^
quentes dies abnauigationem oportere difFerri*Hoc refponib hi quoque cjut
fentiebant cum Demofthene , religioni deum timore maioris mali parere
coguntunSyracuib cognita per transfugas eius dilationis cauia,triremes om
nes militibus completas inftruut,numero quatuor &: feptuaginta^T um edu
dis pedeftribus coptjs,hoftem terra mari^ adoriuntur * V rgente iam extre>
mo difcriminc,elaUis ab Athenienfibus illico armatur , nauium fex &: odo^

® gintatinde trepide infttuuntut acies ♦ Dextrum cornu Eurymedonti datum;
cui contra a Syracufijs Agatarchuspraetor diiponitur : alterum cornu duxit
Euthydemus*huicquoque Sicanum ducem Syracnftj oppofuere,medium
agmen in Athenienfi Menandrus tenuit, in Syracufia Py thes CorinthiusdP.
gno dato phalanx Athenienfium feie porrigere pergit fecundum littus, quia
maiore triremium numero conftaret eorum acies , ea maxima reatque arte^
qua iuperiores efle,uiduri^ uidebantur fi fucce(riflet,amiiere uidoria^Nam
Eurymedon multitudinefretus procul fenfimabnauigando, cornu hoftium
circumuenire adoritur. Quem ubi ab ordinibus & reliquo agmine iatis di-
greffumconipexereSyracuftj, impetu rapto, remis^ ciratis,in eum ferun<
tur : interceptum^ ab acie fuorum intra finum nomine Dafeona, que tene>i
bantipfi praefidio munitum, compellunt : qui iam undique a circunfiftente
hoftein anguftum locum concluius , cogitur in terram appellere nauigia^
ibi^ transfoffus a quodam, mortem ©ppettjt:ieptem'que naues eodem lo>
co obtrita? periere. lam'que accenfapaflim omnibus pugna , coptjs effer^
uefcere, ferociter que concurrere ordines , ac truci quiique intentus inho>
ftem acie dimicare pergebant: cum rumor male co?pta? rei ducem cum pfo
wique triremibus intertjfte, palam coeptus diuulgarat : ac per ora periclitans',
tium iam increbrefeens, iras audaciamcp militum conuertitinpauorem,titu^
barecp tota coepit acies eo nuncio concufla. Primae omnium quaelocum Eu^
rymedonti in ordine coercentem tenuerant triremes, inclinare coeperunt: in
de ferocius inftare ♦ turbatis &: iam cedentibus Syracuftj , fuccelTucp nouo e&
feratis animis irrumpere, reliqua^ ui pellere agmina contendunt. V idi de-*
mwm Athenienfes, in fu^am uertuntur, atqueinter pauennum tumultus,^^

D I O D O R I S I C V L I

fugientium paflim trepidationes’, cum nihil cuiquam certi pr»fidn fiiccur- A
reret, urgente undique: paffimj atque omnia confilia interturbante uido-
re, plerafquc triremes egitfuga praeceps in breuia quidam loca, &in portus
extremos uadofa, limo^ fubterfugitantiavQiiod ubi Sicaftus aduertit Syra-
cuRorum pritor , olcada confeftim completfarmentis ^ fafeibus, multa pU
ce fuperinieda.Hanc igne liibicdo ad comburendas naues in breuia fludu-
antes, uadis^ retentas compelli iubet, quibus iam infumantiblis.incendium
Athenienfes opprimere tanta* cladis exorfg properant, flammam’® efumpe-
re parantem undique occupata extinguunt, Sc 'ex firmatis nauib us pcf tabu^
lata conferti,repellerefortiter, impigre^ inuadentem hoftem, extremumca
pe»iclitari,cum nulquam fibi,nifi in dextris folis ullam falutisfpem, defen&
onem^ relidam cernerent. Tum copite pcdeftres auxilio accurrere, pri^
fto^adefleadeas littoris partes, ad quas & fuga naues fuorum appuliflent.
Cum itaque utrobiqueferociflimedimicaretur, ades SyracufiapedWipri*

Ito demum inclinata, funditur. Catterum per mare uidores profligata ho-
ftium claflTe, Syracufas repetunt. Paucos eo prtelio Syracufio cecidille pro-
ditum eft; Athenienfiuuero haud minus duobus milibus, triremes dece
odo diflipatac, SucceflTu tali Syracufq cofirmata ipe(iam enim periculum de-
inceps omne penitus tantis propuliatum uidortjs urbe procul abefle uideba
tur)non folum confidere rebus fuis,uerum multo contentiori certamine mo
liri omnia, fummiscp obniti uiribus ad obfidenda caftra , ^ hoftem ad dedi-
tionem cogendum, illico portus hoftia dudo quodam fepto, exitus^ iun-
dis daufuris obftruunt . Lenibus namque triremibus ad littus compadis
prima anfradus labra utrinque coercuerant naues, deinceps in fumma un-
da , ubi profundius fubire fundus uidebatur,natantes firmarantin ordinem,
anchoris in altum demiffls.Harum prxterea carinasmutuo nexu per ferreas
cathenas &: uncos conftrinxeranr, quas demum tabulis cratibus® inftratas
continuarunt, eo quod ftrenuc pontem iunxerc. tridui laboris opera tan-
tum opus conftitit abfolutum. Agitabantur interim Athenienfibus uaria B
confilia , falutem fibi profeientibus ubique ab hofte, fugam® obftrudum
iri. Demum triremes omnes deftruunt pedeftribus copijs, deledo fortiT
fimo quoque complere, atqueinnauium multitudine, eorum'que effrena-
ta audacia , qui ueluti in defperatione falutis eflent, extrema periclitaturi
perterrefacere, atque ab incoepto deterrere Syracufios. Principes igitur or
dinum omnes cum extotocxercituaudaciflimumquenque deledum naui-

bus imponentes , quinque de centum 8C uiginti triremes complent , reli-
quam copiarum partem per littus difponunt . A' Syracufis contra pede-
ftris acies pro mcenibus urbis inftruda ftetit, naues quatuor &: feptuagin-
ta armatae; tum libera foboles omnis, pueri impuberibus annis, neC^m
bello maturam fatis atatem naues fublidiarias confeenderant, trepidem un^

& follicitabundi parentibus in certamen deftendentibus aderant,eorum ui-
res, ferociam^ in dimicando conlpedu fuo corroboraturi. Muri deinde
circum undique portum duditeundapraterea urbis eminentia' loca imde
poflTet acies fpedari ,conftruda paflim mortaliii corporibus confpidebanf* ’
mulieres cuiufip conditionis, matres familiarum , uirginesVpuefla qui^
per atatem a belli munfis aberant , omnes undique cum fumma trepidi
tione &: follicitudine,ad Ipedandu ueluti extremi certaminis diferimen coh
fluxerant. Eodem tempofe Nicias Athenienfium dux, cum iam acies utrin-
queprocindaconfligere pararent, confpeda periculi magnitudine percul-
fus, haud tulitpedeftriquodagebatagminein terra tum fruftraucrfari; fed
confcuim tclidio peditatu, n^uetn cj|u^nd3ni confccndcns circumuchi ^ fin*'
gulas quafque fuorum triremes adire pergit, omnes aduidoriam hortar/,

pr3ftorc$

B I B L I O T H E C AE L I B. 2C I I E ^

A prs?tofcs fn primis, unumquenc|j nomine appellans manibus obtentis obte^
lhri,primi' omnium uircutisqinfquefua documenta nunc maxime cum res
extrema poftulabat, edant: nec fefem hac fola&: reliqua rerum fpe deftituat:
mcminiilem hoccongreffu dimicaturos , confpfcari^ oportere fibi rem eO
demum difcnminis adda(fiam,utfolis dextris & fortitudine patriae fimul,
fux ue cuiufque falutjs fpem ac defenfionem gerant: parentes liberorum fuo
runi commemorando pietatem concitare^claris parentibus ortos adretinen^
dum uir tutis paternae nomen, nouumcp tuae nobilitatis praeftandum docu^
mentum accendere, ne famili:e gloriam uetuftam per ie pollui^ ne^ue fene^
fcere famam patiantur: quos a populo quondam ob merita ornatos praemijs
laudibusc^ fciebat,eos multa commemorando admonere, ne quid dedecoris
priftinis ornamentis indignum admittant* Tempus iam extremum adelle,
quo laudes quondam indicio omniummeritas, uelfortiter dimicando fibt
cumulent , uel amittant per ignauiam. Poftremo neceffitudinem eundis, in
quam demum res fint add ud^,proponendo,trophaja Salaminf extruda in
memoriam adducedo:poftulare, ne partam tantis periculis laudem,patrix^
nomeniampaffimgloria celebre, ac diuulgatiffimum , obfcurari nuncpri>
mum,oblitcrarf ue patiantur, nec fefe ueluti ignaua mancipia Syracufijs ho^
ftibus tanto prxmio indigni{fimis,dedere fuftineant* His uerbis eundos hor
tatus Nicias, rurfus in aciem pedeftrem ad fuos ordines refertur * Mox undP
que ex uniuerii clafle uocibus fublatis,la^ti milites,de more Padana canendo,
naues ex ordine remis impellunt: quod^foelix adorientibus, fauftum^ coe^
ptum fit, numina precati ad fepta diflbluenda, hofte curfu, ut uidebatur,pra£-
occupato,properant:quo infpedo Syracufij, correptis afcenfis^ fumma cele
ritate nauibus,agmine citato procurrunt, hofl:em(^ accelerantem tempeftiue
alfequuti premunt: mox^ confertis manibus,a diffbluendo feptoreuocatos
ad certamen dimicandum compellunt, concurfii^ uarie utran(^ aciem mi-
fccnte^cum alij ad littus appellerentur, alijs medium portus aequor pateretur^' V
^ nonnulla alia ad munitiones uis aij0caret4Breasdi{u'patisordinibus,diiperig
triremes,palantes^ incerto curili paflim fliiduantiu more deferri, reuocato
lam a feptis ad maiore curam tumultu , pet totu ubiq? portum uaria 'ubic^ di^
uerfis in locis mifceruConfpicere erat Gngulari prope concurfu certamina;'
lam tum obnixis animis utrinque ferociter atque indefeffe pro iiidoria dimi
cari^ Athenienies nauium multitudine freti,tum defperato prorfus (alutis
liunde praeOdio, pericula intrepide fubire, nihil extimefeere nunc confi ften^*
ftendo, nunchoftem impellendo, feroces ufque impigre confequendOjOm-*
nino rem uarie gerere* Poftremo ftrenue conftanter^ periclitado morte op^
petere* At Syracufios tum parentes circum undique,liberi,uxores in fpecu^
lis pofitac, monebant, cum ueluti in theatro communisialutisie periclitatu^
ros,&fuaequifqueuirtutisdomefticos teftes atque imploratores adefle fei^
rent,eo ftimulo fubadi, uires animis, audaciam uiribus contendere : alter ab
cerius exemplo concitari, pro fua quifque uirili maxime eniti,ut proprio prb
mum periculo ac capite uidoria patriacparta,iudicaret,Incenfairacp uttiTi'
que tam effrenatis animis pugna, fuere plerique qui carina fua uehebantur ho
ftis incurfu transfixa, mox in proras pugnantium infilirent , medijs^ in cu^
neis excepti dimicare pergerent : altj ferreis uncis fc cum hofte uincientes,co
minus corpus corpori conferendo rem gerere:plerunquepropri]s iam carb
nis attricis,raltu in diuerfas translati,ui facfta , repente praeclarum conipedu,
memoratuep facinus occupare uidrices: atcpmdepartim defenforibus cgfis^
partim in mari deturbatis, integra hofti adempta carina,ruffus in certame fer
tu Poftremo per uniuerfum portus finum fragor illidentium & perfri ngen*-
tiumcarinasroftrorumproculexaudiri,dimicanrium quocp uarios damo-^
rcsinaetheraiadarijgemitus^ Solamenta caderitiumperlittoraeircum late
^ refonare^

l

^ D 1 O D O R I S I C V L 1 ,

rcfbnarcJntcrdam nauem unamjiniferabile admodum, ccrnerc erat a com^.
pluribus fimul impetu fado petitam,roftris^ undique perfoflam,!rrumpen ^

£c per aperturas fluctu, cum ipfisuiris a gurgite fubter in profundum hauri^
ri: alios carinis fuppreffis^cum enatando ialutem retinere properarent, fudi-'
bus, iacuIis,haftis,omni(^ genere telorum undii^ petitos, in medrjs undis a^

^ nimas reddere V Nautae uerd ubi promifeue miA:eri tanto tumultu cunef^a,

tam^ acri furore feuirc pugnam confpexere,cum perfepe in unam trireme
J pleraique fimul agmine fadio irruere cernerent, attonitis animis pauentescir

cum ipicere ialutem: cum neque quod iequerentur, ne<j quofe conferret fi-»

^ gnufn ullum uiquam extolli pcrlpicerenr* neque ipfis periarpead tantam la-

r boris dC periculi molem digerendam, fatis confilq aderat : nec fi quicquam

^ horum fiebaf,nihil intelligi iufla imperantium,nihil proipedari daretunPo-'

I ftremo nihilquod uiquam proferretur ad reuocandos ordines cerni, nihil

^ quod enunciaretur audiri poffe, fragoris obtundentis aethera late magnitudi^

r iie,telorum^ multitudine profpedum eripientium: hinc collidentium inter

: fe, ac transfodientium fragor nauigiorum: illincpulius remorum remigio-'

f rum^ trahentia idus creberrimi liitora, procul maria, coelum^ ipfum ibmV

f tu refultare,uocescp pugnantium reboare, eorum^ qiii ex littore /pedantes

^ fuis iecunda uocabantjfortunam^ dC uires laetis clamoribus proiequi,ueI ex--

a citare pergebanuT otum namque litus hinc A thenienfium copijs , illinc Sy^

^ racufijs pafflm ftratum conflabat . inde fieri nonnunquam , ut fi quos certa*'

menhaud procul a litore commi/cuiflet,uti uartjs in locis crebro contigit ab
occurrentibus: econtra focijs proximi protegerentur. Qui uerd e muris fpc'
dabant, ubi rem fuis iuccedere uidiffent, laetis mox clamoribus applaudere,
atep adiuuare fortunam: ubi contra periclitari miferos ac premi, tacitis ruppli
ces gemitibus manus ad coelum tollere,dtjs uota preces^ multis cum lachry^
mis pro falu te periclitantium effundere ^ Necp in tanto agmine eunda uicif- '

fim nunc ludu,nunc laetitia fucceflu ftrage promifeue miicdefortuna,mar-'
tccp fine more iaeuiente,ulla furoris, crudelitatis^, miferabilis cafus , ^ fpe-
daculi fpecies abfuit: his animo fpe uidori^e, illis contra extrema deipe- ®
ratione furentibus ♦ Ac ueluti belli impetus tulit, nonnulla? Syracufio-
irum triremes fub moenia patria? dimicando,uihoflium puli^, dum fe de-
fendere obnixe pergerent, diram fuis pugnae faciem,ac miferanda fub oculis
lpedacu!apra?bu€reXognatosibiqui/queruosante ora obtruncari, e fafti-
gijs murorum cernere cogebantur, parentes filiorum uulnerajeadentium in
^ ^icere, acuoces implorantium nequicquam impacato dolore excipere: con

1 iuges uirorum, fratres dC fororcuix fratrum iugulatorum animas,miieram^

■ necem confpedu fequi,mexpIeto ludu tolerare. Cum uerd iam per multum

f empus atr ociffime cum maxima utrinque ca?de certatum €flet,nihiIo tamen
ufquam pugna remittfinihil enim qui carinis difcuffis iam cum periculo per

■ fludus uehebantur,audebant ad terram confugere ♦ Nam fi ex fuis utrilibet,

quos pugna excederejlittus^ petere profpexiftnt , Atheniefes ed protinus

, accurrentes, multa improperando obrjcere, faeuisiurgtjsincrepare t polirem

md per cundari,nunquid de/erto maris pra?fidio, fat ad littus fugientibus uC
quam forte fpes oblata foret, A thenasremigtjs per terram reuehi polIe^Syra
cufius peditatus aflans in littore, paribus conuicijs fuorum fugam comprime
rc:curfcconfcenderecla(rem,iecum^in pugnam proficifli contendentes,
initio pro audaciaprohibuiflent,nuncitafpontefuosinmedtjshoflibus pro

falute communi periclitantes deftituant j quo tandem pauore perculfi, qua
demum ultima fpe parentes, patriam , prodere hofti pergat.^num portus,fau
ccs,&:hofiia eo confilio a fc obftruda, ut hoflefuga prohibito , haberent ipii
qucm fugerent:atquem Syracuft] nominis excidium conuerterent fuamec
^ inachinamenta, tantopere contrada : Obi demum pra?fidia falutis non in ui^

doria^

BIBLIOTHECAE LIBER XI II/ 5»l

A (f?or{a,fed inlittore quo confugerent, quaerenda cenferenucum cuique mor^
talium femel monendi neceffitatem natura impofuerit,quam tandem forent
hqneftiorem mortem adituri, quam patriae extremu periclitanti fuccurrMo:
pro aris, pro focis, pro coniugibus, liberis, paretibus conftantiifime dimicaix
do concidere: quos ipecfiatores ac teftes fui certaminis adeile uiderent, impio
rantes eorum dextras, tam turpi &C ignaua fuga defererent miieros, ati^ ho-
fti in ieruitutem, praedam^ dC contumelias prodere pergerent^Talibus a pe
ditatu conuicijsac probris in fugientes ad terram ia(3atis,qui eo confugere
properarent, eo pudore repuin,rurliis in certamen referebantur: tametii
nauibus contritis, ac corpore uulneribus confetfio , aegre uitam tuerentur^
Quiad urbem periclitabantur, Athenienflum agmen primo impetuinfu^
gam diffunditur: mox reliqui ordines , ut quif^ fugatis proxime pugnabat,
paulatim ceder e:pdft breui tota inclinari acies , ac paflim fuga fieri coepit , U'
bique fugientibus inflare cum magnis clamoribus ♦Syratufijnaues quae ad
terram ufque appellentes infecflari , qui inter alia non perierant, impulfi in
breuia fiC uadofa e nauibus iam penitus difcuffis , aefobter undas fublideriti^
bus exiliebant , atque in exercitum pedeftrem euadere properabant , per fi>
num late portus ubique totum tabulae arma uirum, ac dilacerata paffim cor^
pora nauium , per fummas undas uarie fluefluantia, ueluti ex ingenti naufra^
gio 8C tempeflate difiecfla conipiciebantur ♦ Quippe quum fexaginta Athe^
nienGum triremes eo conflidu diflipatae per fludus ferrentur, Syracufio^
rum uiginti ad fummum: quarum iexdecim concuriii attritae perierant^ Con
fedo praelio, Syracufij quantafcunque potuere triremes in terram fubduxe^
re: fimul^ utciuium,rociofum%cadauera legerentur, cura iiimma adhf
bita , quos publicis honoribus , iepulchris^ recondi placuiL At uerd Athe^
nienies concurfu ad tentoria fado, multa eundi orare , ut iam militibus mi^
ieris iiiae cmoque faluti confulere ipfi, rationem^ habere uellent* Quo in
conuentuDemofthenes primus ait,difroluendumefl[e ieptum,dum laffitu^
^ do & fiducia fimul per uidoriam recentem capta, ab ea cufiodia auerteret
hofles , triremes confeflim complendas, ac repente nihil minus quam talem
expedantibus Syracuftjs audaciam claffis a fe profligatae irrumpendum:ni^
hilufquamforeimpedimento, quin facile uoti compotes euadant* Niciae
confilium longe diuerfum penitus fuit , relinquendas penitus naues , ac per
mediterranea potius itinera in ibeias urbes confugiendum^ Cui mox aflenfi
omnes una mente quafdam ex nauibus incendio dant:tum ad profedionem
fefe quique propere comparant* Cum iam paffim diuulgatum ferretur,eos ea
node difceffiiros , Hermocrates Syracufios hortatur, ut omnibus copfjs no
du inftrudis exeant, qua^ fugiturum hoflem crederent, uias & itinera u^-
bique omnia occupando infideant* quo a Syracuftjs negledo, cum magna
pars uulneribus curandis infifteret , tum exercitus omms corpora ex cer-
tamine lafla&T defatigata potius curare fl:uderent,ac quieti dare, nihilomi-
nus ipfe rem periequi confilio pergit : certos equites mittit ad hoftium fla-
tionem , qui nuncient eis praemiflas clam a Syracuftjs propere copias ad
Itinera paffim , quo profeduri eflent, occupanda, ad obfidendas uias,&r exi-
tus omnes* Equitibus imperata (equutis , iam obfcurante node , Athenien-
fes eos a Leontinis clam ob amicitiam miflbs ad ie, nunciatum id ad cauen-
das infidias rati, haud mediocriter turbatis confilfjs, a profedione iiiperiede-
re : quod nifi ea fraude reuocati a fuga, retenti^ fuiflent , tuto omnibus ubi-
queabire,atqueeuaderelicuifret* Illucefcenteiam die, mittuntur a Syracu'
fijs in diuerfa milites ad exitus uiarum dC anguftias, fauces^ itinerum occu-
pandas* At uerd diices Athenienfiumdiftindoin duas partes exercitu, fau-
cios, aegrotos^ 8C impedimenta in medium agmen diiponunt: quod ad pu-
gnam integri idonei^ uidebantur, partem cx ordine procedere, alios ulti-

E mum

D I O D O R I S I C V L 1

mum fubfequf fuWt,atcp eo dudo, adc itiftr uda Catana pr oficlfc/ pergunt, a
iHos Dcmouheae,reliquos Nicia dudante^ Defcendentibus tllis , quinqua^
ginca triremes relidas Syracufij alligantes,intraurbem traxere ; mox^ cdu-^
disindeuiris omnibus^acrcpentearmatiscum omni cc^iaruuiabeuntem
periequi hoftem properant: extremum tandem agmen auequuti , fine mora
conferendo maniis,atquee diuerfis locis accenla pugna , ab itinere ad dimi>
candumreuocanu Triduo itaque miieros iniedati , uartjs undique circum^
uentineceffitudinibus, ad decem & odo millia necarunt, feptem millia ca«
pta:in quibus ipii duces Demofthenes dC Nicias abducuntur , reliqua turba
militibus in prxdam data. Ita demum Athenienies undique obftruda ialutis
uia circumuenti,armis traditis, fefe hofti dedere compelluntur* His rebus ge
ftis,duo a Syracufqs troph^a extruda/poiijs^ ducum hoftis pari numero in
utroque praefixiSjin urbem regreffi funUac tuncillico dtjs iacra publice ab
niuerfb populo perada* Poftero die conudu aduocato,confultari coeptum,
quid de capeiuis effit conitituendum: ubi Diocles quidam uir fumma audo-'
ricate,S^ inter populi principes clariffSmus,huiufmodi iententiam protulit
Duces ipibs uirgis uerberibuscp primum madatos,mox etiam cum probro
necandos, reliquam captiuorum turbam tunc per officinas omnem ad lapi^
des cadendos diftribuendam*Pofl: haec fbdorum nominis Achenienfis capi
ta,nudatis corporibus, fub hafta uendenda,ipfis Athenienfibus ad opera in
uincuiis profequenda traditis,duas farin^ menfiiras in cibum dandas*Quod
decretum cum recitatum effetjHermocrates in concionem prodiens,int€rcc
dere atque impedimento eflfe ne fciretur a plebe nitebatur* Mukaqp procla-
mando afferere,uidoria clementer ac humaniter uti fcire,Ionge quam ipfiun
uincerefatius efl€*TumuItuante nihilominus populo , atque ipfi conefonan
duartjs undique clamoribus obftrepentc, Nicolaus quidam duobus pra:^
ftantiffimis liberis in pugna exfis orbatus,in fuggeffum profertur, a domefhV
cis propter membra iamaftate labantia fuftenratus: quem ubi populus con-
cionabundum con(pcxit,confeftim pacato tumultu, arredis in fenem auris g
bus,intentiadfiff€re,raiiparentcmobcIadis acceptae iram conrra captiuos,
uelut in necis filiorum ultionem, feuum aliquod atrox^ didurum conuici^
um*Silentio paflim fado,(enior illehuiufmodi fermonis initium habuit*
ORATIO NICOLAI SYRACVSII PRO LIBERA N»»

discaptiuisAthenmfium*

Earum calamitatum, quaebello infligi folentjUiriSyracufij, mihi in hac
extrema uita degenti, haud minimam partem quae fortuna pugnae inferre,
folet, illatam omnes confpcxiftis*Nam cum duos liberos iam ^tate,uiribus^
pollentes educaflem, mittere utrofque in periculum patriae (uti par erat ) ni-
hilfumcundatus*nuncium demum allatum accepi , perijffe ambos in acie
necatos:ita quaerenti poft per dolorem , magis^ indies cognofrere cupienti,
quid uita ipfa momenti in fe gerat, quid uiuendi finis efficere roffIt:ilii profe--
do perbeati, perbeata^ nunc demum uitaperfrui uidentur*HuiiJvS uero fpi-
ritus ipfiusjlucis^ qua inuitus haurio miferrime iampride,tgdet psgccc^,qui
omnium longe calamicofiflTimaminfeliciflimam^ trahi mihi uitam conrpi-
cio* Illos namque quam demum ncceflitati naturse fruftra debuerant anima,
pro patria falute in tempore eflFufa, quan^ praematura, prxclara tamen uti-
que rnors in sternam fama gloriam,& immortalem piorum focietatem pro^
cuidubio tranfiulit* Ego uero extremis confedus annis , omnium indigens,
omni meorum patrocinio deftitutam fenedam , folo uix fpiritu retentam,
duplici dolore confodior, cui dulciffimafimul proles erepta efi, orbitas mife^.
ro deploranda: tum aliena ^tati imbccillse , &: membris iam labentibus quae-
ritanda praefidia* Nam quanto generofius ac ferocius illi cecidere, tanto dul^

itiore, maiore^ue defiderio affedam utique mortalium relinquere metn.Q^

riam^,

fi.

B I B L I O T H E C AE L I B. X I I T. f»T

tfatii^qiiarcnomea AthemenfCjmihi mento uiiquc, mshiinimfc/fnm um at^
qac extremo odio propter meorum pietatem execrabile eOe debet: quippe
quem uidetis trementem membns 3 & toto procumbentem corporCjEion a lu
beris meis, uti equum effer, quos illi ferro abftulere/cd a domefliasmiferum
'alieno obfcquio iublcuaru Verum fi conrpic€re,uiri Syracufij,hoc ipfo coiv
ueatiidefolis Adienieniium demeritis ftatuendum eile, liaud iniuria qui-
dem tum ob tantam patrias illatam calamitatem, tum priuatis meis rnahs 5C
doloribus in eos amare atque atrociter quantis poflem uirsbus inueherer.Cg
terum quoniam Omul&dehabenda infoelicibus mifericordia, &C de com-
muni bono & honeftatenuricmaximeconiultatur: qua in re quale demum
lint uniuerfasorbisterrarurn gentes iudicium de populi Syracufani mode-
ftia &r prudentia faduras, potiffimum uideo ueriari communis boni honefta
tis^ primam omnium , fine ullo penitus diferimine confultationem duce-
mus. Populus quidem Athenienfls temeritatisfocordias^fuas dignam uti-
que fupplicium tuliffe uidetur a dtjs immortalibus primum ;deinde a nobis,
quos nefaria iniuria l^^eran^Numenprof€(f^6 per fe potens, atque paratum
ftat intenta in eos ira,quiuio!ato gentium iurc, bellis iniuftis diurna huma-
na(^ confundere omnia pergunt, quique fuafmet ipfi opes dC faftigia rerum
humane ferre nefeiunt, eorum plerunque audaciam uascordiam^ inopinis
caIamftaribas,extrenliscpmalisuelobruuntdn,uelcoercenr, Cuinamejia
m :nrem imqaam uenire potuiflet, A thenienfes,qui ablatis ex Delo decem
milibus talcmis,retantaargentiuilocuplecata, ducentis triremibus in Sici-
Iiaintraieciffent, exercitum;^ cum eis ad quadraginta Sif amplius rnilia pu-
gnantium tam incredibiliclade, tam extremis demum calamitatibus circum-
ueniri,deleri'uc potuiffe tam fuaditas,ut ex tantis copiiSj^ tam potemiflimo
apparatu, non folum nauis ulla reliefia non fuperfaerit,uerum ne nuncius
quidem claffis euaferite’ Cum itaque iam palam multis exemplis compertum
habeafis,uiri Syracufij, mortales quorcunqueTuperbia? immanitas extra ie,
rnodum^ conditionis humanaeinfolentes rapuerit, dijs iuxta hominibus^
® fummeiniiifoSjacueluti perniciem quandam exeerabiies haberi in hocue-
ftro fcelici fucceffu quadratum perpetuumcp huienoftrae urbi per faecula o-
pcOjfaiutata blande fortuna uerebundi fimul 8C propitie gratulabundi ♦ Vi-
dete ne quid infolens & inhumanum per elationem commi(eritis,Quae^nam
obfecro pietas , quod feueritatis exemplum , quod ipedmen effe malefiatis
priidcnaVae,aut modefl:iacualet,proftratura atque ad pedes procumben-
tem holiem iugulare r Qnx ddndc gloria,iprum eundem nudum ^ uinculis
conflricft um ulcifci ulterius, ac faeuire odijs pergerefNain qui deiedios a for-
tunaferociu?,ncgle(flacommiferationeinre(ftatur, qui'ue aduerfus calami-
tatibus & nuTertjs obrutos iram SC crudelitatem retinet ^ hic utique Tuae con-
di tionis primum oblitas,imbecillitatihumanacuimafferre uidetur» Nemo
enim unquam poft ccelum conditum fseculo tanta fapientia, tanta^ potefta-
temuen{ripotuit,quifortimam,ueIquademum fit natura, percipere ^ uel il-^
liusuolubilitatem fiftere ualuerit: quae quidem fuopte ingenio calamitati-
bus,&r humanarum rerum, uti conrpicerelicet,exagitatione, euerfionibus^
tndies uarijs gradata, tranquillitati fecundiscp euentibus infidiatur:quos ipia
fnet nunquam rata fide,nunquam tut6,uel fine fraude profequi uidetur ♦ Ac
iieluti fui ipfius muneris clementiae' ue fumma femper inuidia flagrans, ac poc
nitentia benefici] a fe coIlati,mox in diucrfum adduefia defieuir: nec infefiifll-
niaqaicqaamdiul^tum,inconcuffumi^4 Hicmihi fortafle nonnulli dixe-
rint: Vim primi fponte iniurias^intulerc,nunchoftisulcifccndi nobis eft
manu parta poteftas» Sed per Deos immortales,num fatis fupercp fumptum
de ipfo populo fuppiiciumt'Grauius etiam multo ipfa culpa, in captiuos

Ea quid

DiO^DORI' SICVLI

quidatrocius animaducrrcrc demum contenditisc' Ipfi profefld (efe d/gna ul A
tionc periere: nam (e(e ipfos, arma^ quibus ialutem tueri confueucrant, ub
ero dedere in manus nouras, fidei noftrsefiras animas, fua quifquc corpora
commendauere*Ea re crcdentes(uti humanum eft)fibi uiefi^orum iras per clc
mendam conciliatum iri ♦ Indignum nempe, per Deos immortales, atque
atrox nimium,miferos illos qui ad fidem noftram dC humanitatem» ueluti ad
aras quafdam deum , confugerunt, (pe noftrae benignitatis dC elementise,
per audelitatem dC feuitiam fraudari^Nam qui contra nes ira odioqj impla-
cabiliflagrandoperrexercjinpugna cacfi uiribus ucftris, omnes interiere:
iftiuero feie dedentes in ueftram potefiatemjgladijs firtiul cum ira depofitis,
fupplices pro hoftibusueftr^ clementi» facfliiunt» Qui enim inipfepugna
hofti arma corpus^ dedunt, eos uiribus difFiibs, eam ultimam falutis ipem
tentare conflat: quod fi fua fpe delufi, contra rapiantur ad fupplicia , calami-
tatem quidem cogentur illi iniperatam fubire:uerdm qui id coegerint, auer-
fofane,immani^ ingenio exiftimabunt,Eos enim qui ceteris pr^efle,uere^
principes haberi contenderint, uiri Syracufij , in primis oportet non tam ar-
mis corpora fibi circum undique munita protegere , quam bonis artibus dC
clementia ad rerum fafligia fubniti.Nam qui pauore coa(fli,& ui imperata fa
ciunt,cunc3a ad id obferuantes momenta, cumprimum per occafionem hcct,
repente inuifi imperij iugum ceruicibus excutere properant* Si quos uerd
manfueds moribus 8C ingenio miti principes nadi fuerint , ( ea efl omnium
animantium natura,manfuetudine magis quam ui gubernari ) firmo ineos
amore conciliati, non imperium modo quod gefferint, illis contingere ac co-
firmarCjUerum longeindies amplius reddere nitunturtperinde ac clementia
&uirtute imperantium parendi uoluntatem 8c ftudia mortalibus exprime-
re* Quid enim aliud magis Medorum deleuit imperium, quam crudelitas SC
iuperbia principum , patientiam fubditorum tandem demolita C Nam defi-
cientibus primum Periarum populis,maximareIiquarum gentium multitu-
do defliuit^Quo namque modo Cyrus priuato quodam loco proditus , pri- b
uatus dC ipieinitio,p6ftadregium euedius culmenjuniuerfis Afia? gentibus
imperauinednamqueflagittjfolaeum benignitas & clementia moderandi
prouexit*Croefum namque regem a iecaptum,quanquam fibi inimiciflimus
hoflis eflet,non ulla moleftiae ui affecit: uerum multis ornatum beneficijs red
didit:atqueeifdem moribus &r artibus erga c»teros reges dC populos ufus,
cundlis »que dileduscharus^habebatur* Diuulgata igitur & collaudata paf
fim eius per omnia loca maniuetudineSd clementia, omnes Aii» populi cet'
tatimfludtjs8dofficio,regesantecaperefibi,qui^ dC conciliare focietatem
contendebant* Verum quid ego qu» procul olim locis SC temporibus gefta,
remotiffime prope iam a memoria abfolucrc,com memorare perrexerim c* In
urbenoflra haud multo pofl hanc tempeftatem, Gelon priuata familia proge
nitus, totius princeps Siciliat creatus efl , eundis circum undique populis ac
urbibus in ditione fua iponte concedentibus ♦ Inuitabat enim atep alliciebat
ad fe eundos mortales eius uiri comitas & clementia , quam in calamitatibus
&C miferrjs oppreflbrum n:iaxime offendebat ♦ Cum itaque ex eo tempore Si-
. ciliat principatu noflrat huiuimodi humaniflimis anibus urbi paratum acce-
perimus, uiri Syracuiij,fumma ope cauendum efl, ne laudes dC gloriam
maiorum noflrorum uirtutibus partam , nos per fafuitiam &: humanitatem
polluere atque obfcurare pergamus: neque illos nobis imitandos propo-
namus, quibus more ferarum, truci atque inexplicabili fiiroie per alienas
miferias graflari uoluptas exiftit: neque pr^benda ufquam inuidi»,atquc his
qui noftra odio habent occafio deprauandac uidori», ut aliqua cauia dice-
re ualcanr, nobis indignis atque ingratiflimis immerito fauiffe fortunam^

Duke

BIBLIOTHECAE LIBER XI IL
/ Dulcc namque dC exoptabile uidetur , m aduerfis rebus fiaberc qui no^
ftras communi dolore defleant miTerias: rurfus^quemfecundis, quicom^
municata laetitia Dijs nobifeum una, fortunae"que gratias agendo congra
Culentur ♦ Quae quondam armis pr^clara facinora uicSoriae'que paran,^
tur, plerunquc fortunae, uel ipfi tempori folent adiudicari 4 Verumiecun
das res modefle, temperanter, humane perferre, id certum proprium^que
UiVtutis exiftit documentum, in animis fortunatorum iit^* Quare ne ob^
fcurae inuidere patriae uelitis , hoc nomen per uniuerias orbis terrarum
partes laudibus clariflimis , dC aeterna fama celebrandum , Athenienfes
non modo armis , ueriim 8C ipfa humanitate , & clementia, a Syracuftjs
fuperatos* laclabant namque illi, 6 Cgloriabantur, fe benignitate dC man^
fuetudine longe mortales caeteros anteire : cum tamen ueftram ipfi ijdem
in fe clementiam uenerari ac praedicare gentibus uniuerfis cogerentur: 6 C
qui primi (acellum, aram^que mifericordiae extriixifle dicuntur , hanc ip^
fam in urbe Syracufiorum fe pulcherrimam confitebantur , dC fandtifi^
mam inueniffe, expertos"que ab alienigenis effe eius religionis auxilium
celeberrimum* Quibus ueftris benefiajs palam cunefiis paffim populiscon
ftare oportebit, illos merito iua culpa, fuis^que demeritis corriiifle* No'
bis uero indigna paiTis, aequo iure fortunam fuifle propitiam: quum iam
palam mortalibus conflabit , prxter ius omne iilos uitae nofir^ infidia ^
cos : tum^que bellum tentafle genti illi, quae neque in faeuiflimos lioftes
crudelis atque inclemens efle ualuerit: a nobis uero fuperatum populuni
illum, quem temeraria ambitio ad eos infedahdos , 8C per infidias laceP
fendos adduxit , quorum miiericordia infenfiflimis etiam inimicis igno-^
Icere confiicuit* Ita faeSum Athenienfium non modo uarijs per reliquas
gentes criminibus feretur , penituscp damnatum uidebitur caeteris popur
lis : uerdm dC ipfi fponte femctipfos accuiabunt, fua'que primi coepta de^ .
reflabuntur , quum cognoicent, quibus tanderh uiris infenfi eflfe ccepiP
® fent* Egregia reseft, dC prope honeftiflima, uiri Syracufii, amicitiae fibi
dC beneuolcntiae,prima per officium initia , prima'que iura occupare: dC
ignofeendo calamitofis , iras conceptas extinguere : tum miferendo fub
moueredifcordiam* Nam beneuolentiani inter inimicos oportet inuiola^
tam,immortakm^ feruari: odia uerdirascp in ad uerfarios, quam celerri-
me fieri poteft, tolli* Ea namque ratione (ociorum femper , eorum qui
te incolumem optent, aiigefcere: fed hoflium contra necelfario , inimico-
rum^que numerum tibi decrefeereuidebis. Qui perpetuisperfequi inimP
citias odrjs , 8C implacata flagrare perrexerint iracundia j horum procul --
dubio res in magnis ad occafijm &C ruinam properant* Pro nepotibus
ofdem fuis,iniucundum, inconftans ^ infeftum, ac nulla prorfus parte tu^
tum patrimonium parare conflat: quippe quorum res omnes fortunse
mulinfidtjs, inimicorum^odiofemperobnoxi^relinquantur* Nonnun^
quam enim id obtigifle confpeximus , ut qui potentia proflarent, quicp
quondam hofles fuos longe uiribusopibus^uici(rent,momento tempo-
ris eo faftigio deturbatos , iit deteriorem ruere his longe conditionem,qui
tamen olim faftu infolentia^ fortuno confiieuerant alios proterrere*Cui rei
bellum utta nuperrime a nobis deuieflum, palam atteftari uidetur* Nam qui
ad nos obudendos accefferant, initio multis copijs , ingenti opum ui SC
excellentia potentio, hanc urbem uallo circum undique obfirudam uio^
labundi coercebant: poft, fortuno mutata uiciflitudine 3 captiui intra hoc
moenia omnes, uti confpicitis,uinculis quoque conftri(fli,pauore mifera-
bili tenentur * Tutiflimum itaque, nec minima laude dignum uidetur, a-
licnis inftrui pro tempore calamitatibus 3 €Xt€rno'que exemplo miferiac

E } affuefeere;

3je DIODORI SICVLI

afliicfccrc ufrtutiVprobis^que moribus , atque animum uacuum ira,clemen^ ^
Cia, atque mifcricordia in primis comparatum habere : dC quum aliquid
cuiquam mortalium (ueluti res humanae fepe ferre foknt ) aduerO accide^
rit, non iamuelut feris belluis ede duros, fed generi fuo male afFecffo mhe^
fcendo ignoicere, dC afflid^is pro humanitate commiierefcere mortalibus
oportet ♦ Innumeris namque fortunae cafibus , dC inopinatis euentis for^
cunas , corpus , uitam denique ipTam omnem quifque obnoxiam trahi-'
mus: nii aetatis nobis, nil momenti terrore, periculo, infidijs^ueuacau
Hinc ciuiles (editiones terrent, illinc latrocinia, praedationes infeftanr:afi*^
unde femper aliud incumbit, bella, cafus,eu€nta, incurfus : ipia demum
rerum omnium mutabilitas , incompertispenitus homini cundla modis,
momennVque infidianrur : in quibus euitare incumbens affidue , per oc^
cultas uias, dC incertos exitus, periculum difficillimum efi: admodum illi,
qui intra focietatem , coetusique hominum degere perrexerit* Quapro^
pter fi deuicflis mifericordiam ueniam'que negauerimus , diram utique dC
amaram contra noftrammetipOusfalutem deinceps in pofierum (empiter"
nis (kcuiis legem ftatuemus^ Neque enim fieri pofle, uel debere uidetur,
ut qui inexorabili fa^uitia crudelitatem in alios exercuerint , ab alijs un^
quam clementiam facilitatem^ expedient: ut qui dira immaniter intule^
rint initia, Iceta^ue recipiant, & ex antiquis Graecorum moribus, infti-
tutis,qui tantos interfeciiTent uiros , in ipfa fpiritus exhalatione inclamari
communia cundlis legitima ♦ Quis namque Grtecorum paffim omnium
dabitur, qui eos unquam qui (efe dediffent, quicp ad uicflorum fidem , mi'
fericordiam^ confugiffent, indeprecabili duxit damnandos ruppiicio:aut
cui demum miiericordia crudelitate deterior , temeritas prudentia,proca'
citas'que dC contumelia, modeftia&T uenuftate* priorum qu^admifia fuit,
omnibus id mortalibus natura tributum uidetur, ut his quos contra fein-
fenfos uenire per uim uiderint, contente refiftant: uicftis ircro ac profira-
tis parcendo cedant: illorum uidelicet, ut par efi, retunderecertantesauda' b
ciam: horum miferiis calamitati, molito iam irae im petu, ultro commiiC'

reicentes percellitur intus utique fponte, ueluti ipfiafflicleingemiicendos,
ipfa communis natura mortalium, nec iam ulterius perfifiere iseuire^ alijs
ualet animus nofter, quum illos uidet,qui nuperrime pari conditione con
tra hoftes fteterant: mox re mutata , deiedios ac fuppiices extrema (pe fi'
dem hoftis (pediare, corpore ad fubeundum quicquid uidiori libuerit pa'
rato ♦ Vincuntur, uti puto, mitium uirorum (emper animi in primis utcini'
que mifericordia,quodam mutuo conditionis communis intus affediu per'
culfi* In bello Peloponnefiaco Athenienles magnum Lacedaemoniorum
numerum in infula Sphadieria conclufos , olim coepere, quos omnes poft
uti erant, captiuos Spartanis incolumes reftituer e : Laced^cmontjuiciffim,
captis tum pleriTque ex Athenienfibus foctjs^, pari clementia ufi , redP’
mendi captiuos hofti poteftatem facere pro re mediusfidius, atque belli ip'
fius gloria fadtum ab utrifque* Grtecosenim eoufquequo uiefioria poti'
antur, tendere inimicitias decet: dC eo poenas cxpoicere, donec domitum
debellando hoftem in poteftatem redegerint : qui quum iam uiribiis pro'
ftratum,&:: ad fidem mifericordiam^que uidiorisprouolutum ulterius ex'
agitare& diftorquere perrexerit, immanisillehaud hoftem ulcifti, fed po'
tius imbecillitati humanae infenfus effe, dC uim afferre conatur mortalitas
ti* Cui tam obflinate feuicnti,fortaffe quis haudintempeftiue ueterumfa-
pientum didia propofuerit: Vir, caue ne nimium fidas : Cognofirc te/p-
fum : Confidera fortunam omnium dominam ♦Cuius rei gratia maiorespa
rentes'ue totius Graecia, in uidiortjs olim bello partis,curauere,nelapidca.

B I B L 1 O T H E C AE L I B. XIII. JJt

A ftd ligrtf a potius utcunque trophaca erigerentur i Quod eo uidelicet, ut his
breui tempore confiimptis , quam celerrime auferrentur e medio monu^'
menta difcordix. Poftremdfi qui inimicitias implacabili profequi uoluc'
ritis iracundia.aduertite fimul qua:fo,quid Iit humanarum rerumincon-
ftantiam imbecillitatcm'que contemnere : perfacpe namque uel minima tem
poris concufflo , uel quodcuncp fortunae mutamentu faftuofos SC infolcnter
agentes repente periclitatos proculcant . C)uod fi expediat etiam ad gloria^
neglecfiis belloru damnis, fupplicibus hoftibus no inferre malu, quae unqua
quxio alia honeiiior , ac magis idonea dabitur,^ praeiens occano clemen'*
tiic &: humanitatis inuiefios oftcndereC Qiii tanti ad amicitiam concilian-
dam momenti exaucupatifNec exiftimaueritis populum Athenieniem ob
da de in Sicilia accepta funditus uirib. exluuftum contabuiiTe, quippe cuius
imperio ditionfque pareant omnes ferme Graeciae iniiilaeUum non Euro-
p:e modo , fed totius Afiae maritima fubiecfia tenentur , Superioribus nem
pe,nec diu, temporibus apud Aegyptum quum trecentas naues uiris ple-
nas amififlentjtum maxime regem ipfum, qui hauddubie uicifle uideba-
tur, adiungenda fecum per ignominiofam etiam conditionem foedera com
pulere . Rurfus eruta quondam eorum urbe a rege Xerxe , haud multo
pdft id patratum, eum quoque fuperarunt, tantis opibus potentilfimum,
moxque flbi ucndicarunt Grteciac totius principatum, Ipfa enim eius ur-
bis potentia, in maximis calamitatibus , quo magis urgeri ac premi fe ui-
det,eo uiokntius ac ferocius exurgit, atque prorumpit in aduerfos , nec
ulla ui cogi pofle uidetur ad fefe abtjciendum, uel diffidendum, &: humile
quicquam aggrediendo . Prseftat igitur, in primis^ honeftum eft, pro acer-
bitate & irritamentis concepti iam odtj dC inimicitix , nobis ut eorum foci-
ctatem potius per dementiam conciliare properemus, parcendo captiuis.
Nara fi miferos nccauerimus,nihilprorfusnifi' animo furenti morefoedifli
me ge^rimus , explentes fruftra iracundiae libidinem , fine ullo prorfus u-
E fu tam tetrum fiicinus molientem . Si incolumes noftra reddiderimus cle-
mentia, mox aderunt cum lachrymis immen& turba eoru,quos tam incom-
parabili donatae falutis beneficio affecerimus, inexplebili uoto dextras tam
propitias tam'que mites amplexabuntur : reliqux ubique gentes fadum
probabunt, uirtus'que hoc modo noftra, modeftia'que in ccelum extolle-
tur. Celebrabitur per orbem terrarum mite ac tracftabiie Syracufij populi
prte exteris ingenium. Hxc profedd utcunque res ipfafateturjfuntipia,
ut ita dicam, ueritatecerriora: ita res habet. Nec inficior quidem, fuifle in-
ter uarias Grxeorum turbas , qui captiuos olim iugularint. Quid igitur c* ^
Siquidem illis ea laudi res attributa, nobis imitandi quoque erunt illi qui
laudis 8^ glorix curam habuere t finipfi illi a nobis primi facinorisimma-
nitate uituperantur,id^queexecrab'ile uiiiim fuit tam foede patratum. Ne
per deos, quxro,de nobis ipfis eadem criminum prxbere pergamus illis
documenta, quos aperte conftat errafle grauiffime t quouique quidem ni-
hil indignum patiantur a nobis hi, qui falutem fuam noftrx fidei commen
, dauere . Palam populus Athenienfis acunefiis gentibus merita culpa dam-
nabitur. Vbi uerd auditum fuerit, contra ius gentium in captiuos a Syra-
cufijs contemptafideixuitum efle ,mox in noftnetipfos ueluti patrati fce-
leris autflores, undique uituperium, culpa^ omnis transferetur. Etenim
ficubi quicquam penfi habendum, fi qua Athenienfium intercedere meri-
ta poffunt, eft inter extera profecfto tam prxftantiflimx ciuitatis reueren-
da raaieftas , cuius gratia ciucs luos eorum participes beneficiorum redde-
re conuenit,qux mortalium focietas inter fe folet lancftifljma pietate com-
municare, Hi namque liint homines illi, a quibus primis Grxcix quon-

^ E 4 oara

diodori sictli

dam populi dcpofita uidus pnTct feritate j cibos humanos accepere, quos a
fibi feorium priuata^que gratia a dtjs tributos j nihilominus abique ulla
prorfus inuidia opportune utique communi ufui cuncflis exhibuere ♦ Ab
his ipfls leges inueot^e , quibus communis uita ex agreftibus dC uiolentis
moribus , in aquatam dC tractabilem redacta eft ibeietatem ♦ Hi primi om^
nium confugientibus ad fidem foam, miferos mortales tutati > fupplicum
leges ediderunt, & exemplo liro per reliquas ubique gentes, ut feruaren-
tur , adduxere : quarum quum principes dC auefiores extiterint, carum
nunc pr^fidio deilituti, res nempe fupra modum indigna, 8C iniblens, at<.
que h^c ad uos omneis dicta ♦ Caeterum quofdam quoque priuatim, quos
obnoxios humanitati confpicio , ilia? profeffionis dC ofBcq commonefa^
ciam ♦ Vos omnes appello , uiri digniffimi , quibufeunque exiftit elo^
quentite^ eruditionis aliqua inciuitate parta facultas, uos inquam , eo-*
rum mifcricordia moueat , quorum patria cunctis patet mortalibus, uelu
ti communis quasdam inftitutionis dC eruditionis officina Vos quoque,
quibus Deum caftiffimis dC arcanis myfterfjscura fuit, horum infinuato^
res,inuefi!gatores'que laiuti reftitutae, quinque iam bonarum artium, hu"
manitatis^que participes eftis facti, tantae beneficentia gratias habentes:
quinque mox participaturi, eifdem bonis praeftatis,haud abtj cientes propri’-
as rpes , fauete miferrimis^ Nam quis , obfecro , locus hoipitibus alie^
nigenis relinquetur alius ufquam , quo ad dilciplinas capiendas liberi^
us atque commodius poffit accedi , fublata Athenienfium ciuitate c' Le^'
ue quidem in delicto demeritum, fed ampla admodum , ficT pleraque eo^
rundem extant ad beneuolentiam edita munera dC officia : tum quoque
praeter urbis reuerentiam dC dignitatem , priuatim fi quis rationem capti"
uorum ferutari perrexerit , haud iniufte mifericordia dignos mucnict^

Nam fi fuerint exfocqs, imperantium iuffu coacti arma capere : quod fiqui"
dem in eos qui per infidias & fraudes iniurias fponte inferunt , iufie uen"
dicari licete At inuitis certe , ui^que ad delinquendum coactis , %quurn 3
rit utique ignofeere^ Quid de Nicia dicam , qui cauia in initio pro Sy-
racufijs in (enatu fufeepta, folus de exercitu in Siciliam traq ciendo, repu-
gnauit quoad licuit, ac (emper peregrinantium in eas partes Syracufiorum
fummam curam gerebat, hofpmVque deuincire fibi prope omnes peige^
bat ♦ Qiiam igitur abfurdum , quam'ue tetrum eflet, Niciam iprum, qui rem
noftram Ath^enis tutatus eft , pro meritis & gratia fupplicio afficerer
quamque deinde extremae feritatis, fi pro fua innosbeneuolentia, clemen
tiam in (e noftram non confequutus, facuitiam experiri cogeretur r Tum
propter munus publicum , quod nulla in nos ira , fed uel uiro iuflupopu
li urgente, recufarenon licuit, num trahetur ad pccnasc* Ipfi uero huius
contra nos belli concitatori Alcibiadi fimul noftram dC Athenienfium
ultionem effugiffe, ac fcelere impunito, ueriari inter munera mortalium
licebit r hunc nos , quem conftat longe Athenienfium omnium huma"*
niffimum haberi , ne communi quidem dignabimur mifericordia r Qua^
propter me, nempe uitae noftrae mconftantiam,mutabiIitatem'que confio
derando , piget, pudet'que afflieftorum fortuna? ♦ Nam qui paulo ante inter
clariflimos Graeciae principes uenerabatur, &r ob fingularemuita? integri"
tatem laudibus ubique celebratus, fumma rerum omnium felicitate per to^
tam circumfpecfhTS urbem ferebatur genitricem, nunc in arda uinculailli"
beraliter conftriduSjfordida uefte, deformi afpedu captiuitatis , calamitates
ultimas cogitur experiri: tanquam fortuna in eius uiri uita uim fuam oftenta
reuoluerit , cuius infolente nimirum licentiam, ludicram^ petulantia decet
nos pro humanitatis modo coercere, neque crudelitate & feuitiabaibai ica

in uiros

^ in ufros cognato fanguine, dC ex eadem nobiTcu ftirpe progenitos de/iuire;
Nicolaus hac oratione ad populum habita ad SyracufloSjdifceflTuuuditamcp
cum illis concionem recitaflet, omnes fere ad mifericordiam adduxit audito^
res* At Gylippus Lacon implacabili in Athenienies odio flagrans, mox

fa concionem confcendit,ibi^ his uerbis loqui cepit,

ORATIO GYLIPPI LACONIS, PR6 NECAN»

dis captiuls Athmienpbus*^

Admiror fiipra modum , uiri Syracufrj, quum uos conipicio uerbis qu^
bufdam tam breui in eorum mutari ac uertifententiam potuifle, quorufaefia,
uiolentac^ manus rem ueilram multis cladibusafflicSam,peneobruere,
Nam fi demum uobis in animo certum eft,eoru comprobare aiTdacia,qui ad
cuertendam patriam dC moenia ueftrafubruenda dextris armatis, atque infen
fis animis acceflere, quid iam ulterius fruiira cqntendendumc' Quid oportet
cos ad ultionem iiiiconcitarec^qui nullam feacCepifle fponte, etiam inextre-^
mis prope malis, ofieniam fatenturc' Date mihi ueniam,quaefo,per Deos im
mortales,uiri SyracuCj , qui libere uerbis per ueritatem erumpentibus , ien^
tentiam meam explico, Spartanus namque fum, atque utor Spartano fer"
mone. Nam fi principio quis inipicereftuduerit , quo'nam modo Nicolaus
habendam fuadet Athenienfium mifericordiam, a quibus orbata prole ie-
necflus eius ac miierabilis faefia eft,ipie miier in conuentu, uefte lugubri, mul
tis lachrymis orbitatem deplorat t tum non modo fentirc, ied dC iiiadere co^
natur,eorum miferendum eife^qui proprios liberos crudeliflfimeiugularunrv
Quac^nam eft haec in fc fiioscp immanis pietasf'qu 2 E feritas inauditac^quod de^
mumhoedirat ftoliditatis deliramentum Nihiliam amplius utiquemente
conftauncque audiendus,qui nece obliteratorum atrocilfimos iuae prolis car
nificesialuosefl[eiubet,Enimueroaflentiendumcenierem, fiibli fibi tama
clades incubuiflet, folicp uni deflendum confpiceremmcrum quantos uos ui
B deo in hoc conuentu, cuius iane miier ef,affli(fios (edere, quibus lugentur na^
torum manes in pugna interemptorum:' Ad quod uerbum cum magnus
(edentium numerus gemitibus 6c lugubribus fufpirtjs infremuiflet , fubiecit
ille: Agnofeo iam, inquit, per has tandem querelas, ueros lacibrum dolores^
Hi mihi gemitus patefaciunt, quibus haec eft inflidla calamitas , Quanti prx*
terea inexpletis lamentis,altj fratres, altj cognatos aut amicos nequicquam
defideratis c^de fublatos, . Huic quotf uerbo cum multo maior turba inge
muiffet,tum Gylippus:Conrpe(flas, inquit, Nicolae, quanta Athenienfium
gladtj multitudinem in hoc coetu cruentarint,languentem.^ ac miferam red^
diderintfhos omnes nticp nihil a ie tale demeritos , chaxilfimis aciunefiiffimis
corporibus priuauere^quibus nepe tanto nome Athenienfe odio haberi, exc
crationim debet, quanta fuos quifquc olim,quos amifere,charitate ampledc^
bantur* Quo^nam pacfto non efle tetturn ac dirum facinus poteft ( uiri Syra^*
cuftj) ianguinem pro noftra falute fuiiim tam nihil pendere , tam^ obliuifci
mifericordiac no(met domeftica?, generi ueftro illatae, ut eorum qui fponte
pro hac urbe tuenda fefe gladijs hoftium obijeiendo occubuerunt, manes
multos errare patiamur:' Carnifices huius milerae plebis in media h^c moenia
inter nos ueriariincolumcscRorantescruorenoftro manus impune liberas
con/piccrcpo(Iumus:'Hacc'ne pietatis munerafhas gratias noftris defenibrt^
bus referamusdlli fortiflime pro fuis cimbus,pro communi huius urbis liber
rate dimicando uitam effudere:' nos ultro fuis interfedoribus falutem tuebi-
jnurc'Quam difparia,dtj immortal€S,quam inimiciffimis,ingratiflimis^ haec
propria iiinc,uei ftupetibus fimillima,u|t pluris uitam ikuiffimi hoftis , quam
piam gentis noiirae memoriam facere ftudeamus t Qiiid^aam eft iftud aliud^

quam

114 ^ DIODORI $ I C V L 1

quam utmn(jprobare,5i(: caedem noftrorum ciumm uire inultam rclrnquf
debere, (3cr holiisialutem merito mmolatam eflTe oportere , ut hauOos i «. igiilis ^
noftris fpirttus crudelitati Athenienfi debuiffe fateamur ♦ Harc de noLu me^
ruiftis manes fortiflSmi c' ubi ubi uis gentium c^quo ceffit conditio uiVtorumf
quo'ue memoria cuique fui c' Viifioriam cladi noftr;^ perfocordiam condo'
nabimus c" Ornare decreuiftis publicistitulis eorum qui cecidere fepulchra;
quac^nam obfecro maiora ornamenta adhibere, quibus potioribus uidimis
unquam parentare poferiris,quam carnifices fuos fibiad manes adhuc inuh
cos inferias mitrerer’niO iam fortaflis per louem eos,quod utique uereri inci^
pio,!pfos extrema iniania addudi>Irr6 in ciuiratem tranfcnbere, tropha^a^
animata SC uiuentia necatis ueftris conftituere malueritis.Sed hoftis nomine
mucatOjf jpplices appellantur* Vndefibi, qusefo, hanc humanitatis appella--
tionem promeriti probanturfNam qui principio de his rebus leges dC infli-
tuta tulere, calamitofis habendam mifericordiam : contra 0 qui , quos ludere
per iniquifatem dC pcraerOtatem perrexiflent.eos ruppiicioftatucrunt cohi^
t)endos,Q;io demum in ordine captiuos iftos ddirihuemusran inrer calami
tatemiferabiles^qua^^nam, malum, eos prius nulla urqiia,nempe auobis in-
luria laccffitos fortunae' quarneceflTitas demum coegit,helium quiefeenubus
intra fines fuos inferre Syr acufrjsc' Quid 'nam compulit pacc,qua omnes gen
tes probant, cun(flf(^ mortales lartani 8C iucunda optare uidetur, contempta,
adnofiram urbem eruendam accurreredta profccSo perhumanum tutum^
confiliumjbdiumui&Tiniuria plenum fufcipientes,nihilq 3 eius laboris, ml
periculi praptermittentesjcundapoftremdpdft coepto affequendoindefeflis
adeuntes dC obftinatis animis,fiquidem uicifiet, inexorabili plebem hanc mi
feram excepturi crudelitatemuncfecus ac fperauifient fraudariuoto,ac re-
bus omnibus lapfi mifericordia,^ humano fuppheum nomine , culpam mi-
tigare fuam, intentum^ olim a fe iugulis noftris contendunt deprecare fiip-
plicium* C^cterum fi palam redarguantur^quod per infiram ingenijs nequi-
tiam, auantia d: libidineimperantifuadenfe,pr^terfpcm inhasmerito pr^-
cipitarint calamitates, iam definant accufare forfunamtneque implorato fru- ®
ftrafupplicum aomine,cuIpam propriam pcrgantdefeniare*Hocnamtjui-
ris ilhs licet ac permittitur, qui integro confilio , dC innocenti animo fortuna
coguntur inckmentiam experiri* Verum hiuitam omnem prauisconfiltjs,
iniuftitia, iniquitate, iniurqs^ plenam trahentes , humana diuinam iura uio-
lando,nul[um iam ufquam fibi mifericordiaelocum, nullum proruis refugia
ueniae reliquere* Quid enim turpius dabitur,quod non ab his inueniatur ex-
cogiratumr'quid tam tetrum,tam^ intolerabile,quod non fint exequunV cu-
piditatis &: auaritiajidmaximeproprium habetur ^ nunquabonis fortunis^
fuis expleri, fatiarfue potuifte: femper alienis rebus finbundi,uulturis rapa-
cis more auida rapina infidiarhquae procul abfuntjnihil^ ad fe pertinent,ar-
te, dolo, fraude, omni denique uitentare, aggredi incautos, fibi cunc^la uo-
careuelle* Hsecdmniaabhisgeftaconfpeximus* Nam cum opibus poten-
tiacp fuper omnes Graeciae populos res eorum poliens potens'que uigeref,
fecundam fortunam ueluti onus quoddam fibi’ graue admodum haud fufti-
nereualentes, Siciliam tam uafto marispelago repoftam fibi ufurpare, e-
f us<^ incolis omnibus in praedam & feruitutem adductis, fundum proprium
facere funt adorti * Graue, atque admodum ab loquitate remotum eft, nulla
accepta fniuria,nuna caufa , bellum inferre pergere alienigenis &r amicis * &
hoc ipfum commifere* Cum enim fuperiorfbus feculis uideretur uobisa-
inicitia recociliati, repente mutato confilio, ueftrum tale quid expecftate nemi
ne,quod fane incredibile uidebatur , tatis copqs Syracuias oppugnare conati
fune ♦ Superbu praeter ea,fupra^ modu mfoleniiftimu uidet ^ tcmcrariu.dc

B ,I B L I 0 T H E C AE t I B E ll X I I B W

A hofifs fupplido ant€inVionam,uelud praroccupata belH ui<Sona,decerhcrc;
Necp hoc ab his delidum eft prastermiflum^nam pnurquam traxeciflent in Si
dhanijConrmuminrcr fefentcntia decreuerunt^Syracufios dC Selinuncios
in prardam dd feruiturcm datos abducere:reliquas urbes impofito ftipendio,
uedigalcs Obi facere. Cum itacp ferociflimam intra horum pedus auaritiam
exarihiare coniiitenf>frauduIcnta i nfidtjscp plena ingenia , mfolentiam mto»
lerabikni, crudelia cruenta confllia, nocentifllmam denicp uitam:qua£'
nam demum, cum in manus ucnit eorum , miTcricordiam mouere quem^
piam debetc^quandoquidcm haud obfcurum Ot,qua fintab Athenienfibus
Mitylenaji quondam habid clementia.nam cum eos fuperaflent bello, nulla
alia illata iniuiia furcepta,nifi quod fefe lolum in libertatem uendicare ftatuif
fentjdecretoiammter feante id bellum populi excidio,cuncflos intra urbem
captos iugularunttdirum utiep, crudele ac barbaricum facinus . atque h^c in
Grccos comi(ra,tn rocios,in eos a quibus pier uncp beneficiis et opera fuerint
res eorum adiutce^Neciam profecto indignum,neque aegre ferendum, fi qug
ceteris olim intulere , nunc eadem ipfi fupplicia experiantur Juftum namcp
cfl:,ut quam quis legem in alios tulerit, eandem aequo animo ipfe fubear^
Quid dicam de M eltjs, cuius urbis ab fe per uim captae, pubertatem (didii
mirerabile)omnem immaniter pecudum in morem iugulatarum,necaruntc'
Scionaeos fubinde, qui Melq s cognato (anguine iungebantur , eandem coe^
gerunt experiri fortunam Jta duos populos ab Attica crudelitate raptos , at^
que occidione funditus occifos : adeo, ut ne relidi fint mlferis , qui cadauera
iugulatorum padini folo iacentia fepelirent. Qiii Scytha, quae barbaries,
quae demum feritas haec commififlete' Itauero qui fibi humanitatem uendi^
care contendit populus, duobus (kuiffimis decretis , duas urbes tales a ftirpe
necauit Jam operteprecium eft diflerere, dC (pedare , quid'nam in urbem Sy
racufiorum moUri parabant. Agro depopulato moenia in obfidionem occlu
ferant: tum uti rebus omnibus ad uim inferendam inftrudiacceiTerant, ita
fi obtinuiffent, deliberata iam per decretum uaftatione, &r carnificio, nuk
lam crudelitatis fpeciem praetermifTuros. Nec dubium nempe , quin qui do^
mefticos&T familiares tam truculenta immanitate diicerpfiflfent, immanius
aliquod & horribilius in eos, quibulcum nihil habuiflent commerci!) , com<
mentaturi fuerint. Nullafupereft igitur ufqua iflis ignofeendi, ueniae^ de-
pofeendae ratio feruata, quorum («ua confilia & cruenta manus a fe miferi-
cordiamiplamproculabegere. Quo'nam demum eos confugere poffepu^
tamusc'ad deos forfan immortales r' quorum patrias caeriinonias,&: pia (aera
euertereftuduerunt. Ad hominum fidem c' quos in praedam SC feruitutem,
caede prius 8C (anguine (aturati , paraVant abducere. Cereris ne & Proferpi-
nae numina implorare audebunte' cum earum myfteria impij(fime,(acram^
illius infulam depopulationibus diripuerint^ Ita res nempe eft ♦ Sed non A*-
thenienfis multitudinis haecculpa,fed potius Alcibiadis culpa bellum fuaden
tis. Verum pier unque fieri comperimus in multitudine, confultores ip(bs
coniedapriiis&Texplorata auditorum uoluntate,fententias ed cunctas ad
gloriam dirigere. Nam qui concionantis comprobat fermonem , quf ue in^
tentius dicenti affentiendo affiftit, hic proculdubio quid ip(e fentiat, quid^uc
potiffimum exoptet,mfinuat*Necenim in perorantis exiftit arbitratu uolun
tas multitudinis , fed populus ipfe fi quem optima femper confulra trahunt,
pro more (iio oratores afluefacit ad confilia femper' optima diflerendaf
Quod fi uiris nequi(rimis(quod minime conuenit ) ueniam dederimus, ubi
in confultores errati culpam reiecermt,fceleratis utic]p quibufeunq^ idoneam
dC promptam defenfionem parabimus. Poftremd,ciri non uidetur omnium
aperte iniquiffimum,bene geftarum rerum beneficiorum^ , non oratoribus
& confwltoribi][Sj fed populo gratias haberi a bene affetSis ; iniuriarum uc-

rd8<

B

DIODORI SICVLl

ro 8C offenfae crimen, fn (blos oratores dC confultores transferri t atque non-^ ^
nulli tantum adeo differendo propenfius prouecfii funt uerbis, ut dicere e^
tiam non ueriti fint, Alcibiadem perridiculum,inquem nullam nunc po-
teftatem habemus , efle hac culpa puniendum : (iibinde captiuos ipfos iam
adaefios ad meritum fupplicium, ueluti innocentia intercedente liberandos,
cuneffis^ ad idim palam offendere conantur* Ergo iam qiiocj contendent,
non effe populo Syraculio legitimum in hoffes truculentiflimos odium, iu-
ftam^ iraicendi cauiam * Sed eff o, coniiiltores ipfos demum belli ftjfcepti fa
ciamus audlores : accuiet eos licet mulritudo> quorum confilijs addueffa , te-
mere deliquerit: uos uero nihilominus a?quum eff ab ea quam conftat illa^
tam per multitudinis uim iniuria dC offenia , deos, aras, patriam, ca*forum ci'
uium manes, uos demum metip ibs uindicetis* Poffremo fiquidem decre^
to certa iententia bello, palam infenfis uimanimis uobis affirre conati iiint,
haud dubium effe poteff, eos fupplicio dignos: fin temere add udi, alieno
confflio bellum illuc intulere , neque hac ratione liberandos , ne in rdi'
quam mortalium uitam Omiliiniania rapti irrumpere, iniurijs inferendis
per impunitatem affueicant ♦ Nec enim tolerandum eff, ftultitiam temerita-'
temcp Athenieniium fic impune ac petulanter in diicrimendcT cladem peri-^
ditari Syracufiorum: neque ubi palam conffat peccatum, ibi delinquenti
bus nullus eff defenfionis locus reIinquendus«Non utiqueperlouem* Sed
Nicias pro Syracuftjs cauiam egilTe fertur, folus^ bellum hoc diffuafiffe*Ser
moneqaide,qui fertur illic habitus,altjsreferentibus,audiuimus:uerdm que
iffhic apud uos geffa fuerint, oculis ipfis omnes in confpedu patrata (peda^
uimus* Nam quem illic aiunt contra ca^teros de exercitu & IjcHo diffeiuiP
(e, huncipfum iffhic imperatorem cum multis militibus oppugnantemcenia
noffra pertimuimus:multa^ cafde noffras cohortes iniedantem perpe ffi iii*
mus * & a quo cauiam pro Syracuiijs iufccptam credi uolunt, ab eodem hanc
urbem ilimmis uiribus obfeffam,uix multo cum ianguine tutati fumus:
cuius exiff imant praecipuam in nos humanitatem haberi , idem ipfe contra B
Demoffhenem reliquos^ omnes obfidionem percupidefoluere parantes,ib
Ius perffffere coepto coegit,pugnam^ adoriri* Quam ha?c inter iefe maxime
diflbnent, nec adducar ego quidem ulla ratione, ut plus uerba debere confi-
tear apud uos, quam fada, ualere: neque nuncium &r pollicita rebus ipfis , &
experientiae praeponenda , quae procul comperta ueritate habita feruntur^
HiVne credibiliora geffis fatendum, quae eundis Q^edantibus fuere patrata:*

Ita nempe per louemtied honeffu eff inimicitias inter m ortales nosgei iiem-
piternas* Effo id igitur : poff fumptumde nequiflimisuiris fupplicium, fol-
uite licet, fi' uobis uidetur,inimicitias* Indignum nempe, iniquum' ue fupra
modum exiffit,ubi uicerint, ipfis captiuisproarbitrio abuti uelle: ac pro fer
uis habere, ubi uidicefferint: tum ueluti nulla a fe illata iniuria, nihil Ia?-
fum fuerit, impunitos abire: tum maxime ueniam crudelibus, & fpontaneis
depoicere delidis*qudd fi iudicio agere iecum contenderitis, ut criminis
culpae deprecandae poteffatem facias, fermone pro re compofito , ad tempus
&r occafionem parati adiimt* Commemorant multorum antea ibeiorum ue
tuffiflimas amicitias, nouas fingunt fabulas, noua argumenta, nouas amba-
ges ♦ V num hoc uos moueat uiri Syracuftj, fi hoc feceritis , Lacedarmonios
utique cum multis alijs,haud mediocriter a uobis offenfum iri,qui pro ueflra
falute prompte iffhic bellum fuicepere, praefidijscp proiurefociaIimiffis,ue
ftro fimul periculo implicari, fuccurrere^ nihil funt cundati: cum liceret eis
fineutriuiqueiniuria&: offenia inpace tuto quiefeere, Siciliam^ relinque-
re cuique utcunque depopulandam ♦ Quod fi dimiffis captiuis , amicitiam
nouam cum hofte iunxeritis, proditam (ane iuris focialis a uobis fidem haud
negare poteritis : tum communes hoffes, quum uefira nunc fit in manu , de-

B I B L I O T H E C AE L I B. X V L 337

^ preflbs fradoscjj comprimere, tanta luuentiire rcftituta, ferociores rutfus, ac
ikuiori m capita nofira irritaturos odio reddetis ♦ Nec id mthi quide /uad ?ri
poteft, Aihenienfes tata iampridem in uos ira concepta, firmam hanc,(i fiat,
habiturosamicitia^ Verum dum res fracfta cohibebit, opes^ debiliores uim
negabunt, taniiipcr bencuolentiam limulaturostubiexinopia conualuerint,
ac refeconfiarc perceperint, mox ueluti e morbo &e quibufdamuinculis e^
rumpentesjferarummoreadingenium redibunt, priftinam^ nihilominus
fententia,prim3^ coepta (tanta homines uoti proiequendilibido trahit) exc
qui properabunt* Ego itacp demu te,Iupiter pater, reliqui^ Drj , uos omnes
£efi:esiiiuoco,ne feruentur hoftes,ne fides, ne ius fociale prodatur , ne foctj pc
riculorum pro hoftis ialute deftituanturtne rurfus alterum grauius patria pe^
riculum experiri cogatur^ At uos,uiriSyracufr),dirniffis his, fi quid deinceps
obtigerit aduerfi, nullam honeftam uobis defenfionem i elinquetis^ Hsec
diflerenteac concionante Lacone,reuocata,permota^ turba , ianxitDioclis
fcntentiam 4 Qiiareducesillicoadfiipplicium rapii,necantur : focqcp omnes
in praedae locum du(fl:i,rub hafta uenduntur ♦ Athenienfes per officinas lapi^
dumdiftributi, tenebantur in uinculis fub cuftodia: quorum poli pleraque
pars,quicunqueuidelicetdi(ciplina artem aliqua prteditifuiflentjliberantur:
inde exempti ab adolefcehtibus, reliqui rerme omnes in uinculis carcerc
tetram laboriole uitam iuftentantes,mifere interiere» Bello iam pacato, Di
odes Syracufijs leges rcripfit*Cui uiro memorabile quoddam facinus obtigif
ie proditum eft*Nam cum feuei itate inexorabili deliefia perfeqiieretur,erran
tes^ fummota prorfus uenia punire pergeret, interleges hancinferuerat, ne
cui cum armis in forum & concionem prodire liceret* Si quis id tranigreffus
cflet,capitepuniretur»nequeimprudentiaj,nequealrj cuipiam in earenectfli
lati ulla exceptione cautum erat. Quadam die cum nunciatum efl[et,hofi:es in
agrum irrupiffe,gladio accinefius obuiam properabatuum repente (editione
&r tumultu circa forum excito, conuerfus imprudenter, uti erat accinefius eti'
^ fe,procurrit in forumfibii^ a quodam priuato forte obferuatus , cum damaf^
fet ille,qu6d leges ipfe fuas tranfgredi atep antiquare co?pi(ret:ad incuraniein
conuerfaSjiTiagnauoce refpondit: Vtique perIouem,fed no fic quidem, um
iam comprobabo illas,maieftatem^ & ius ftium reftitua* Quo diefio, gEdiil
illicoftringenSjfibimetperiugulum adegit* Haccigi-*
tur eo anno gefta fuere*

Uaiienus qu£ in pr<e[entU habere licuit»

DIODORI SICULI BIBLIOTHECAE

bifloricte Liber decimus fextus, de ^e/iis 'Philippi repis

cedoni(ef<Angelo Cofpo Bononien
fe interprete- ''

N omni rerum gefiarum narrationc,ilIud (cribcntis uidetur c(Ie
officium, ut libris fingulis ciuitatum,aux regum faefia integra ab
initio ad finem ufep comprehendat: quod ita praecipue narratae
res fideliori memoria retineatur, & aptioresfiantad cognoicen
dum*Qiiac enim interrupta fine principio continuu no habenr/
ca intentio lem 8C (iudium legentium abrumpunt: quae uerd continenter
ad exitum deducuntur,ab(bluta utic^ rerum ipfarum utuntur declaratione»
Ex quada igitur materiae , & eius qui icripturus eft,iun<fia progrefli one,cum
prorius obieruandum appareat, quod propofitum fupra eft, nos ctia ad Phi'
lippi Amyntae filtj res accedentes, eius faefia enitemur hoc libro includere * Is

F quidem

DIODORI SICVLI

quidem annos quatuor dC uiginti Macedonum rex fuit^mmimis^ occafioni
bus fe et ofFerentibus, omnium qug in Europa eflent,maximu regnum faum
conftituit* Acceptam enimuero Macedonia Illyrijs paremem,multaraacno
biliu gentiu dC urbium domina reddidit* Ob fuam densqp uirtute ab umueria
Graecia imperator eledus, populis ei ultro obiequentibus : &: raptores Del^
phici templi, unde oracula petebantur,ultus, meruit ut inter Amphiclyonas
nominaretur* In eiuldem pietatis fuaemcrcedem aflequutus fuffragiorii ius,
quod habuerat Phocenfcs ab€odeuidi:poftIIiyrios,Thraceis,P£eonas,8cy^
thas,6(: conterminas eis genteis expugnatas,ad Periaru imperia extinguen-
dum reaccmxirJam^praemiffiscoptjs,Graecasaliqaoturbeisin liberratem,
uendtcauerat:cum rati uiolentia interceptus, tatos poft ie reliquit apparatus,
ut Alexandro ad eande expeditione contra Perias alienis auxilqs haud op us

fuerif*Ncc tantae reSjfortunaeipfius potius ^ uirtutiadfcribcndae funr , quod

pluriuin re bellica 3C ui^dC induftria magnanimus hfcrexexccllucrit* Neue^
rdin prxfatione res eius immature tracfiemus , ad hiftoriae ordinem nos con
feremuSjbreuibus priora tempora repetentes*

REGNI PHILIPPI ANNVS I.

1 Cum Athenis Callimedes imperarer, Olympiade quinta et centeRma,qua
Cyrenaeus Porus uidor ftadiu obtinuir,Romani autem confules edent Cn*
Genutius,& L, Aemylius, Amyntae filius Phihppus,& Alexandri,qui Per'
(asdeuicir,pater,Macedoniae regnuillo occupauitmodo* Cum pridem eius
pater Amyntas lllyrfis, qui eum debellaueranf,ftipendium pendere, cbfi^
dem Philippum,c^teris filrjsiuniorem,dare compulfus efler,ilh adolcfccnta
Ium Thebas culiodiendumirerunr*Ciuitasautc eam cura Epaminond^pa^
tri demandauitjUt icilicet pueru creditu diligenter feruaret , dC bonis dilciplP
nis inftitui faceret. Erat eius domi Epaminodse filr) prgeeptor Py thagoricus,
fubquo multum profecit Philippirs.Cum^adoIeicentes duo dC natura adiu
uarent, 5C diligentia fi bi non deedent , utercp ad maximas uirtutes perucnit*
Epaminondas quide magnis dC periculofiflimiscertaminibus^prgtcrcniniii
opinionempatriam fuam totius Graeciae principem fecit: Philippus auteca^
ptata tempora ratione in rebus agendis, nihilo Epaminondae laudibus infc'
rior fuit. Poft obiturn enimuero Amyntae, Alexander filius maior natu alijs,
cum regna fufccpifletjAlorites Ptolemaeus dolis regno 6^ uita eum fpolfa"
y ir.Sed Perdiccas poftea idem in Ptolem^u patrauit: potitus^ regno, aufus
cft magno praelio cum Illyrijs confligere.qui ab eis captus, 8«:^ ad fummam mi
feriam redacftiis eft.Interim Philippus frater de cuftodia elapfus , regna male
affecftum apprehendit, quod in proxima pugna Macedones plures quatuor
milibus extihcftifuiffent: qui auteiii rupererant,ade6 eflent conftemari^ ut ex
magna Illyriorum trepidatione uixconfifterent,omnino^ bellum abhorre"
rent. Accedebat, quod dC Paeones ipfis finitimi, ex quoda contemptu , agros
paffim populabantdUyrq ingenteis comparabat copias, ut in Macedoniam
irruerent. Et Paufanias quidem regiae ftirpis,in regnum illud inuadere co^
nabatur. Aihenienies infuper ad Philippi gratia male inclinati, Argaeum con
Ua illum iuuabantjMantia? duci dato eo negocio,cum tribus hominum mili
bus dC clafre,quse rei C02ptae fufficeret. Ex incomodis itacp prius in bello accc'
ptis,&: maioribusquaeuidebant impend€re,anxij&' ancipites plurima erat
Macedonuanimi.Sed Philippus in tatoreruomniutimorCj in pericu]is,que
cuidenti{nmeapparebaf,neuti^perterrirus,habitaconcionc,adfirmitiidine
animi fuos hortatus,audetioresaliquantuIureddidit. Coniierfiismademcn'
dandam militarem difciplina, cutauit ut deceribus armis milites fuiinftrutftf
efiennut^ meditationibus bellicis exercerent.Excogiraiiitpr^tcrea ordine
illum iun^iffimu phalangis, qu^Maccdonu peculiaris fuit, fu mpto exemplo'
herou,qui clypeos clypeis coniungebant in bello Troiano . In familiari aine

fermont*

^BIBLIOTHECAE LIBER XV L Si9

A fermonc mirifice omnibus bladiri nouerat:aIiquos muneribus, quofda pro^
miffis in fuam concilians beneuokntia^Sed & imminentibus fibi cladibus fa
pienter ita prouidit*Videbat in primis Athenienfesmirificoquodam ftudio
teneri recuperandg urbis Amphipolis, proptereacp Argaju.comoueread fur
bandiim regnu Macedoniae . Sponte itacp ea urbe ceflTit, ut effet fui iuris* Ad
Pronas au te miffis legatis effecit dC donis dC pollicitationibus,ut pace fecum
pro tempore firmarenu A" Pauianiafeliberauit,largitionerege qui eu inua-
furus erat, ad fuam uoluntate pellicies* Sedenim Mantias cum claffe Metho^
nem trai)ciens,ibiipfefubfiftit:Argaeu autem cum mercenario milite Aegas
miriLQ,uicumurbiappropinquaflet,oppidaneosco 0 pithortari,utierecipc'
rentjcx tali beneficio principe locii in regno Macedoniae habiturf Sed nullo
ei affentiente, Methone reuertebat, cum Philippus inftrudis coptjs eu ador'
tus,m altos c^ciditfrcliquos qui ad monte uicinCi fe retraxerant, dimifit,perfu
gis expado fibi deditis*Ex hac pugna uidor Philippus, cofirmauitplurimij
Macedonu animos ad futura deinceps bella*Oum aute haec agerent, Thafrf
habitatu iuerut Cr€nidas,quam urbem deinde a fuo nomine Philippos nim-r
cupatam,habitantium frequentia ampliore fecit*Et hinc quidem Chius The'
opompusinitiumfumpfitlibrisquinquagintaodo,quos de Philippi rebus
cdidit^Sunt autem in eo numero quinqp, quorum fides haud fatis confiftit*

I L

lam uero principem Athenienies Euchariou,Romani Q.Seruiliu SC Q*
Genutium confules habebant, cum Philippus Athenas miffis legatis pace ab
eo populo impetrauit,cumde Amphipoli repetenda nihil adum effef*Itaab
hofte illo iam liber, perfenfitAgim Paeonu regem mortem obijfle: nec oblata
occafione u]cifcendi,Pajonas dimifit*dudisnam(^ inillos copijs, fada dimi^
catione,in Macedonu poteftate fuperatos eos redegit*reliqui erant Illyrij,ad
quos expugnandos miro intendebat ftudio* Proinde concione habita,CLim
milites ad id bellum animaflet,in Illyrici fines cu decem rnilhbus peditum dC
B fexcentis equitibus intrauit*Quod cum Bardylli regi allatu effer, mifit protb
nus ad Philippu !egatos,qui offerrent ei urbiu deuidaru equa fteum admini
{lr3Ltiofiz,dC eo pado pace firmarent* Sedenim Philippus eam denegauit,ni<
fi omnibus Macedonicis urbibus cederet* Itaq? reinfeda legatis redeutibus^
Bardyilus plurimu fiduci;^ reponens in fuoru uirtute,ex uidorqs quas prius
multas acquificrant,parato exercitu decem milliu peditum , dC quirtgerttoru
equitum,hofti obuiam uadiL Cum^ alteri alteris uicini conftitiflent , emiffb
ingenti clamore, in certame irruunt* Philippus in dextro cornu,ubi erat fpe>
data* uirtutis Macedones,cum circuagi equites iuffiffet,ut ex tranfuerfo bar'
baros adoriret ur,hofteis a fronte ferociflime oppugnabat* Illi aute quadratai
acie inftruda, omnibus periculis acriter refiftebantidiu^ anceps fuit praeliu*
ob egregia utrorumcp forti tudind Et cum ex omni parte multi caderent, mul
ti confoderent, res nunc in hanc, nunc in illa parte fluduabat,proutdimican^
tiu uirtus uel excitabat, uel remiffa erautand? cum pr^miffl equites a latere,a
tergo hofteis premerent, Philippus cum fortiffimis fiioru magna ui eoide
fatigaretjCoadi funt Illyrij in fuga fe conrjceretita etia multis abrumptjs,cunt
eos per loca uariaPhilippeies perfequerent, nouiffime Philippus dato figno
luis, uti fe reciperentjtrophaeu erexit. Qui ex fuis occubuerat, eos fepeliri cu'
rauit*EtIllyrtj petitas prius urbeis Philippoperlegatos dedentes, pace obti'
nueruntjCum amififfent in ea pugna plus fepte milibus hominum*Cum uerb
Macedoniae dC Illyrici res fatis in praefens tradauerimus,ad diueriaru gentiu
fada diuertemus* In Sicilia cum iunior Diorty fius regnum Syracularunt

pridem accepiflet,homo minime induftrius,&r a patre plurimum degeneras,
fub pacis 8C quietiorum morum praetextu, turpem ignauiam tegere conaba'

* rur : dC cum fucceffiffet in bellum contra Carthaginienfeis , cum eis pacem nu

340 DIODOM SICVLI

mauft.Cum Lucanis itidem bello fummanegligcntia prorogato^STad ulti^ A
mum praeltjs aliquot fuperior cum fui({et,cupidiffimo animo pacem cis ccn-
ceffiuln Apulia urbeis duas extruxtf,uttuta efficeret maris lonrj nauigatio-'
nem.Qui enim loca maritima incolebantjprsedatorijs nauibus difcui rences,
Adriaticu pelagus omnino mercatoribus mfeftum reddiderant* Pofi; id fura-
mo ocio le tradens, omnem militarem exercitationemaboleriperminr*Re-
gnum maximum omnium in tota Europa,&r quod cius parer adamante mu
nitum gloriabatur,fua ignauia perdidit*quod quemadmodum ab eo comfP.
(um nt^S^T quae idcirco fieri conti gent,riio explicabimus ordine*

I I I.

Cephifodoto Athenis imperante, Romae confulibus QLicinio, C*Sul
pitiOjClariflimus inter Syracufanos optimates Dion Hipparinifiisus ex Sid
liaaufugitrdenicp Sd Syracufanos, fixT alias Siciliae urbeis ingenti animo in li-
bertate uendicauit,huiufmodi ininjs*Habuerat fenior DionyGus uxores du
as, ex utra (j liberos furceperat:expnma,quae eratLocrenfis.Dionyfium,
quiei defunefto fucceffittex altera, Hipparini filia, fummxhoneftaris inter o-
mneis SyracuianaSjNarfaeu dd Hi pparinu filios* Huius fecudae uxoris frater
erat Dion,uir in philoibphite ftudtjs famae celebnstcortaafia au t dC rei milita
rislcietialongeomnibus fuis ciuib*prelians: accedebar ad hec nobilitas fu m-
fna,& fingularis animi magnitudo, quae omnia eu ty rano formidolofum red
diderancutpotequiaptiffimusuideretad retudenda eius iceleraJtaqt decr
uerat uiru tale procul a fe habere,intentas etia ei mor te.id perfennens Dion,
apud amicos quofda primo latitauit,poftea ex Sicilia in Peloponnclum ernie
citCu Megacle fratre Chariclide,qui fub Dionyfio copi]s militinbas pre^
fuerat, Corinthum^ peruenies,ab eo populo impetraair,uti iiberationis Sy-
racufarucura fecu fuiciperet* Cu milites mercenarios udiet icriberc, anna
conquireret,multis eu iuuantibus,breui tepore 6^ arma et conduclos imlitcs
in nauibus duab. onerarqs difpofuictcum^ tjs rantu e Zacyntho, qu^ eft pro
pe Cephallenia in Sicilia tranfmifit*Triremes 8 ^ alias onerarias naues CharP 3
didi, qui paulo pdft Syracuias trariret,dimifi t* EoJe ferme tepore A ndroma
chusTauromenienfiSjTimaei hiftoricipaier,opibus animo^plurimijexcel
lens, in unu congregatis rjsqui fueratreliqui ab excidio Naxi diruc^aD/ony
iio,colleurbi uicinu, qui Taurus nucupabat,ad muitu temporis inhabitauir,

&r a fua diutina manfionein Tauro,T auromeniu eu iocu appcllauit:breui^
aucflis oppidi rebus, facff II eft utincolaeopuleti, 6 !docushonoratus redderet*
Noftratandea:tate,C^(areadrjcienteanimuadTauromenienfiu incremen^
ca,Romanoru colonia illuc deducia eft* Euboei auce, dum haec in Sicilia age-
renf,ciuilibus diicordtjs laborates,hi qiiide Boeotos, aiteri autc Athenienfeis
in auxilium accer^iuerunt: coepto^ ibi beUojIeuia certamina,& quafi prtdu-
' dia frequenter fiebantjin quibus nuncThebani,nunc Athenienfes erant (Ij-
periores*fednun^iuftocertaminedimicatumadhucfucrar,cumEuboei poft
bello uaftata infulam, & multos utrinq^ mutuis odijs cefos, tandem fuo malo
dotSijfimul conciliati funt* Proinde Boeoti illinc difcedenres , citra noxa do^
mu reuerfi funt. Athenienfes aute,cumab eis Chi]',Rhodfj,Coi, & Byzantn
dcfeciflent, inciderunt in bellum quod Sociale didu cfi: , fuftinuerunt ^ illud
per trienniij*Eledos itai^ duces Chareta & Chabria cum exercitu ad id bel-
lum mTerunnIlli ftatim Qiioninuadentes, inuencrunt illuc mifla auxilia ab
ijsqui limul dcfciueranqStT praeterea a Carurege Maufolojinffrudis^ordi-
nibus,irrbem & mari 8 C terra oppugnare aggreffi funt^Cares cum pi duu ma
nuad moenia terrcftri pugna contendebat, cum tjs qui ex oppido eruptiones
faciebat*Chabr»as autem in portu inuadens,nauale pra^liuacriter incrpit:fed
ciusnauiab aduartjshoftium nauibus afflida, fiiccum bebat, & fm fortnnre
ccdentes,faluti confulueranttltatj maioris faciens gloriofam mortem , q; ut
* uidus

B I B L 1 O T H E C AE t ! B E R . X V L
«<(?lLisuiacret,afehoftestornterrepeiles,confecflLis obiju IntereaPIiifl/ppus
rex magao praelio abfcdeuicftis llIyrqs,omnes eoruni gentes, qux ufq; ad pa
ludem Lychnidda inhabitat,ad iui obfequiu compuln , & ih Macedonia eft
reucrfirsjcurngloriofampacemlllyrijsconcefrillec* lam^ceiebernmueius
erat nomen apud Macedonas^utpote cuius uirtute res prius maicaffcclas re^
creatas uiderent^ Pofl: hgc cu Amphipolitani maligne fe gererent in Philippu,
&r pluribus modis eu irritarent, parato iufto exercitu eos inuadif,&: indudis
ad moenia machinis,acri dC continua oppugnatione eos premens,muri parte
ariete deiecit: irrumpensi^ in urbem per apertu locu,5tr repulfis qui (e oppo^
fuerant, ea eft potitus:ciucs^ omnes humanilTime habuit, praeter paucos, qs
fibi aducribs patria mulc^lauit* V rbs aute ea ex Thraciae propinquitate & ali^
orum locoru multu cotulit ad Philippi incrementa.Subitd enim ab illa Pyd^
nam occupauitjSiT Oly nthtjs ad obtinenda Potidea, cuius rei erant cupidilll-'
mi,tulit auxilia^Olynthiorum autem ciuitas 8^ potentia habitantiu muld

tudine plurimi erant momenti ad bellica negocia perficienda : & qua adaer^
fante,multum laboris fubeundume(Ietei,qui imperiufuum uellet proferre;
Propeerea mutua quadam gmulatione &: Philippus 8C Athenienfes reneban
turjUtriipforumillaieadiungeret^Sedenim Philippus Potideam expugnas,
AthenienfiumpraefidiumiIlincdepuIit,deuidos<jincolumes Athenas hu-^
tnaniter remifit^Reuerebatur enim ualde ea rempub.Philippus,cum ob po-
tentiam, tum propter dignitate* Olynthijs Pydnam etiam urbem prius ab fc
captam,&: ei finitima,quaepo(fidebat,donauif*Crenidas dein fe conferes, in-
dudis pluribus qui eam urbem incoleret, ex fui appellatione infiituit, ut Phi
lippi nominaretur«Erant in eo tradu fodinacauri,fed tenues, no bene exf
plorat3c:eas Philippus magnis operibus ita inftruxit,ut annua ei rediret am-
plius mille talenta* Vnde magnis opibus breui cumulatis, Macedonise im pc-
rium plurimum auxit, cum pecuniae coeptis omnibus negocijs fufficeret*Nu
mum aurcu Philippi nomine cudi infiituit. Multorum qui fiipendia facerd,
® certum ar ualidum numerum fibi legit*In Graecia multos muneribus corru-
ptos, ad patriae proditionem allexinquae omnia figillatim ut fada fint, decla<
rabimus, prius tamen quae hoc loco fubiequuntur,narraturi*

illi*

Cum Athenienfes Agathoclem principem,Romani M.Fabiu &rC*Petf
liumcofuleshaberetjDionin Sicilia peruenit,Dionyf j tyrannide oppreflii-
rus.Is cum ante tam nobile coeptu facinus,nulla facultate ad id faciendum in-

uitaretur, praeter omniurpem,regnSampliflimutotius Europa penitus labe-

fadauit.Quis enimuero credidiflet eum uiru cum nauibus duabus tantu onc
rartjs uidorem futuru in eum rege, qui longas naues quingentas, pedites ad
centij millia, &: decem equitii millia, armoru autem, comeatuum,&: pecunia-
rum tantum haberet apparatu,quantus enumeratiscopijs abunde fufficeretC*
V rbem praeterea maxima Graecarum omniu tenebat,cui erant portus na-
ualia,8^inftrudiflimse arces ferme inexpugnabiles: non deerant & auxilia,
ualidiflima* Sed cotra ea omnia Dioni aderat potiora,ingens animus, uirtus
fomma,& magna eoru quimiiereieruiebat erga eum beneuoIentia:quod^.
ijs maius crat,ipfius tyranni ignauia,& popularium uoluntatesab eo aliena-
tae*Huiufmodi igitur omnia eodem tempore iimul emergentia incredibilem
exitum rebus quae gerebantur dederUnt, illo propemodu ordine* Cum eZa
cyntho Dion duabus nauibus acceptis difi:efl[iflet,prccternauigas Agrigenti-
nos, Minoa tenuit * Ea urbs fuperioribus annis a Crctenfiu rege Minoe fue-
rat extracSa,quo tempore periequutus Daedalum, ufus eft Cocali Sicanig re-
gis hoipitio*Sed dum haec agerentuf,Carthaginienfibus parebat , praeerat^^
ei ParaluSjDioni amiciflimusta quo prompto ahimo acceptus Dion , cum c
nauibus arma numero ad quiricp millia exportari feciflet j ab eo impetrauit,

F I utSyracuiai»

'i

D I O D 0 R I s I c V L r
Ut Syraciifas curribus illa deuchicuraretJpfeautemiter eodem coepit, mille a
uiris comitantibus:ftaiim^ AgrigcntinoSjGeletifes, dC alias Siciha? med/fcr
raneas gentes, Madinseos D^Camarincnfeis adhortatus ad uendicandamli'
bertatem,fibi contra tyrannum iunxir, concurrentibus^ ex omni parte au^
Hiltjs jComparauit exercitum ampliusuigintimillium hominum«Gr^cipare
ter ex Italia dOMeflanenfes multi accerfiti, magna promptitudine aduene*'
runt Jam Dion Syracufanos fines intrauerar,cum ei fada efi: obuiam ingens
multitudo dC ex agris ex urbe ucnientum adfe hominum incrmium:mul>
tis enim, quibus parum credebat, arma Dionyfius ademerat Jpfe quidem
per ea tempora in urbibus nuper a fe conftrudlis circa mare A driaticum erat,
cum magniscopqs, Athiquos adSyracufarumcuftodiam duces reliquerat,
primo tentaueruntjUt in tyranni fide oppidanos retinerent , ne defedionein
molirentur* Sed quum id fiuftra fieret, tumultu paflim fuccrefccnte , coado
mercenario milite, his qui in urbeparteis regias fouebant,tumultuannbii*

Ita obfifteredccreuerunnDioninterim Syracuianis, qui armis carebant, ad>
ueda arma diftribuittalios autem eo armorum genere , quod foi tuitum fibi
ofFerebatur,infl:ruxir* His^ omnibus in concionem uocatis,dixif:eo animo
(e uenifle, ut Sicilia libertatem acquireret: ideo oportere duceis eosdeiigf,
qui&libertati recuperanda?,^ extinguenda? funditus tyrannidi parcis eP
ienf*T unc una ueluti uoce ab uniuerfa multitudine conclamatum efl, ut ipfe
Dion & frater Megacles imperatoresin eo bello eflent*Subird igitur a con-
cione urbem inuadens,nullisin aperto feei opponentibus, airdader ingreP
fus per Achradinamjtn forum cum exercitu contendit,cum nullus ci occiir>
rere auderet* Erant cum Dione omnino hominum millia quinquaginta * Hi
omnes coronati in urbem intrarunt ducente DioneiMegacle,6(' triginta Sy
racuranis,qui foli e numero eorum qui in Pcloponnefo exuiabant Syi^cufis,
aufiftint fortuna? cum Dione fe exponere* Vniuerfaauccm urbea leruicifte
adlibertatem,d taciturnitate quam lub tyranno feruabant , ad fiimmam hila>
ritatem laudationes conuerfa, omnia gaudij,omhia facrificiorum plena c- ^

rant* Priuatim unufquiiqucadiareisfuos exdtaris uaporibus,grarias dijs re-
ferebat ob accepta bona, concipiebat^ uota,uti futur^ res profpcre cederent^'
Senticbatur&T quidam ueluti ululatus foeminarum, exultantium ob foelicifa
lem adeo infperatam* Paflim uero ab omnibus urbis partibus concurfusad
Dionem erat*Nonliber,ilon feruus,non peregrinus ihueniebatur,qui euml
uidere no difcuperet:cum fumma admiratione eius iifrrutis, quam maiorem
humana omnes animo cocipiebat,ncc immerito . Maxima enim ca erat rerCf
commuta tio,& quam nullus unquam futuram exiftimaflet:amariflima quini
quaginta annorum feruitute tunc primum depulia,& libertate unius homi-
nis uirtutereftituta. Dionyfius tunc temporis ad Cauloniam Iralice,cum mo-
tam traheret, Philifium, quem Adriatico mari praefecerat, ad fecum clalfo
accerfitum,iuffitSyracufascontendcre: ipfe^ eodem peruenitjclic fiptimo
poft eum diem, quo urbem Dion occupaueratttentauit^ initio, niim afiu Sy
racuianos poflet circum uenire* Ad eos enim lcgatos,qui pacem petei cnr,mi
fit, uarijs modis per eos fignificans, feconcefliirumpopulojmpenum: fiqui-
dem honores aliquos decenteis in remunerationem ipfe pqflit obtinere^ Pe-
tens etiam, ut ad fe uenirentfpopulo aliqui,cum quibus confuitarct dc bello
coponendo,quodfacfl:u efl:*Miffi enim funtuirihonoratiffimiaSyracufanis,
quos lam mulru fpes inflauerat Jis cum Dionyfius cuftodias appofuiTTef, adi-
tum ad fe diutius diftulir* Animaduertesintcreahofteis, expecfiarionc pacis
negligentius in ftationibusagenteiSj&T omnino ad dimicationem male expe
ditos,extemp!6referansportisarcisqua?efl:adinrulam,cum inftrudoagmi<
ne feintromifit.ExtruxerarSyracufani murum ex oppofitouerfusmarc:iu-
pereum Dionyfiani cum clamore perturbatione ingenti infcendertmtf

. tiucidatisqpi

BlBlSlOrnEC AE LIBER XVI, 341

tfucidatis^nbnpauds, quiealoca tuebamur , i'am interius penctrauerahr,
conferebant^que manus cumrjs quiad muri iubfidium ueniebant. Tunc
Dion praeter Ip em deceptus, cum melioribus e fuis obuiam iuit hoftibus^
coepto que praelio multos paffim caedebar ♦ Cum^ haud magnum loci ipa--
Cium intercederet(quippe intra munitiones ftatim erat pugna)accurrit fubi-
to magna hoftium uisiii eum locum fatis anguftum, 5C uixftadi] unius ^ V'
trinque au*^em qui iumma excellebant uirtute, periculis fe animoieoffere"
bant : his quidem ob ihgentia Dionyftj promiffa , illis autem libertatis amo-
readfummum uincendiftudium inflammatis» Et primo ancipitem redde-
bat pugnam aequalis fcrme utrorumque uirtus, cadebant^ plurimi, nec pau
ciores confodiebantur, uulneribus omnes aduerfis ♦ Qui enim in primori
parte erant, generofiATime ad mortem ufque decertabant : proximi autem
pro eis cadentibus, ftrenuefubibant incommoda orhnia» Etproadipilcenda
uicl^oria nullum erat pdiculum quod recu(arent»Sedenim Dion cupiens plii
rimum facere egregium aliquid , ut labore fuo parta uideretur uidorta , ia
mediam hoftium adem prorupit, &: acriter dimicans,multos caeciditvpertur-
batis^ aduerfis ordinibus,in media ea turba folus conftitit » Ibi emiffis undi-
que iaculis & in clypeum & iii galeam, nihil off;cndebatur,armis eum tuemi-r
bus,Sed in brachio dextro confixus, uulneris arperitatem haud poterat ferre,
paulumcpaberat,utdeuenirctin hoftium manus, cum Syracufani pro duce
fuoferuando folliciti,facfto uehementiori impetu in hoftem, & Dionem pe-
riculo eripuerunt, & illum ad fugiendum compulerunt Jtidem 6C ad alia mu-
ri partem iliperiores oppidani periequuti fiint Dionyftj milites ufqire ad por
tas infula. Quum uicfloriam hancclariffimam , & per eam ftabiliiam liberta-
tem Syracufani obnnuiflent, trophaeum in tyranni exprobrationem erexe-
runt ♦ Diony fius uero ab eo quod (perarat uidens (e decidiffe, iam- que regni
recuperandi animum defpondens, ualidispraefidijs arceisfirmauit, impetra-
liscp fuorum cadaueribus, qusc erant otftingcnta, honorifice ea fepehri cu^
rauit: aureis coronis & purpureis ueftibus adornata» Sperabatenim huiuC
modi officio , al ijs animos audum iri ad fubeunda difcrimina pro eius tyran-
nide* Magnis etiam muneribus eos qui ftrenue pugnauerant profequutus
eft, 5C ad Syraculanos mifit qui ageret de pace»Sed Dion excufatlonibus ua-
rrjs legatos diftinebat , donec abioluta fine impedimento muri parte qua* de-
erat , eadem arte hoftem ludificatus, qua ipfe deceptus fuerat, introducfiis le-
gatis, quum de pace uerba habuiflent, refpondit : unicam eflc pacis uiam , fi
depofita tyrannide, contentus fit honoribus certis» Id quum Diony fio re-
nunciatum efletjduceis fuos confuluit tyrannus,qua uia Syracuianos tam
fuperbe refpondenteis poflet ulciici» Poftmodum quum omnibus rebus,
praeter quam frumento abundaret ,maritimiscpuiribus praeftaret , hoftilem
agrum populatus eft l diuifis^ inter fuos frumentis illis prardatittjs , mifit o-
nerarias naueis cum pecunia ad comparandos commeatus. Syracufani haud
multas habebant longas nauei^ , fcd in locis qu^ opportuna nouciant,occui:
renteSjmagnam uim frugum emptarum, quae deuehebatur , abftulerunr»
Dum uero haec Syracufisgercrentur,in Graecia Alexander Pheris tyrannus
fraude uxoris Thebes , SC fratrum eius Lycophronis 8^ Thifiphoni inrerfe-
&US eft» Qua ex re non mediocrem gratiam tanquam tyranicid» primo ade-
pti funti poftea immutati animo, muneribus fibi milites concilaruntjnecty/-

rannosHfeipfosdiflimulabant» Sublatis enimuero e medio qui eorum uolun-

tatf renitebantur, 8C confirmatis multum utribus fuis principatum apprehen
derant» EranieatempeftateinTbeflalia magninommis , ac nobilitatis fum-
m^,qui nuncupabantur Aleuad^,Hi tyran^i^^s eos comprimere conan,cura
per fr haud fufficerent, Macedoniae regem Philippum inuocauerunt»Quim
Theffalum profe(Sus , tyrannis deuidis , priftina urbibus libertate reddita,

F 4 «am

DIODORI SICVLI

eam fibi Tfacflalorum beneuolefttiam comparauit.ut ipfe ac films Alexeadr ^
in uartjs bellis eos auxiliares habuerint» In his autem qui hiftorias confcripie-
runtjDemophilus Ephori filius, belli, quod Sacrum uocarutj Sc in annos uti-'
decinrijdonec (celeris illias participes extmc^i ellent , dilatum efl: , narratione
cmiflam a patre fu (cepit ab eo tempore, cjuO Delphici oraculi templum dC oc
cupatum&: direptum eft a PhocenfiPhilomelo* Sedhucu% tantum per-
uenit Callifthcncs decem hbris,quos de Graecorum rebus fcripfitcR urfus in
de A thenienfis Diyllus libros uigintifeptem aufpicatus eft, queis & Graeciae
dC Siciliae fada recenfentur*

V.

lam principatum Athenis Elpinus^S: confulatum Rom^iniiierant M;
Popilius Lenas, €♦ Manlius Imperiofus : coeperat^ centefima 8c (exta O-
!ympias,cum uidtor in ftadio fuiffet Malienfis Porus. Eo tempore in Jtaha
circa Lucaniam colluuio quaedam hominum , omnium ferme fugitiuorum,€
locis uarijs in unum confluxit,pa(fim^ primo latrocinabatur : dein dC excu-
bias agendo, incurfionibus crebris, altjs^ exercitationibus ccrpit alTuefa-
cere fe ad milirareis ordines feruandos Jtaque iufta acie cum eorum locorum
cultoribus congrefTijfemper uidores euadebanttaudiscp uiribus adurbium
oppugnationem conuerfi, Terinam oppidum captum diripuerunt . Pohea
in ditionem iiiam redadlis Arponio,Thuriis,6^ alijs aliquot urbibus, fibi lu-
am rempublicam inftituerunttuocati^funt indigena appellatione Brutij,
quod eoru pleriq^ omnes fugitiui ferui,gens nimiru bruta eilent* Humfmodi
originehabuit is Italiae populus* At Phihftus Dionyfrj pr^lc(!^us Rhegium
tran(]ens^tllic Syraculas quingentos equites traiecit,alTijmpiiscp ibi pluribus
ali]s,& peditatu duum millium inLeontinos(qui & ipfi a Dionyfio delciue-
rant)(econuert!ttac no(fIumoenibusfuperatis,cumpartem urbis occupal-
(et, confertis atrociter manibus, praecipue Syracu^norum uiribus,qui Leon

tinis uenerat auxilio,iIlinc eictflus eft* Interea Chariclides,quem Dion in Pe-
loponnefocum nauibus longis reliquerat,impeditus ante iempeftatibus,nc ^
pollet in tempore liberationi Syracuiarum adelTcjUenit cum longis nauibus
uigmti,miile quingentis militibus * Cum^isuir plurimu uirtute excelle-
ret, uidereturep tantx rei maxime idoneus,praef€dus eft Syracufanoru omni
bus maritimis copiis, ut comuni confilio eiusd" Dionis gereret bellu contra
Diony (lu^Et iam Philiftus infirudla clalTe triremiu fexaginta,ad nauale prae-
lium cxcibat Syracufanos,haud multum ei naum numero cedentes* Pugna-
tum eft utrinc^ fummis uiribuSjtncl/nabat^ primo uicftoriae fpes ad Philiftu^
ob egregiam eius fortitudinem*Sed a fuis tandem derelidum undiq^ Syracu
feni eum prettientes,utuiuum caperent,laborabant ♦ Sed Philiftus ut uitaiec
qu^plerunque in captiuos committi folentjfibi mortem confduit: uir inte^
gcrrimxfidei,&:qui magno ufui fuerat tyrannis donec uixit. Huius cadauer
diicerptum Syraculani per urbem traxerunt, abiecerunfque iniepultum^
Dionyfiusamiiro tantae experientiae duce, cum alium qui bello adminiftran-
do pareffet,non haberet,necper icidem poflet, legatos ad Dionem mifit,
qui ei primo dimidium impertj fui, deinde & totum obtulerut* His a Dione
refponfum eft, uri rex arcem populo dederet,impetraturus ex eo munera &C
honores*Nec Dionyfius eam conditionem reijciebat,dum tamen pr^fidium
dC opes quas in ea haberet,in Italiam tuto poflet transferre ♦ A ppi cLabat id
totum Dionjhortabatur^ populum ad fubeundaeapada:uerum cocionan
tibusquibufdam in contrarium, noluit Dioni aflentiri populus, iperans uifc
illud aflequuturum*Sedenim Dionyfius ualido praefidio firmata arce, thefaa
ros dC omnem regiam fupelledilcm nauibus clanculum impofitamin Ita-
liam tranftulit,6: in urbe feditiones erumpere coeperut * Erant qui fummam
rerum Chariclidi cenferent demandanda, quod is homo ad lyrannidem nua

quam

BIBLIOTHECAE L I B. X V L
^ quam uidcrctur afpiraturust Alij uero praefici omnibus debere Dionem ad(e
ucrabanttAcceflitad alia mcomoda,qu 6 dmercenarijmilues,quiucnerante
PcloponnefoadSyracuiaruliberationcmjCumftipendiamulcaeis deberen^
tur,nec folutioni ob indigentia fatisfieri po(Tet,plures tribus millib*omnescp
(pedatae uirtuds, qui multa in bellicis rebus exercitatione longe omnibus
Syracufanis fortitudine prseftarentjdifcefferuntudhortati prius Dionem , ut
fecum dC iprerecederetjulcifceretur^fecum comunes iniurias a Syracufanis
acceptas»Denegauerat primo id fefaduru Dion:uerum paulo poiijardenrc
urbe feditionibuSjCompulfus eft recipere fe ad externos milites abeunteis,fi^
mulcp iter faciebant ad Leontinos,cum Syracufani inflammati odio eos per^
fequi coeperunt: & in ipfo itinere fada dimicatione, cum multos e fuis arnifiP
fent,fe recraxerunt.Nec Dion ex ea uidoria luftinuit,ut odium contra ingra
(iffimos ciues exercereuMiflis enimuero ad fe qui defundorum corpora ad
(cpalturampeterenr,benigneindulfit,captiuosi^ multos citra redemptione
liberos di mifit4 Multi etia ex praelio, cum in fuga interfici potuifienf, quia ta^
men uerbis oftentabantfeeffe Dionis partium, ab eorum caede temperatum
eft,Dionyfius tunc temporis,cum Neapolitana Nypfium,uiru dC prudeniig
dC fortitudinis egregiae, ducem elegi(Tet,ei uc Syracufas cotenderet,iriianxit:
dedic^ aliquot onerarias naues ad comeatus deuehendos Ji le igitur e Locris
Syracufas uerfus diTceflerat ♦ Lfdem diebus cum diutius praefidia a Dionyfio
arci impofita, panis dC aliorum neceflariorum inopiam fumma conflantia to
lerauiflent, tandem premente nece(ricate,ad falurem profpiciendum conucr^
fi omnes, node fimul habitis confilqs , decreuenint fequenti dic 3 { arcem dC
femetipfos Sy racufanis dederejam^ primo diluculo ibant ab arce ad popu-
lum qui deditionem pacifcerentur>cum NypOus confpedus eft:,clalTcm cu ca
Aretliufam in portum appellensrex cuius aduentu ab inopia recreati, lum-
ina rerum omnium abundantia adflaerec<02perunr,Eodem modoarx fcrrne
alienata,exinrpcratocofirmatacft,cumpriecipueNypfiusir.ihresq!i2 arcem
^ tuebantur, in concionem eupeatos, oratione tempori accommodata, pluri-
mum ad fatura omnia toleranda animauet it* Syracufani tunc inftrudis trire
mibus liofti obuiam egreflijCum iilc in concionem totus conuerfus effec , in-
Curfione fubita ingentem tumultum excitaruifit;qiTo udiemenrer perturbari
ftint qui primi impetum debebant excipere 4 Itacjg praelio conld to, Syracufa-
ni hofltles aliquot naues demerferunt,nona.uilis pot!ci,reh'quas in fuga con-
uerteruc*Ex ea uidoria multum elati/deis primum facrificia ampliflima red-
diderunt, ipfi deinad conuiuia dC ingurgitationes conuerfi , nullam habebat
excubiarum curam: utpote contra hoftcis,quos uidos nihil facerent. Interim
Nypfi us acriter in tentus, ut acceptam cladem ulcifcereiur, copijs node expc
diuSjinfcenditipfefurtim oppofitas munuiones,ibicpin temulentiam dC fb-
mnum reuolutos uigiles ofErndit.Non cundatus,fcalas ad id fadas applicat,
per quas ftrenuiflimi aliquot fuperato muro, trucidatis cuftodibus, cum por-
tas rcfera(Tent,introdudus efl totus exercitus in urbe.Syracufani qui in fubfi
dium accurrebanf,cum omne eorum robur mno langueret, uel trucidabant^
uel fugam flarim arripiebant* Eodem tempore & qui erant in arcCjCtim om-
nia incuflodita effentjintra munitiones penetrarunt. In oppidanos fubito ca
(iiconftcrnatos fiC incompofitos multa caedes committebatur. Inrrauerant
cum Nypfio plures decem millibus acie ordinata, ut in urbe nullus eorum
impetum pofletfuftineretquippecum in ea qaifpiam ducis officio non fun-
geretur. lam»^ occupato foro in domos irruebant, diripiebant^que palTim
opes. Foeminac, pueri, (erui capriui ducebantur. Refugerant uiri in angipor
tus SC uiasquafdam, ubi continuis dimicationibus decertabant, fed cum ma
gno detrimento:quum multi interficerentur, alij autem grauiffima fubirenc

uulnera. Etnodu h«c quidem omnia, uri fors in tenebris obtulerat, utrin^

comtxxit*

DIODORI s r C r L I
committebantur^Nunquam^ apparuit^quata hominum ftragcs ubicp. fada
cffet^nifi demum dieadueniente* T uncSyracufem' animaduertetes unicam
falutis fpem in Dione efle,mi(erunt equites aliquot in Leontinos ad eu^oran
tes^ne in feruitutem redadam patriam uellet dcftituere:ut^ iniuriaru , quas
ei intuliflentjfibi ueniam indulgens^patriac calamitate miferatus^ ad eam fub^
leuandam feftinaret^Dion^utqui animi magnitudine^ST ex philofophiae ftu-
dtjs fedalium fenfum haberet^nihil indignationis in ciues fuos retiiiuit^fedre-
pente milites fuos adhortatus^duxit Syracuias* Cum^ ad Hexapyla perue-
niifetjibi extrudis ordinibus progredi coepit : tuc obuiam fada funt ei ferm<
decem millia muIierum5puerorum,& ienum ab urbefugientiam 4 hi omnes
multis lachrymis fortem Dioni comendabant.Eo tempore hoftes qui ex arce
.defcenderant, domibus quae circa forum erantypoft direptione iniedo etiam
igne^ad ulteriores occupandas fe conuerterant : toti^ in illo erant^cum locis
pluribus fado agmine Dion in urbem irrumpens, occupatos in auferendis
raptis rebusjincompofitos dC fubito eius aduetu perterritos paffim trucidat,.
dC in domibus,&: in ui]s,prout fe ei offerebat: plures^ iam quatuor millibus
cxCi erantjCum reliqui fuga celeri in arcem fe recipietes,obftrudis por tis,im^
minentem cladem euitarunt Jd facinus celeberrimum omnium qua? prius a
fe gefta erant,cum Dion peregiffetjCurauit ut iilcendia,quibus multg domus
ardebant, coercerentur, ut^ reficerentur munitiones , ne ab arce hofii in ur^
bem aditus pateretExpurgatis denicp omnibus locis, ubi cadauerumacerui
iacebantjtrophxum erexit.Et Deis, quorum ope patriam feruaflet,iacrific!a
exoluiuPopulus uero utgratitudinem fuam in Dionem oftenderet,eum im-
peratorem delegit, decreuit^ ei honores diuinos Jlle tunc , ut eodem tenore
ubicj^ fe magnanimum oftenderet , ds qui inimico animo in ie deliquerant,
clementer ueniam indulfit, populum^ uniuerfum ad concordiam ieruan-
dam exhortatusefl:4 Vndeplurimum charitatis & commendationisapudfu-
bs ciueis,ueluti unicus patriae ieruator,S^ cui ex maximis benefictjs multum
deberet, confequutus eft^ Cum uero Siciliae res in huiufmodi ftacu efient, ^

tn Graecia Chtj ,Rhodq,By2anttj,& Coi bello fociali cum Atheniefibus con
tendentes,fummo (ludio feinftruebant,ut exitum reinauali pugna experi-
rentur^Itidem Athenienfes^quum prius ad eam expeditionem Chareta cum
nauibus fexaginta mififlent , tunc Iphicrati & Timotheo , clariffimis uiris ea
tcmpeftate in populo Athenienfi,totidem dederunt naues , ut pi ofedi con^
trahofteis,communi confilio cum Charete rem gererent^ lunclis autem qua
tuor gentium uiribus ilii habebant centum nauium claflem , qua Imbrum
Lemnon Athenienfium infulas depopulati, in Samon demum inuaferant:
uaftatis^ agris omnibus, urbem mari terra oppugnabant ♦ Complures
autem iniulas Athenienfium diripuerantjCoada^indeingenti pra?da,on€ri
bus belli iufficiebant^ Athenienfium duces pollquam in unum uenerunt,ad
oppugnandum Byzantium fubito profecfli fiinttqua ex re hoftes ut iberjs fuc
currerent, a Samo auerfi funt:conucnerat^ omnes copia? in Helleipontum,
expediebant^ fe utrincp ad nauale pra?lium , cum fixbito magna uentoru uis
coorta dimicationecohibuerin Eteu nihilominus confligere Chares delibe-
raret,Iphicratis& Timothei copi^ eum in tanta tempeftate fequi noluerut»
Tum Chares militum teftimonio in pra?fentem rem aduocato , collegas pro-
ditionis infimulaiiit,populo^ Athenienfi eos, quod fe in pr^lio conierendo
deieruiffentjper literas detulit^lile plurimum commotus , aduerfus eos indi-
cium habuit» Condemnati iunt Iphicrates 8 ^ Timotheus taletis niukis,&" re-
uocati a belli adminiftratione^Ita^ Chares omnium rerum curam folus fufei-
piens, laborabat multum , ut impendijs belli remp^fuam leuaret , &: prxeeps
tale facinus aggreffus eft» Artabazus qui a rege defecerat, compellebatur con
fligere cum illius praefe(ftis,quorum exercitus erat feptuaginta millium horni

numt

B I B L I O T H E C AE LIBER X V B ^47

A numJs cum exiguas haberet copias , Charetis auxilium implorauit : qui ro ^
tis mribus accedens , hofteis faperauir. Huic tanio beneficio parem granam
relaturus Arraba 2 :us,magna munera dedit Chareti, ut facile inde polfetexcr
citum fuum fuftentarc* Aihcnienfibus ea res initio uehementer placuit ♦ Sed
Athenas a rege fupenienietibus legatis, qui de Charete conquercbantur,ani-
mi multum immiuati runt,cum rumores iadtarentur , regem daturum liauiu
trecentarum auxilia Athenienfium hoftibusjd uerira ciuifas,decreuit com-
ponere cum focqs bellum ♦ Cumcp illi non abhorrerent a pace, facile illud fa^
tfium e[l\Taliq 3 caula,bclio,quod Sociale nuncupatum, ires annos durauit,!!
nis cfi: impofitus ♦ Sedenim prope Macedoniam tres rcges*JIIyrici,Pa?onurn,
&C Thracum,cum in uicino Philippi regis res indies crcicenteis fufpedas ha-
berenr,iniucrunt confilia de eo coniundis uiribus opprimendo^ quandoqui
dem anteacfhs annis iprdrum quilibet feparatim ab eoderh uic1:us fuerat, nec
dubitabantfcillud facile facf^uros^ Veriim Philippusimparatosadhuc,dum
copias cogunr^ac reliquo belli apparatui fe accingunt, de improuifo adortus,

fuperat, compellit^ in ius Macedonum^

V I.

Infeqiienn anno,quo Athenis Calliftratus imperauit , Romse confules
fuerunt M*Fabius,& C^ Plotius, exortum eft bcllum,quod Sacrum uocaue-
runf,uiguit(^ ad noiiem annos^Philbmelus entmuero Phocenfis, connden-'
tix bC improbitatis extrema uir,occupauit Delphicu templum ob. huiufmo-
dicaufam* Poftquam Lacedaemonq pugna illa nobili Leudrica a Thebanis
deuicf^irunt,eiTdemutingentem foluerent pecuniam, in AmphiVlyonuiudP
CIO funtdamnatijob occupata urbem Cadmea Jtide&: Phocenies, quddma''
gnam partem Cirrh^i agri, qui Apollini eft racer,depopuIati fuerat, plurium

talentorum condemiiationefubiucrunt.Sed neutris muldam exoluentibus,

agitatu eftrurfus de eis inter Amphi(ftyonas,8(: primo de Phocenfi u peruica
cia.Fuerunt qui cenferetjni deo pecunia iudicata perfoluerctur , uti Phocen-
^ fifi agri confecrarentj&iurisdiuini fieret* Pariter didit eft,aliosomneisAm
phidyonu dido audientcis efle oporrere(inde aute Lacediemonij notaban^
tur)quiminusidfeciffent,eosuniu€rfxGrieciieindigaationemereri* Haec
fententia cum ab omnibus comprobata effet,uidereturcp imminere,ut regio
« Phocenfis deo addiceretur , Philomelus autoritatis fummae apud populareis
fuos,eos longa oratione docuit,graui{rima mulda haudqua^ perfolui pofle*
Rurfus omnitt ipforum agros confecrari, non tantu turpe, (ed etia periculo-
fum e(re;qii6d,undeuidu haberent, eis auferret: fumma^ iniuria id ab Am-
phidyonibus facium efle, cum ex pufilla regione uaflata, maxima fumma da
mnati fint* Proinde confulebatjiudicium tam iniquum uti refeinderent : nec
cis defuturas rationes contra Amphidyonas,qu6d antiquitus oraculi locus,
iuris bC poteftatis Phocenfi um fueriLin cuius rei teftimonium antiquifllmu,
tuxta maximum pedam Homerum, ita fcribentem induxit»

Phocenfes Schedius ducunt bC Epiftrophus,illi
Saxoiam Py thona tenent,fimui & Cyp^riflbn*

Et ideo oportere acriter eniti,ut locus, qui patrius eflet,uendicaretur*Promi^
fit dem,fi tanto negocio fefe uellent pr«eficere,ut plenum ius imperium^ ha^
beret:ie bona diligentia curaturum,utimminens infortuniu ab eis auerterer»
Nec illi,urgente metu poene in eos didf,cundati funt,quin imperatore eum
deligerent» Tunc Philomelus, ut quae promiferat,rc prarftaret, initio flati ni
Spartam ie cotulif,fecretos^ cum rege Archidamo iermones habuiU no mi-
nus ei, quam fibi laborandum efle,ut Amphidyonu iudicationes irritae reci-
derent, cum bC in ipibs Lacedaemonios graue bC iniquam fententia ualde di-
xiflennSe quidem ideo Delphos inuadere decreuifle: quibus cum eflet poti-
tus, Aniphidyonum decreta udletrefcinder e» Adhacc AArchidamusrdpon

DIODORI SICVLI

dir,tiianife{la m praefens auxilia fe ei non daturum , fed clanculum dC fi/pen-
dio 5^ militibus eum iuuando^rei captae non defuturum efle ♦ Acceptis igi-
tur ab eo quindecimtalentisPhilomeluSjfimul&iua pecunia mercenarios
milites conduxit ♦ ExPhoccnfibus autem mille uiros delegit^quos iacularo^
res nuncupabar: magno^ militum numero coacflo^ Ora culum inuafit . Thra
eidas gentem in Delphis/ibi obfiftenteis cum magna caede repulit ^ Eorum
bona pailim concedit diripienda ♦ Ceteros enim loci habitatores perterritos
adhortatus efi: utbono animo edent, ne'ue mali aliquid abfetimerenn *
Sed cum fama templi occupati lateiam uagaretur , Locrenfes finitimi fubifd
indrudiscoprjs Philomelum aggredi fiint : commifio(^ circa Delphos pi%-
lio uidi 3 multis luorum amidis,in propria reuerfi funn Ea uiidoria audetior
fadus PhiIomelus,ecolumnis Amphidyonum decreta excidit, 6^: damnatio
num quae conferipea erant monumenta prorfus extinxit: palam 'que illud
promulgauir, fe nec Oraculi diripiendi , nccp alicuius iniqui facinoris perpe-
trandi animum habere/ed maiorum fuorum iura uendicantem ,iniquo Am
phi(dyonum iudicio refeidb , patrias leges confirmare uol uide ♦ Boeotr} inte-
rim habito confilio deliberarunt,captotemplofuccurrere , raptim^ milites
negocio deftinarunnSed Philomelus templo murum undicj induxerat,co 0 -
gerat^ magnam uim hominum, dimidiatum , praeter integrum, dipendium
exoluens^E' popularibusquos meliores fciebat,delecdos conferipieratjUtin
ftar iufti €xercitus,ad quincp hominum millia fub fignis haberet. Cum rjs an-
te Delphos confedit,non minus hofti metuendus,quam ipfe eum metuerer^
Duxit deinde copias eas in agrum Locreniemtmagna^ ex parte eum popu
latus, conuertit fe ad munitidimi cadelli(iecundum quod flumen labebatiir)
oppugnationetmultisi^ conatibus cum id fruftra tentaflet, omifla oppugna-
tione, conferuirmanus cum Locrenfibus Jn quo certamine, cum uiginti fui
milites occubuiflent,&: eorum corpora eilent in hoftium poteflate, penjr ab
eis per legatos,ut fibi concederentur:id illi denegarunt, infuperqp addidcnlr,
apud Graecosomneiscommunilegeiancitum efle,utiinrepulti abtjcereniur
facrilegi omnes^Quam rem aegerrime ferens PhiIomeIus,iterucuni Lo( ren-
fibus praelium iniuit: plurimum^ Iaborauit,uthofl:ium quoipiam interricey
retjeifdem^ potiret. Ita compulfi funt illi, permutatione faefia tradere, quos
inhumatos tenebat.Hinc PhiIomelus,muItis populationibus faefiis, militem
fuum praeda onuftum reduxit Delphos. Vbi per oraculurefcire cupiensbel-
li quod gerebat euetum,Pythiam coegit, uti tripoda infeenderer, fibigj daret
refponfum. Sed quoniam tripodisoccurritmentio,haudabhorrens uidet,
ueterem de eo .traditam hifioriam repetere. Antiquitusfamaeainualuit,ca3
pras oraculum ipfum inuenifle : cuius gratia dC Delphici hac tepeilate capris
ut plurimum facrificant in confulendo oraculo.Inuentum uero ita aiut.Cum
eo in locojubi nunc templi adytum efl:,terrae hiatus pateret , circum^ erraret
pafcentes caprae(quod fcilicet Delphi eo tepore inculti erant) frequenter con
tigit, ut ad cauum illud capra quaepiam accedens , dC infrofpiciens,miris qui-
bufdam exultationibus,6^ uoce prius ei infueta, incredibilem paftori fuo ad-
mirationem concitaret , adeo ut dC ipfe ipecfiatum eius loci fitum accciferin
Eum tunc, quod dC capris euenerat, perturbatio ingens corripuit : ut illte, ea
propemodum quae diuino furore uexatis accidunf,paterentur:hic uero pr^-
terillud,etiamfuturapraedic€ret. Quapropter apud eius regionis homines
diuulgata commotione mentis(quaead hiatum accedentibus oboriretur)co-
plures illuc conueniebant,tentandi(^gratia quicunque propius fe inferebat,
diuino agitabantur fpiritu.Propterea res in admirationem uei ra,creditum 9
terreftreilludelTeoraculum.Etaliquandiuferuatum efi:, ut confulturi dere-
bus fuis,ad hiatum ie promitterent, alter alteri refponfa redderent . Sed cum
multi ex furore in praeceps defilircnt,ita 9 interiret, qui eum locu feniabant^

infiitucrimr.

B I B L I O T H E C AE L I B. XV t 545»

A laftitucrutitjne quiTpiam periclitaretur, ibi foetninam uatem ad omfiiaiil u-
fum deligi, a qua prxdidioiies acciperentur ♦ Ei uerd machinam erigi, fuper
quam tuto diuinitus afflad^^t coniukntibus refpondere pollen Qiiia uerd
ca machina fulturis tribus fuftinebaturjideo tripus nuncupata eft: cuius facie
ferme dC nunc retinet aenei tripodes^ Quo igitur modo 6c oraculum inUentu
fit, quibus initijs tripum inufumueneritjproredidumiatisarbitronSo:.
lebant etiam primo illo tempore Uirgines ob naturam puriorem,8^ quod Di
anae uideantur propinquitatem quadam iungi, ad officium illud diuina enunefi
andi adfumu Aptimmae enim credebantur ad ieruanda ea arcana^ quae in
iponfis contineantur.Sed annis pofterioribus Echecratem quendam Thefi-
falum fama eft,cum ad oraculum peruenillet,ui(am uirginem Pythiam fum-
mae uenuftatis adamaire,&: raptam Uiolafle t unde ob admilTum faciniis Del-
phici lanxerintj ne in pofterum reipondendi officio fungeretur Uirguncula:
fed feriior foemina, annorum (altem quinquaginta,qux tamen uirginali habi
tu, in memoriam ueteris uaticinandi moris,uteren Et haec quidem funt^qua:
fabulofe de oraculo inueUto tradunnSed nos ad re$ Philomeli regrediamur^
Is quide eius loci dominus, Pythia, uti aliquid fibi de patrig rebus praediceret,
monuit:^ cum uates eam ipfius patria fibi mderi relponderet, minari 8C co-
gere eam,uti tripoda inlcenderet , coepit Philomdus* Ad cuius uim inferetis
afperitatem offenfa mulicr,cum dixiffet,Tibi quidem quodlibet permittitur:
laetus plurimum,uerbum id,utpote oraculum rebus fuis aptiffimum, accepit
Philomelus,ftatim^ exferiptum illud in propatulo pofiiit, SC paflim uulga-
uit,fibi a deo licentia datam faciendi quod uellet ♦ Poflmodum concione uo-^
cata, quid fibi reiponfumelTetjexpofuittadhortatUscp uti firmiores animos
haber ent,ad belli negocia fe totu couertm Facflum eft ei in Apollinis tem-
plo ofientum huiufmodi: Aquila aedem fuperuolans,uorticibus quibufdam
in terram fe demifit,educatascp in templo columbas perfequebat , ut caru ali-
quot ex ipfo altari arripuermidipfum earum rerum periti Philomelo 8c Pho-
p cenfibus fortunatum exitum Delphici belli portendere affirmabanulnflatus
proinde hic Philomelus, delegit e fuis qui magis idonei uifi funt, hos^ par^
tim Athenas,partim Lacedaemona,alios item Thebas,caeteras^ Graeciae in-
figniores ciuitates iubet adire,excufatum fe,ne crederent diuitiarum rapien-
darum gratia, fed quo recuperaret ius,quod antiquitus Phocenfes in templo
confiat habuiflcjDelphos ab (e occupatos f paratum^ efie Graecis omnibus
facrarum opum rationem reddere, recenlendo numero dC pondere niunera
quaecunqp in templo fuerant dicata, fi quilpiam id quaerere defiderauerit Pre
cari denic^,fl forte ab aliquo in Phocenfes ex inimicitia aut odio bellum para
retur,ut ipfi uel fibi auxilio eflent,uel (altem hojfies non iuuarent* His per le-
gatos expofitis, Athenien(es,Lacedacmonij,aIfj^uc quidam 8^ focietatem 5C
auxilia polliciti funt^Sed Boeoti , Locrenfes , 8C quamplureS alij in aduerfurti
bellum pro deo contra Phocenfes gerere decreuerunt^

V I L

Et haec quidem anni huiuS fpacio contigerunt Quo aute DiotimUs Athc>
nienfium princeps, C^Martius dC Cn, Manlius Romae confules fueruntjPhI
lomelus belli quod coeperat magnitudinem pro(piciens,qui (ecum ftipendia
facerent,multos ad (e incitabat: SC Phoccnfium qui bello idonei uiderentur^
delecfiu habebanCum^his Oinnibus paradis pecunia opus eflet, a rebus qui-
dem (aCris manus Continuitteaeterum DelphiCos,qui erant ditiores, compu-
lit ut fibi cxolueret,unde fiipendia mercenario militi commode dari poifentv
Comparatis proinde copijs iu(lis,eas in campu eduxit, Ut appareret eum cer-
tamen non detre(flare contra quoicunq^ Phocenfium hofiesXocrenlibus UC
ro ei occurrentibus, commiffum eft praelium ad petras quae Ph^driades nun-
cupantur:in quo uieSor Philomelus, multos cxhoftibusinterfeciti pluresap-^

' G prehendit.

DIODORI SiCVLr

brehendif,quofdam ut fe de rupe praecipites daret coegit.Ex hac pugna pfo>
foera elationis multu Phocenfibusiniedum eft, Sedenim Locrefesgrauiter
afeifli, legatos Thebas miferunt;»: fibi & deo auxilia implorates.Tunc Boe>
oti SC propter pietatem erga dcos,8^ quod eis conducebat , decreta Amphi»

tSyonumrata permanere,legaruntadThellalos& adeaeteros Amphi<fiyo'

nas qui orarent, uti iccum contra Phocenies bellum fuicipcrcnt.Etilliquidc
cum id ipfum facere conftituiiTent, ingens tumultus dC feditio per uniuerfam
Grxeiam excitatus eft , cum aliqui deo fubuenicndum,&: in Phoccnfes, uc-
luti facrilegos,animaduertendum:altj rurfus.ut Phocenfes auxilijs iuuarenf,
decreuiffent. In diuerfum proinde tendetibus gentiu 8C urbium quibufdam
ferme fatftionibus, templo fuccurrere propofuerunt,Boeoti,Locrenfes,Thef

fali PcrrhcEbi;6<r prfterhos.Dores, Dolopes, Athamanes, Achgi, Phthiotae,
Magnetes, Aeniancs,&: aliquot alq. Phocenfibus ucrd auxilio erant Atheni
cnfesLaceda:monti,quidam'uealij exPcloponncfo, Sedpromptifliimi om-
niu inhoc erant Lacedaemoni) cum altjs quibufda,cadc caufa.In pugna Leu-
drica Thebani cum uidores fuiflent,litcm ad Amphidyonas cotraLaced*-
monios detulcrut, quod eorum ciuis Phoebidas Cadmea occupaffet , dida^
ob eam iniuriammulda eft illis talentorum quingentorum. Sed cum tempo
re legibus prxfinito Lacedaemoni) iudicatam fummam non exoluiflent,rur-
fumThebani caufam renouarunt,ut duplo muldarcntur,mille fcilicet talen
tisequod cum ab Amphidyonibus fadum cflet.Lacedxmoni) ob debirima-
gnitudinem fimiles Phocenfibus,tergiucrfationes moliebamur, iniufte dam
natos ieie prgdicantcs. Idcirco cum ipfis pariter expediret,quod multum con
demnationem eam uererentur,ut bellum conflaretur laborabant: exiftiman'
tes Amphidyonum fcita refeindi pofle citra pudorem,fub Phocenfium uela
minc,Propter huiufmodirationes,alacres ualde PhocenAum rei aderant, uti
ius templi in eorum manu confirmaret:. Verum enimuero cum iam pro cer-
to haberet Philomelus,Boeotos magnas copias contra fe ducere , ftatuit con-
ducere aflPatim mercenariorum militum.Sed cum ea res pecuniam ingentem ^
cxpofccrct,coadus eft inijeere manus rebus facris,3(r oraculum diriptre. Pol
licente autem eo ftipendia integra cum dimidiatis,ocyus ad eum magna ho-
minum uis confluxit,offerentium fe bello ob ampla pracmia.Sed nullus uticp
probi ingenij uir ei milirte nomen fuum dedit: tantum qui erant fummae im-
probitatis,Si: lucri gratia deos infuper habetes,alacrianimo ad Philqmelum

concurrebanuut breuiiuftum exercitum equitum peditum ferrne decem

millium comparauerit,quos in Loereniem agrum duxit : fadis^ ei obuiam
Loaenfibus dC Boeotis uires iundas habentibus, equeftrc prxlium commifi
fum eft,in quo Phocenfes (uperiores fuerut.HincTheflali & propinquae ci-
uitates focite coadofex millium hominum exercitu,ih Locridem uencrunt.,
Fado® certamine cum Phocenfibus ad tumujum qui Argolas dicitur,flf ip-
fi uidi funt.Superuenerunt poftmodu Boeotum tredecim millia armata. Ab
Achxis rurfus mille dC quingenti milites in Phocenfium iubfidium addudi
funt,conftitcruntffi utrin^copiac eodem in locc.T unc inter pabulanda Boe-
Dti aliquot mercenarios Phocenfium milites comprehenderunt, addudos^
adipfam urbem,pcrpr*conem declararunt, Amphidyones illos , utpotccu
fecrilegis ftipendia facientcs,mortcmuldari:re^'dconfirmantcs,iaculisom
nes confixetut. Qua ex re multum conduditius Phocenfium miles indigna-
tus,ut fimili pcena hoftes afficeret,Philomelum rogarunt , acriter^ contfn-
dentes,multosexhoftibusperagrosuagantescoeperunt.•addudos9Philo-
melusitidem iaculis confccit,ut deinde hoftes ab arroganti dC truculenta illa
punitione deftiterint.Vtroqpdemu exercitu in alia loca tranfeunte, cum per
fyluas SC diflF.cilcs faltus iter fociundu eflet,deimprouifo prima utrinm acie*
Cbi inuicem occurrentes, leue certame inceperunt.lsed pofteaacriter Si totis

uirtbu 8

'71

B I B L I O T H E C AE L I B. X V L m

uiribas pugnatu e{L*Ba 2 oticjp cum militu numero longe hoftibuspra^fiarent,
Phocenfesprofligaruc^Per loca autem pra:cjpi'tia,&: qua?angufi:os exitus lia^
berentjCum fuga heret^milires multi Phocenfium interfedi funt^Et Pliilom^
Ius audacia inci edibili depugnans, multis afleclus uulnenbus*, in locu quen^
dam praeruptu, & unde non facile poiTec euaderc inclurus,fiipp!iciaquenon-
nun^ in captos edi roIentnmens,lere illinc praecipite dedit :& ad eum modu
perfolutadeopozna debita, extindlus eft* Tunc Ononiarchus,qui fccu ordP
nes ducebatjfufcepta rcru adminiftratione,exercitus reliquias reduxit, & fip
ga fc recipientes milites in unum cogebam Dum ha?c gererentur, Philippus
Macedoniserex Methone urbem expugnauit, direptam^ euertmPagas etia
capiens fuo imperio fubiecit* Et in Ponto Lcuco Bofphori rex, cum annum
quadragefimum regnaflet, mortuus efi::cui Spartacus filius fuccedenSjquincp
annos in eo principatu uixiu Romani uerd cotra Phalifcos bellum iniuerut,
nec memorabile al!quid,aui magnum geflerunuiblis incurfionibus & popu
lationibus Phalifcum agrum deuaftaruntjn Sicilia Dione imperatore a Za^
cynthtjs mercenarfjs militibus interfedo, adminiftrationem eam fufeepit Ca
lippus,qui caedis illius autpr dC hortator fuerat^

VIII.

lamuerd Athenis imperante Eudemo,& Romae confulibusM^Fabio&T
M*PompiIio,Boeoti uidoria contra Phocenies potiti,exifl:imantcs lacrilegij
autore PhiIomelodeorumhommum^uiribuspoenaafFecfl:o,aliosquorcun«^
que a facinore flmili perterritum iri, fele in fuareceperunu At Phocenfesad^
uerfo praelio afflicfli, Delphos contendentes,fa(ffo fociorum omnium cofilio,
debello confultabantjbi qui ingentj aequioris erant,ad pacem trahebantur;
fed impij,quibus nec audacia, nec lucri cupido imminuta erat, circumipicie?-
bant,num quifpiam oratione fuam improbitateadiuuareu Tunc Onomar<
chiTs,qu6 honoris initi praerogatiua tueretur , oratione meditata bellum tur^
bae illi coepit fuaderetnequaquam perinde commodi publici,utifui priuatira
’ tionem habens.Qudd enim iuxta ac alij grauiter ac fkpius poenis ab Amphi
dlyonibus fuerat muldlatus,nec aliquid exolucre uoluerat , pace bellum fibi
commodius fore ducenSjPhocenfes Ibcios^ ad perfeuerandum iii Philome^
Ii cceptOjUerbis fuis itnpellebat^Elecflus igit imperator,mercenarioru miiitu
inagnum numeru conciuit^Ordines militum obitu extenuatos fuppleuit,au
dliscp multum collecSitio milite coptjs fuis, in comparadis auxiltjs,alijs^ beP
Io neceflarijs multum fatagebat^ Adhaec magnos ei animosfecit fbmnium,
quod gloriae incrementi pr^f^ium ei facere uifum eft* In quiete enim exiftF
mauit fc uidere igneum Coloflum , quem in Apollinis templo Amphidyo^
nes pofueranfjmanibus fuis ab fein maius refingijSir ampliorem multo fieri*
Hinc coni]cfebat nominis amplitudinem libi in imperio deorum opeadfutu
ram efle^Sed fecus fc res habebat,contra^ id portendebatur Phocefibus, qui
ob direptas res fteras ab Amphidyonibus male habiti fucrat,audiorem pee^
nam Onomarchi manibus adiundumiritita^ euenit; Sedenim imperator
Onomachus aenea ferrea cr arma multa confici curauit*Ex argento autem dC
auro fignatam pecuniam ibctisciuitatibusmifit,maxime^ prxfedos, 6C ca^
rum magiftratus muneribus fibi obnoxios reddiditBx hoftibus etia quoidi
ut fibi auxilio efIcnttaliquoSjUt neutri parti ic adiungerent , largitione facile
cft con(eqiiutus*Ea hominibus cft innata diuitiarum cupido ♦ Theffalos qui'
dem,quorum nomen inter hbftes ampliflimum erat, per munera induxit, ut
a bello contra fe ceflarent Jnter Phdcehfes uero quos fibi aduerfos comperit,
interfecitjpublicatis eorum bonis* Quibus peradis,in hoftiicm terram inua^
dcns,Thronfum expugnatum diripuit: iiide^ Amphifletifes perterritos, ad
faciendam deditionem cornpulit*Doricis autem urbibus direptis,&: agris ua
fiatis, in Boeotiam irrupit Jbi capto Orchomeno, cutn Cheroneam oppu^ia

G z rcaggreUij*

DIODORI SICVLI

re aggre(Iuseffet,a Thebanis nidus in Phocidareuerdiscft* Interea Arfaba^ ^
zus,qui'arcge defecerat, bclium cumregqs prefedis contra femidis gerebat:
drinitid quidem cum Athcnienilum dux Chares eum rnuaret/ordifime iiiis
reftftebatrabeunteuerd illo/olus rchdu»,a Thebanis auxilia impecrauit,qui
Pammenem ducem cum quincpmiihbushommum m AOam ad eum miic'
'runnibi duobus magnis pra^hjs praTedos regios in rem Artabazi,cum fupe
radet Pammenes,magn3rn fibi 6 c popularibus fuis Boeotts gloriam peperit»
Mirum enim proculdubiouidcbatur, Thebanos defertos a Thedahs, pre-
mente difficili Phoccnfiimi bello, in Afiam tamen nauales copias minUe, dC
in fummo rerum difcrimiiieuicloria ede potitos* Co2ptumefii]iice tem-
poribus bellum inter Argiuos & Lacedaemonios, commidbi^ cerraminead
urbem Orneas, fuperiores fuerunt LacedarmonqtOrncis^ui capf/s, in fuaie
receperunt* Chares autem Athenienfium dux Hclleipontum petes cum claP
fcjSefton occupauit: ibi^ puberes omnes interfecit, ceteros in feruirureni tra
xic * Et Cerfobleptes Scotyis filius, Philippo regi aduerfus , Adienienfibus,
quorum amicitiae induIgebatjCherroneli urbibus, Cardia excepta, ceffit: in
quas Athenienfis populus colonias deduxit* At Philippus rex, cum Metho-
n.enieshoftibus fuis receptum dareaccepidet, ad eos expugnandos conten-
dit, qui aliquanto tempore fortiter propugnarunt: tandem coacli fefe rcgi
dediderunt ea condicione, ut omnes urbe Pvlcthone cum fmgulis uefiimen-
tis exirent* Philippus oppidum diruit, dC agros omneis inter Macedonas eft
partitus Jn ea quidem oppugnatione Philippus alterum oculum confixus ia
gitta amifif*Inde cum eius auxilium ThefialiimpIoraref,copiasfuasinTheP
ftliam duxit: ftatim^ pro eis contra Lycophronem , qui Pheris tyrannum a-
gebat, bellum iniuir* Cum^ ille petito a Phocenfibiis auxilio obrinuidef, ut
Phayllus Onomachi frater cum ieptem milibus armatis ad fe mitteret : cum
his Philippus congrediis,Phoc€nies uidos de ThefTalia expulit* Tunc Ono-
marchus in fpemueniens totius ThedaIia:obtinend^,niouGns cum omnibus .
uiribus fiiis,Lycophronis rebus propere iuit fiicciirliim* Opponente ucrofe 8
illi Philippo 6<^Thedalis,Onomarchus, quippe qui numero militum erat fir-
perior,Maccdonasmultosinteremir36^Philippum ipfum inmaximum diP
crimen deduxit*Eius enim milites animo ualde condernati eum dcicrcbant:
uix^d^f multa oratione in fide, 6^ nefibi non audientes efient, retinuit* Dif-
cedit poft id Philippus in Macedonia: 6^ Onomarchus cum exercitu in Baro
tiam tranfiens,prteIio faedo Bototos d€uicif,&: Coroneam urbem occupauir»
Philippiis autem fiibird cx Macedonia in Thcdaiiam rediens , contra tyran-
num Lycophronem caftrapofuitJIle impar uiribus, a Phocenfibus auxilia
accerfiuit:ie pariter cum eis pro Thedaliae rebus obtinendis laboraturum
pollicitus* Propterea Onomarcho cum peditatu ufginti millium equiti-
bus fexcentis in fiibfidium ueniente,PhihppusTheffirlis pcrruafit,ut uinbus
funedis fecum bellum gererent:coegit^ ita pedites fupra uiginti millia, equi-
tum uerotria miIlia*Confertis proinde fortidime manibus, quum Thcdaii e-
quites numero 6^ uirtutibusaiijs praedarent, fa (dum eft ut Philippus uf-
cdor €uaderet:PhocenfibiTS qui iuxta Onomarchiim erant, ad mare fugienti-
bus* Et eo forte tempore Athcnienfi Charete cum triremium clade iiiac
tran(eurite,dummuiti(inqueis 5 c^ipieOnomarchusfuit)abieclis armis ad
triremes natare contendunt, ingens eorum caedes eft faefia : ut Phocenfium
dC mercenariorum militum cum ipfb duce interemptorum numerus fuerit
plus quam fex millium, captiuorum ferme trium millium* Philippustunc
Onomarchum fuipendi, alios ut iacrilegos demergi fecit * Mortuo ita Ono-
marcho, Phayllus eius frater Phocenfium curam fuicepir :qui afflicdas res re-
creare connixus, mercenarium militem multum coegit: ftipeneba tanto alte
ro quam fbleret maiora exoluens* A‘ fbcijs auxilia adfdiiu: armorum ma-
gnam

BIBLIOTHECAE LIB1ER XV L l/l

A gnafnufmfierijpccuntam argenteam & auream fignancurauit^ Subhax

tempora Cariaf princeps Maufolus, uigefimumquahij annum cum regnaP
fet, mortem obijttcui Artemifia dC foror 8C coniunx fucceffit in biennium uf
que ♦ Et Heracleae tyrannus Clearcbus cum Bacchanalibus qua celebraban-
tur, inter fpediandum quaftiones multas anxie adciuceret,interfe(fius eft,re'
gni fui anno duodecimo. Ei fufFecfius eft Timotheus filius, qui annos quinde-
cim imperauit,Hetruici interea bellum gerentes contra Romanos, ecruma-
gros populati, ad Tyberim ufcjincurfiones fecerunUin^ iiia demum funtre
uerfi ♦ Syracufis uero feditione orta inter Dionis amicos 8C Callippum : qui
erant Dionis partium, iuperati,ad Leontinos ie contulerunt, Poft^ aliquan
tum temporis Hipparino Dionis filio clafTem armatam Syracuias appellen-
te, Callippus uiefius ex urbe aufugit, S>C Hipparinus paternum imperium re-
cuperatum duos annos tenuiu

IX,

Sequitur annus,quo Athenienies principem Ariftodemum, Romani C»
Sulpitium 5C M, V alerium confules habuerut : inita Olympiade ieptima fu-
pra centefimam,qua in ftadio Tarentinus Smicrinas uieSor fuit ♦ T unc Pho-
cenfium dux Phayllus, a fratris iiii clade dC interitu Phocenfium res ob ma-
gnam militum ftragem male afFecfias, reficere nitebat, Cum^ pecuniae abun-
dantia plurimum polleret,milites multos conduxic,multos etiam e ibcijs im-
pulit,ut fecum belli curam fubirent,Re enim numaria citrapudorem quem-
piam in omnem rem utens,non tanta priuatos homines promptos belli adiu
tores fibi comparauit, ied 8C clarifflmas ciuitates ad fortunam fecum pericli-
tandam traxitXacedaemonij enim mille, duo millia Achaei, Athenienfes pe-?
ditum quincp millia, &C fexcentosequites,duce Nauficle ei auxiho miferunt;
Lycophron autem 8C Pitholaus,qui Onomarcho mortuo omnibus deftitutt
praefidtjs,Pheras ubi tyranni erant,Philippo dediderant, fe^ ei iunxerant fo 2
derettunc duobus hominu millibus ftipendio codu<fiis,ad Phayllum tranfie-
B runt,&: in Phocenfium auxilqs erant,Minorum quocp ciuitatum non paucg
Phocenfibus ob largitionem facT:am feadiunxerunt. Aurum enim, quod ho
minum auaritiam excitare folitum eft, illas ad lucri emolumentum decurrere
compellebat,Phayllus igitur cum his coptjs in Boeotiam mouit, 8C ad Orchd
menon urbem praelio uicftus, multos ex fiiis perdidinRurfus^ ad flumen Ce
phifum inito certamine,ui(ftores fuerut Boeoti, E^ militib,PhayIli ultra quin>
gentos defiderati,& fexcentiferme capti, Paucis etiam diebus poft, iuxta Co-
roneam eft pugnatum:ubi itidem Boeotis uieSoribus, centum 8C quinquagii»
ta Phocenfium interfec1i,& centum triginta capti funt,Sed a Boeotu dC Pho-
cenfium rebus ad Philippum tranfeamus; ‘Cumis nobiliffimo prselio Ono<
marchum fuperaflet, Pheras a tyrannide liberauit,concefla urbi libertatetre-^
buscp altjs Theflaliaecompofitis, comedebat ad Thermopylas, ut Phocenlcis
debellaret,Sed tranfitum ei intercipientibus Athenienfibus, reuerfus eft in
Macedoniam,imperio fuo plurimum ex rebus g€ftis,&r pietate erga dea au-
cfto, Phayllus iierb copias ducens contra Locrenfes qui Epienemidq nomt-
nantur,alias quidem eorum urbes ui occupauit: Arycam,qugfbla fiipererat,
per produionem noefie cum inuafiflet 5 eie(ftus,ad ducentos milit^fuos ami<
fit,Cum demum prope Abas caftrapofuiiTetiBoeotinocfturno in^etuin ett
fa(fto,multos interemerunt,iQua uicftoria elati , in Phocertfem agruni incur>
fionesfecerunnlate^eum populati, cum praeda irigenti reuerfi ad Arycen-
fium propugnationem contenderunt. Ibi iuperueiiiehs Phayllus , eos iii fu-
gam uertit:& captam urbem diripuit,aclblo aequauit , Hic deinceps ih tabi-
dam aegrotationem incidens, diu ea cruciatus cum magno dolore, utilia me-
rebatur impietas, mortem obiuit: rcli(fio Phocenfium duce Phalaeco Ono-
marchi,qui bellum id facrum inflammauerat, filio pubere adhuc ^ fed gubcr*

G } natorem

I

D I O D O R I S I C V L I

natorem.fimulfe ducem ei conftituit Mnafcam,unum ex fms familiaribus; .
Poft id cum node fcmel Bo 20 ti in Phocenfcis muafiffcntjMnafeam cum du' ^
cemis militibus fnterfeccrunt:mox^ ad Chgroneam equeftri praelio commif
fo,Phalarcus uidus multos ex fuis amifit^ Interea &: in Peloponneib tumul^
cus fadi funt , ea de caufa^ Inter Lacedaemonios &C Megapolitanos orta con>
trouerfia,in horum agros incurfiones fecerunt Laced^monrfjduce Archida
mo«Qj,ia iniuria Megapolitani commoti^,cum per fc eiufmodi cotentioni no
fofficerecjfocioru auxilia implorarut Jgit ArgiuijSicyonijjMeflentj feftinan
ter auxilio eis iuerunThebani uero Cephifiona duce, datis quatuor milibus
peditu, & equitibus fexcctis,miferut*Cum his copias Megalopolitani mouen
tes ad Alphei fontes,ca(tra pofucrSfXaced^montj rurfus ea Phocenfibus pc
ditii tria millia, a Pitholao et Lycophrone,q Pheris pulfi fuerat,equites centu
quinquaginta obtinuerat, coparato^ itaiuilo exercitu, cofeder ut prope Ma^
tinea» Deinceps Orneas in Argiuu agru cotendentes,prius ^ hoftes ad urbis
foc^defenfione ueniret,ea expugnarunCum poli id Argiuiadueniflrent,co^
miflfo praelio, a Lacedacmonijs uidi funt : fed Thebanis fupcruenietib» duplo
iam hofl:ib»plures,uerum inordinata acie,atrox praelium inliaurariit : in quo
ancipiti,ne(^ alterutris certa uidoria, Argiui 5C focij in luas urbeis fe retraxe^
runnLacedgmontj in Arcadia inuadentes, Eliflunte urbe ui capta, direpta^,
Sparta funt reuerfijntericdo tepore aliquantulo,Thebani foct)^ prope T el '
phufam euhoftibus congrefli^cos profligarut:multis^mterfedis,duceeoru
Anaxandru cu altjs circiter fexaginta co^perut♦ Paucis etia diebus poli Lace^
dacmonij cu non paucoru caede ab eifdem funt luperati» Sed tandem magnis
uiribus congredi, ip fi uidores fueruuT unc utritp in fua redierut. Cum^ La
ced^monrj inducias Megalopolitanis petentib»c5cefliiIent,Thebani Bceotia
funt reuerfi» Ibi Phalaecus Cheronea occupauerat,led Thebanoru aduem ab
caeie(fiuseft»CompararutpofthaccThebanimagnas copias, &:m Phocida
irrumpentes,eam latiflime populati funt,&: aedificia omnia diruerunt: expu^
gnatis^ aliquot caftellis, cum ingenti praeda in Boeotiam fc receperunt» g'

X.

Anno ueroliiccedente, quo Athenis princeps Theflalus, Romae Marcus
Fabius 8^ T» Quintius conuiles praefuerunt, Thebani Phocenfi bello fatiga
t!,& re numaria multum exhaufti,legarunt ad regem Pcrlarum,qui ciuita^
tisfuac indigentiae fubfidium peterent» Nihil ille cuntflatus, promptiffimear^
genti taienu trecenta eis exoluit» Et leuia quidem duntaxat certamina, agro-
rum^ uaftationcs:'niiuerdmcmoratu ualde dignum anno hoc inter Pho^
ccn(cs& Thebanos gcftum eft» Verum in AfiaPerfarum rex, quum annis
(apertoribus Aegyptum cum ualido exercitu inuafifiTer, nec tamen aliquidej
ccdTiflet ex uoto,hac tempeftaterenouatoin Aegyptios bello, multis egregie
gcftis/ummafua induftria Aegyptum , Phoeniciam Cyprum recupera-
uit» Quo uero rei huius hiftoria apertior fit, repetitis altius temporibus , belli
caufas explicabimus» Annisanteac^is, quum Aegyprrj a Perfis defeciflent,
Artaxerxes Oehus cognomento,rei bellicae parum fiudiofus, a quiete moue^
re fe haud uoluit:mi(ro<^ illuc exercitu & praefe<flis , ex eorum imperitia &
fraude fortunam minus proiperam expertus eft» Et Aegypttjs nihili eum fa-
Cientibus,coacftus eft tantae ignominia , ob animum nimis fedatum , &c infi-
tamdefidiam luccumbere» Aegyptiorum exemplo annis citerioribus Phce>
niccsdCrcgcs Cypri dC ipfi contempto Artaxerxe, defecftionem commife'
runupropterea concitatus rex,d€creuitm eos omnes qui ab fedefe€eranr,no
amplius per praefecftoSjfed praefens pro tuendo imperio liio bellum gerere»
Itacp armorum,telorum,commeatuum,&r militum apparatum magnum fa-
ciens, peditum trecenta millia, equitum triginta millia,trireme/s trecentas.o-
nerarias^alias^naucisad neceflaria comportanda quingentas coegif.: heU

B I B L'I 0 T tt E C AE L I B/ Ut V I* ssf

A luiii^ cotitra Phoenicas cx humfmodi' caufa inimt ♦ Eft in Phariicia hbbilis
urbs TripoliSjnomen cx rehabcnstiiint enim urbes trcs,inuiccm ftadrj intere
uallo diftantcs, appdlaturcp Aradiorum una, altera Sidoniorum,Tyrioruin
tertiav Eft uerociuitas haec in magna dignatione apud Phoenicas omneis, in
qua conuentushaberCj&T per concilium de maximis rebus agere confiieue"
runr> Prsefecflis autem 6C ducftoribusregtjsjquiinSidoniorum parte ueria^
bantur,contumeIio(a &r fuperba imperia in Sidonios exercentibus, maleba-*
biti hi, non iatis fibi ih dolore temperantes, a Perlis deiciicere ftatuerunt: cae^
teros^ Phoenicas ad libertatem occupandam exhortati, legatis ad Necftanc^
bum Aegypti regem, qui PerGs erat hoftis,miflis,ut in belli focietatem ab eo
reciperentur, omnia quae bello ufui funt comparabant Cum^ Sidon urbib^
ah]s opuletia praeftaret,priuati^ homines ex mercationibus eflent ditiffimi*
ocyus dC triremes complures paratae, & milites multi conduefti funt Ad hoc
tela,arma,commeatus,reIiqua omnia bello opportuna breui conquifita* Ini^
tio autem eius cocitationis regium uiridarium,ubi Periarum reges animum
rcmittentesjoblecftare ie confueuerantdecifis arboribus prorfus deuaftarut
Pabuli quoque uim magnam,a praefecftis ih ufum belli alendis equis collecfiaj
incenderant Animaduerfum eft dC in captos illos Perias, a quibus contumc
lias fuftinuerant*Quaeomnia confidenter ab illis patrata rexaccipiens,Phoe^
nicibus cuneftis grauiter,fed omnium maxime SidQntjs cominatus eft ♦ Cum
uero Babylonia copiae eius omnes peditum 5C equitum conueniffentjeas mo
uit contra Phcenicas:interim(^ dum illuc contendit, Syrix praefe(ftus,& Ma
zaeus qui Ciliciae praeerat, iundis uiribus aduerfus Phoenicas pugnabant Ibi
Tennes rex Sidonis ab Aegyptijs Graecos mercenarios milites ad quatuor
inillia,quibus RhodiusMentor praeerat,obtinuitCum his altj^ (use gentis '
conferiptis in regios prxfecffos,quosdiximus,uadens, commiflo certamine
uidor fuittiilicp cx Phoenicia funt pulfi^ Eodem tempore 8^ in Cypro beP
Ium eft coeptum,fup€riori dt caufa 8C rebus acftis coniimile^Erant in eainfu-
^ lainfigniores noiiem urbes, quibus reliqua minora oppida in obfequiu ad^
fignata erant Habebant illae reges Angulos, quibus parerent: ut tamen regi
Perfarum illi audientes deberent effe^Hae omnes nouem ciuitates confpiraa
Tes,Phcenicum exemplo ab rege defciuerunttcomparatis^ belli rebus, fum'
mum imperium iufferunt illis efle qui regna habebant His Artaxerxes com
motus ualde,Caria£ pracfecflo Idrieo,qiii nuper principatum eum iniuerat,&I
qui maior 'jm fuorum inftituto amicus 8C focius erat Perfarum regi , per Itte^
ras iniiixit, ut naualibus & peditum copijs comparatis,in Cyprios reges beb
Ium fufciperetllle nihil morae interponens 3 quadragintatriremes,milites co^'
duclos ad ocfto millia inftrucftos in Cypronmifit: data eorum curapraefecftis
duobus, Athentenfi Phocioni, & Euagorae:qui annis fuperioribus in eainfii
iaregnaueratHi nauigationeillucdeuecftijfubitd ad primariam infulae ur^
foem Salamina copias adduxeruntibi uallo aggere communito,mari ter'

racp oppugnationem aggredi funt^Cum^ infula ea multos annos pacem ha
buiflet, magnaepeflet loci fertilitas,milites agros omneis pro arbitrio pera^
granteSjiTiagnas opeis corripuerunt:acdiuuIgataearerumabundantia,mul
'ti ex ulteriori Syria 8C Cilicia ultronei milites (pe lucri accurrerunt: ut ad du^
pium ferme Euagorae dC Phocionis aucfto exercita , in magnam trepidatione
E metam Cyprtj reges coniecfti fintEtis quidem erat rerum Cypriftatus*

At Perfarum rex Babylone in Phoeniciam cum exercitu contendit Ibi Men
tor, cuius magna Sidonecratpofentia,audito ingentem numerumPerfaru
aduentare,iudicans Phoenicas ds minime pares elfe, faluti fuse priuatim cqn-
fuieredeliberauitltaqa ex fuis familiaribus fidum maximeTheffaliona, clam

Sidonfjs omnibus mific adArtaxerxen,Sidona ei prodere rccipiensjfmulq? ^

ad bellum Aegyptium cum eo proficifei: in quo,urpotelocoru & eruptionu

• ^ ' G 4

\

jj, . DIODORI S I C V L I

quas Nilus feceret,cognitionem exacSam habens, adiumentum magnum af'
fcrrc poflet.Theflalionem omnia ea narrantem rex audiens, mirifice eft gaui
' fus; commiflac^ defecflionis gratiam Mentori fe facere refpondit . Cxterum
ft ■, qux offerebat, feciflet, magnis muneribus ab fe donatum eum iri pollici-
tus eft. Ad haec cum Theflaliofibi a_Mentore,ut eius dexteram fidei caufa re-
ciperetyiniunefium dixiflet:rex,ueluti fides diefio fuo non haberetur, commo
tus,Theffalione apparitoribus ut capite plederetur addixit . Cum ita ad poe-
nam isduceref,regi^dixiflet; Facies quidem quod tibi libuerit, fed Metor,
cui illa omnia peragere in promptu eft,qudd fidem dare detredaueris, nihil
prorilispromifforum efficiet. Admonitionem eam rex fecum uoluens refi-
puittapparitoribus® reuocatis,dimiflb Theflalioni dexteram porrexit : quae
res apud Perlas pro nrmiffima fide habetur. Tunc SidonaTheflalio reuer-
fus,ciuibus omnibus id ignorantibus,Mentoriquxegifletrenuciauit, Rex
uerd plurimi faciens, uti Aegyptum deuinceret,qudd ea prima in le grauiter
commiferat, legatos inciuitatesGrxcix nobiliores,quf contra Aegyptios
auxilia peterent,mifit. ExeisLacedarmontj&f Athenienies amicitiam qui-
dem erga Perfas tueri fibi efle propofitum , fed auxilia minime fe daturos rc-
Iponderunt.Tfiicbani Lacratem ducem cum armatis mille, Argiuitriamillia
' mi(erunt,quibusnoncxfuoarbitrio,fedrege id nominatim petente , Nico-
ftratum prxfecerunt.Is erat uir & forti tudine 8C confilio optim us, prudentiae
terribilem audaciam commixtam habens . Et corporis robore cum multum
praftarct,leonis pellem cum clauain praelio geftans, Herculem militi» refe-
rebat. Pariter Gr»ci,qui Afiae maritima inhabitabant, ad fex millia dederut,
uteGrxds omnibus auxilia compleuerint numerum decem millium. An-
tequam uerd hi conuenirent,rex per Syriam fado itinere,in Phceniciam per
.uenit,&:nonlongeSidonecaftra metatus eft.Eotemporisfpacfo,quodnon
paruum interceffitj Sidoni) armis, telis,rei frumentariae comparandae ma-
gnam diligentiam adhibuerant,urbem fofla triplici & moenibus praealtis co-
muniuerant . Habebant dC militum urbanorum, q ui in gy mnafijs & labori-
bus plurimum exercitati,corpore 5C uiribus firmiflimis erant,iuftumnume-
rum.Diuitijs uerd dC alio quocunque apparatu c»teras Phoenici» urbeis fu-‘
perabant.Quod^ erat maximum, triremium dC ejuinqueremium fupra cen-
tum clafRm comparauerant-Tennes autem iam in proditionis focietatem ac
ceptus a Mentore,qui Aegypti auxiltjs pr»erat,huc relinquit loci cuiufdam
pr»fidio in urbe, ut proditionis negocium curarettipfe cum militibus fexcen
tis cgrefrus,fimulauiteundum fibi eflead Phoenicum quendam conuentumj
accepitm fecum nobiliffimos centum ciues,ueluti foret confiliarfj . Cum iam
haud longe ab ipib rege effet, comprehenfos eos centum Sidonios tradidit
Artaxerxi. Qui Tennem ut amicum benigne accepitteentum uero illos,ue-
lutidefecftionisautores,telis obrui fecit, Aduenerant &exurbequingenti
primpres uiri, ramis ole»pr»tenfis ei fupplicantes.Ibi rex Tennem feducftu,

num urbem fibi poffet tradere, eft percuntftatus: (plurimum namcp labora-

bat,ut citra padionem quampiam Sidona reciperet , qud cladealiqua imma-
ni eam afficiens,reliquas urbes caftigationeea pei terreret)Tenne fe id fadu-
rum confirmante,rex impotentem iram in animo fbuens,omncs eos quinge
tos uiros fupplicantiu infignia geftantes confodi fecit. T ennes poftmoduin
ad mercenarios Aegyptiorum milites accedes,eis perfuafit,fe S>C regem intra
moeniareciperenttper^huiufmodi proditione Sidonin Perfarum potefta-
tem deuenit.Tunc rex.cum Tennis opera non amplius indigerct,eum inter
ficicurauit. At Sidoni) qui ante regis aduentum naues omnes fuas incende-
rantine quifpiam nauigatione faluti priuat»pofletconfulcrc, poftquam ur-
bem 5C moenia ingeti Perfarum multitudine uiderunt oppleta , intra domnos

cu liberis dC uxoribus inclufi.appofito igni fe extenderunt; ut eoru BC qui fup

plicantes

B I B L I O T tt E C L 1 B. XVI. i$r

^ p.licantesmterfecftirant,numerum quadraginta millium pcrijiTefraditum fir^
Tanta ea clade Sidontjs afFc(^is,6^ urbe tota cum ciuibus abfumpta , locu ex
incendio uaHatum^rex talentis multis uendidic . Ob magnam enim oppida=®
norum opulentiam immenfa argenti auri uis per ignem conflata eftinuca
ta.Huiufmodi interitum miferx Sidoniorum res ibrtit^, reliquas Phoeniciae
urbes ad deditionem faciendam terrore adiecfio, impulerunt ♦ Paulo fu-

pra hcec tempora Carice princeps, ArtemiOaeo honore annos duos funcffa,
mortem obijf Jncuius locum fuffecSus frater Idrieus, adfeptennium impera
uif* In Italia autem Romani percuflb foedere cum Samnitibus , inducias
Pracneftinis coaceflerunt,Tarquinienfescp ducentos fexaginta publice in
foro capitemulcflaruntJnSicilia Calippus&Leptines Syracuiani, compara
to excrcitUjCum Rhegium,quod tyranni Dionyiij prgfidijs tenebatur,expu
gnaflentjpulfis hoftibus libertatem ibi firmarunu

X I.

Cum uero Athcnienies principem Apollodorum, Romani M. Valeri
um C. Sulpitium confules iam haberent,Euagora 8C Phocione Salamina
in Cypro oppugnantibus^alice omnes iniulcB eius urbes in Perlarum ditio"
nem uenerunt.Solus Protagoras Salamine rex obfidionem fuftinebat , nite^
baturcp contra Protagoras paternum illud regnum adiumento Perfarum re>
gis recuperare*Sed tempore fuccedente, Artaxerxes cum ei hic eflet delatus^
Protagoram auxilijs coepit iuuare, adeo utrem tentatam delpondens Euago
ras,ad regem ie expurgatum iuerit,aquo maiori multo alia prasfetSura in A^
fia eft honoracus:in qua deinceps admimfl:randa,quum ie maiegeiTKlet, coa^
(fl us fugere in Cyprum, comprehenfus & fupplicio affecftus eft* Protagoras
autc Perfis ultro fededensjobtinuit in rcliquu ut citra impedimentu Salami^
ne fibi liceret regnare^ AtPerfarum rex pofl: deletam Sidona, cum iam Ar
gis,Thebis,&r a Graecis illis qui Afiae maritima incolunt, auxilia aduenilTenf;,
tundis omnibus coptjs in Aegyptum contendit; Incidens autem inter eun-
£ dum inftagnum praegrande, ubi erant quae uoragines nuncupantur , cxcrci-'
tus partem ex locorum ignorantia amifit ♦ De natura quidem eius ftagni, dC-
his qu^ praeter omnium opinionem in eo contingunt, quum libro primo (a^.
tis dixerinius,in praefens ab hac difputatione fuperfedebimus ♦ Trangredus
autem uoragines illas uerfus Pelufiumjqux eft urbs ad primum os,ubi Nilus
exitum habet, iter faciens, quadraginta ftadia ab eo caiira pofuir^Grgci &C Ae
gyptfj qui in eius loci pr^efidio pofiti fuerant, quum multum temporis ante
Periarum aduentumad inftruenda ea quae opus erant ^ habuilTent : eunda
quidem Nili ora firmiter,ied maxime omnium Peluflacum,qudd primum ef
fet,6s: opportunum ualdc (itum habcrer,communiuerant,Erant ibi in defen-
fione quinque millia armatorum fub praefedo Philophrono^Thcbani igitur-
plurimum laborantes, ut uirtus fua inter Graecos omneis illuftrior eflet , foP
fim quandamS^anguftam iC profundam, nulla periculi habita ratione, traif
cere incoeperant^T unc qui in praefidio Pelufij erant, ex oppido erumpentes,
cum tranfeuntibus Thebanis manus conierucrunt , pro^ gloria confequen-
da utriicp adnitentibus,atrox periculofum certamen ad extremu diei com
miffum^nodeluperuenietediremptum eft* Poftridie rex copias Gr^corum
quas habebat, in treis ordines eft partitus: S>C unicuique Grtecum hominem^
fimul^ Periam aliquem uirtute 5C prudentia infignem praefecit* Primi ita
que Boeoti duces habebant Lacratem Thebanum & Perfam Rofacen * Hic
genus ducebat a feptem Perflsjqui Magos oppre(ferunt,pr^fedus^ erat Icv
Ilia? dC Lydiae: equitur uero dC peditu barba ror fi magnfi numerfi ducebat * A r
giuorfi fecunda erat acies fub fuo duce Nicoftrato:additus eft huic in adminP
ftrafio ne (ocius Arifl:azanes,cuiad rege de maioribus rebus referendi cui a
inifida erat: fidei fupra omneis amicos regios, Bagoa excepto, probatiffima?;*

Deftinata

3 ^«^ D I O D O R I S I C V L I

Defttnata firnt ci qumcp millia eledoru hominij,&: triremes ocflogmta^ Ter^
tiam aciem, quae erat mercenarius miles, ducebat Mentor, qui Sidona prodi'
derat 8C Bagoas,cui plurimii fidei rex adhibebat,uiro audacia, 8^: ad omne e-
tiam iniquu facinus promptitudinis incredibilis^Datus eft ei Graecorum qui
erant Perfaru ditionis,& Barbaroru ingens numerus,& naues coplures* ip^
(e aute rex cu reliquis copijs totius rei fummae animu intendebar* Fada eiuf-
modi partitione ordinu apud Perias,Ne(San€bus Aegypti rex,licc£ copijs in
ferior multo e(ret,nihil uel ingenti hoftiu multitudine, uel ordinatione facla
comotus eft. Habebat fane ipie Graecoru militu,qui fecu ftipendia facer er,ui'
ginti millia: A phros ferme totide:Aegyptioru,qui bellatores apud eos nun^
cupanf,milliafexaginta: naues fluuiatiles adeonflieftus & incurfion es circa
Nilum comittendas,numero qui fidem no caperet. Ripam aute fluminis qug
in Arabiauergit,frequentibuscaftelIis,muro^ & foflacotinenterdu(fiis,co
muniuerat.Gumqj apparatus omnes bello geredo opportuni ei no deeflenr,
breui tamen ab omnibus illis ob inopia confilrj decidit. Maxima calamitatis
eius catiia fuit belli adminiftrandi imperitia,6^ quod ante id priori bello Per^
fe ab eo ui(fti fuerant. Habuerat tunc clariilim os fortitudine,&: rei bellicre ici
entiapraeftantes: Athenieniem Diophantu,& Laced^moniuLammm,quo^
rum confilio rede omnia fuerant ordinata.In hoc autebello dum ieie idoneu
V imperatore fore arbitrabaf,nulliadminiftratione rerum comunicare uoluit:
necp per iefe quae bello ufiii eflent,utpote nullius experienti^^potuitexpedP
re. Oppida igitur dC loca alia munita cu praefidijs pofitis firmaffet, acceptis trt
ginta millibus Aegyptioru, Graecis ad fepte millia, A phroruautepartedimi
diata,ioca ea iniedir,unde facile impetus fieri poflet. Eo modo utrintj inftru^
(ftis reb.us,Nicoftratus Argiuori5duX,duccntibuseum Aegyptijs, quorGlP
beri dC uxores obfides tenebant a Perfis,p er foflam quandam inlocu minus
apertum tranfmifitcum fuis copijs, ibi^ uallo munitis caftris coHiedit.T unc
qui in propinquioris loci praefidio erant milites mercenarij Aegyptiorum,
haud pauciores fepte millibus, ut hoftiu aduentu perienferut, ad eos repellen
dos fimt progreffi.Horu praefectus Clenius Cous cum aciem ad conferendu
praelium inftruxiifet^ab hoftibus^idem effet factu, atrox certamc initum eft.
m quo Graeci qui fub Perfis merebant, egregie pugnantes,ducem Cleniu, SC
militum eius plus quincj millibus inter fecer ut. Eam cladem Nectanebus rex
audiens, ualde eft pcrterritus,inde conijeiens reliquas Perferum copias citra
impedimentum flumen traiecturasefle:ueritus^ ne Memphim omnes ho^
ftium uires conuerterenf,ftatuit ei rei profpiccre. Dudfo igitur exercitu que
fecum habebat,illuccontenditj&rquaeadoppugnationefuftinenda eflent U'
fui praeparauit.Interim Thebanus Lacratcs,qui primu agme apud Perfes cu
rabat, Pelulium magno conatu coepit oppugnare : deriuata^ alioriiim fofTae
aqua,per exiccatum locum &rperuium,machinas ad urbis moenia adduxit.
Magna autem ex parte eis d€iectis,fumma celeritatequi intus erantaltefum
murum cum ualidis turribus laneis excitarunt.Cum^diesaliquot eiufmo^
di moenium oppugnatioduraffet: primo Graeci qui in oppidi propugnatio^
ne crant/ortiffime hoftibus refiftebant. Sed poftquam de Nectanebi regis di
(ceffu Memphim certiores facti iunt, miferunt ad Lacratem qui de re compo
ilenda agerent. Redpiente^ eo per iufiurandum ipfos , 'fi Pelufium dedide^
rintjCum rebus quas fecum ferrent,citra offenfidnem in Graeciam deucetum
irijOppidideditionemfeccrunt.Ad quod recipiendum cum Artaxerxes Ba
goam cum barbaris militibus mififlfet, in urbis ingreffu Perfee Graecorii abe^
iintium res multas quas fecum exportabant,arripuerunt Jbi Graecis de iniu^
ria qua afficiebantur grauiter expoftulantibus , deos^ iurifiurandi pr^fides
implorantibus,Lacrates in iram concitatus , faito impetu barbaros repulit:
a^liquot^ eorum interfectis, Graecos qui fub fide uiolabantur,ftrenue tuta-
tus eft

BIBLIOTHECAE LIBER XV L m

tus cft Bagoas, coni'e(f}us in fugam luitad regem, dcLacratc multum eft
^ qucftus, Artaxerxes re cognita , Bagoar milites poena merita afFedos fuifie,
infupcr dc rapinae illius autoribus fupplicium fumi debere iudicauit«Eo itacp
modo Pelufmm aPerfis recuperatum eft; Mentor uerd,cui terti) agminis cu
ra demandata fuerat, Bubaftum dC complures alias urbes calliditate quadam
militari captas,inditionem regis attraxit* Cum in earum quauis prarfidium
mixtum dC Graecoru dC Aegyptioru militum edet, Mentor eiufmodi uerba
in caftris fuis palam habuit, Artaxerxe deliberafle eos qui fibi ultro urbes de^
derenc^humanidime tra<fiare*Qui rurfus ui fupcraretur,in cos cladem infer^
re non mitiorem ea quam Sidonij paflifuiffent* Iniunxit poftid cuftodibus
portarum, libere permitterent egredi qui ab fc ucllent transfugere* Ita nullo
impediente captiui Aegypt^quierantin caftris abeuntes, breui per omneis
Aegypti urbes uerba illa dilTeminarunt.Inde^ inter mercenarium militem
& indigenam diftenfionesfubitoubicpexoriacrunt: 8^ in omnibus urbibus
(editiones coeperunt uigere* V tricp cnii^er quandam atmulationem ftude^
banticorfum prodere loca quibus praeeflent, ut foli aliquod emolumentunv
conlcqiierentunCoepta eft ea res primum Bubafti.Statim enimuero ut Men
cor SC Bagoas cum exercitu prope urbem confederunt, clam Graecis Aegy-*
ptij quendam miferunt ad Bagoa>pollicentcs urbem tradere, fi ie ialuos prae^
flaturus fuerit. Id Gr^ci pcrfentientcs,ii)iftiim hominem comprehenderunt,
tcrrorcip inic(So,rem utierat^ab eo intellexeruntiC^^^o COmmpti ualde, in
Aegyptios inuadenres, aliquos interfecerunt, aliquibus etiam uuincratis,rcli
qui in partem quandam urbis coadi funt ie tradere • Qui Bagoae quid conti'
giffet fignificantes,orabant ut ocyus accedens,urbem ab ie acciperet* Graecis
qui clanculum ad ie pro firmandis paclionibus ueneratjfecreto iniuxit Meri
ior,cum Bagoas in urbem uenifl[et,ut barbaros impetu fado adoriretur, Ba^
goa deinceps cum Perfis abfij Grxeorum aflenfu in urbem intrante ♦ Poft^
quam mult^ars intromifla eft,fubit6 Gr^ci portas cIaudentes,eos qui intus
^ erant aggredi, omneis interfecerunt, S t ipium Bagoam coeperunt* Is omneni
falutis iiiaeipem in Mentore uidens pofitam,orauit uri fe liberatum uenirct:
pf ofediis in pofterum ie nihil niCi ex eius confilio faduriim * T unc Mentor
Grecosad Bagoam dimittendum,fibic^ faciendam urbis dcdition€m,uteius
receptae titulus fibi daretur, induxit* Fadus^ ita falutis Bagoae autor,reruih
omnium focietatem cum eo praeftito dC accepto iureiuJrando iniuir, quam ad
extremum uitae ieruauit*EuenitinJe,uti apud regem concordes, mutuo 'que
alter alterum iuuantes , tandem omnium uel amicorum uel cognatorum rd'
gis ambo potentidimi euaferint* Mentor enim maximus praeies Afiae, quae
maritima eft, declaratus, multum profuit rebus Artaxerxis, quum Grae^
cos multos condudos fubinde ei mitterettipie^que illic omnia adminiftrarec
fumma dC fide dC animi magnitudine* Bagoas uerd m fuperioribus locis ubi
praefcc^lum agebat,tam bene ex regis re omnia gedit , uti per eam focietatent
quam cum Mentore firmauerat, non minoris authoriratis fadus fir, quam fi
regniipfeedetdominusrneque Artaxerxes aliquid abfcjeius confilid age^
ret* Qiiin etiam poft eius mortem in eligendis houis regibus iemper Bagdat
lententia dC nominatio rata habebatur , nthil^ huic pdteftacis regiar, pfxtet
regis appellationem deerat : quae omnia figillatim cum ad ea perueneHmus
tempora, exponemus. In praefens quidem pdft Bubafti deditionem reliquat
urbes perterrefadae, in Periarumius per Certas condifiones uenerunr*Tunc
Nedanebusrexquiad Memphim commorabarUr, uidens hoftium fucceF
fus,minimeau(useftpericulis,utcopias ad eonflidum duceret, reobijeere;
defperatis^regni rebus cum pecunia ingenti in Aethiopiam fugit.Eo padtd
Artaxerxes totius Aegypti potitus, infigniorum urbium mcchia diruir^&f ft
eris aedibus direptis,magnam uim coegitaurt argeti* Abftulitetia exantf<

quioribus

3tfo DIODORI SICVLI

quioribus templis icriptas tabulas,quas poftmodum Bagoas, accepta magna a
pecuniaiacardotibus,Aegypttisreftituit.Profequu£usautem muneribus ho

noriitcis,pro curuiip merito Gratcos qui iecum milirauerant , eism omnibus
ut in patriam redirent ab fedimiflis;&: Pherendate Aegypti) pr*kdo confli
tutc^cum toto exercitu Babylona reuerflrs eft J Ipolijs dC pecunia multa, fed
maiori longe, ac rebus flrenue geflis,au(flus,

- ■■■ ■■■-,. X I-'I.

Quo uerd anno Athenis Callimachus imperauit,&: Romaf confulcs fuc'
runtM.Fabius &P. ValeriustArtaxerxes animaduertens magno adiumen
to flbi fuifle Mentorem in bello A egy ptio,eum ultra amicos alios prouexiu
prom cius uirtute honoratu, centum talentis argenti, alijs^ precioriflimis re-
bus donauit;8<r AfiaE,qugad mare eft,pra:fecit.Data infuper fummipr|toris
poteflatc,ei bellum contra rebelles fuos demandaumTunc Mentor cu necef
fitudinem ardam habcrctcu Artabazo & Memnone, quifuperiorib,annis
cS Perfis bello contenderant,^ ex Afia demu fugientcs,ad Philippii in Ma-.
cedonia fe contulerant,ibi 9 morabantjregi fupplicans perfuafit, illis comifli'
criminis uenia indulgcrettprotinus^ eos ambos cum liberis ad Ce accerfiuit.
Habebat fane Artabazus ex Mentoris 8C Memnonis Ibrore fiifccptos filios
mares undecim,foeminas dece: deledatus^ plurimu ea prole numeroia Mc-
t.or,iuuenes,datis in exercitu fuo praefeduris,honorauit, Primaaute expedi-
tionem coepit contra HermiI Atarnenfiu tyrannu,qui ab Artaxerxe flefece-
r 3 t,& loca coplura bene munita ac urbes tenebat. Huic pollicitus fe indudu-
rum rege ad remittenda culpam,perfuaflt ut fccu ueniret in colloquiS.Ibi ex
infidijsfadoimpetu,cumprehendit:potitus^ita eiusannulo,icripfi'tliteras
ip ciuitates,tan^ Hermias diceret fibi pacificatione inita effe cu Artaxerxe,
intercedente Mentore: lignatas^ rapto annulo literas mifit per quofda, qui
oppida 8C arces pro rege acciper,ent.Populi quibus literae funt redditx,fidem
pracftantes,&r q» a pace no abhorrerent,facile arces & urbes dedidei uuEacal-
Witate cu Metor citra periculB belli , rebelles urbes recuperafret,in maxima »

regis gratiauenit: quod uideretinduAriaSi: ingenio finguIaribellicS rem na

dare.Pariter dC principes aliosquiabimperioPeriarudefciuerat, partim u/,
partim dolo aliquo omnes deuicit. Ethgc quidein Afia gerebant. InEuro
pa uerd Philippus Macedonum rex inuadenscum exercitu in urbes Chalci-
denfes, Geram arcem tu expugnatam diruit : iniedo^ inde alijs terrore , ali-
quot urbes imperio fuo coegit parere.Pheras pofimodum,qux funt in Thef
falia,profedus,Pitholaum quiibi dominatum occupauerat,expulir, Circa
eadem tempora Spartacus iam annos quintp Pontirex,diem luu obfj t: fuffe-
dus eftfrater Parifades,qui annos odo & triginta regnauit. '

... X M I.

^ Elapfo anno hoc, Athenienfes principem Theophilum, Romani C.SulpI
tifi 8C C. Quintiu confules habuerStteu inita Olympiade odaua iupra cente-
fimSjUidor fuit in fladioPolydes Cyrenefis: tunc Philippus intetus fummo
ftudio,ut Micyberna &rToronen Hellefpoti urbes caperet , citra periculum
aliquod per proditione eas obtinuit . Conuerfus deinde cu ualidis uiribusad
maxima eius r^ionis urbe 01ynthon,initid prxlijs duobus Olynthios deut
cit,8i: in urbe copulittccepta^ obfidione,du fubinde tenrat expugnationem,

multosfuoruamifit.Tandem pecunia corruptos,LafiheneetEuthyaatcm,

lumrnos magiflratus in urbe induxit , uti eam fibi proderet: quam capta diri-
piiit.oppidanos^ omnes cumpraedaaiia uendidit.Eofado peCuniamultam
ad belfi ufum coniequutus eft,c*teras^ urbes fibi refiftentes perterruit. Da»
tis aute muneribus meritis unicuic^ militum qui flrenue pugnauerat , ingeti
pecunia miffa fibi conciliauit eos qui in urbibus uarijs potentiae maions erat,
adeo ut multos ad patria prodendam iUexerit.Nee iplc id difflmulabaf,fe ma

gisauri

B I B L I O T H E C AE L I B. X V I.

A gis aun copia, cp armis impenuauxiffe, palam folirus affeuerare^ Athefiieics
quibusiamPhilippimcremetaerantfufpc^ajOmnib.fn quos Phil ppus bel
Ium fufcipcret, auxilia contra €umittebant:per legatos etiaadhortabant ciui-

lates ad libertatem tuenda, 8^ fuppliciu de his ciuibus,qai proditionem moli
rentJumendujOmnibus cis auxilia pollicentcsjtaqpfe Philippo hofles pro^
fe(Ti,apertecum eo bellum gerebantjnflammabat eos maxime ad propugna
tionem Graeciae Demofl:hehes,tunc temporis Graecorum omniu acerrimus
indicendo.Sed nullo pacflo reprimi ualebat indomita libido, quae plerofque
occupaueratjUrbesfuasprodenduTamlatepeftisilla Graeciam tunc infece<
rat.propterea aiunt Philippum,cum urbem quandam egregie munita capere
conaret,ac eius lo^' quidam contra omne impetu tutiffima, ac ferme inexpu^
gnabile ea efle dicer et,quaefiui(Ie,Num etia auru eius urbis moenia trarifeen'
dcreeflciimpoffibilefExpertus nimiru erat Philippus, qu^ armis capinopof
(jnt,auro facillime expugnari folercvPraepatasigit largitione in urbibus pro-
ditoriesjcosi^ qui tanta foeditate in feadmittebant,honefl:is nominibus nunc
amiCo^,iluhchoipitesappellitans:pereiufmodiinfandacomercia,munerum
uefbbrum^mofeshominumaximecorrumpeban Ab Olynthi uero expu-
gnatione in deoru honore pro coceffa uitftoria Olympia celebraturus, ipkn^
didiffima peregit facrificia:&r conuocata ingenti hominu multitudine , certa-
mina edidit pulcherrima:mulcosc]^hofpites qui ad fpctfiaculu conucherant,
conuiuio accepit 4 lbi fermonibus,&: inuitatione eo loco accommodata ufus,
multis pocula manu fua porrigebat ab (e praegufiata : non paucis munera eft
lafgitus^In uniuerfum^ omnes promi(Iionib4amplisproiequutus,eiFecit ut
cj^plurimt amicitia fua auidiflime expeterem Animaduertens aute in cSuiuio
ex amicis qiiempia Saty ru nomine prae ie ferente neicid quid trifte , rogauit^
cur folus aliquid hurrianitatis fuae experiri noti dignaret. Illi niuhus aliquod
ab eo ie cupere dicenti,.ied uereri ne intentione fua patefada fr uftra haberet:
Philippus exhilaratus,cu promifiiTet quodeunep petierit, (e libentiffime con-*

B cefluru:hoipitis cuiufdam fui uirgines duas adoJeicentulas nouis maritis de-
iponfatas,quae elTent inter eius captiuos, ie libenter recepturu dixit Satyrus;
non ut ex eo munere lucri aliquid confequeret,fed ut addita etia de fuo dote,
in matrimonium eastraderet:ne'ueiniuriam tenera aetate indignam fuftine-
re eas uideret* Philippiis petitionem hanclibentiiTimo animo accipiens, uir-
ginesduas ftatim Satyro condonauit, multis^ altjs muneribus &beneficijs
eo modo difleminatis, cumulatiora benignitatis praemia accepinMulti enim
uero fpe liberalitatis eius indu(ffi,alter alterum praeuenireftudebaiit , ieipibs
& patriam in Philippfpoteftatemdefientest

, X I I i i. _ -

lam uero imperante Athenis Thcmiftoclc , Romae confulibus C*Cor-
heliOjM^PompiliOjBceoti cum agros Phocenfium populati edent, adHy-
ampolini manus conferentes ^uiefiores fucriint, circiter fexaginta e numero
hodiuminterfecSis; Deinceps iterum cuni Phoccnflbus prbpe Coroneam
congredi,accepta magna cfade repiilfi funt* C^ium^ ih Boeotia iiifighiores
quaedam urbes edent Phocenfium ditionis , ad earujn a^os uaftaridos uerQ
Boeoti, frumenta omnia deftruxeriint ♦ In reditu utero hoftibiis occurrentes,
furit prpdigati. Circa id temporis Phalaecus dux Phocenfium iacrae pecu-
niae ablatae poftuhtus eftjpriuato^ eiimperij honore quem gerebatjfiicccdb
res tres dati funt,Dinocrates^ Callias , & Sophanes : per quos eius criminis
quaeftib habita eft; Petebant ^neab his qui eam traclaucrat,rationem uti red
derent* Philon fuerat quidam praecipuus ineiufinbdiadminiftratione» Is cu
haud fatis exhibendae rationi faceret , capite efi:damnatus,excruciatus^ adu
cibus nuper ele(fiis,fcel€f is focios prodidit* Graiiidirhis demu fupplictjs affe- -
ftus,eu uitae fine quem fua impietas merita eftjhabuit* Alij qtji de (acris rebus

H ditiores

✓

5^, D I O d O M S 1 C V L 1

dinorcs fac3i,magnam pecuniam furco fibi comparauerant,cam tcRituere,cC A
poenas tit facrilegi dare funt coac3i*Ex fuperionbus autem ducibus Philomc
lus^qui primus imperaucrat, a rebus (acris,quar (5 ncceffitas permifit , manua
commuit^Sed qut ei fucceilit Ondmarchus, multum dei pecunia in belli fum^
ptus ufus cfttTertius Phayllus frater Onomarchi,non pauca munerum?qusc
in templo fuerant con(ecrata,ad pecuniam fignandam conflatiit , ut codudo
militi ftipendia exolucret* Dicatos fiquidem a Croefo Lydorum rege lateres
aureos centum uiginti, quibus pondus erat talenta bina , acceptos pro confi-
ciendis numisdifiecit: pariter aureas trecentas fexaginta phialas binis mi'

nis expeniasjieonisij foeminacfignaaureajUt ea omnia auri talentis trecen
tis dC triginta aeftimata fuerint: redaefiis^ omnibus quae ex auro funt confla*»
ta,ad argenti rationem talenta quatuor millia perficerentur 4 E' rebus aute ar^
gemeis,quae tu a Croefo^tu ab alijs fuerat confecratacjduces omnes abfumpic
rantadfummam talentorum fupra fex millium, ut auri argenti^ totius ratP
one inita, talenta eflent plus decem millibus^ A ' feriptoribus nonnullis tradP
tum eftjOpum hinc correptum non minus fuifle,at(^ illud quod in Periarum
theiauris ab Alexandro inuentum fit, Aggrefls quinetiam fuerat qui fub Pha
Ixco ordines ducebant,aperire folum templi, cum a quodam cflet di(fium,ar^
genti Scauri magnam uim ibidefoffam effe^Iamcfeloca circa focum &: tripo^
dem excauare coeperant» Qui uero thefaurum indicauerat,teftimonio clariiB
mi dC antiquiffimi poetar Homeri nitebatur, ubi ait:

Quanta pauim entum interius non claudit, Apollo

Nunc ubi iaxoia Pythone oracula reddit»

Sed cum a militibus loca prope tripodem foderent, magnis terrar tremor ib*
facRis,Phocenfes ualdefunt perterriti:plane^ ira deis animaduerfione in fa^
cHlegos praemonftrantibus,ab eo negocio defiiterunt» Ac Philon, qui facino
ris t5 imptj duX dC autor fuerat,breui poenas meritas exoluit» Sedenim pecu^
hix iacrae interuerfe, licet crime totu Phocenflbus adicriberet , nihilominus
Athenienies SC Laced^monios,qui Phocenfiu cauiam dC cenfu auxiltjs tu B
tabant,nonparucontingebat,ideomaximeq) ifipendiapro militu numero,
qUos auxilio eismiferant,n5 fuerat exoluta. A thenienfes fane ea tepeftate uP
dent proni ualde fuiifead faciendas Apollini contumelias* Paululu enim fu^
pra Delphicae direptionis tepora, cu Iphicrates eor u dux cu clafle circa Corcy
ucriaret,Dionyfij^ Syracuiaru tyrani naucs,quae Delphos dC Olympiam
ligna facRa ex auro dC eborcdeuchebar,apprehendi(ret,mififlet^ ab AchenP
cnfi populo quacnta,quid'na in careagendii eis uideret: Athenienies refpon
derue. Laboranda no eife ei in reru diuinaru refpe(Ru:red proipiciendu , quo
modo milites’ fuos fuftentaret* Iphicrates ciuitatis fu» uoluntati obfequutus,
capta deonl ornamenta uendidir^propterca lyranus in Aiheniefes comotus,
cpiftola hanc eis icripfit : Dionyfius (enatui & populo Athenienfi ialutcicrP
bere, minime decere exiftimauiLCotra deos dC mari dC terra facrilegia comit'
titis:ftatuas quideanobis,utdtjsdicarent,miiIas,6;^ rapuiftis dC coflaftis» necp
In deos maximos, Apolline fcilicet Delphicu,et Olympicu Ioue,fcelus impia
adeo patrare ueriti eftis^Eiufmodi rem fcccrut Athenienies contra deu illtf,
que fubinde inter populares &r maiores fuos numerare per ofientatione iolc'
bant, Pariter & Lacedaemontj, qui StTconfilio Delphici oraculi remp» apud
gentes omnes admirabile fibi inftitucrat,qufue ea tepeftate demaioribus re-
bus deu Apolline confiilebant,non ueriti funt cu templi raptoribus fcelcftiP
fima inire confpirarione^Sedcnim Phoceies in Boeotia urbes tres,Orcliome'
hon,Coronea,&r Cotfias cu haberer,indc mercenario milite affatim cis fup'
petente,c5tra Boeotos copias parabat, eorum^ agros populabant* Neq^ad
faciendas i ncurfiones,aut certamina comittenda eoru locoru homines Pbo'
cenfibusdeficiebanttProptembellomulcuauriti Boeoti, milicu fuoru mub

f

bibliothecae liber XVI.
^tisamiffis^&rpecumarmopfalaborantesjlegatos ad Phiiippum; qm auxiiu
^ peterentjimTerunt.llIe cum Boeotum res affliVias^uc fp iri tus eorum inflati ex
utdoria Leudrica aliquantulum comminuerentur^libeti animo uideret,mP
lires perpaucos deditnd tantum curans^ne oraculi direptioni nihili ^ftiiaare
uideretunCum uero Phocenfes prope AbasjUnde non multum abefl Apol-
linis templum,arcem extruere niterentur^ Boeoti in eos inuaferunt , fubito^
pars palantes, in oppida proxima fugam arripuerunt : altj ad quingentos ia
templum confugientes, extineSi funqmiro quodam modo» ut cum multa eo
tempore Phocefibus adueria diuinitus acciderint, id maxime omnium quod
referemus,itafa(fiumefl[euideatur^ Qui ad templum confugerant, deorum
auxilio fe faluos foreexiftimabant 4 Sed fecus accidit : diuina flquidem prouP
dentia poenam quae facrilegis conueniebat, eis inflixit» Erant circa templum
lecli&menfe complures. Cum^ in tentortjs Phocenfium qui ad templum
fe receperantj ignis relidus cafu ledum unu incendiilet, tanta repente adeo^
fuper omnium fidem flamma excitata eft,ut templum 8C Phocenfes qui eo fe
contulerant,uiui incenfl fint» Vifus^eftdeusfalutem, quamfupplicespetP
uerant^eis indulgere noluiffe*

XV.

Infcquentiuer6anno,quo Athenis Archias princeps,Rom 3 econiuIesM*
Aemylius SC T»Quintius fuerunt,Phocenfe bellum, quod durauerat in an-
num decimum,ad hunc modum finem habuit.Boeotis & Phocenfibus pari-
terexbelli diuturnitate debilitatis ualde, alteri ad Lacedaemonios miferunt
petitum auxilia,unde armatos mille,duce Archidamo rege obtinuerunuBoe
otiuerd quum ad Philippum legatos itidem pro auxilijs mififlent, Philip-
pus acceptis fecum Theflalis, cum ualido exercitu in agrum Locrerifem
contenditjbi Phalaecum, qui pridem Phocenfium dux fuerat^ tunccp magna
conducflorum militum manum habebat^ inueriiens, ut cum eo dimicatione
mica,belli euentum experiretur^aciem inftruxit . Erat Phalaecus Nice^ , qui
^ animaduertens Philippo fe efle uiribus impare j mifit ad eum legatos pro re-
bus fuis componendis: patftus^ ut fibi dC tuis militibus permitteret, quo uel-
let difcedere , cum o(flo milibus hominum iecum facientium ftipendia, con-
ceilit in Peloponeiiim » T unc fpe omni deftituti Phocenfes , iefe Philippo de-
diderunt. Itaque citra dimicationem,quod non fperauerat, Philippus bello
facro confeclo,adhibitis itl confilium Theflalis dC Boeotis y deliberaiiit Am-
phidyonum concilium habere,eorum^ arbitrio cognitionem omnium in-
tegram relinquere.Igitur Amphidyones inito confilio decreuerunt, Philip
pum eius<^ pofteros in collegium fixum coaptari,quum duorum iliffragioru
lurCjquae debellati Phocenfes habuiflTent. V rbibus tribus Phocidis moenia fo
io aequari, ne ipfi Phocenfes aut facri templi,aut Amphidynum confiltj ali-
quo modo participes eflent: ne eifdem equos,aut arma habere liceret, donec
fubreptam omne pecunia deo exoluiflent.Phocenfes aute,alios^ quifacnle
gio eo inquinati aufugiflent,fcelefliflimos haberi, exq^ omnibus locis im-
pune retrahi poflTe» Vrbes omnes quae Phocenfibus parerent^ dirui> redigi
in pagos,qui haberent domos non plurcs fexagenis , qui' ue haud minus in-
teruallo ftadij unius inter fe diftarent» Agros fixorum haberent ^ fed eorum
uedigal annuum talenta fexaginta deo pendefent, quoad pecunia: in 'ratio-
nibus icriptac .tempore templi direpti^fatis deo feciflCnt» Philippo, Theflalis,
& Bceotis ius Pythia certamina curandi efle,qudd Corinthtj Phocenfibus in
rerum (aerarum interuerfioneadiutoresfuiflent: Philippum cum Amphi-
dyonibus arma Phocenfium auxiliariorum^ confringere , eorum® frufta
quae fixper eflent incendere,equos per aiidionem difirahere. Abhis Amphi-
dyones alia nonnulla quae ad oraculi refedionem, ad pietatem , pacem®
concordiam Graeciae faci€banr,conftruxerunttQu;^ omnia eorum feita Phi

H a iippufil

DIODOm SiCVL!

lippus comprobauit,dc 9 omnibus mgetes eis egit gratias^ In Macedoniam A
demum eft reuerfus,picuns dC bcll/csc uirtuns magna fibi eomparara gloria»
Sed longe maiora mftrumcnta augendi res fuas inde nacf^us eft, cum toto ani
Ilio id mollietur , ut a Graecia imperator nominatus, per eam occafionem in
Perfas bellum fu^iperet^quod tand? eft fadum«Sed de his omnibus fiio tem
porc mentionem figillatim habebimus ♦ In praefentia ad hiftorise contextum
redeunteSjOperiepreciumeffe indicamus, palam facere, deos illis omnib 4 qui
m oraculo diripiendo deliquerint,poenam meritam iniecifle: necj eos dunta
xat qui facrilegtj artifices fuerunt, ied omnes proiTus quos illud crimen uel Ic
uiter attigit, nullo pado inuedam adeo punitionem effligere ualuiflc^Prin'
ceps enim templi occupandi autorPhilonielus, cafu quodam belli aduerfb (c
(e prafcipitcm dedit«Onomarchus dein eledusduxab illis,quibus nulla fpes
bona erat, cum Phocenfibusfit: milite mercenario in Theifa lia interfedus,^!
de cruce fuipenfus eft^T ertius Phayllus,qui multa rerum facrarum deftruxc'
rat,diuturno confedus morbojhaud breui potuit a cruciatu liberari* Qui uc
rd poft omnes cos,quicquid in donartjs reliquum erat, corripuit, Phalaecus in
uarijsmagnis^ periculis & timore uitam longam iatis duxit, non quo fors
cius melior quam ceterorum fceleris impij popularium eflet, fed ut longiori
tempore cruciatus,multis^ ex fua mi ferta, notior fadus,mfigniorem celebra
tam^ magis calamitatem fubiret*Poft fugam iane,qua Philippi captiuitatent
uitauit,commoratus eft initio in Peloponnefo,fuftentans ibi milites fuqs pe-»
cunia,quam reliquam de facrisrebus habebat : poftea Corinthi nauibus ma^
gnis onerartjs condudis,cum biremes quatuor fuas haberet, in Italiam & Si'
cillam tranfinittere conftituit : ibi aut urbem aliquam fe occupaturum , aut a
quibus ftipendio conduceretur, quum eo tempore Lucanis eftet bellum cum
Tarentinis, inuenturum exiftimans . Militibus aurem fuisafteuerabatjfe ac^
cerfitum in Siciliam Italiam, nauigationem eam fufeepifle. Ciim igitur iti-
nere arrepto, iam ulterius in mare progredi eflent milites a liquot,qui eodem
nauigiocum Phal3ecou€dabantur,fimuluerba habuerunt, fufpicantcsnon g
effeueru ab aliquo ie accitos fuifle,q) itineris alique ducem abeoadqueirer,
mifliim fecum non uidebant* Apparebat etiam nauigationem coeptam non
effe rem facilem, fed longam, 6^ periculis multis obnoxia * Propterea parum
Phalaeci uerbis credentes, ac ucriti ne in hoftilem aliquam claffem inciderent,
conipiraruntillipr^cipuequiin exercitu ordines duc€bant:ftridis^enribug
in Phalaecum,6^ nauisgubernatoremirruentes, utreuerterentur unde naui-
gationem coeperant, coegerat * Pariter qui in nauibus altjs erant, quum idem
fcciffentjretroadi omnes in Peloponnefum redierunt: fi muf que ad Maleam
p romontorium Laconiceappulfi,ibi Cnofiorum legatos, qui ex Creta ad mt
lites feribendos uenerant,offenderunt*Hicum Phal^co,dudoribus'qucalxjs
colloquuti,ftipendio decenti perfoluto fecerunt, ut fecum omnes proficiicc^
rentur^Statim^ utCnoffLiminCretamperuenerut,ab itinere , Lydo urbe
ui funt potiti.Lydqs autem e terra fua pulfis,iniperatum breui apparuit aU'
xilium * Quum enim eo tempore Tarentini bcilo inito contra Lucanos,le^
gaftentad Laced3emonios,ucIutiparentesfuos,qui auxilia peterent, hf que
animo promptiflimo genti cognatae fuccurr er e nolentes, copias pedeftr es dC
na uales, quibus rex Archidamus praefuif,quum paralTent, ti anfituros cos in
Italiam Lydij , uti fibi ad patriam recuperandam auxilio efleuellent, ora-
runt. Cui rei Laccdaemonij afientientcSjin Cretam tranfmiierunr* Ibi^ mili-
te illo mercenario deuido, urbem fiiam Lyc^^qs refiiruerunt * Deinde an c-
pta nauigationem Italiam, quum Archidamus in Tarentinorum fubfidium
ueniffet, inito prarlio quodam egregie pugnans, inrerfedus eft: uir omnibus
imperatorrjs artibus ex toto uiraecurfu multum probatus, praeterquam in
Phocenfium rebus, quos iuuandojUifus eft magna caufafuiffe temphDel-

i phicl

BIBLIOTHECAE LIBER 2CVL i6s

A phtd miiadenduRegnault is Laced^mone annos tres dC ufgfntLfil/us autem
Agis^qui ei fucceflit^qumdcdmduntaxat annis in regno uixit» Caefifunt por
ftea a Lucanis omnes qui fub Archidamo merebant, direptionis oraculi
ipfi participes ♦ Phalaecus ueroLycfiopulfus, ad Cydoniam oppugnandam
fe conuertin Vbijdum machinas mo^nibus diruendis inftruit, cascp propius
urbem adducitjfulmineincidetejdiuinus ignis excitatus illas corripuit. Quas
pleriqp ab incedio defendere cbnati,igneabfumpti funt Jn his fuit et ipfe dux
Phalaecus* Aiunt nonulIi,eum interemptum fuifle a quopia iiio milite, quem
' uerberarat*E‘ Phalaeci militibus,qui cladis eius immunesfuerut,exulibus E'
leis in Peioponefum deuecffi funt: cum quibus in Eleos pugnare occoeperat*
Sedenim cum Arcades ope tuliffent Eleis.multi milites illi conduditrj inter^
fedi funt* Reliqui ad quatuor millia , captiui inter Arcadas SC Eleos diuifloc
fac!ia,diftributi funt* Arcades eos q fibi obuenerut, dederunt uenuhElei fuos
omnes ob icelus in oraculo diripiendo admiffum trucidarunt.Et ad eum mo«
dam,qui facrilegtj illius aliquid omnino attigerut,deo autore meritas poenas
fubiuerunt*Nobiliffimae etia ciuitates,quae ea impietate fe aftrixerantjab An
tipatro(fucccdete tempore)deui(flae,& imperiu & libertate fuam mifere per^
diderunt*Vxores quocpPhocenfiuprincipu,qu^aufg funt monilibus raptis
fe exornare, impij facinoris poenas no euitar unt*^ae enim Helenes monile
geftare efl: folita,in meretricium probrum incidit , pulchritudine fua ea expe>
tentibus proftrata* Altera,eo quod fuerat Eriphyles, fubinde ad ornatu utes,
cum filius, quem natu maiorein habebat,in furorem concitatus, igne domui
mieciflet,intra eam uiuens,incendio extinda eft* Eo^ pado qui deum con--
temptui habere ueriti no funt,fupplicijs,qua£ narrauimus,ab ultoribus dijs af
fedi funt*Rurfus qui oraculo fubiidiu tulit, Philippus poftid fadum indies
res fuas auxic,tandem(^ pietatis fuse beneficio , ab uniueria Graecia impera^
tor appellatus eft^Et fuum regnum ampliffimum omnium quae eilent in Eu^
r6pa,effecit*Sed cum abunde iatis defacro bello egerimus, ad res alibi geftas
® tranfeamus* In Sicilia(ortis inter ie magnis ieditionibus)Syracuiani miic^
re multorum & potentium trahentium^ in diuerfa tyrannide opprefli,lega^
tos Corinthum miferuntjOrantes uti mitterent ducem aliquem, qui eorum
reipub*curam fuiciperet,fimul^ tyrannidem inuadereconantium improbP
tatem coerceret* Corinthi) honeftimmum eflfe arbitrati,tjs qui ab ie originem
traherent,fuppetiasferre,illucmitteredecreuerut T imoleonta TimanetiF*
praeftantiiTimum uirum,quiuirtute,prudentia,& cognitione rei militaris, O'
mnibus^bonis artibus eratpraeditus*Huicautefingulariscotigeratres,qua 2
ut deligeretur dux in Syracuianam expeditione no paru profuit * Timopha^
nes eius frater,qui diuitijs & ingenita quadam confidentia Corinthijs omnP
bus pracftabat,diu antea uifus fuerat ad tyrannidem aipirare.Sed eo tempore
calamitofos homines fuftentando, comparando arma, & cum facinoroibru
agmine per forum fpaciando,nondiffimulabatie tyrannum ede* Omnia^
prorfusfada eius tyrannidem prae ieferebant*Huic Timoleon, alieniffimus
ab unius dominatione iiiftinenda , initio conatus efl: per fuadere , uti a coepta
re defifleret:poftquam fibi parum audientem illum,indies^ magis inibleice
re animaduertit,abieda omni ipe,ut uerbis emendari poflet , obambulas fo'
ro,ipfe fratrem obtrucat*Excitato inde tumultu, cum ciues quamplurimi ad
facinus atrox inufitatu accurriflent,feditiones exortae iunt: partim cenfen^
tibus,Timoleonta ut caedis fraternae reum,pcena legibus decreta affici opor-»
tere:alteris,quippe qui tyranicida eflet,comendationem mereri affeueranti-
bus* Senatu igitur habito,contentio ea inter fenatores pariter uigebat,Timo
leonta grauiter deferentibus eius inimicis:qui uerd mitius agebant, confulen
cibus ut ei uenia tribueretur* Cumcp altercatio huiufmodi duraffet in aduen'-
tum ufque Syracufanorum legatorum, atej hi expofitis mandatis,uehemen^

H 5 ter

DIODORI S I C V L I

ter of adcrttjtic fena tus moram interponeret m duce mittchdb,que petebant, ^
uiTumeftfenatmjTimoleonta illuc mittere conducibile efle:propofuerunt<^
dinfolitam, miram^prorfus,optionem,fi facinus ab fecommiirum diluere
uellet Jdenim eiconrirmarunt,fi benerem Syraculanam adminiftrauerit, fe
cum tyrannicidam:rinfecus,8f ex animi libidinCjtunc fratris percuffbrem e«
‘undem iudicaturos effe» Verum Timoleon, non tam ex timore per fenatmn
ribiadie<flo,quam uirtutis ftudio , Siciliae rebus bene, & ex gentium ufu prae
fiiit,Carthaginienfes fiquidemdebellauitrrecipiens^e barbarorum manib*
Graecas urbes uaftatas dC defertas,multitudine hominum frequdes reddidit*
De quibus omnibus pdft paulo fecundum fua tempora per partes mentione
faciemust N unc ad narrationis ordinem reuertamur*

XVI-

Cum Eubulus Athenis imperaret, Romae^ M^Fabius 8C Seruius Sulpfe
tiusconfuleselIent,TimoleonCorinthius,airumptusa ciuibus fuis ad cura
Syracufane reipub^parabat fe uti in Siciliam traniiret^Conduxit aute milites
exteros reptingentos,trirem!bus(^ quatuor,&: leuioribus tribus nauigijsmi
iite oppletiSjCorinthodifeeffiu Praeter haecin itinereaLeucadtjs dC Corcyre>
fibus obtinuit tres alias naues, Itacp nauibus decem fretum, quod loniu appei
lant,tranGuit,Contigitfane ei inter nauigandum resprxcipua,&: digna ad-
miratione^ut deus, quifpiam in fufeepta prouincia eum iuuare,d: futuram ip
fius gloriam,ac rerum geftarum magnitudine praefagio non obfcuro declara
re uifus fit. Continenti enim node fax ardens in coelo nauiganti ei praeluxit^
donec in Italiam cum omnibus fuis coptjs peruenit. Prius etiam Corinthiau-
diuerat,Cererem dC Proferpinam iacerdotibus fuis in quiete uifas effe pollice
ri,cu Timoleonte fefe nauigaturas in facrata fibi infulam. Propterea ipfe dux
Timoleon, caetericp omnes lacto animo erant, diuinam opem fibi haud deefic
confpicientes.Naue etia,quse omnib.alijs melior eft uifa, dearu numini dica-
uit,inftituit 9 ,uti Cereris et Proferpin^ facra nauis nominaret. Peruenit aute
incolumis cum fuo exercitu Metapontium in Italiam. Illuc dC triremes lega- g
torum Carthaginienfium ftatim fuperuenir,qui Timoleontem conuenieres,
nebelli initium faceret,ne'ue omnino in Sicilamtranfiret, ei denunciarunr*
Sed Timoleon, cu ad traijciendu Rhegini eu inuitaret , &:auxilia polliceret,
Metapontio quamprimum difce(fit,qud iuiaduentusfamam anteuerteret*
Verebatur enim plurimu,ne Cartliaginienfes,qui mari dominabantur, ti afi-
tum fuum in Siciliam interciperent. Adhibita idcirco fumma diligentia, bre-
uiRhegiftm contendit. Sedeilim Carthaginienfes paulo ante heee tempora fu
turi belli in Sicilia magnitudinem profpicientes,erga infula ciuitates ibeias,
fummam benignitatem oftentabant.Cum tyrannis, uereribus controuerftjs
pofitis,amicitiam firmauerunt, praecipue cum Icera,qui Syracufis dominaba
tur,qudd eius magna efiet potentia.Comparatas^ ingentes nauales dC pede
lires copias, praefedo Annone duce, miferunt in Siciliam . Erant autem na-
ues longae centum quinquaginta, peditum quinquaginta millia, trecenti
currus bellici, dC bigarum ultra duo millia.Prxter haec arma,tela^ omnis ge-
neris,machinaeadoppugnandasurbesmultac: commeatuum dC aliarum re-
rum qu^ bello ufui funt, opinione omnium maior copia.Prima^ expeditio-
ne contra Entellenfeisfufceptaj eorum agrum populati, ad oppidi obfidio-
nem accefferunr.Tenebant locum eum Campani, quimagno hoftium nume
ro perterriti, ad ciuitates Carthaginienfibus inimicas , auxilia petitum mife-
riint.Alh omnes eam rem detredarunt. Soli GaJerienfes mille armatos dc>
derunt. C^ji in itinere Poznis obuiam fadi , eorum multitudine circumucn-
ti omnes, acTinterfedi funt. Campani etiam, qui Aetnam habebant, initio
compararant auxilia, quae Entellam, utpote ad gentem cognatam, mitte-
rentur. Sed Galerienfium clade audita, are coapta fuperfedere dcliberaue-

runt*

B 1 B L1 O 't’ H E C M t i B £ R XVL
^ fUftttCtinl ucro Syracufarum urbs efletm Dionyfij manibus, lectas cum ua^
hdo exercitu eo contendit Jam^uallum circa Olympium iecerat,0(: omnib;
uiribus tyrailnum Dionyfium expugnare conabatunSed obfidione in mul-
tos dies protra(fla,cum neceflariarum rerum inopia premeret, fcetas ab oppu
gnatione difeeifit, ut iret ad Leontinos,unde fe prius mouerat . Abeuntem
Dionyfiusiniequutusjextremumagmeninceflendojfecitutcouerfuslcetas^
manus (ecum confereret^Qui ferme tribus millibus armatorum fub Diony^
fio merentium c^fis,reliquos in fugam compulit* Vfus^ fumma celeritate in
eis perfequendis, irrupit limul cum fugientibus in urbe:&r ita Syracufis abf(j
infula potitus eft* In huiufmodi ftatu erant Dionyfij & Icetg resecum Timo-
leon tribus diebus pofl: captas ab Iceta SyraculaSjRhegium perueniensmon
longe ab urbe copias fuas de nauibus expofuit^ dC eodem uiginti Carthagini-
enfium triremes ftatim aduenerunt * Tunc Rhegini, qui Timoleontis rebus
fauebant, populo ad concione uocato,agere coeperat de pace inter illos com-
ponenda*IbiCarthaginienfes ad hoc intenti^ut reditus in patria Timoleonti
perfuaderetur,paru diligenter in ftationibus excubabant* At Timoleon nul-
lo eius quod moliebatur dato indicio, ipfe quidem praefens prope confultan-
lium fuggeftum fl:abat:(ed clanculum admonuerat,utnouem e iiiis nauibus
in altum abducerentur * Denicp animis Carthaginienfi um ad Rheginorum
brationem,quas dolo in longum producebatur , conuerfis, clanculum e con-
cione iefubripiens, accurrit ad nauem quam fibi relinqui fecerat , ac fumma
feilinationeenauigauit+Carthaginienfes ita delufi,conati funt abeuntes infc
qui ♦ Sed cum illi magno Ipacio progrefli e(Ient,nox^ iam immineret, faefiu
eft,ut citra offenfam Tauromoenium appellerentur* Ei loco praeerat Andro-
iTia V huSjSyracufanorum libertatis ftudiofiffimus,qui humaniter T imoleon-
ta fuos^ omnes accepitiSif ab impetu periequentium,ut falui edent , nop pa-
rum profuit*His ita hic peracflis,Icetascum quin^ millibus armatorum ele-
<ftis contra AdranitaSjqui fuas partes fequi nolebant,profe(fius eft,S('n5 Ion
® ge ab oppido caftra pofuit*Tunc militibus aliquot a Tauromoenienfibus im-
petratiSjTimoleon cum militibus circiter mille contra Icetam Tauromeenio
diicedit*No(fliscpruperuenientisoccafioneadiutus,iter Adrianum ita confe
citjUt fequenti die ex improuifo Icetae exercitum prandentem inuaferit.Et in
caftra irrumpens, plus trecentis interfecerit,captiuos(^ ferme fexcentos com-
prChcnderiCjCaftriscpipfis potitus fuerit* Aliam infuper rem ftrenuitate eade
peregit,Subit6enimadipfam urbem Syracufas contendit, totum^ illud iter
currendo em en(us,ade6 ut a pugna fugientes hoftes pr^uerterit t Syracufas,
cum nullus ibihuiufccrei timor edet, ftcileintrauit*

XVII.

Echa^c quidem omnia anno praefenti cohtigejrunt : qub uerd Athenienfes
principem Silycifeum, Romani M* V alerium & M* Pompilia confules ha-
buerunt:!abente(^ nona dC cecefima Olympiade*, in ftadio Ariftolochus A-
thenienfis uidor fuit.Romani primum cum Carthaginienfibus foedus per-
cuderunt* In Caria quum Idrieus,ibidem feptenium princeps,mortem obijf-
fet: Ada eius coniuxS^ foror fufFedlaeft^qucC ad annum quartum imperauit,.
Timoleon autem in Sicilia , acceptis fn focietatem Adranitis, T yndaritis^
non parua auxilia ab eis obtinuit*Erat^ mirificus tumultus intra Syracuias^
quum Dionyfius infulam , Icetas Achradinam, nouam urbem, reliquum
omne urbis teneretTimoleon,&: Carthaginienfes portum maiore cum claP
fe nauium centum quinquagintamtradent, terfacp caftra metati edent cum
pcditatuquinquaginta millium*Qua ingenti hoftium multitudine cum ual-
de perterritus edet Timoleontis exercitus , inopinata , dC quae nullo confilio
parari potuidct,rerurri mutatio fubfequutaeft*Primo omnium Marcus Cata
nenfium tyrannus,qui noH partias copias fecum habebat, Timoleonti adhae-

H 4 fift

DIODORI SICVLI

fit^Poft i'd urbes coplures ftudio libertatis confequedae ad eunde defecer unt^ A
ISouiffitnecp a Corinthijs naues dece ci5 auxilljs dC ftipedio miflTac , Syracuias
aduenerut:prOpter quae confirmatus multu eft T imoleon, & Carthagmiefes
timore correpti,cla{Iem e portu imprudeter (ane eduxerut,motis^ caftris, in"
fulsc parte^que fue erat ditionis^dilcefferiJt^Tunc Iceta auxiltjs dertitutOjUrbs
Syracu(aru,cuciues ei tuendae pariirufficerentj in Timoleontis poteftaterea
da^a eft^Mefene itide ^ quae in partib*Carthaginienfiu erat, ab eodem (iatirn
cftrecepta^Dum hxc in Sicilia gerunt, Macedoniae rex Philippus odio, quod
apatre hccrcditarium pertinaciter contra Illyrios feruabat,incitatus,cum uali
do exercitu in eoru terra irrupit:agris^uaftatis,& expugnatisurbibus mul^
tisjin Macedoniam reuerfuseft^Poftmodum in Theffaliam contendens , ty^
ranis aliquot,qui ciuitates opprimebant, expulOs, magna beneuolentia Thef
falosom nes nbideuinxit:ex eorum focietate fperans Gr^cos pariter in ami^
citiamluam traduefium iri* Quodfaneeuem^ Contermini namcp Theflalis
Gr^ci,uicinorum fadum fequuti,foeduscum Philippo inierunt*

. X V 1 I I.

Anno uerd fequeti,^ Pythodorus Athenis imperauit, SC Rom^ confula^'
tu geflerunt C* Plautius dC T*Manlius,TimoIeon,Dionyrio in defperatione
magna ab fecopulfo,perruaflt,uti arce tradita, SC principatu relicflo , in Pelo-»
ponefum cu omni Tua pecunia ex copoflto tranOret» Illei^ ita per ignauia, &:
animi torpore nobiliffimu regnu, dC §d adamante reuindu pr^dicabant, re-
liquit:ac Corinthi in magna egeftate uita traduces, omnib* qui in rebus prcys
fperis temere infoiefcut, ex fua uita QC fortunaeimmutatione,exempIu parum
fpeciofum pr^buit* Qui enim prius quadringetas triremes habuerar,no mul
topdftinpufillaarda^ nauicula,nimirucarusgrauiffimifpec^aculijadmira
duualde,Corinthufecotulit* Timoleon aute infula dC oppidis omnib.qu^
Dionyfio parebat,receptas arcesjloca^ alia munita,quib* jfe tyrani tuebant,
cuertit:ciuib*libertatereddidit*Poft hafc ftatim ad leges feribendas couerfus,
uti hx populares eflentjmultucurauit*^^ ad priuatarureru cotradusperti b
neret,alia^multadilig€ter&:iuftiffimeordinauit:reiilIipr^cipud'ntdus,u£
^quaiitateinduceret*Infl:ituitetiamagifl:ratuhonoratiffimijannuu,queSyra
cuiani louis Olympij famulatu appellabat*Eledus^ eft primus Callymenes
famulus Olymptj louis: & ita deinceps is honor p manus traditus eft, anni^
a magiftratu eiufmodi adnotati fueru ufej ad tepora,quae noftrae huic hiftorig
terminus,&r mutationi reip*initiufuerut*Romanis enim Siculos alios in co-
munione reip«inducetibus,famuloru principatus ille,q annos plures trecen-
tis durauerat,abolituseft*Hicitafehabentib*rebus, Philippus in Macedonia
fummopere laboras,ut ad focietate fua traheret Graecas Thracig ciuitates,ex-
peditione fumpfit cotra Cherfoblepte eius terrae rege,quicotinuis cladib*uT
cinas Hellefpoti gentesjurbes diruendo,&r uaftado agros,afficiebat, V t igif
cam barbaroruimpotentia4'eprimeret,cu ualidis copijs eos aggreflus , aliqt
prxltjs comiffis,femper uidor,debellatos ad id compulit , ut decimas regno
Macedonia exoluerent*Et in locis qui fibi opportuni uifi funt,ad coercenda
Thracu audacia oppida bene munita conftruxit*Tunc ciuitates Graeae a me-
tu barbarico liberatae, pr5ptiffimo animo cu Philippo foedus inierut* Inter
cos qui temporu horum res fcrip(erunt,Theopompus Chius, in hiftoria qua
de Philippi geftis edidit, tribus libris ea quae in Sicilia fada funt,compledit:a
tyranide fenioris Dionyfij exorfus , percp fpacium annorum quinquaginta,
ad Dionyfij ufe^ iunioris cafum a regno pergens*Tres illi libri funt a quadra

gefimo primo ad quadragefimum tertium*

XIX.

At Soft'

Pompilio,

gene Athenis imperante, &: Romae conftilibusM* Valerio

Arymbas Moloflbrum rex, cum annos decem regnaflTet,

B

B I B L 1 0 T rt E C AE L I B. XVI. %€9

Ace(nf,reli'clo filio Aeacide, qui Pyrrhi fuit pater. In defundi locum Alexan-
der Olympiadis frater adiumento Philippi Macedonis fubiuit. In Sicilia uc
rd Timoleon contra Lcontinos,qud lectas cum iufto exercitu ie retraxerat,
mouit caftra: ftatim^ inuadens in eam quam nouam urbem appellant, cum
magnum prccfidiurrtj&r quod bencad moenium propugnationem iiifficeret,
intus pofitum eflet, coeptam rem omittere eft coadus.Tranfiuit^ad Engyi
um,quae urbs tyranno Leptinceieruiebax:omni^ ftudio ut duitatem, pullo.
tyranno,ad libertatem reduceret, nitebatur Jnterea Icetas cum omnibusfuis
coptjs ex Leontinis ad Syracuias oppugnandas contendit ♦ Ibi compluribus
fuorum ami(ris,confefl:im unde difcefferatjredit.Leptines a Timoleonte gra
uiter pre(rus,deditionem fecit, &: per conditiones didas iuiTus eft migrare iti
PcIoponnerum,uteo pado Graecis deuidorum tyrannorum miferiae inno-
teicerent. Ciuumcp eidem Leptina Apollonia tae parerent,recept 2 e huic ciui
tati,&r Engyinis libertatem, ut fuis legibus uiuerent, concedit Timoleon.
Sedenimquum rei pecuniariae indigentia laboraret, ut militibus quos con-
duxerat , ftipendia minus podet perfoluere: ducibus, qui ad hanc idonei ui-
debantur, mille armatos dedit,iniunxit^ ut in Carthaginienfium prouincia
incurfiones facerent . Hi latidimam terram populati , cum praeda ingenti rc^
dierunt ad T imoIeontem.Qui fada audione pecuniam magnam recepit,in-
de^ militibus, multi temporis ftipedio dato,fatisfecit. Potitus eft etiam urbe
Entella, ubi ciues quindecim, qui Carthaginienfium partes tuebantur, inter^
fecit, caeteros libertate donauit.Iam Timoleontis potentia autoritate mul-

tum auda,Graeciae Siciliae urbes animaduertentes, captis ab eo gentibusli-
bertatem concedi, ultro omnes fe Timoleonti dedider unt.Siculorum etiam,
Sicanorum, &: aliarum gentium ciuitates , quas tuebantur Carthaginienfes,
miferunt legatos oratum,ut in amicitiam & foedus ab co reciperentur . Pro-
pterea Carihaginienfium fenatus parum ftrenueres Siciliaea ducibus fuis ad-
mmiftrariuidens,deliberauitexercitummagnumcum ducibus alijs eodem
mittere. Subito igitur ciuibus,quimiIitixidoneiuidebantur,rcriptis,Aphro
rum mil itum deledum habuerunt . Praeter hos ingenti pecunia GaIlos,Hi-
ij3anos ^ Ligures conduxerunt. Naues item longas fabricarunt. Onerarias
complures coegerunt,apparatumcp aliarum rerum maximum confecerunt^

X X.

Athenis uero quum princeps Nicomachus,fi^ Romae C^Martius
Manlius Torquatus confules edent, Phocion Atheniefis Clearcbum, quem
Eretriae tyrannum Philippus praefecerat,debellatumexpulit.Et in Caria Pc
xodarus, fratribus omnibus natu minor, eieda Ada, principatum occupa-
uit, tenuit que ad annum fextum, quo fcilicet tempore Alexander in Afiam
tranfiuir. Philippusautem femper ad id intentus, ut res fiias magis amplas
faceret, caftra mouit ad urbem Perinthon,quaefibiinfenfa,partes Athenien
fium tuebatur. Inita oppugnatione, machinis propius urbem addudis,
quotidie in eorum qui fefli pugnando edent locum iemper integris fucceden
tibus, acriter ad moenia ipfadecertabat.Turribus etiam altitudinis cubitorii
odoginta,qLiae Perinthiorum turres multum fuperemincrent, extrudis,e fu
perioriloco oppidanosplurimumofFendcbat,&arietibus murum identide
quatiens,fodionibus'que ilibterraneis fundamenta demolitus,magnam eius
partem euertit.Perinthfjs locum apertum fortidime defendentibus , alterocp
muroocyus ab eis extrudo, certamen magnum iterum pro moenibus coe-
ptum eft Jbi Philippus numerum magnum fagittariorir, aliorum^ id genus
mid?libuspugnantiuhabens,per eos ualde e moenium pinnis pugnantes ho
ftes conficiebatJilis auteindies magis deficidibus,auxilia,t€la, iaculatores(^
a Byzattjs mifli funt. Viribus igitur refumptis,uthoftib.ia refiftere pode in-
derentur, animofe pericula omnia pro falute patriae fuftinebaut.Nec Philips

pus

DIODORI SICVH

pus dilfgentia fu5 remittebat. Exercitu enim fuo in partes plures diuiib, p er
coronam dC alios altjs fufFiciendo, moenia die nodu^ acerrime oppugnabat.
Erant ei ad triginta millia armatorum.telorumjmachinarum^ ad mcenia di
rucnda,uis magna, machinae ali* pene innumerae, quibus omnibus obfeffos
Perinthios grauiter urgebat . lam^ oppugnatione ea in dies multos protra-
<fla,oppidanis^ multis interfeifiis, nec paucioribus uulneratis, neceflarijs

rebus nonfuppetentibusjurbis captiuitas inproximb certiflima efle uidebaf.
Tune fortuna periclitahtibus,non tantum ralutem,red & eam unde minime
fperabaht,attulit. Diuulgata enimuero & per loca Afi* Philippi potefttia,
qu*indiescrercebat,Pcrfarum rex, cui res ea furpicidnem aliquam iiiijcie'
bat, per literas praefedis fuis qui erant ad loca mari proxima, iniunxif,uti
Perinthios totis uiribusiuuarent. Quod ab illis fadumeft. Magnum enim
mercenariorum militum numerum, ftipendium,8i: commeatus affatim, tela,
alia® bello necellaria Perinthum miferunt.Duces itidem,militescp quos me-
liora habebant,Byzantt) dederut.Ita uiribus aequatis utrinep, bellocp inftau
rato, contentio maxima rurfus in oppugnatione exorta eft . Philippusaricte
moenia labefaclans,continuam eorum partem diruerat,mi(rilibus9e propu
gnaculis oppidanos deturbabat.Et fimul per locum apertu, ubi moenia erant
deie(fla,confertoagmineirrumpebat;acfcalismmurum defenforibusnuda'
tum infcendebat.ut cum ita dimicatio cominus gladijs gereretur,multi inter-
ficercntur,pluresffi modis uartjs uulneraretur. Praemia fane uidori* utrin^
pugnantium uirtutem excitabant. Macedones opulentiffimam urbem fedi-
repturosjinfuper muneribus magnis a Philippo donatum iri ^erabant. Eo-
rum commodorum expedatione difficultates omnes forti animo fufiinebat,
Perinthi) rurfus pr* oculis clades,quae uidis inferri foleant, habentes, pro ia-
lute patriae periculis alacritate ingenti fe offerebant.Eos autem plurimum, ut
fuperiores effent.adiuuabat urbis fiius. Perinthus enim ad mare pofita eft,ia
edito iugo peninful*,logitudinis fermeftadtj unius. Aedificia habet frequea
tia,S«: praealta; ut quemadmodum collis cliuusfurgat,ita domus una alteram
fuperet altitudinetuidetur^ totius ciuitatis facies efle inftar theatri.Propterca
moenibus etia in uniuerfum folo adxquatis, nihilo magis munimentis.erant
defttruti, Obflrudis enim uiarum aditibus,fuperiora*dificiauicemurilir-
miflimi teriebant, Idcirco cum laboribus 8C periculis maximis Philippus moe
jiiafuperaflet j munitionem adhuc ex domuum ftrudura fadam, difficilio-
rem offcndit.Sedenim quum omnia bello gerendo idonea a Byzanttjs Perin
chum fummittianimaduerteret,partitus copias fuas , earum dimidium cum
ducibus quos optimos nouerat,reliquit in Perinthi obfidione ; reliquos ipfc
fecum accipiens,de improuifo aggreflus Byzantium acriter oppugnare cce-
pit. Byzantij,utpotequimilitcs, tela, res^ alias gerendo bello commodas,
Perinthum miferant, grauiter confternati funt. Eiufcemodi tunc erat ciuiia-
tum duarum flatus. Ex his autem qui hifloriarum monumenta pofleris
mandarunt, Cumaeus Ephorus hifloriam fuam,quum ad Perinthi oppugna^
tionem peruenilTet, definit. Is in flribenda ea,ab Heraclidarum reditu exor-
fusiGrxeorum Se barbarorum res geftas annorum ferme feptingentorum
quinquagintajlibris triginta defcribit;praefatione libro unicuique appofita.
DiylluS uerd A!hcnienfi's,qUi iequentium temporum res memori* manda-
uit,principium fibi fcribendi,ubi Ephorus finem fecerat , fumpfit ; qu*^ ab
ea tempeflate tum a Gr*cis, tum a barbaris gefta fitntufquc ad Philippi, obi-
tum compreheildit.

X X 1;

At principe Athenis Theophrafto , &: Rothac confulibm M. Valerio «
AiCorneIio,Olympias decimafeptima fupra centefima inita, Anticles® A-

vlhenienfis in ftadio uidof fuit.Eo anno Athertiefes,cum Philippus pace iecu

firmatam.

Afirmafam,ufolafle uideret,nauales copias raptim Byzantrjs fubfidfomiferur;
Idem a Chtjs,R.hodtjs,altjs'uequi‘burda Grsecis cim'tatib*fa<fiu€fl:«TuncPhi^
lippus eo Graecor u concurfu perterritus,duaru urbiu obfidione reliquit: at(^
cum Athenienfibus S>C Graecis alijs fibi adueriantibus foedus percudite Car^
thaginiefes aute, qui magnu belli apparatu confecerant, in Siciliam nouas co^
pias traiecerutjUt cu his quos ibi prius habebant, iam in eorum caftris pedites
plures millibus reptuaginta,equites, bellici currus,& bigacaddece millia,lo^
gaenaues ducentae, onerari^ ad equos, tela, Sif comeatus uehendos ultra mille
eis ede crederent^ Ne(j ex tantis barbaroru coptjs Timoleon,Iicetcxiguumi^
litum numcru iecum haberet,aliquo modo perturbatus eft:fed cum bellu co^
tra Icetam gereret, pace firmata,auxilia ab eo obtinuit, 5C non parum inde co
pias fuasauxit.Salutareetiaciuifumeft, bellum in Carthaginienfiu prouin-
ciam conferre,qud ciuitatufociaruagros inuiolatos (eruaret,&r eode tempo^
rehoftilis terra uaftareturjdcircoauxilijs omnibus &C militibus mercenarijs
in concionem uocatis,oratione fua omnes ad praelium totis utribus cu hofte
conferendum adhortatus eft» Excepta eius eft oratio magnis omniu acclama-'
tionibus,pecitum^ ut contra barbaros quamplurimi ducerentur^Et ita cum
toto exercitu,qui duodecim millium omnino erat, progredi coepit ♦ lam^ in
Agrigentinum agrum peruenerat,cum tumultus dC feditio magna in caftris,
nulla prius apparente fu(picione,fubitd exorta eft» Erat in exercitu miles qui
dam Thrafius nomine,qui cu Phocenfibus direptioni facri templi interuenc
rat,uir temeritatis dC confidentiae incredibilis»Hic uitae fuaeimprobifiirn^ ac^
comodatum plane facinus eiufinodi commifit»Cum enim iblas, omnibus fe^
realtjsquioraculuexpilauerSt, merito fupplicio,utpaulo ante a nobis indica
tum eft,a deo aflre(ftis,nefcio quo pacfto diuinam ultione uitadet, T imokotis
militesadfeditionemconcitareaufuseft: eum padim dieftitans proculdubio
infanire,quiad certidima caedem milites fuos duceret:qui'ue Carthaginieieis
fexies fuis copqs plurcs,omni^ apparatu bellico inftrucflidimos ab ie fupera
B ' tum iri,nouerereturconfirmare:ita<^ militum fuoru animas in aleam contj^
cere uellet,ne ftipendia longi temporis debita,tndigentia oppreflus,perfoluc
rer» Proinde confulebat Syracufas redirec,ibi<^ ftipendtj quod eis deberetur,
iarislacftioncm poftularent:ne'uead expeditionem,in qua nulla uincedi fpes
appareretjiilumfequerentur» Admonitio haec multorum animos commoue
rat:iam^ tumultum facere CGeperant,cum T imoleon precibus 5C pollicitati-
onibus malfis,famma cum difficultate ad officium eos reduxit, praeter mille,
qui Thrafium fequuti funt,eorum punitione in tempus magis idoneu diffe-
rens»TimoIeonliterasadamicos,qaoshabebat Syracufis,dedit, uti benigne
hi milites reciperentur, eifdem ftipendq debiti fatisfieret ♦ Sic^ omnis tii^
multus fedatus eft» Et uicftorias quae deinceps parta eft gloria contumaces illi
mille caruerunt»Reliquos Timoleon blanda oratione ad priftina erga fe be-
neuolentiam induxit: ifa(^ contra hoftes qui haud longe aberant , caftra mo-
um Ibi apud milites concionatus, Poenorum ignauia, & Gelonis fucceftibijs
comemoraiis,audentiores eos multu reddidit:ut una ueluti uoce conflieftum
cum barbaris, iam(^ pugnae lignum proponi expoicerent»Cum uerdcaiii ma
gna apij uis ad toros extruendos iumetis deportaretur,Timoleon Ce illud ui-
eft oriae omen dixit agnoicere,quod corona Ifthmiaca ex apio texeretur» Ita^
iuffu eius milites omnes apij coronis caput fibi exornarunuEt fumma laetitia
in hoftes progrediebantur,ueIuti uicftoria certa dij fibidenuncia(rent«Sane^
non magis eorum uirtute,quammanifeftiffimo deorum adiumento facftum

eft, uti uincerent»Timoleonnam(j acie inftrucfta,cum de monte quodam ad

flumen defcenderet,iam^ hoftiu decem millia illud tranfiffent, eos ut adhuc
a traiecftu erant incompoliti,adortus,ipfe ordinib»fuis bene ex omni parte fir

matis,cun(ftaperturbauit,ConfcrtiscB acriter manibus, cum dC fortitudine,

^ &c oppor^

5^» DIODORI SICVLI.

a: opportuniori ccrtamimsftatu Gra?d fuperiores elTent, magna barKaroiu 'a
C 2 cdcs fada €ft:cun(Si^ prorfus qui flumen traiecerant,fugiebant, cum reJi-
qu:somnes Canjhagmienfium copia^flumme tranfmilTo Graecorum impetu
infuos fugientes rcprefferunt.Praelio^ita inftaurato^ fua multitudineGr^-
cos pauciores multo circumuenirc inceperunt Tunc maxima dc continens
pluuia cum fragore ingeti coorta efl^fimulcp grando/ulgura^tonitrua, 6c ue>
hementiflania uentorum uis omnia confundebat ♦ Haefienus tamen ut Cjr^^
cos non nifi a tergo, fed barbaroru uultus tota ea procella impeteret Propter
ea cum Timoleontis exercitus non difficulter moleftiam eam fuftincret^Gar^
rhaginienfes impedimento illo nequaquam pares, cum & ab eo pariter & ab
ingruentibus Graecis grauiter urgerentur,in fugam conuerfl funt ♦ Omni^
6C peditatu equitatu,admixtis etiam curribus, ad flumen ieie conijeiente,
fuo ipforum impulfu concuIcabantur:multi(^ fuoru gladijs &C telis confodic
bantur.Ne^ eiufmodi infortunio ope ulla rcfifti pofle uidebatutAlijhoftiu
equitatu inftante,cum ad ripam fluminis agminatim conflueret, uulneribus
multis a tergo confecffi interficiebatur^Quamplurimi uerd citra hoftile offen
iam fibtjpGs interitus erant caufa , quum propter metum dC pauorem maxi^
mum,non tamen flumini fe credere auderes, ibi ffmul coaceruatfftrue corpo-
rumopprimerentur^ Accedebat, quod ex pluuia, quae tunc maxima fuerat,
flumen uehementiflimo aquarum impetu rapiebatur: utqui enatandi cauia
fe in illud cooiecermt,flucffibus Gntdemerfi^ Ex tanto quidem Carthaginien
fium numero duo millia 8C quingenti, qui ferme robore, dignitate , dC fortu-'
nis potiores erant in toto exercitu, facra acie confe(ffa,maxima cu laiide ma-
nus conferentes occubuerunt: reliquorum plures decem millibus caefi funt,
capti uero ad quindecim millia* Currus bellici in ipib certamine difFracftimul
ti,ducenti tantum recepti funt Jumenta uerd QC uehicula cum impedimentis
milites flbi rapuerut* Armoru uis magnain flumine eft deperdita: eoru quse
fuperfuerantjthoraces mille, fcuta plus decem milibus ad Timoleontis taber
naculuni coportata funt: quae partim dicata in Syracufanis templis fixit, par- h
tim foerjs a quibus auxilia habuerat, ddno deditraliqua etiam Corinthum,ud
m Neptuni templo donar€ntur,mifif*Res omnes preciofas,qu^ iane multae
inuentae funtjCum argentea aurea mulca pocula, alia^ ornamenta aeftima-
tionis maximx Carthaginienfes pro fua opulentia in caftris habuerint, mili-
tibus in ftrenuenauatae operae praemium condonauit. Qui uerd hoftes cardt
aut capciuitati fuperfuerant, magna cum difficultate ad Lilybaeum fe retraxe-
runt,confternati aded,ut necaufi fintnauesinfcendere, qudd etia in ipfb ma-
ri Libyco, ne aduerfi aliquid fibi rufl:in?dumefl*et,uercbant*Tanrae huius cla-
dis nuncius Carthagine aUatus,mirifice populum eum perterruit* Propone-
bant namq^ fibi in animo , T imolconta quamprim u cum toto exefeitu ad fc
'obfidendos cranfiturum: idcirco Gifeonem Annonis F*qui nunc exulat, an-
te omrtia curarunt in patriam utreuocaretieum^ qudd animi ingetis, 6c bel-
licic rei adminiftrandae fcientiflimus efletjimpcratoredeclararut* Ad hoc, hc
ciuium corporibus periclitarentur, uti milites exteri multi, maxime^ Graeci
conducerentur, decreuerunt* Nec dubitabant, ob famam pugnae aduerfae di-
ijulgatam,&r opes Carthaginienfium fatis notas,multos adfore,qui ei militig
darent nomina* MifTi etiam funtin Siciliam legati primores uiri, qui conditi-
onibus quibufeun:® daretur, pacem cum Timoleonte firmarent*

X I I.

Sequenti anno, quo principem Athenienfes Lyfimachidc habiicriinfjRo
luaeQ.Seruilius &M*Rutiliuscdnrulesfuernt: Timoleon reuerfus Syracu

fas, primjjomniumilitc^quiabfediiceflrerat duce Thtafid, urbe tan^defertp
res expuhLHitranrmiieruntiriitaliamjOppidum^ibimarifimuminBrutijs

&C occuparunt dC diripuerut*QjLiainiuriaBrutij commoti, coadlis magnis co

pi]Si

A

B I B L I O T H E C AE L I X V L S7%

ptjs, contra eos profedi funt:oppido^ in quo erat ui potiti, omneis eos trud^

darunt^Huiufmodi improbitans (iiae praemium calamitofum fortiti funt, qui

co tra Timoleonte defectione cornifer untTofthumiu dia tyranum 5 qui duo*'

decim predatorijs nauibus mare nauigantibanfeftu reddebat,cum Syracuias

amicitiaepraetextu ueniffet,Timoleo captu interemit* Accepit humaniffime

eodem tempore quincp hominu millia a Corinthijs ad fe mifla , ut eis habita^

tioneagros^adfignaret*His confectis, cum legati Carthaginienfiu ad euuc'"

niffent,multis^ precibus pro pace obtinenda ufi eflent,his conditionibus qd

petebant conceffit: ut Graecas omnes urbes liberas r elinquerentjLycus^ flu

uius fuac dC illoru prouirteia^ terminus niedius eflTet : ne'ue tyrannis aliquibus

Syracuias tentantibus dardauxiliajceta deinde uictum,cum morte obijflet,

(epeliri curauiuGartipan6s,qui Aetnam tenebant,interfecit. Nicodemu Cen

tupirinorutyrannuiniecto terroreconipulit,opprefl[am feruicuce urbem re**

linquere^ Apolloniadem,qui Agyrinenfibus dominabat, tyrannide co egit

deponere: liberatos^ eo modo populos donauit ciuitate Syracu iana* In uni-

uerfum autem tyranis omnibus,qui in tota infula erant,oppreffis,ciuitates ia

Iiberas,focietate iiiita,flbi coniunxit: dC nucios per omnem Gr^ cia mififjqui

Syracuianoru nomine dC agros dC domos promitterent omnibus,qui in par^

ticipatOireip*ruae uellent uenire*Propterea Graecis multis ad conditione obla

tam accurrentibus,in Syracufanaciuitatem no ui habitatores ad quadraginta

millia iiint recepti* In Agyrineniem,(j) ager ibi latiffimus , magna^elTetloci

amcDenitas, decem millia mifla funt^Poliid leges,quas a Diocle confcriptas ha

ctenus Syracuiani ieruauerant,corrigereaggrefrus,quaead priuataru rerum

contractus & teftamenta pertinebant,eas intactas,ljti erant, reliquit : ied eas,

quibus aliquid derep*decernebaf,infuum propofitu,ficut ei expedire uifjm

cft,tranftuIit:autorem^ SC emendatore eius legum ordinationis habuit Co^

rinthiu Cephalu,uiru dC doctrinae dC prudentiae infignis* Ab hoc legu nego^

cio cum (e T imoleon liberaflet,Leontinos Syracufas habitatu traduxitjcolo^

nisLcp Camarina deducta,ciuitatem eam in multu auxit*Omnibus denic^p Sici

lig locis pace quiete^ reddita,effecitbreui, ut urbes omnes magnureruincre

mentum confbquerenC Cum enim prioribus, nec his paucis annis , per fedP

tiones & bella ciuilia,adhoctyrannoru multitudine femper urgete, urbes ha

bitatoribus uacuae,agri cultoriinegligentia uafti,utfructuu domefticoruno

multum in eis inueniret^facti eflrent,tuc habitantia magno numero inducto,

pace^ in annos multos firmata,ager iam diligenter excoli , multos^ & uartj

generis fructus cccpit progignere,quos magno cuemolumeto Siculi merca>

toribus uenundantesjhaud longo temporis interuallo opes iiias auctiores fe^

cerunt*Eaianetempefl:ateexmagna diuitiaru abundantia multae 8^ ingetes

extractiones in hominu memoria confectae iunt* Veluti Syracufis preape in^

(illa domus,qua lectoru (exaginta cognomento dixerut,omnia Siciliae aedifi*

cia & amplitudine & fiructura elegati iuperans , principis Agathoclis opus*

Eius molem deoru iacris gdibus eminentiorem fuifle , illud ferme indicio eft,

quod diuinofulmine,quafi in inmdiam, fit icta* Et ad minorem portum tur^

res iunt,ad partes eas ubi inferiptiones uiiuntur,e lapidibus exoticis conftru*»

ctae* Appofitus autem ibi eft Agathoclis,eius reiautoris, titulus*Non multo

ctia poftea a Hierone rege excitatu eft Olympiulnon procul, a foro , & iuxta

theatrum facra aedes, quae in longum ftadij fpacio extendebat, lata atej edita

pro longitudinis ratione*In urbibus quo^ minoribus aliquid factum efl:,fic

uti Agyrin^,quc)obfoli fecunditatem coloniam deductam efle paulo ante

docuimus*Tarentum,Syracuiano cxcepto,omnium quae in Sicilia fiintpuP

cherrimum*Deorum templa, curiae, fora, turres opere egregio uifendae, ^

iiionumenta,cum pyramidibus plurimis, ingentibus,&r accurato artificio

inaximeaeftimandis,extructafuerunu ^

I V eruitl

I

a,A DIODORI SICVLI

X X I I K j

Vcrumenimucro cum Athenis Charondas imperaret, Rom»^ confufa^
tum iniflentL*Aemylius&:Ploaus, Macedoniae r€xPhilippus,quamplurP
mis Graeciae ciuitatibus fibi amicitia iun(f?is,uehemetcr rei illi ftudebat^ A the
nienfes uti clade aliqua deprimer^ttita^ nullo repugnate, totius Graecig dux
appellaretur^ Propterea fubitd Elatea occupata, omnes fuas copias illuc euo^
cauit, bellum contra Athenienfes morurus*Sperabat autem certiflima uief^O'
riamieconrequuturum,quddillosobfcedus percuflum imparatos ofFenfu-
rus efl[et4ld^ plane contigiuCapta fiquidem Elatea, nodu quidam Athenas
€xcurrerunt,renunciantes urbem eam captam: quod^ Philippus cum cxerci
tu in agrum Athenieniem redla eflet ueturusjbi rei bellicae duces ex re adeo
inopinata ualdeconfternati, accitos ad fe tubicines, per omnia urbis loca dP
mi(erunt,uti totanodeperfignumcuntfioscommonefacerent.Famaita per
domos quafcuncpdiflfeminatajprac timore ciuium animi arredi funt: quam'
primumep coepit luceicere, populus uniuerfus in theatrum co n uen it jante^ a
magiftratibus demoreaccerferef^Tuncduces nunciumquiadu€nerat,in co^
cionem produxerunt,r€^abeo expofita,{iIentium & timor ingens omneis
corripuiuNecp eorum qui ad populum concionari folebaf,quirpiam aliquid
ceniere audebat: SC praecone fepius admonete, uti quifpiam de comuni ialu''
te ageretjnullus omnino comparebat qui fententiam iiiam in medium uellet
proferre Jn tanta perplexitate,at(p omnium trepidatione totus populus ocu'
los in Demofthenem coniecit:qui fuggeftum confcendens, populum uti bo«
num animu haberet adhortatus, docuit oportere quamprimum Thebas lega
tos mitti, qui gente eam ad bellum pro Graecia? libertate fufeipiendum indu"
cerent,Non enim temporis anguftiac permittebant ab alrjs Gnecixciuitatib»
auxilia implorarc,cum Philippum intra biduum in Atticam irrupturum eili
appareret: cui cum iter per Boeotiam e(Ict faciundum,Tbebanos iblosin ran'
to periculo opis aliquid aduerfus illum afferre poffe conflabat «Nec illud rur^
fus in dubiu uertebaf j Philippu utpotc amicu fociu Boeotis,ih tranfitu eos ^
lentaturum, ad ineundum fecum bellum cotra Athenienfes ♦ His rationibus
populus perfuafus,decretum delegationem uerbaDemofthenis fcribiiuflit.
Sed maneri ei obeundo uir qui facundia precftaret quaerebat* T unc Demo^
fthenes prcK comuni omnium comodo,uoluntati populi paruit, fumma^cc^i
ieritareiuitjperfuafitj&r Athenas redijt^ Ad cum modum ciuitas,impetratis
Boeotum auxilqs,^ um exercitum fuum priorem ad duplum auxiflet , animu
& fpem refumpfit, Scatimep belli ducibus Charete & Ly fide ndm inatis, mili
tes omnes armis inftru(flos,in Boeotiam iufiitcontcndere.Hietafe florentes
& animi promptiflimi ad dimicandum,confedo ftrenue itinere, Chaeronea,
quaceftin Boeotia,peruenerunt^Tantam Athenienfiuni celeritatem admira-'
ti Thebani, ipfi nihil diligentiae intermiierunt: armaticp illis occurrentes,
fimul caftra metati funt,aduenientem hoftem ibi expeclantes^ Philippus au'
tem initio ad Boeotum concilium legatos miierat , in queis maximi nominis
Pytho,qui eloquetia plurimu ualere cxiflimabatur, SC in petedis auxiltjs Dc'
mofiheni apud Boeotos opponere fefe noefl: ueritus^ Ibi omniu quide alioru
praefl:anti(Iimus,(edinferior longe apparuit ipfo Demofthene^ Is^ uelutiar'
duam rem confeci(ret,in orationibus fuis multu gloriatur de fua cotra Pytho'
nem acTonCjhifce uerbis:Tunc ego Pythone audacia fe efferentem, & flumi
ne quodam uerborum in nos irruente non fubterfugi^His peracflis, cum Phi
lippus Boeotum auxiltjs fe defiitutum uideret, nihilo fecius cum utrocp hofte
praelio decernere ftatuicjracp expertatisquae pone fequebant copi)s,in Bo^o
tiam contendit, cum peditatu millium plus rriginta,eqaituhaudminus duo^
busmillibus^Erantcopiaeutrinqpcertaminis comutendiauidifTimaf, ncciem
fu, alacritate animi,aut uirtute alteri alteris cedebat ♦ Sed militum numero

rei

BIBLIOTHECAE LIBER XVL
^ rei militans fciefttta rex multum pra?ual€bat,quippc qui multis uarijs^ rcbf
bclli geftisjin^ his ferme c^mnibus fempcr ui<f}or,maxima eorum quar in be!
lo adminiftrando ufui effe folent, experientiam habcrcL Athcnicnfiu rurius,
qui optimi cxiftimabantur duces, mortem tunc obierat:Iphicrates,Cabrias,
S;:|Timotheus:SC eorum qui fupercrant princeps Chares,uel confilio dando,
uel negocijsobeudisinofficioimperatorisnihilouulgariaut plebeio cuipia
u/ro pr^ftabaL Ad primum autem lucis ortum acies inftrui coeperunt , rex^
Alexandrum filium a?tateiam puberemjuirtutis promptitudinis in rebus

agendis manifeftiflim 2 e,alteri cornui pr^f€cit,adiun(Sis^i ducibus quos me^
liores ia exercitu habcbaL Ipfe autem elecflos milites fecu habens, parte alteri
exercitus regendam accepit: omnibus quae ubic^difponenda effentjComodif
fime pro temporis ratione ab ie praeparatis^ Athenienies ex aducrib ades (e^
eundum gentiudiLierfitatepartiti,Boeotis partem una attribuerunt, reirquae
adminiftratione fibi retinuerunt Jta<j manus ad multum temporis acerrime
conrcrentes,& plurimis utrinqp cadentibus, aliquadiu pugna ipft ancipitem
uidloriae fpem habuic,donec Alexander iummo ardens ftudio,ipecimen ali*
quod uirtutis fuac patri edendi^eo deQderib praeter ipodum eum urgac, cum
ctiafortiflimos bellatores prope adiutantes haberet, primus faeSo impetu, ho
ftium aciem perrupit:mulcis^ in£erfe(flis,quicuncp fibi erant obuij , eos gra-
uiflime premebaeddem tjs qui cum eo erant facientibus, omnes hofiium ordi
nes ibi turbati funt* lam uerd ingenti cadaueru ftrue faeSa , prima Alexandri
acies urgedo,hoftes pedem coegit referre 4 Rexitide ipfe ante omnes pericu-»
lis fe ofFer€ns,fiiio uicfloriae partae titulu nequa^ concelTuruSjinitio imprefli»
onefa(fia,hoftem eloco deturbauit:tandem^ eodem in fugam compuiro,ui^
Cloriae autore fe fuiffe oftendiLln eo praelio Athenienfes plures mille cacfi, SC
duo millia capta funt^Boeotum pariter multi interempti, nec pauciores in ca^
ptiuitate uenerunr,Phi!ippus certamine finito trophgu €xcitauit:defundtoru
corpora fepulturae mandauit:drjs in uicfioriae coceflae gratia facrificia fieri cur
B rauit:eosqui ftrenuepugnauerat,pro cuiufcp merito honorauiLTradituefi i
quibufda,Philippu peraefia liberali potatione,multo repletu mero , cu amijis
faltatione iocofam exuidoriae gaudio iniuiffe, attrita per media captiuoru
turba progrcflrum,c5tumeliofius uindis illis calamitate qua patiebant expro
brafle: tunccp oratore Demadem,qui eo tempore in cuftodrjs erat, fibi, quin
loquedi audacia uteretur,no temperaffejucrbum^ ad regis petulantia retun
dendam accomodatiflimum protuliffe^Id autem(ut aiunt)dixit: Cum,6 rex,
fortuna Agamenonisperfona tibi appofuerit, non 'ne pudore afficeris Ther
Ctae adiones referensr^Ea hominis dicacitate puliatusPhilippus,ade6 ieieim
mutafle fertur,iit totu prioreanimi habitu rcIiquerit,coronis abiedis , alio^
faltationis ornatu,qui totus in uidos erat contumeliofus,contrito:uirumau^
tem qui tam audader fecum loqui ueritus non fuerat , multum admiratus, i
captiuitate cum liberauerit, honorifice^ tradaucrit^Tandem gratia illa Atti^
ca per Demade mitigatus Philippus, captiuos omnes citra redemptione dimi
fit,prorfus^ inflatosillos ex uidoria fpiritus dcpones,legatos ad popula
thenienfem mifi't,per quos cum ea rcpuKfbcietate dC amicitia iniuiL Thebis
ctia cum praefidiu impofuiffetjeo dedudo, pacem & genti illi cqpceflit» Athc
nienfesuero poft tantam cladem accepta,LyficIem,quiinco pradio duxfue^-
rat, capite damnauerunt, deferente cum oratore Lycurgo , qui ca tempeftatc
inter alios oratores maximae erat aefl:imationis,& annos duodecim cum ma^
gna laude reip^uedigalia adminiftrauerat,totum^ uitsc curfum uirtutib^om
nibus celebratum traduxerat,accu(ator acerbiffimus in dicendo^Eius (ane O'
rationum dignitatem dC amaritudine poterit aliquis conijeere ex illis,qux in
Lyficlis acculatione dixit:Cum,6 Lyficles,in bello praetor fueris , & ciuium
tuorum mille occubuerinLduo milliaih captiuitacem uencrint,trophf um in

I z huius

DIODO^RI SICVH

huius urbis dedecus crccSafn,Gf apciae umuerfae fcruitutis mgum impofif um k
fit:hxe 9 omnia te duce, te belli adminiftratore contigerint, audes uiuere , dC
. iblis huius lumen intueri^ atep pudoris 8C probri patriae tuae monumentum

Iit forum prodirec* Ea autem tempeftatc res utiqp rara euenit, Quando enim

ad Chaeroneam confliefium eft,eadem die & hora in Italia certamen aliud eft
conimiffum inter Lucanos dC T arentinos:quoin praelio Archidamus Lacc^
deemoniorum rex, pro Tarentinis pugnans, interemptus eft* Circa id tem^
poris Timotheus Heracleae Ponti tyrannus mortem obijf, principatus fui an
no decimoquarto, Succeflit ei filius Dionyiius , qui ibi dominatus eft annos
duos triginta* ^ ’

X X t i 1 f '^

*Iam uerd Athenis imperante Phrynicho; Romae coftiulibus T.Man>
lioTorquato dC P*Decio : Philippus ex uicftoria Chaeronenfi quum ipiricus
maiores haberet^ uideret^ clariflimas urbeis ab fe confternatas effe , labora^
bat toto animo, uti totius Graeciae dux deligeretur* Eiufmodicp fermones paf
Cm iadabatjfe uelle bellum pro Gr «cis contra Perias fufeipere, quorum im^
pia facinora in res (aeras ulcifci deliberaret. Per quae beneuolos maxime Grae
cos fibireddebat, humane fuper id,a€ liberaliter cos omnes publice dC priua-
cim tra(flans* Tandem ciuitatibus Graeciae denunciauit, aliqua fe cupere de
communi omnium commodo confultare* Ita cp Corinthi conuentus habitus
eft: in quo multum de bello contra Perias loquutus , fpemep bonam eius ret
faciens,animos eorum quiconuenerant,ad negocium comprobandum indu
xinNouiflTimc^aGraecisomnibusduXj&r poteftatisfummae imperator ap^
pellatus^apparatum magnum inire coepit copiarum, qug contra Perias ducen
dae eflent* Imperato igitur ciuitati cuiuis militum numero , quem dare debe^
ret ad bellum Perficum,fn Macedoniam reuerfus eft* Et ea quidem a Philips
po curabantur* InSicilia autem Corinthius Timoleon , quum res omneis
Syracuianorum 8c Siculorum bene difpofuiffetjdiem fuum obi]t anno ocfta-
tio impertj*Eum Syracuiani ob egregias uirtutes SC ingentia beneficia maxi^ s
n\e diligenteSjCum fummo honore iepeliuerunt. Cum^ iam cadauer efferri
inciperet, coacfta ibi magna hominum multitudine, promulgatum eft Syracur
feni populi dccretum,quo fingulis annis in omne tempus T imoleontis me-
moriam mufico,€queftri,&: gymnico certamine honorari iubcbat*T unc au-
tem minarum ducentarum (ummam in funus conftituebat, quod barbaros
in Sicilia debellafl[et,maxim as Graecas urbes habitantium frequentia reple-
uiflet, libertatem^ Siculis reddidiflet* Per ea tempora mortuus eft rex Ari
obarzanes,qui annos uigintiiex regnauerat* In regnum fucceflit Mithrida-
tcs,quod annis quincp dC triginta tenuit* Et Romani, inito cum Latinis &: C3
panis pratlio ad urbem Sue(ram,ui<ftorcs fuerunt* Vieftis pariem agri ademc"
runt*Manlius,qui ei pugnae conful praefuerat, triumphauit*

... X X Vi

Sequeti anno, quo Pythodorlis Athenis princeps , Romae Q*PubIius
& Tib* Aemylius Mamercus confules fuerunt, Olympias undecima iiipra
ccntefimamacfta eft, fuiVqucuicftor in ftadio Cleomantis Clitorius. Tunc
Philippus afliumpto Graecorum imperio^ uti bellum contra Perfas iniret, At
talum 8C Parmenionecum pane copiarum in Afiam praemifit: demadata eis
Gr«carum urbium liberatione* Ipfe autem cupiens iccundum deorum aften
fum,tanto bello manum imponere,Pythiam,num Perlarum regem fibi uin^
cere daretur,confuIuit*Eahuiufmodi oraculum reddidit:

Ecce coronatum eft^ qui taurum macftet ad aras*

Anceps hoc diclum Philippus in rem fiiam interpretatus eft,uekrti ab oracu-
lo praediceret, Perfam uicftimae infta
contrarium^ llgnificabatiPhilippu

,r mactatum iri*Sedresiecus fe habebat,
fcilicet in hominum conuentu,inter ipfa

deorum

BIBLIOTHECAE LIBER XVI. 577

A deorum facrificia,udcoronatu taurQintcrfiddebcre. La?tusprbfndeagcbat
PhilippuSjdcos fibi auxiliares, ad Afia in feruitute Macedon% trahendi, fore
cxiftimas.Subitd igit ampla facrificia in deoru honore peregit, 6^ Cleopatrsc
cx Olympiade uxore filiae, Alexandro Epirotaru regi Olympiadis fratri dc^
(ponfatae,nuptias celebrare iilfiituiL Vt^ plures ex tota Graecia ad geniale e^
pulutn cOnuenircf,nlagnificetiflimacertamina mufica,&: couiuia ad amicos
dC hofpites acdpiendosjautiilima facere deliberauif^Inuitauic ad h;ec ex om
nibus Graeciae locis hofpites fuos , admonuit^ amicos qui penes fe erant, uti
pariter &ripii accirent ^siure hofpitq notos habebant ^plurimos* Maxime
enim liudebatjhumanitatem fuam Graecis icftata efle,atcp ex beneficio tradi-
ti impertj benigna falteth oratione gratias eis rependere* Ex omnibus igitur
locis ingenti hominum turba cohnucntc,& Aegis Macedoni^ urbenupti]s
dC certam{nib*celebratis,no tantu finguli clariores uiri Cv^ronis aureis Philip
pum honorarunt, ied 6c infigniu ciuitatu complures idem fecerunt, in queis
fuit dC ipforu Athenienfiu*Eam corona cum praeco publiceuerbis comenda-
ret, inter alia dixit: Si quiipia Philippi uitae inOdiatus, A thenas fe reccperit,cil
ftatim ad poena deditum iri.Pcr famaeam,ultr6 diuina prouidetia erumpen-
tem,uifus eft deus imminens tunc Philippo pericula fignificare* Accefferunt
&: aliae,uduti diuinitus editg uoces,obitum Philippo denunciantes.In regio
fiquide conuiuio cu Neoptolemus reibnanti uoce,ar magni nominis tragoe-
dus,Philippoci miungctc,poema aliquod pridem compofitum recitaret, qd
ad expeditionem contra Perfas accomodari uideret,exifiimas huiufmodi rei
aptum ic inuenifl[e,ut Philippi fufeeptum negocium laudaret , dC Perfaru re-
gis fortunas maximas eleuarettquae licet magnae SC celebres e(Tenr,nihilomL
nus in pefium ruere carualiquopoflent, tale exorfus efi: carmen;

V os qui aetheris iummum,patentes latius
Agros,domorum dC celia culmina nimio
Inuaditis ftudio,temere uitae datum
® Curfum tenentes, nunc fapere par cft Jter

Hic ecce nunc apprendit ignotum fibi*

Spes nam qp longas amputans, ludu grauis, ^

Extrema de improuifo adeft mortis dies*

Addidit dC alia,qu^ ad cande ientemia omnia tendebit* Veru Philippusmul
tum inde obledfatuSjin audiendis his quae recitabant totus erat, omne iiia co
gitatione ad interitu Perfaru regis coueriam habes.Recordabaf fimul oracu-
li a Py thia rcdditi,^d ab his quae canebantfiaud uidebatur difientire* Tande
finito conuiuio, 8C in (equenre die certaminis initio dilato,turba maxima, du
rante adhuc no(fJe,in theatru couenit.Sed prima luce popa duci coepta cft , in
qua fupermaximualiuapparatu,duodccim deorum fimulacra inuetfta fimt
artificio dC ingcntib.aediflctjs mirifice exornata ♦ Cum his 8C tertiumdecimu
iprius Philippi fignu diuino habitu geftatd cft, Qua in re dignitate pare duo-
decim deis rex oftenderc fe uoluit* Pleno igitur theatro ipfe candidatus prodi
uit,fpiculatoribus fuis,ut feiuncftim 8C longe ab ie ucnirent,monitis*Per hoc
enim omnibus figtiiflcabat, Graecorum comuni beneuolentia fibi munito,
haud cfle opus corporis defenfbribus, Tato eminente feftigio, ab omnibus^
dC laudatu 8^ beatiffimu iudicatu^praeter omniu opinione,nullis prius appa-
rentib* indierjs, infidiaru conatus, fimul^ip ia mors oppreffiitcuius rei narra
tio uti apertius cognoicatur, altius paulo iniidiaru eiufmodi caufam explica-
bimusv Pauianias erat quiipia, genere Maccdo,eius gentis que Oreftis nuti
cupatur:allec9usintercos,quibusregtjcorporis tuendi officium incumbit,
Philippo ob formse elegantia charus ualde*Hiccum alterum Pauiani5 fibi co
gnomine a rege amari animaduerteret,probrofis conuictjs cum grau/tcr infc
datus cft,ancipitis fexus homine appellans : q> amantium libidini fefe expo-

I ) neren

^ .

/

/

•)

. -7

>"
‘i '

•• -';V''

'

' . • '"?-

;

■

/

i 'r

. '■
■-}.

’r=^--

. ■>.'-/■

DIODORI SICVLI

neret Jscontumcliofa maledida iniqu/ffimo animo fercns,rcnt pro tempore
filentio continuit* Attalo autem uni ex amicis, quid deinceps fieri deberet, cu ^
indicaflret,uitr6,6c miro modq uita feabdicauit^Poft paucos enim dies Philip
po praelium contra Pleuriam Illyrici regem ineunre,hic ante fuum rege con-
fiftens,quaccuncf in eum tela mitterentur,fuo corpore excipiensjmortem ita
obijt* (^arediuulgata, Attalus interaulicos & potentiores uirosmuUupoP
lensapud regem, inuitauit Paufaniam ad conuiuiu/Ibi mero multo eum onc
ratum, mulionibus, qui per contumeliam corpus temulentum ftuprard, tra^
didit* Ille cum ex ebrietate conualuilletjaegerrimeillataminiuriamferenSjAt
talum apud Philippu detulittqui multum quidem ex rei turpitudine eft mo»

• tus,fed Attalo ob magnam familiaritatem,& quod eius opera tunc uteretur,
ut noceret, induci haud potuit^Erat etiam Attalus ob Cleopatram proxime a
regeinmatrimoniumaccepta,ardifrimaeiiundus cognadonc:copiarum^
in Afiam pr^miiTaru dux fuerat deledus,uir in rebitis bellicis egregiae fortitu
dinis*Idcirco rex potius, uti Paufanif animu iuftilfimo dolore mccnfum mut
ceret, intyittdatiscp ei magnis muneribus,Ioco infuper honeftiori inter cor^
poris fui defenfor es honorauit* Sed ille implacabili ardes ira, decreuit no tan-
tum deeoquiribiiniuriamfeciffet,red5(:quiulcircinoIui(Tet,pcenam fume-
re* Confirmauit maxime hanc eius deliberationem Hermocrates Sophifta,
quem cum Paufanias frequentaret, femel in diatriba percundatus efi,qua 'na
uiaaliquis clariffimi nominis pofleteuaderediefpondic fophifta : Siuirum^
qui res maximas gerrerit,interficiat:dum enim illius mentio habeatur, eius e-
tiam a quo interfedus fitjmeminiflTe oportere * Sermonem eiufmodi Paufa-
nias irte quam coquebat, adduxit in fubfidium * Necp fenrentiac accepta dila-
tionemaliqugm interponensjtnipliscertaminibus uirn Philippo infei re taU
modo inftitait*Parauit equos ad portas urbis,dein ad theatri aditum fc rece-
pit cum Gallico gladio,quem occultum tenebat Jbi Philippum amicos, qui
ponefequebantar,inuifantem,utintheafrumprogrcderentur,fpiculatoi ib*
procul amotis,quum folum relidum uideret,ad eum^cucurrit:per'quelaicra' ^
uulnere adado,mortuum eum proll:rauit,ad portas^ , ubi fugx equi parati
crant,propere contendit*Statim uero qui pro rege foliti erant excubare , par-
tim ad regium corpus fefiinarunt, partim fe ad regis percuflbrem inlequen-
dum effuderunt. Sed Paufanias prargreffus equo infidens, facile infequentes
cuafifretjnifi inter currendum,uitequadam haerente ad calceum,retentus dc
cidiflet* Ibi eum conantem de terra furgere,qui erant cum Perdicca ^inuadeiv
tes confoderunt* Philippusitaq^regum omnium, quiluo temporein Euro-
pa fuerint, maximus,qufueimperrj fui amplitudine duodecimdijs parem ie
adnnmerare aufus eft, talem uitae exitum habuit, qi?um annos quatuor fiipra
uigtnti regna(Iet;Cognitum plane eft:,regem hunc tenuibus fauentis fortunat
adiumentis in principatu comparando ufum,ampliflimum illum eiiarn inter
Grtecos ftabilifte,atcp in eo augendo non tam armis 6^ fortitudine, quam fer
mone comi,5(r benignitate in excipiendo fumma profecifte* Fama etiam eft,
Philippum ipfum ex priidentia dC aftu imperatorio , ncej minus ex fuccefiTu»
quem in concihVndis hominibus habuifler, magis ultro , quam ex copiarum
auxiliorum uiribus gloriari foIitum*Qii6drerum bene in pra^lijs gefiaru
lausfibicum his qui fecum militaffentjCommunis eftet: fed eorum quic ora-
tionis comitate rede traniegiflet,titulum fibi uni retineret * Nos autem cum
ad Philippi obitum uenerimus, librum huc,uelutiin principio indicauimusj»
cius rebus proprium adferibi uolumus* Sequentis uero initiurri
ab Alexandri fucceftione in paternum regnum faduri,
omnes eius geftas res libro, uno com*

Diodori

pledi conabimur*

I

V 5y V

DIODORI SICt^Ll BIBLIOTHECAM

hiEoricce Liber decitnii6fcptimuSp<jui e fide rebus oeEis

i^lexfindrt M-agni^eodem
interprete .

•

V P E R I o R I libro , qui' totms noftn' operis fextus decimus
eft, principium ab inita Philippi Amyntae filij regrii adminiftra-
tione fecimus , comprehendimus^ in eo ipfius Philippi ad obP
tumufque, pariter &C regum, ciuitatum , gentium^ aliarum
res geftas , quotquot uiginti quatuor annis , quibus ille regna^
uir, contigerunt» Inhocuero materiam continentem traeSaturi, ab Ale-
xandri regno incipiemus,'quae ab eo principe, quoad uixit,gefta fint:fi-
mul^ eade tepeftate quae in altjs orbis terrae celebrioribus locis fint fa(ffa,coI
ligentes» Ita enim praecipue arbitramur res memoria facile retineri, quando
per fiia ueluti capita diTpoOtae , finem principio adnexum habennSedenim
rex Alexander magna breui temporis fpacio confecit, fua^uirtute &prua
dentia reges omnes, quorum per cuncfla faecula mentio habebatur,operum
Iliorum magnitudiniimpareis effedemonftrauit: quandoquidem intra an-
num duodecimum non paruaim Europae partem, Afiamuerd ferme totam
coniequutus, celeberrimum nomen fuum reddidit:ut ueteribus illis, qui he-
roes aut femidei nominati fimt, (eprorfus ex^quauerit. Verum nobis haud
eft opus in praefatione quippiam eorum, quae a rege laudabiliter facflafunt,
praeripere, quum ea fuis locis figillatim patefacfla, ampliflimam principis glo
riam plane fint indicatura. Alexander fane paterno genere Herculem , ma-
terno Aeacidas contingebat, Vifuscp eft S>C naturam , dC uirtutem maiorum
fuorum ueiutihaereditariam, fibiq^ ingenitam retinere, Sed iam tempora re-
bus, quas icribendas fumimus, cohaerentia proponentes, ad ip iam hiftoriam
B explicandam conuertemur;

REGNI ALEXANDRI ANNVS h
Quum Euaenetus Athenis imperaret,Romae^ L»Furius & C»Manlius
Confuies effent, Alexander accepto patris defundi regno , primo omnium
qui eius mortis cauia fuerant,grauibus poenis affecit. Dein iepulturae eiiifde
maximam impendit diligentia.Principatum uerd multo melius, quam quii-
piam exiftimaffet, confirmauitjuuenis enim, atque ob aetatem adhuc tene-^
ram ab aliquibus contemptui habitus,uulgusipfum humaniffimis fermoni-
bus in fui beneuolentiam conciliabat^ Regis nomen duntaxat immutatum
dicenstcaeterum omnia haud deterius, ac fub parente fblebant , ab ie admini- ,
ftratiim iri. Legationes etiam benigne excipiens hortabatur Graecos, ut in a*'
micitia quam cum Philippo patre habuerant, perfjfterent. Militibusarmoru
uim magna diftribues, & bellicis meditationibus eos exercens,cundum ex-
ercitum fibi obiequentem ualde reddidit. Quum^ regno fuoaduerfumj&T
nouarum rerum cupidum Attalum Cleopatrae, qu^ Philippo nupferat , fra-
trem cognofeeret, eum de medio tollere deliberauit. Etenim Philippo pau-
cis diebus antequam decederef,natus erat ex Cleopatra filius.Ipfe autem At-
talus cum Parmenione copijs praefecftus,in A fiam miffus fuerat; ibi^ quum
& benefici]s,& blando iermone militum fauorem captaret, magnam in toto
exercitu fui charitatem effecerat. Proinde non fine cauia Alexander, ne is ali-
quid contraje moliretur,inita cum Grxeis quos fibi aduerfos nouerat focie-
tate,uerebat.ProptereaexamicorunumeroHecataeum delegit, quein Afia
cum iufto exercitu mifit:datocinegocio,utuiuum maxime fi poflit, adfe Ac
talum ducat;fin parum idprocedat,quamprimuper infidias eu intcrficiatJl-
U profedus in Aliam, Attali dC Parmenionis exercitui fuum iunxit, coepit^

I. ■ ■ ' ^ I 4 oppor-

DIODOM SICVLI

opportunum tempus patrandacrci' ordinatae obferuarc ♦ Alexander autem, ^ A
* cum rcfciuiffet multas Graeciae ciuitates rebus liouis ftudere/olicitudine ma-
gna erat implicatus» AthenlenfeS enim , quum Demofthenes frequenter ad
populum contra Macedonas uerba habui(ict,Philippi morte multum Ixta-
ti,non amplius Graeciae imperium Macedoni Cuipiam cocedi uolebant^Prsc-
ter haec^miilis ad Attalum legatis^ibcietatem cum eo clam iniuerant,alias^ cl
uitates ad libertatem uendicandam incitabant » Aetoli Acarnanum exules^
qui fub Philippo folumuertere fuerant coadi, in patriam reducere decreue-
ranc»Ambracienfes,autore AriftarchOjpraefidiuma Philippo fibi impofitii
eiecerunt,urbemcp|id gubernationem popularem traduxerunt» Pariter 8C
Thebani regium praeOdium Cadmea pellere, ne^ue amplius Gr^corum im^
perium penes Macedonas effet,decreuerunt» Arcades, qui ibli prius Philip-
po affentiri nolueranf,nec Alexandru imperatorem deligendum tunc cenfe
bant» Aliae Peloponnefi gentes,uti A rgiui, Elei, Lacedaemoni), alij'ue quida
pro libertate retinenda confurrexerant ♦ Barbarae etiam nationes non paucae
ultra Macedonia, comifla defectione, graues tumultus cxcitaucrant^Sed licet
ncgocium dC trepidatio maxima regno Macedoniae cx tantis motibus immi
ficre uideretur,ipfe tamen Alexander in iuuenili aetate , praeter omnium opi-
nionem,breui temporis ipacio,eas omnes difficultates expediuit, illorum^
aliquos comi 8C blanda oratione demuIctos,fibi conciliauit: quoidam terro-
re iniefto, ad ofRciureuocauit»N6nulIosper uim fibi parere c6puIit,Thefl&-
los prae omnibus comemorata ueteri cognatione, quae fibi cum illis per Her-
culem eflet,fermonibus^humanifl[imis,utimagnaab feiperaret, perfuafos
induxit,communi totius Theflaliae decreto ipfum Graeciae ducem ut afTumc
rent.Gontefminas iride eis gentes cum in partes iiias traxiiletjfuperatis Ther
inopylis,ad illas tran(grcirus,coactis Amphi(tyonibus,fecit ut cunctis eoru
foffragtjs Graeciae dux decerneretur»Cum Ambracienfibus per legatos hu-
maniffime egit,data eis fpe,pr opediem ultro libertate ab Ce conceflTum iri. Sed
ut eis qui contra (e peruicaces eflent, terroris aliquid incuteret , Macedonicu B
exercitum inftruttiffimu magnis itineribus in Boeotiam duxit: pofitis^ pro-
pe Cadmeam caftris,Thebanos magna affecit trepidatione»Tunc Athenien-
ies, audito regis tranfitU inBoeotiam,no amplius eum mhilifacereaufi funt»
Tanta enim in i uuene celeritas,at(]p in rebus agendis efficax diligetia omneis
qui per contemptum ab co erant alienati,perterrefecit»Igitur A thenienfes de
comportandis in urbem_rebus,de^ moenibus bene firmandis decretum fecc
runt,fimul^ legatos ad Alexandrum mifcrut, deprecantes quod in eo ducc
nominando tardiores fuiflent» In ea legatione quum eflet Demofthenes,ad
Alexandrum cum caeteris legatis non peruenit,fed aCytherone Athenas re-
ucrfiis eft: Que correptus timore, quod frequenter in fua repub»contra Mace-
donas uerba feciflettfiue ut regi Perfarum fe omnis fufpicionis immune fer-
uaret»Magnam enim pecuniam ab illo eum accepifle fama erat, uti Macedo-
num caufam apud ciueis fuos oppugnaret » quod ab Aeichtne exprobratum
ci aiunt , quum in oratione quadam de muneribus acceptis ita dicat : In
prxfens fane regium aurum fumptus huic fuppeditat:fed hoc deinceps haud
fufFiciet,quum nullae opes moribus improbis iatis efiepoffint» Alexander au
tem benigne Athenienfibus legatis refpondens, magno metu eam rempub*
libcrauinaccerfitis^ Corinthu dC legationibus, ijs q effentcocili) Amphi-
c^yonu, poftquaconuenerunt,difl[erens ibi oratione quae «equifiima uifa eft,
perfuafi t eis, ut decreto im peratorc Graeciae fc effe iuberent: mfue expeditio-
nem contra Perfas,pro eorum ultione,qu^ in Grf cos comififfent, auxilijs iu
uarent. Quo honore impctrato,cum fuis coptjs in Macedoniam redijr» Sed
Graeciaerebus tracfatis,ad ca qu^ in Afia gerebantur tranfitu facicmus»IbiaU

dita Philippi morte, Attalus nouis rebus animu intendit, cotra^ Alexandril

foedui

BIBLIOTHECAE LIBER X .V 1 1.

A fedus cum Ath^nicnfibus firmamLPoftmodum po^n^cent^a ducflus, Demo
fthenis epidolam ad fe miffam, Alexandro deferenda dedir^ uerbis® blandis
obie<fia fibi cnmma diluere conatus eft^ V erum cu regio ludu Flecata^us per
infidias eu oppreffiffetjAfiaticusMacedonuexercitus no ulierius rebellare
cogita uu:quippe Attalo extincfiOj&Parmenioneerga Alexandrubeneaft
eSo^Nos uero de Per/aru imperio mentione habituros,fuperiora hiftorix tc^
pora aliquantulu repetere operaeprcciu uidetCum rex Philippus adhuc uiuc
ret^Perfis Ochus imperabat: populis fuis ob mores truces &: ianguinarios pa
rum acceptus* Itac^ eum multis ex fua aiperitate odioiiim Bagoas militu mil^
ie pr^fedus/pado quidem, fed tamen natura &C fcelefl:us,&r bellicis rebus rra
eSandis idoneus, g medicu quenda,data potione medicata, interemit: filiu^
regis iuniorem, Arfen nomine,in regnum intru{it:eius fratribus, qui omn^
luuenes erant, fublatis e medio,qud rex folus relicf^us fibi obfequentior eflet*
lam uero adolefcente rege animu ad patrata fcelera adtj ciente,cum palam cf-
fct,de tot flagitiorum autore poenas eum fumpturum eflTe, Bagoas infidias fi'
bi intentatas effe in uulgus iaciens, Arren,quiiam annum tertium regnabar,
cum omni prole extinguit* Ita domo regia in folitudinem redada, cum nui'
Ius eius gentis fupercffet,cui regnu per fuccefflonem deberetur,delegit eunu
chus unum ex amicis, cui Dareo erat nomen, eum^ regem fieri curauiLErat
autem Dareus Ariani,qui Ocho Periaru regi frater fuerat,filius* SedBago»
cafus quiipia fingularis,S(r memoratu dignus contigit* Cum enim in confuc'
cudinem parricidia comittendiueniflet, Dareum etiaueneno interimere ag'
greffus erat* Verum dolo cognito,rex comiter ad fe Bagoa inuitat,poculu^
in ie paratu ei porrigens,uti uenenu ebiberet, coegit. Exiftimatus aute eft Da
reus regiae dignitati iufiinendae idoneus efle, qj Perfis omnibus uirtuteprae'
ftare crederetur propter huiuimodi facinus* Cum Artaxerxes antea rex Peria
rum cotra Cadufios bellum iuicepifief,ibi quodam e numero hoftium , cuius
robur animi conftantia in ore omnium eraf,inuifante ad certamen fingu'
b’ lare Perftrum aliquem,cum nullus progredi auderet, folus Dareus periculo
fe obtulit, adueriarium^ uidum interfecit* Qua ex re munera ingetia a rege,
a Perfis omnibus exifiimationem eam retulit,ut fibi fortitudinis quaedam
praeroga tiua tribueretur*Principatum itai^,qucm ftrenue ie gerendo meruif
feuifus eft, per ea ferme tempora Dareus accepit, quibus Philippo mortuo
AlexanderiuMacedoniseregnumfuccefliLCum^ fortuna talem uiru Alc'
xandriuirtutibusadueriariuoppofuerit,euenif,uti plura & aipera certami'
na de laudis principatu inter eos comitterdur : quae omnia,rebus iuo ordine
cxplicatis,innotefcd*Interim ad narrationis feriem redibimus* Dareus, cum
ante Philippi obitu rex efletfadus, cogitabat de bello in Macedonia transfc'
rendotfed illius morte audita, omni cura liberatus eft,qu 6 d Alexandri adole
fcentiam non magni aeftimandam iudicaret* V erum poftqua magna in agen
dis rebus induftria,neqp minor celeritas Alexandri effecit, uti a Graecis omni'
bus duxdecernereturtiam^ iuuenis Alexandri uirtus paffim praedicabatur,
Dareus ex tjs quae fieri uidebat, attentior faefius, magnam diligentiam exerci^
tui comparando C02pit adhibere*Trircmcs multas inftruxit*Magna militum
multitudine coegit,duces^ quos penes ie meliores habebat,delegit: in queis
fuit Rhodius Memnon,uirtute & rei militaris (cientia pr^ftanti(rimus*Huic
rex millia quincj mercenariorum militum dedit , iniunxtt^ ut ad Cyzicum

contenderet, num^ue eius potiri poflet,periclitaretur*Mem'
non cum ea manu profecftus eft per Idam,quem montem nonulli fabulantur
ab Ida Meliffei appellationem eam fortitumeffe. Eft fane omnium, qui circa
Hellefpontum funt montes,alti(Iimus:habetcp ad iiii medium, ueluti deis ac
cipiendis extrucftum,antrum,ubi trium dearum iudicium ab Alexandro fa'
clum effeprasdicanLln hoc traduDadylild^i^ qui primi ferrum excudere
; , cccperunt|

. D I t> O K I S ! C V L I ^ ^

coepcrunitjcam artem adeoru matre cdo(fii,nati cflTecredunf.Scdcnto rmffi J;
mum/upracp omniii opmionem cft,qiiod monti huic ufuuenit* Circa ex&r*
tum canis in 1 iimmo eius uerttcc aer traquilltfllmus circumqua^ efficit, ne ea
pars flatum aliquem uentorii rentiat.Ibi,no(fie etiamnum durante, fol radios
fuos emittens conipicitur:no quidem ut circularis illius forma , fed potius ut
fulgor late in partes multas ab eo difFufus appareat, uclut fi multus ignis terr^
horizonta corripuerit ♦ Pdft paulo totus ille iplendor in unam magnitudine
coardatur, donec dimidiati ftadtjipacium conficiat:tunc^ dieadueniente,i3
plena integra^ fblis amplitudo diei luce inducit.Superato igitur monte hoc,
Memnon fubico in Cyzicon urbem inuadiUparum^ abfuit,quin eam cape-'
ret.Ea fpe deiedus, agris uaftatis, ingentem praedam acquifium Interea Par^
menio urbem Grynnium ui occupauif,captiuos^ multos feci t^ Picane etiam
oppugnare coeperat, fed Memnone fuperueniente, Macedones perteiTitiab
incepto deftiterut. Callias aute qui Macedonico & mercenario militi in Tro-'
ade praeerat, conferuit manus cum Perfis, numero militufelonge fuperiorib*
uidus^ in Rhoeteum ferctraxiu Dum haec in Afia gererentur, Alexander
(edatis motibus, qui in Graecia erant exorti, cocendit in Thraciavibi populos,»
qui tumultu fecerant, terrore iniedo compulit,uti in fide maneret* Progref-
(iis deinde in Poeonia,lllyricum,locacptjsfininma,dcuicfiis gentibus aliquoc
barbaricis quae rebellauerant, totum eumtradum fibi oblequemem reddi
dit» H ec ei agenti fuperueniunt nunctj , multos in Graecia res nouas moIiri,ci
uitates^ non paucas, SiT prae omnibus Thebanos ab eo defeciffe* Qua*re mo
tus Alexander,in Macedonia eft reuerfus^uefadum in Graecia tumultum re
primeret*Thebanis autem conantibus prxfidiu Cadmea depellere , ipfam^^
arcem obfidentibus,rex cum exercitu magnis itineribus profedus,n5 longe
a Thebis cum omnibus coprjsconfedic.Sed priusquamidaccidererjTheba-»
ni prxaldsfoffi.s,&: muniri (Timouallo Cadmea cinxeram: ut nec auxilia, nc^
comeatus intro comportari poflfent, Miferanra ad Arcadas, Argiuos, d>C b-
leos,qui auxilia ab eis peterent* Cum^ etia Athenas ad idem petendu quoF g
dam lcgaffent,a Demofthenc magnam uim arraoru gratuito acceperat, qu^
bus inermes milites inftruxcrunt.Eorum autem a quibus fubfidia Thebani
implorauerant* Peloponnefiaci copias aliquasad Ifthmum miferimt,qua:ibl
regis aduentum, cuius expedatio erat, morarentur* Athenienfes decretu qui
dem fecerant, fuadenre Demofthcne,uti auxilia Thebanis darenf: fed nullos
adhucmiieraat,expedantesquam in partem belli illius fortuna flederetur*,
Philotas uerd praefedus prajfidq quod erat Cadmea?, cernens magnum The>
banorum apparatum ad oppugnationem ineundam, moenia diligentiflime
communiueratrtelorum^ omne genus multitudinem magnam comparauc
rat*Verum poflquam Alexaderprccter opinionem exThracia cum toto ex-
ercitu aduenit, incertum^ erat an auxilia aduentura eflentjachoftium uali-
diffimae uires palam confpiciebantur,Thebani duces de belli ratione conful*
tare coeperunt: omnibus^ eft placitum, ud pro libertate retinenda decertare^
tur*Id^ ipfum uulgi turba comprobante, feft magna promptitudine ad belli
diferimen fubeundum cxpediebant*Sed rex fuos continuit , quo illi moram
poenitendi talis confiltj habercnttnullo padoexiftimans ciuitate una contra
tStas copias dimicare auderc.Habebat enim Alexander peditum ultra millia
trigi nta,equites^ ad tria milliaromnes in bellicis laboribus exercitatiffimos,
qui'uefub Philippo patre ftipendia fecerant, atque in nullis ferme praelijs ui-
di diiceflerant*Q,aorum uirtuti dC audacia? confifus Alexander , expeditio^
nem contra Perfarum imperium (ufceperat.Sane'que fi Thebani lernpjorum
fortun^cedentes, legatos de pacead Macedonas mifi(rent,libentiflime Ale-
xander eorij poftulatis annuiflfetjOmnia^ rogatus conceffiflet:qu6d mirifice
Audebat, Graecise rebus compofins,mtadu bellum inPerfas transferre* Sed

cum

B I B L I O T H E C AE L I B; X V I B jgj

A cum Cc a Thebanis contemptui haberi cxiftimaret,urb€m eam fiindi tus cuer
tere, ut qui defedionibus ftuderent,inde perterrerentur, deliberauit ♦ Itaque
exercitu animi ad dimicandum paratiilimi mfl[rudo,paIam clarc^ admone>
ri fecit,fi quis Thebanorum ad fe tranfire,8i: pacis omnibus Gr^cis datx fo^
cietatem ingredi uellct Jbi Thebani,ut (efe hofti exsequarent, e turri quadam
alta inclamari fccerunt,uti qui cum magno rege &: Thebanis Grxeiam in li-
bertatem uendicare uellent,&r Graeciae tyrannum extinguere,ad (e tranfltio^
nem facercntjnde Alexander ingenti dolore correptus , in magnam proru-
pit indignationem:atcp poenis grauiflimis Thebanos afficere ftatuit.Itac^ ue-
luti efferatus animi,machinas,alia^ quib^hoftes ofFenderct,expediuin Tanti
huius diferiminis quod Thebanis imminebat, haud ignara? ciuitates Grxcig,
aegerrime quide illorii calamitate ferebant: fed fuppetias aliquas ferre non au
debant,temerecp&: fine ullo confilio in manifeftiilima cladem fefe illos con^
iecifleiudicabant^Cum^ animo alacri & magno Thebani adueria omnia fu
ftinerent,cogebantur tamen nonnihil dubitare,ob rumores quofdam a uati
bus diuulgatos,nec minus ob fignaquafdam diuinitus fada* Ante omnia in
Cereris templo tela quaedam aranearum tenuis adeo extendi uiiaeft,utpab
Itj magnitudinem haberet, at(^ in eius circuitu forma cceleftis arcus.haud ab--
fimilis ei qui in aere fblet confpici,apparereu De qua re oraculum Delphicu
huiufmodi reiponfiim eis reddidit:

Oftentum hoc fuperi cuneftis mortalibus edunt^

Sed mage Boeotis, iuxtacp colentibus urbes.

Ab couerd quod peculiare 8C patriu habebat oraculu,uocehartcatidiuerut:

Tela alij contexta malum,atcp altj bonum eaipia^

Signum hoc antemenfem tertium quam Alexander Thebas perueniret,acci
dit^Subipfum ueroeius aduentum,ftatua? quae erant in foro, uife funt fudo--
rem guttis praegrandibus emittere.Praeter h^cmagiftratibus retiunciatu eft,
fiagnum quod Crat Onchefti,edidi(Ieuoce mugitui confimilem , atej in Dir^
B ce horrendam quandam fpeciem cruentatam in fummo aquae fupernatai^*
Non defuerunt a: altj ex Delphis,qui dicerent culmen aedis , quam Thebani
confiruxiffent^a Phoc‘enfibus uifum eife fanguine fuffu(um,Qiii coniecflates
oftentorum talium fignificationem exquirere folent,dicebant portendere tC'
lam illam,deor u ab urbe migrationem,Coeleftis arcus fpecie , moleftiaru ua-
rtj generis perturbationem^Sudorem deftatuis emiflum,qudd extrema inc5
moda paffuri elTenr,Sanguinem uerd qui in locis pIeriimcomparui(ret,c^dis
multae ad Thebanam urbem committendae indicium eUe 4 Conrulebat igitur,
cum dei apertiffime calamitatem urbi denunciaret, ne pugna bellum uellent
decidere tutius eflre,num didis coditionibus ab eo fe explicare poffent, quae^
rere. Verum Thebani nihilo magis animos demittebant,exaduerfb potius,
mente arreda, reducebant fibi mutuo in memoria Leudricae pugnae euentu,
aliarum^ uidoriarum,quas fua uirtute praeter (pem , non fine admiratione
conlequuti effent^Ita elatione quadam animofi potius quam prudenti The^
bani mflatfad patriae internecionem praecipitati funt^Rex autem cum tribus
continuis diebus quae ad oppugnationem,quae'ue ad aciem inftruenda facc^
rent,pr^para(Iet,in partes tres totum exercitu fiium diuifit, Vni^,ut uallum
ante urbis moenia excitatu fuperare niteretur:alteri,ut pugna Thebanos exci
perct:tertiae,ut laborantibus fubueniret,atc^ fiiccededo praelium renouaref,
demandauit*Thebani equitatum omnem intra uallum collocarunt, (eruos li
bertate donatost quf ue peregrini aut exules ciuitatem incolebat, in ualli pro^
pugnatione hoftibus oppofuerunt. Ipfi uero cum Macedonico exercitu , qui
penes regem erat,eos<^ multitudine longefuperabat,uti manus confererent,
parati fijnt. Pueri &rfoeminae ad templa decurrerunt dtjsfupplicatum, utpa^
iriam a diferimineimpendenti tutar entur^ Poftquam igitur Macedones fua

quifqp

(

394 DIODORI SICTLI

quifc$ iti acic progrefli funt,dato tubis praeltj Ogno^utrin^ fub idem tempus n
acriter concurfum^ac tela inhoftes coieda funtjOcyus^ ijs emiffis, omnes gla
drjs cominus rem gerere coeperunt* Ibi a troxinitaeftpugna^ Macedone s&
hominu numero, ipfius phalangis impreffione tanta uim inferebat , ut uix
fufi:inen'poflent*Thebani corporu firmitate & continua exercitatione in gy
mnaftjs,atcp animi quadam altitudine praeftantes, difficultatibus omnibus to
lerandis fufficiebant*Proptcrea multi ex utrac]p parte fauciabant:no pauci ca^
debant,uulneribas omnes aduerfls: feiitiebatur^ fimul gemitus, clamor, dC
adhortatio* In parte quidem Macedonu,ne qua? prius ftrenuegeffiirent,tunc
aliqua turpitudine corrumperent* Apud Thebanos uer6,neparetes&filios
m captiuitatis periculo, patriam^ ipfam,cui prorfus diruendae intenti effent
Macedonuanimi,deftituerent:pugnae^ad Leuefira 8C Mantinea comiffe,
^rum facinoru fama ubicj gentiucelebratiffima eflet,recordarenf 4 Ad multix
proinde teporis ob egregia pugnantiuuirtute,cupra?Irjfortunaancepsfuif'
fet, Alexander uidens Thebanos libertaus ftudio promptiffime decertare, fo
os^ pugnado defeffos e(Ie,imperauit tjs quos in fubfidijs locauerat, uti labo-
rantibus fuccedentes pugnam exciperent* Qui derepente in Thebanos affli-
dios irruenteSjgrauiter eos,multis interfecfiis,perturbarut*ISIec 5 idcirco The
bani uiefioria cefTeruntamo tuc uincendi ftudio magis arredi , quaecunepad-
uerfa parum a?ftimabant*Adeo^ftrenue decertando euedi fiint, ut iadaret
Macedonas iam fateri, fe Thebanis uirtute inferiores efle*Sane cum alij om-
nes foleanthoftiumfubfidtjs praelium ineuntibus, utpote quibus uires inte-
grae ijnt,perterreri:hi foli audentiores ad pericula omnia fadi iiint, ex quo re
centeshoftiucopiaeinlaborantiulocumiubiuerut* Ita cum nullo pado illo-
rum animi ardor uincipofleuideret, Alexader audiens anguftam quandam
porta, amota ftatione,paru diligenter cuftodiri, Perdicca, datis militibus qua
rei fufficerent,miflt ad eam occupanda: fic^ uti in urbem irruerent*Eo nego
cio ftrenue perado, Macedones per eam porta intra moenia penetrarut*Tuc
Thebani, qui primam hoftium aciem debilitauerantjfecunda?^ fortiter refi- s
flebant, cum eifent in bona fpe uidoriae confequendse , fentientes parte urbis
captam elIe,non ulterius expedauerunt,quin fe intra muru reciperet* C^od
cum fieret,eqaites exemplo peditum in urbem concurrere coeperut: in^ eo
cumuitu fuorum multos obtritos interficiebant , ac ipfi per eam trepidatione
commixti in uiaru angufttjs,aut in foflas incidentes, fuis armis conficiebam^
Ad hoc qui in pr^fidio Cadmea? arcis erant exeuntes,magnam Thebanorur,
quos perturbatos funt adorti,c^dem faciebant*Capta eo modo urbe Thebis^
multa dC uaria crudelitatis genera commifla funt* Macedones enim concitati
ualde ex infolenti ilia Thebanorum per praecone admonitione, afperius etia
quam hoftem deceret, in eos fpeuicbant:grauiter^ miferis infultantes , nulli,
qui occurreret,parcebant,quin ftatim eum obtruncaret* Necp Thebani idcir
cotuendaelibertatis animum remittebant,aded ut nullam ieruand^ uita? cu-
ram haberent,fed ultro in aduenientes hoftes incurrerent , atque illata ab eis
uulnera alacriter exciperent ♦ In ea mmcp urbis captiuitate Thebanus nullus
repertus eft,qui Macedoni alicui, quo uita? rua?parceret,fupplicaret: aut qui
uidoris genua humiliter amplederetur*Sed nullis uerbis calamitatem fuam
apud hoftes miferati,nec e^xiguum temporis momdum ad prolatandam fup-.
plicq crudelitatem captauerunt* Nihil autem in tota urbe immune fuitdire-
ptionis*Pueri,uirgines cum eiulatu magno, parentum nomina inclamantes,
paffim trahebantur * Familia? cum tota ftirpe , in uniuerfum^ ciuitas omnis
in capti uitatem rapiebatur* Eorum uero qui fpiritum adhuc poft multam a-
liorum esedem retinebant, partim faucio corpore, quum anima deftituiinci-
peret,hoftem alique compIexi,no finefolatio interempti fecum inimici mo-

riebantur*Partim lancea? trunco mnifi,in obuium quencj hoftium impetum

faciebant^

bibliothecae LIB. XVIL 58^

A faciebant, nomffmia^ illa contentione, quam fibi falutc libertas potior cffet, o<
ftcndebant* Maxima igitur hominum nece patrata, omni^ urbis loco cadaue>
ribusrepleto,haudullusuidebatur forc,qui adtam dirum &ca!amitofum fpc-»
daculum miferatione n5 commoueretur.Tamcn Graeci homincs,Thefpien>
feSjPlateenfes, Orchomeni], alij'ue nonulli Thebanis inimici, fub rege mereii-^
tes poftquam in urbem irruerunt, priuatas fimultates in illorum aduerfa fortii
na exercuerunt .Itaque immanitatis SC iniuriarum genus nullum omiiTum eflr
Graeci Graecorum manibus, citra ullam mifericordiam maciabantur* Quicp
cognatae gentis neceffltudinc iuncii erat, comparis fcrmonis ufu nihil animos
emolliente, c^dibus mutuis coficiebantur* Tandem nociis initio facio,domus
omnes penitus direpta * Fceminx, pueri dC (enes,qui ad templa confugerant,
cum omnis ignominiae dedecore abducffi funt. Caeforum Thebanoru nume^
rus fuit fupra fex millia, capti plures triginta millibus, pecuniarum uis immeia
paflim diRracfla. Rex autem Macedonas, qui plures quingentis occubuerant,
lepeliri curauit.Gr^corum^ habito concilio, ds c6mifit,quo modo in captam
ciuitatem uindicandum effet,uti decernerent* Ibi quum res tracflari coepiffef,
quidam Thebanis infenO, extremo fupplicio eos puniendos eflecen fuerunt,
quos contra Graeciam cum Barbaris fedus iniuiiTedemonftrabant* Xerxis C'
nim temporibus, auxilia PerOs in Graecia perniciem dediire,foIos^ Gr^coru
omnium, tanquam opitulatores,apudPerfaru reges fuifrehonoratos,utThe^
banorum legatis,fupra reges fedendi locus daretur* Multa^ alia huiufmodi
narrantes illi,caeterorum animos in Thebanorum odium inflammarunt. Fa*'
(fi um^ tandem efl: decretum de urbe euertenda, captiuis uenudandis , de^ tjs
qui aliquo aufugiflTent, uti ex omnib* Graeciae locis ad pcenam retrah i poffent*
Sententiam hanc cSGlq rex fequutus , urbe diruta magnum timorem iniecit tjs
quiabfedefeciiTent. Venditis autem captiuis, quadringentorum quadragin.*
ta talentorum argenti fummam coegit.His peraefiis, Athenas mi(jt,qui decem
oratores, contra ic ad populum cocionatos dedi peterent. Conuocato igitur po
^ pulOjCum legati introduefti poftulata regis expofuiflrent,eis auditis, follicitudi.»
ne dC dubitationeanimi magna omnes correpti funt. Cupiebant reip.fux du
gnitatem tueri : rurfus Thebanoru clade perterriti, ne malum aliquod fibiac'
cerfercnt,aduerfis uicinorum rebus facfli prudentiores,uerebantur. Quu uero
multi in concione uerba habuiflent, exurgens Phocion , qui Demofthenis fa-
dionem agendo optime fciebat retundere: dixit eos qui peterentur, imitari de-^
bere Hyacinthidas dC Lei filias, ultro iciiicet morte fubeundo,ne eoru cauia de
trimeti aliquid patria fuftineret. Atep timiditate & ignauia multu eis exprobra
uit,qui pro ciuitatis falute mori detredarent* Hunc ita agente, populus tjs qui
in contraria dicebant aifentiesjfacfio tumultu e cocione expulit. Quuej Demo
fthenes meditata oratione habuifl'et,taliu uiroru miferatione populus motus,
cos fe incolumes feruare uelle plane oftedebat*Tande Demades quincp talen^
tis argenti, quat ab amicis Demofthenis muneri accepit, corruptus, perfuaderC
ccKpit , uti periclitantes illi feruarentur: recitauit^ decretu ingeniofiflime ab fc
confcrfptu, in quo oratorum cxcufatio coprehendebatur, Cmulcp populipro^
rniffio recipientis ie in illos iecundum leges animaduerfuru,fi aliquod merean
tur fuppliciu. Populo id Demadis inuentu placuit,ftatim^ decretu confirmas
runtjatcpipfum Demadem, dC alios nonnullos ad rege legatos miferunt,iniun
gentes etiam ut precibus cum eo agerent, ne Thebanos exoles fibi recipere no
liceret. Demades profecftus eloquentia fuae uiribus omnia perfecit, uti Alexan
der culpam fjs , qui in fe deliquerant, condonaret, atep populo Athenienfi alia
omnia cocederet. Qui poft harcin Macedonia cum exercitu reuerfus, duces 8C
amicos fuos praecipuos in confilium uocauit, de tranCtu in Afiam uti confulc-^
rcnt,quib.copijsidfieri,&quarationcbelluminirioporteret. Ccnfebantmul
ti, Parmentone dC Antipatro autoribus^debereprius Alexandum liberis ope>

K ram

;

diodorisicvli

ram dare, poftea tafitS expeditione aggredi ea poffe.Sed ipre,qui rebus geren A
dis intentus crat^cui^ ceffatio omnis difpliccbat, fententia eam ualde reluit,
feab ipfa Grafcia elecflu bello gerendo duce,& qui paternas copias firmiflimas
haberetmupttjs celebrandis uacare , donec^ filq nafcerenf defidere, turpe effe
demonftrans. Quiim^ illos docuiffet, quid fibi expedire uideretur : ate^ ratio
nibus multis ad bella animaflet, magnifica Deis facrificia, in Dio Macedonisc
urbe, louicp QC Mufis fcenica fecit tertamina,quac ab Archelao fuperiora tem^
porii rege inftituta fuerant» Durauit^ ea celebritas in diem nona , cum mufis
lingulis diem fuu dedicaflet» Scenam uero tam amplam ftruxerat; ut centum
ledos caperet, ubi amicos,6^ qui ordines in exercitu ducebant,Iegatos^ ciuita
tum c5uiuio accepit* Splendidiffimi apparatus epulo ei cu multi intcrfuilTcnt>
militibus etiam omnibus facrificiorum dC conuiuij partes difiribut^ funt»

IK

Athenis aut imperante CteGcleo,& Roma? cofulibus C, SuIpitio,& L.Pa-^
pirio, Alexander cum exercitu ad Helleipontum profedus,ibi copias ex Euro
pa in Afiam traij cere inftituit» Nauibus^ fexaginta difcedens T roadem uer^
fus^primus Macedonu omnium e naui haftam iaculatus,littori Afiar eam infi-^
xit,ac ilatim exiliuit,de naui uifus quodammodo ope Deoru captiuam terram
occupare. Hinc fepulchra heroum, Achillis, Aiacis,aliorum'ue,infertjscaetc«»
ris^ honoribus ucneratus , copias quae fecum tranfmiferant , diligenter reco^
gnouit , inuenit^ peditum Macedonu millia duodecim , auxiliariora feptem
millia, mercenariorumquincpmillia.His omnibus prseeratParmenio» Odry
ftj,TribaIli,llIyrij,ad quincp millia fagittartj , dC qui Agrianes uocantur mille^
eumjetiam fequuti fuerant,ut omnes triginta millia numero eflent. Equites uc
ro Macedones mille dC o(fiingenti,quos Callias Harpali F.ducebat» Graeci oes
odingeti, quibus praeerat Erigyius.Theffali Thraces antecuribres,& Paeones
mille dC nongenti duce Caffandro, reperti funt* Equitatui omni numerus fa^
dus efi: quatuor millium dC quingentorum. Cum his coptjs Alexander in A^
fiam tranfiuit.In Europa fub Antipatro reliquerat peditum millia duodecim, g
equites ad duo millia ^ quingentos* Mouens autcaftra rex a Troade, perue
nitadMineru^ templum» Ibi facerdos AIexadernomine,cumanteaedem A-»
rioba^ianiSjqui Phrygie proles fuerat, ftatuam humi proftratam alia^ no par
ui momenti oftenta uidiflet , acceffitad rege,eumcp in magno equeftri certami
ne uidorem forecofirmauit : prajcipue,fi circa Phrygia manus confereret. Ad
iunxit etiam, manibus fuis infignem hofiium ducem eum interempturu eife t
€ 2 L uero omnia fibi a Deis ipfis,5^ maxime a Minerua fignificafi,quaf ciauxilio
ad res feliciter agendas futura effet. Sacerdotis huius prfdidionem laeto animo
accepit Alexander, ac ftatim MineruamampIifTimofacrificio honorauit, fcu^
tum^ fuum ci dicauit, dC ex templo alterum, quod fibi firmiffimum uifum elf»
detraxit. Quo armatus, pugnam primam iniuit : ubi fua connifus uirtute,celc
brem uidoria reportauit* Sed haec paucis diebus poft gefta funt» Interea prae
fedi,& duces Perfarum, cum tardi fuifientad prohibendum Macedonu tran^
fitum in Afiam,coueneruntgratia confultandi, qua ratione bellum contra A-
lexandrum geredum eflet. In tjs Memno Rhodius, qui militari prudentia uaP
de f ftimabatur,cen fuit rem initio in diferimen deduci non oportere, fed agros
ua flando, necefTariorum inopia debere hoflem prohiberi, ne ulterius progre.*
deretur : flmul^ in' Macedoniam naualeis 8C pedeflreis copias traduci , ut beU
Ium totum in Europam transferretur» Optime prorfusuir ille confulebat, ut
de rerum euentu poflea* cognitum eft.Sed duces capteri haudqua^; affentiri uo
luerunt : tanquam diceret , quap parum ingenteis Perfarum animos decerent»
Quum itacp fententia ea quae dimicationem fuadebat , fuperior fuifTet, copias
undicp accerfiuerunc,qu 2 c numero hominum Macedonicis longe erant tnaio^
res.Cum his in Phrygiam ad Helleipontum progreffl , prope Granicu caflra

B T B L I O T H E C AE L I B. X V I !♦ 5S7

pofucrunf,ripascp fluminis bene mumucrunt* Alexander dchoftium profe^
clione certior facfius, maenis itineribus obuiam uadensjCxaduerfo illorum ca
ftrametatuseft, ut tantum Gramaaquainterbinacaftra laberctur^TuncBar^
bari ad montis latus retracfli, expe<fiabant,ut hoftes in tranfitu fluminis adori-
rentur tejuod ita,dilTipata eorum phalange, uicSoria fe facile potiri poflTe fpera
renuSed Alexander audacia ufus , ad primum lucis ortum antequam hoftis fc
opponeret, copias traiecit,aciescp ad coflicflum ordinauit* Contra eas Barbari
magna equitum multitudincobieda , primum certamen abfqj peditatu inire
propofuerunt. Siniftram itac^ exercitus partem Rhodius Memnon, & Arfa-
menespr^cfeclus,cum fuo equitatu tenebat. Poft eos Arfites, cui erant Paphia
gones equites : dein Spithrobates Ionia? praefes ^ cum Hyrcanis equitibus,po'
liti erant. In cornu dextro erant Medi millc>& duo equitum millia fub Arrhed
my thre,totidemcp Badriani .Mediam aciem habebant gentium aliarum equu
res: numero quidem multi? fed quorum uirtus explorata e(ret,ad decem millia..
Peditatus uero Perfaru nihilo erat minor centum millibus hominum. Hi om^
nes poft acies fubftiterunt, quod equites crederetur fufficere, ad Macedonuni
uires labefactandas. Concurfu igitur equitum utrinq^ facto, cum fumma ala^
critate,Theflra!iequites,qui Parmenioneducein Gniftro erant cornu, hoftium
impetum firmiter fuftinuerunt. Alexander autem, qui in altero cornu delectos
equites fecum habebar, primus in Perfasirruinconfertis^ acriter manibus, cae
dem hoftium magnam faciebat. Barbari pariter ftrenue pugnantes, arrigebat
animos, quo Macedonum uirtuti refifterent.Ibi in locum unum, fortuna bello
meliores ad contentionem,pro uictoria obtinenda, deducere uifa eft. Spithro^
bates enim profectus Ioniae, genere Perfajquem Dareus generum fibi fecerat^
egregiae fortitudinis cum magna equitum manu in ipfos Macedonas inuaflt..
Quumcp fecum bellatores quadraginta uirtutis rpectare,fanguine omnes fibt
iunctos haberet , aduerfos hoftes uehementia fua grauiter urgebat, aliquibus
interfcctis,&: multis uulneratis. Atqp eo in loco tantam eius uim nullus uideba
B tur pofTe fuftinere. T unc Alexander conuerfo equo in Barbarum contendis
PerfaexiftsmanSjUeluti diuino munere fibi concefTum, ut cum Alexandro fin
gulari certamine congrederetur, quo Afiam omnem a grauifTimo terrore libe>
rare, iimulq5 audaciam illius paffim iactatam reprimere pofiet, primus ia Ale^
xandrum coniecit telum , quod Sunium uocant , afc|5 fummum eius dextrurri
brachium per thoracem uulnerauit. Rex ftatim extractum telum abiecic,calcai
ribus^acriter equum urgens,incurfione&!robore fuo connifus pariter,in me
dium Ferfe pectus lancea inflixit. Ad quam rem, qui utrinqp aderant, ex fum^
mae fortitudinis admiratione cxclamauerut. Sed quum lanceae ferrum, in tho'
race fractum, uulnus irritum feciffet, praefectus cnieftricto in Alexandrum fe^
rebatur,qui ftatim lancea alia arrepta, in faciem Barbarum magno cofecituul>
nere. Ad idem temporis momentum, cadentis Spithrobatis frater , Rofaces,
equo inueetus , enfe tam grauiter craput Alexandri percudit , ut galea cedente
ictus Icuiter ad uiuum peruenerit.Ibidemcp iterum eum ferire conariti Rofaci»
Clius, Niger cognomcto,equo accurrcSjmanum abfeidit. Prope duos fratres
iacentes confanguinei omnes fubito conglobati, telis omnes Alexandrum irrt
petere cerperunt. Deinde cominus congrefli, nihil non fuftinebant, ut eum
aliquo modo opprimeret. Sed ipfc, licet multis magnis incommo<^s iriipe^

dituseflTet, nihilominus magnam hoftium multitudinem fortiter fuftihebac..
Thoracem habebat duobus in locis perforatum. Galea etiam uno: Kutum,
quod ex Mineruae templo acceperat, ictibus tribus confixum fuerat. 1 amcil
nunquam pedem referre uoluitrfed animi magnitudine elatus,aduerft
parum aedimabat. Quum demum hoftium multi duces circa ipfum imerre 1
fuidentquorum clariflimi erant Atixyes Pharnaces, frater uxoris Darei re
gis , bi Mithrobarzanes ductor Cappadocum; atep ijs fublati^^ordincs

rum omnes per Macedonas fufieffent, pnmi' quiaduerfus AlcxandriTin &

poftcosaCreliquiomnes mfagamcompulfifunt. laea pugna, omnZcVn:
feffione,prxcipuam fortitudinis laudem Alexander obtinuit. Ab eoThcffalt
cquitesmagnam commendationem ex eofuntconfequud , quod turmarum
ordinibus bene leruatis,ftrenuiffime dimicaflent. Profligato ad eum modum
cquitatu,pugna a peditibus utrincp exceptaeftrqu^eparudurauit, quod Bar-
bari ab equitibus fuis deferri, animisparum confiftentes terga confefiim dede
runt. E' Perfarum coptjs peditum millia decem , equites non minus duobus
millibus caefi dicuntur.Capti funt ad uiginti millia. Finito certamine Alcxan-.
der fuos, qui mortem oppetierant, magnificentiflimefepeliuit, quoad ftrenue
capelTenda in pr^Iijs pericula, eiufmodi honore ceteros inuitaret* Deinceps
in Lydiam mouitcaftra^prxfedo^ Mithrinne deditionem facien te, Sardes ar
cescp, cum thefauris ibi depofltis, recepit. Quum^ Perfe , qui aduerfo pr^Iio
fuperfuerant , duce Memnone Miletum confugiflent, rex eo profedus prope ^
oppidum calira pofuit : continentic^ oppugnatione nullo dieintermiffojinte
gros fatigatis fubmittens,non ceflabat pro moenibus decertare. Sed qui intus
erant facile initio de muro fe defendebant , quum militum magna multitudo
eflet 5 telorum^, & aliorum propugnationi neceflariorum , uim grandem ha>»
berent. Sed poftquam Alexander, machinis appuliisjintentius moenia quate-
re, dC terra mari^ Omul inita oppugnatione i per difiecflam muri partem intro
Macedones irrumpere coeperunt, illi in fugam funt conuerfirMileirj cum fup-
plicantium infignibus ad regis pedes prouoIuti,fefe dC urbem in eius fidem de
diderunt* Barbarorum aliqui interfec^imonulli ex oppido fe Tubtrahentes au-
fugerant) reliqui omnes capti funt, quos Alexander uendidir. In Milefios au-
tem magna eft ufus benignitate. Quum uero nauales copias parum fibi uti-
les eire,&: maximo fumptu indigere animaduerteret, claflem omnem remifit,
pauculis nauibus retentis ad inftrumenta oppugnationum deuehenda. Jn eo
numero erant uiginti naues mifii ab Athenienfibus. Aliqui dicunt^ex ufu rei
bellica?, Alexaindrum miisione eam excogitaiTe.Quod enim Dareum aduen^ ^
turum, magnoc^ prglio confligendum effe apparebat, exiflimalTe Macedonas
ardentius dimicaturos, fi omnem fugiendi ipem ablatam uiderenr. Quod
tiam in pugna ad Granicum commilfa prouiderat.lbi enim a tergo uti flumen
haberent,curaflre,quo nullus fugam tentare auderet, uidens cedentibus omni
bus in ipibflumjnisalueocertiflfimam ca?dem parata efle. Temporibus etiam
infequentibus Syracufarum regem Agathoclem)CxempIo Alexandri, magna
dC infperatam uidoriam elTe confequutum. TranlgrelTum enim cum paruis
coptjs in Aphricam , nauibus omnibus inccnfis, fugiendi fpem exercitui ade-
milTe,atcp utftrenue decertarent, perneceiTitateminduxiiTe.quamobrem Car
thaginienfeSjqui multa hominum millia contra fe duxerant, fuperauerir. Cap-
ta Mileto,Perrarum multitudo ingens, milites^ condutfiictj cum ducibus, qui
optimi cenfebantur, HalicarnaiTum fe receperunt. Ea maxima eft urbs cmniij
in Caria, regum fedes, cui magnum ornamentum afferunt arces eleganter cx-
tru(fta?.In eo rerum ftatur , Memnon uxorem 8C liberos fuos ad Dareum mifit,
ex eorum traditione fufpicatus pariter dC fuorum fecuritati bene prouifum, dC
regem,tam bonis obfidibus accepfis,facileomnium adminiftranonem fibi ere
diturum effe: quod nonfecus euenit. Subito enim Dareus ad omnes qui pro-
pe mare incolebant, literas mifit, quibus demandabar,uti Memnoni obftquen
tes effent. Atqp eo modo Memnon imperio rufcepto,quecuncp oppugna noni
fuftinend^ ufui erant, Halicarnaffi pra?parauit. Rurfus Alexander muka op-
pugnatoria inftrumenta dC frumetum eodem comportari iuffst : atqj ipfe cum
omnib. coptjs in Cariam progredi ccepif. In itinere ciuitates humanis offscijs
fibi conciliabat, Sed Graecis maxime gratificari ftuduit, ciuitates eorum 5C libe-
ras dC immanes a «ecftigalibifs oi?inibits clTe iijbens ; illud^ paffim dicfmansv

pro

B I B L T O T H E C AE L I B, :3r V ! r*
jpro Gj^gcofrum liberatione bellum fe contra Perfas fufcepiiTe* Cum uero ei iter
facienti femina, cui Adae erat nomen, eius generis ut in Cari^ principatij fuc^
cedere deberet, obuiam ueniflTet, fatis^iierbisde regnojquod maiorum fuoru
fuerat,utiadidconfequcndum fibi auxilio eflTeuellet, oraffet, Alexander eam
Carig imperare iuffit. Quo beneficio erga Adam Caras omnes fibi beneuolos
plurimum reddidit* Protinuscp ab omnibus ciuitatibus,ad eumhonorandum
itiifiTae fune legationes cuni aureis coronis : promiferuntep mandata omnia fe
faduras.Pofica Alexander , politis ad HalicarnalTon caftris^oppugriationeni
acrem & terribilem inftitumlnitio enim continua, & identidem per lucceden-
tes integros, renouata pugna , moenia fuperare conati funt Macedones , nul^
lam^ diei partem, quin omnibus periculis fe exponerent, intermitiebant.Ppft
id uarrj generis machinis expeditis,teftudines tres foliis, quae ante urbe erant,
fuperinduxerunt,atcp ita arietibus turres, murum^ interpofitum quatere coe/
perunt* Quorum parte diruta, quod reliquum manferat, confertis manibus iti
urbem proruere fecerunt. Memnon ftrenue Macedonas,qui primi in moenia
impetum fecerunt, repulit. Habebat enim magnum in urbe militum numerm
In machinas autem abducflas,n6cSu cum multis eruptione ex urbe facfla , igne
coniecit : acricp ita praflio ante urbem inito, Macedones uirtute multum hofti^
bus praedabant. Sed Perfae multitudine, & omni apparatu abundabant: eis^
decertantibus multum, qui erant in muro,auxiliabantur.Hi iaculis 5C telis Ma
cedonas partim interficiebant, partim fauciabant,l]mulcp utrincp tubicines be!
licum canebant , 8Cmagnus ex omni parte militum clamor edebatur, compro^
bantium qu^ apud hos uel illos fortillime fieri cofpiciebant. Erant qui crefeeri
tem in machinis ignem extinguere conarentur , qui etiam cominus coiigrelGi
inultam hominum caedem facerent. Alrj in urbe noua moenia in deiecdoruni
locum multo prioribus firmiora excitabant.duces autem Perfarum , quicurii
Memnone erant,ubi plurimum periculi erat, fe offerebant, lirenueep pugnan
tibus magna pollicebatur munera. Per quod fiebat, ut pro uicdoria obtinenda
^ omnibus animorum ardor incredibilis clTet. Vidillesquofdam uulnenbus
^ faucios,defe(disuiribuscadentes,exacicdeportari.Aliospr6iacentiumdefeii
fionc, ut auferri polfent, acerrime praelio contendere. Aliquos periculi magni-- .
tudinefraedos, pedem referre : fed ducum adhortatione concitatos, audaciam
& animum recipere. Tandem Macedones aliquot ante ipfas portas interfe^
di funt,&in tjs Neoptolemus, e ducum numero uir magni nominis. Quuni
dein turres du^, totidem^ moenium interftitiafolo aequata fuiffenc, noda mi
lites quidam Perdiccaetemulenti, in arcis murum temere conatum facere funt
auQ, Qua hominum uecordia animaduerfa, Memnon cum fuis longe pluri
bus eos inuafit, in fugam copulit, plurescp interfecit. Eo cognito Macedones
multi, atephi quiapud Alexandrum praecipuihabebantur,auxilio fuis accur-
rerunf.commiiTa^ acri pugna, Perfefuperati in urbem fe retraxerunt. Tunc
rex per prf conem Macedonas, qui pro muro ceciderant, ad fepulcuram ut fibi
cocederentur,petijt. Ephialtes dC Thrafybulus Athenienfes,qui erant in Per-i
farum auxiltjs,eos non dedendos cenfebant: nihilominus Memnon idipfunt
regi /ridullit. Poli haec Perfarum principes quum de fumma rerum confulta.^
rent, Ephialtes dixit, fibi expedandum non uideri, ut urbe occupata, omiies iti
captiuitatem uenirent : potius debere duces iplbs cum hoftibus congredi, prP
us^ milite conduditio belli fortunam experiri. Memnon , qui eius uiri maxu
mam fortitudine perfpedam habebat, atep fpei plurimum femper in eius anu
mi magnitudine,5^ corporis firmillimo robore pofuerat,permifit,ut quod fibi
expedire uideretur,id faceret. Ille deledis duobus millibusmercenariorummi-
litum , inliituit ■> uti eorum dimidium ardentes titiones teneret j alteri inftrudi
contra hoftes effent. Subitocp prima luce portis patefadis , fe cum rjs ex portis

effudit, ac igriem in machinas coniecif,qui protinus ingentem concitauic nani

IS, 5 mamd

I

19^ , 13l6»C^tSICVtI

mam. CumaIi]saut,quiac!edenfiflirnaconfl:iterant,hoftil3Usa(Jmacfifn3s fer A

I uandas feftinantibus occurnt. Alexander hanc rem perfent!ens,Macedonum

prafcipuos in priori acie collocat , in Tublidio deledos ponit milites, pofirem a
aciem fpedat^ uirtutis hominibus firmat, atq 5 ita ipfe ante omnes hoftes, quo^

rum impetum nulli ferre poireexiftimabantur,repreffit.jMi(]t&:quiin machio

[; inis fadum incendium reflinguerent* Sedenim immenCs undic^ editis clamo^

i ribus, & tubis claflicum perfonantibus , atrociiTimij certamen initum eft, quu

^ uirtus 5C fummu confequendae laudis ftudium utrifep non deeffet. Ignem Ma

I cedones,neuIteriusinmachinasferperet,prohibuerant,redin ipfa pugna ho^*

ftibus multo erant inferiores. Ephialtes enim corporis robore alrjsomnib/pr^

\ ftans,quotquotfibimmanusinciderent,interficiebat.Etquierantinmurorc

i cens conftrucflo, ingenti ui telorum conieda, multos opprimebant. Turrim Cx

nim ligneam, altitudinis cubitorum centum repleuerant tormentis ad facula et

I fagittasemittendas.Propterea quum Macedones multi cecidiffentjalij^uitara

j dae telorum multitudinis caufa pedem referret, fimul^ Memnon cum magno

militum numero fuis fubfidio ueniilet , Alexanderin dubitationem magnam
deducflus eft, utquid cofiltj capiundumefletjnefciret.Ibi quum firmiflimi iam
eftent Per%, magna rerum immutatio in ipfo prxiio fada eft. Veterani Macc^
dones, qui per totum aetatis fpacium femper in rebus arduis & periculo fis uer^
fatierant,6(f fub Philippo merentes, frequenter uidoriam confequuffiad fum^

mam fortitudinem ita profecfti fuerat, prudentia & rei militaris cognitione fc a

geomnib. pr^ftantes , tyronibus pugnam detre(ftantibus,amanlTimis ueibjs
fgnauia exprobrata : ipfi in unum coa(fti,coferns fimul cIypeis,hofics> qui iam
fe uiciiTe arbitrabant , exceperat: Ephialte^ SC multis alijs in ter fe<ftis , reliquos,
ut in urbem refugerent , compulerunt : cum quibus mixti Macedones , ncefie
incipiente,intra moenia penetrauerant.Sed quum rex receptui cani iuiTiiTerjiri
caftra omnes redierunt. Tunc duces pr^fecfli^ Perfarum, cum Memnone co^
cilio habito,urbem relinquere decreuerut. Igitur optimo prarfidio, apparatu^
omnium rerum idoneo in arce pofito, reliquam hominum multitudine, dC pe- g
cuniarum uim fecum in Con abduxerunt. Quod quum Alexander ad primu
lucis ortum intellexiftet , urbem captam diruit : arcem, muro d<. fofla indudfis,
cinxit. His adis , cum exercitus parte duces in mediterranea mifit,iniungens,
ut finitimas oes ciuitates in poteftatem fuam redigerent, llh re firenue gefta, ter
ris omnib. u fcp ad maiorem Phrygiam deuidlis, ex pra‘da capta exercitum fux
ftentarunt. Alexander aiitin maritima profecfIus,captisurbibusmuItis,5^cax
ftelhs,quap muninffimaerant, magno opere expugnatis, regiones omnes ufep
ad Ciliciam obtinuit. Jn his locis, ut miro quodam 6^ fin gu lari ca fu oppidi
nius potitus fuerit, pr^tereundum non uidetur. Ad extrema Ciliciae, rupem
quandam muniriftimamincolcbantMarmaresnuncupati, Horum plericp,fa
ciente illae iter Alexandro, nouiflimum eius agme adorti, compluribus interfc
tflis, non paruum hominum dC iumentorum numerum abegerunt. Quam-*

, luria rex irritatus, loci illius oppugnationem inftituit,arcp omni conatu, ut eam

gentem debellaret, contendit. Marmares, St: fortitudini Cude.dC oppidi fitucon
nfi, fortiter oppugnationi refiftebant. lam^ biduum integrum, nun^ pugti^
intermiftafueratrapparebat^ regem non prius ceftaturum, quam rupem eam
fuperaftet. Ibi Marmarum leniores iuuentuti perfuadere tentarunt,neuimex:
periri perfeuerarent, quod fortafle negotium cum rege componi poffet. Illis
huiufmodi fententiam rerpuentibus,cun(ftis^ fimul cum libertate interire fibi
proponentibus , fenes aliud confilium hoc dederunt, uti pueros, fccmin3s,fex

nes® omnes interficerentripfi, quibus ob corporis firmitudinem haud diftfcul

ter falus quapri pofret,noc3u per hoftes medios in montem proximum aufuge^
rent. Comprobato hoc cSfilio a iunioribusjiufiifunt fenes quifcpdomu fuam
reuerti , ibi^ cum cognatis cibo dC potu delicatiore refedi, mortem expecflare»

Vifum

B TB t T 0 T M E C /iH L T X V I rr IS»*

^ Vifum efl: dcin luucnibus , qui erant drdter fexccnti , a cxdc cdgnatdmm ho'
minum abftmcre,(cd domibus ignem inqcerc, eo^fado portis patefacflis dtV
fcedere. Vt co.ftituerantperadum eft,cuicuncp fuorum duiumjUtincenfacJoii
mus pro fepulchro efTet, feceruntripficp durante adhuc nocSe, per hoftium ca>
ftra cuadenteSjin propinquum montem fe contulerunt^

1 1 K

Res eiufmodi,anno hoc contigerunttinfequcnti uero,quo Athenis Nicd^
cratus imperauitjRomar^ Valerius Cafro,8^L»Papmusconfulesfuerut, Dai
reus rex ingentem pecuniam Memnoni mifit, eum^ totius belli ducem appei
lauiu Qui condut^a magna militum manu, trecentis^ nauibus inftrudis fu-
fceptam belli adminiftrationem curabat Chion in partes fuas traxit In LesbS
cum claffetraiecit, primocp impetu Antiflam , Methymna, Pyrrham dC EreC.
fum occupauit. Mytilenem,quaf magna, omni apparatu belli, firmo^ praefi
dio munitiffimaerat, dies complures, non flne magno fuorum militum detru
meto cum oppugnaflTet, tandem per fummas difficultates cepit Statimep fum>
ma ducis huius ftrenuitate diuulgata , multair ex Cycladibus infulis ad eu lega-
tos pro foedere miferunt. Fama etiam illa de eo in Graeciam peruenerat,qu6d[
i ad Euboeam cum claffe profecflurus effet: adeo, ut eius infula urbes, magno d

more correpta fuerint : dC qui ex Graecis, Perfarum rebus ftudebant,(icuti La-
ceda?montj,adnouarum rerum fpem arrigerentur* Verum fortuna Memno-
nis uirtutem ulterius progredi non permifit. In morbum enim grauem prola-
pfus,quuindies eo magis premeretur, decefli t Idcp non mediocre Darei rebu»
detfimentu attulit : qui fibi pro certo perfuaferat, bellum tota in Europ§ cx A^
fia translatu iri. Sedenim Memnonis morte audita^concilium amicoru habuit*
retulit^ ad eos, utrum duces cum exercitu ad res maritimas mitti cen ferent: an
magis expedire uideretur, regem, adducflis omnib.coptjs in hoftem progredi,
8^ belli fortunam experiri. Tunc quibufdam fuadentibusipfum in aciem pro
dire, quod Perfap oes cupidiflimo animo decertaturi eflent: Charidemus Athc
j, nienns,uirtute 5C omnib. artibus impcratortjs praeflantifrimus,qui fub Philip
po rege meruerat, & in omnibus rebus obeundis princeps dC conOlio optimus
erat, Dareum admonuit, ne temere imperium fuum in aleam committeret: fed
illud ipfum,quod longe dC late patebauin officio contineret; ducem autem, cu
fus prudentia explorata haberetur, contra Macedonas mitteret. Ad quam ex-
peditionem centum millium peditatum fuflficere dicebat , ut eorum tertia pars
eflent Graeci ftipendio conducfli. Quo uero diefiorum magis fidem faceret, pol
licebatur fefe bellum illud confeifiurum, Mouerant regem eiufmodi Charide-
mi uerbarfcd regis amicis diuerfa^qua? plus dignitatis habere uidebantur, cen-
fentibus,atq 3 eam de Charidemo fufpicionem Dareo intjcientibus^quod belli
adminifirationem fibi demandari cupiebat, uti res Perfarum Alexandro pro-
deret: concitus ira Charidemus , Perlis ignauiam dC timiditatem aperte coepit
exprobrare, per quae fac^u eft » uti rex oflfenfus, ob iram, quid expedire uiderc
tur, parum profpiceret:fed Charidemum zona comprehenfum i quod eft mo-
ris Perfarum , apparitoribus interficiendum traderet. Qui quum ad fuppli^
dum traheretur, exclamauit,breui regem poenitentia affedum iri, atque iniu-
riae fibi facftaeamiflTione regni poenas daturum. Eo^quemodo Charidemus*
propter male tempeftiuam loquendi audaciam , ab altiori fortuna 8^ uita deie#
cftus eft. Rex poftmodum fedata ira, quum mentem rece piffet> grauiter leip-
fum facinoris impotenter commiffi incufauit. Sed quod iam
haud dabatur regia poteftateinfecftum reddi. Itaque fecum, quama ace oj

num fortitudo effet, coniecftans, uelutiqp ante oculos Alexandri ad omnia prO
ptitudinem fibi proponens , circumfpiciebat , qucm'nam idoneum
Memnonis defundi locum fufficeret. Quum^ nullum inuenireticoa us
ipfead periclitanda regni fui fortuna defccndere.E' locis

is* ^

j

D I O D O R I S I C V L I

cuocafjicbetcpBabylonaconucmrc.Examicorum Sd affinium numerojquos ^
mehorcs nouerat,delegtt^cos^ partim ordinibus decedbus praefecit, partim ut
fecum in certamen contra hoftem proficifcerentur,c6ftituit. Quutn^ dies pr«
feripta aducniflet, totus exercitus Babylone coadus cftjn quo peditum numc
rus erat u!tra millia quadringenta : equitatus non minor centu millibus* Cum
hac tanta multitudine Dareus Ciliciam uerfus iter ca?pit, fecum ducens matre,
uxorem, filium unum,a: duas filias* Alexander quum ante Memnonis obitu,
Chion , & urbes aliquot Lesbi ab eo receptas, Mytilene per uim occupata efle,
atej cum claflTe triremium trecentarum, magno peditatu eum in Macedonia
tranfireuelle,Gr»cos^ mukos ad defedionem paratos intellexiflet, non me-*
diocri folicitudine afficiebaturrqua omni liberatus efl:,ut primum de cius wor*»
te nuncium accepit* Sub hoc tempus in morbum acrem incidit* Quum^ in
dies grauius premeretur , medicos accerfiuit , qui omnes excepto Philippo
carnane,ut eum remedrjs adiuuare poflTent, uercbantur*llle medicamentis uc-
hementibus 8^ praefentaneis uti folitus , promifit per medicatam potionem fc
cum a morbo curaturum* Alexander libenti animo hocaudiuit^imperata om#
nia fadiurus : quod iam fama erat , Dareum Babylone cum omnibus coptjs di
fce(Iiflre*Itaqp Philippus data potionc,quum 8C segrotantis natura, 8^ adiumen
tum artis pariter conniterentur,a morbo prorfus Alexandrum Iibcrauit*Pro#
pter quod beneficium magnificentiflfime honoratus > atqp inter praecipuos rc^
gis amicos receptus eft* Mater autem Alexandri , quum multa, quae expedi-
rent, filio per literas fignificaffet, inter alia admonuit, uti ab Alexandro Lynci-
fte fibi caueret* Erat is homo fortitudinis egregiae, & prudentia multa praefta-
bat : atepei iuxta,ac altjs amicis regis,fides in omnibus habebatur* Accefferunt
& rumores altj in eiufdem criminationem pailim iatSati* Idcirco iufTu Alexan
dri captus, & in uincula coniedus. cuftodiae traditur, uti de eo cognitio habea-
tur. Sedenim quum Alexandro renunciatum cffet,paucorum dierum iter Da
reum abeflre,Parmenionemcum parte copiarum ad loca, per quae illierattran-
feundum (portas nuncupabant) praeoccupanda mifit. Profedus Parmenio, ^
Barb aris qui iam areSiora ea loca infederant , deturbatis, ipie ibi uiefior coftitit»
Dareus, ut exercitu expeditum duceret, impedimenta, lixas, caIones^,gentein
bello inutilem, Damafci, qu^ eft in Syria, reliquit. Audiens^ Alexandrum an
gaftias locorum occupaffe, inde eum pugnam detrecftare arbitratus, magnis iti
neribus progredi ccepit.Tunc regionu earum homines, magna Perfaru muld
tudine perterriti, Macedonu paucitate contenebanueiscp defertis Dareo fe ad-
iunxeruntjComeatus, alia^ neceflaria proptoanimoei fubminiftrantes. Ipfo
rum denicp fentetia Perfis in manu certiflima uidoria effe uidebatur* Alexan-
der interim Iftbn urbem infigne, terrore inietSo recepit* Ibi facftus eft certior ab
exploratoribus, Dareu feptem millia paflliu abeflcjatt^ acie inftrucfta,cu ingen
ti omniu terrore propius accedere. Exiftimauit ipfe deoru beneuolentia occa-
fione eam fibi offerri, qua uno certamine imperiu totum Perfaru eruere poffet.
Itaqp oratione accomodata , milites ad prasliu uiribus omnib. ineunda adhor-
tatus, peditu atep equitu ordines fecundum loci natura diipofuit* Ante agmen
totum equites conftituit , peditum phalangem poft illos ueluti in fubfidio effe
iuflit.Ipfe in prima acie ad cornu dextrum cum fortiffimis equitibus in hoftem
contendit. Cornu alterum tenebant equites Theffalfqui alijs omnibus dC uir-
tute dC ufu proflabant* Poftquam acies ad teli iacflum appropinquarunt, tan
ta uis telorum a Barbaris ineam partem , ubi erat Alexander , coniecflacft , ut
miffilium defi (fima multitudo fe mutuo collidens, icftum inualidum habuerit^
Tubicines autem cum utrinque bellicum perfonaffent , Macedones primi in-
genti uoce in lotitio fignum omnes conclamarunt.Barbaris rurfus clamorem
fuum edentibus, montes propinqui refonarunt: tantus^ fuit fbnus ille, ut tu-

bar um clangorem obruerit^ Nec mirum ; una enim uox quadringentorum

millium

B I B L 10 T H E C AE L I Vt I.

millmm hommu reddebatur. Alexander omnes hoftium partes cfrcumfpicie'
bat,uc Dareum nofcerct.Qacm ut inditjfubitocum omni equitatu , quem
cum ducebatjin eum inuehi C 02 pi't, Necp tam uicfloriac de Perfis obtinendaf in^
tentus eratjquam uc ipfe eius caufa fuiffe cogno (ceretur* Interim csetero omn(
equitatu Omul decertante, multis ubfqp cadentibus, certamen ob dimicandum
fordtudtnem anci pitis erat exiftimadonis,quum 8^ in hanc et in illam partem,
fadis alternis mutationibus,propenderet. Ne(^ quifpiam aut iaculando,aut
feriendo , fruftra id ipfum conabatur , quum in tanta hominum multitudine
femper uulneri aliquis expolitus elTet-Multi aduerfis confecSi uuIncHbus cade
bant : accp ira , donec anima eos prorfus defereret, haud celTabanta pugna, uC
fpiritu prius,quam pugnandi ftudio deficerent* Ipfi uero duces ante ordines
fuos fortiiTime pugnam capeffentes, alios ad idem faciendum incitabant* Vut
nerum fpecies innumerar,contcntiones pro uieSoria adipifeenda 8C diuerfae SC
magnae confpici poterant. Inter haec Oxathres Perfa Darei regis frater, qui ma
xima fortitudine cenfebatur,uidens Alexandrum repulfis omnibus in Dareu
contendere, defiberauit eandem cum fratre fortunam experiri. Adfumptis^
fecum equitibus , quos meliores ex fuis ordinibus nouerat , in Alexandri tur^
mas impetum fecit.Ratus autem pietate erga fratrem magnum iibiapud Per>
fas nomen comparaturum, ante eius quadrigas pugnam excepit. Ibi^, in tali
re bene exercitatus, coiertis cum hofte manibus, multos interficiebat* Nec Ma-
cedones, qui cum Alexandro erant, fortitudine illi cedebant. Icacp breui ma-
gnus cadauerCi cumulus ante Darei quadrigas excitatus efl:. Quum enim' oes
regi manus inferre fiuderent , utrinc^ acerrime, abfc^ aliqua fui feruandi cora,
pugnabatur.Cecideruntin certamine eo multi infignes Perfarum duces. ]n ijs ^
luit Antixyes, Arrheomithres, &Tafiacesprarfeclus Aegypti. Macedonum
itidem multi defiderati funt,8^iple rex Alexander in femore efi uulneratus, cu
magna hoftium uis (e in cum effudiffet. Equi autem, qui ad Darei quadrigas
iundierat, multis confediuuIneribus> & cacftuerum aceruis confi:ernan,he-
num excuilerunt,atcp regem ferme in medios hoftes rapuerunt. Tunc ipfe tan
to expofitus periculo , pr^ter fuam dignitatem , 5^ inflituta regum Perfarum,
coadus eft habenasjad equos retrahendos , fuis manibus apprehendere. Ad>
duxerant regfj miniftri quadrigas alteras , in quas quum tranfeendere conare-
tutjfi)^ tumultu magno iuxta exorto, hoftes uehementer ingriierd, magna ani-
mi perturbatione & timore correptus eft Dareus* Quod quum a Perfis qui-
bufdam in rege animaduerfum effet , tj primi fe in fugam coniecerunt : proxi>
miV que equitibus eos (equutis , reliqui demum omnes breui terga uertciunt*.
Quum^ per loca angufta dC difficilia iter eis faciendum effet,mutu6 ie concul
cantes, cadebant , multicp citra hoftilem offenfam interficiebantur. Simul e>

‘ nimcoaceruatiiacebantinermes,armati,& aliqui gladios nudos fecum haben
tes , quis multi confodi extinguebantur* Super eos proftratorum hominurn
cumulos multi curfu incitatos equos impellebant , uti in urbem aliquam ami>
cam fc reciperent* Excepit poft id pugnam phalanx JVlacedonica, & pedita-
tus Perfarum , fed breui certamen illud durauit. Profligati enim prius equi>
tes, quoddam initium totius reliquae fuorum cladis dederant* Omnibus ita>
que Barbaris fufis , quum tot millium turbam fugientem anguftiae locorum
npn caperent, citiffime eorum ftratis cadaueribus omnia funt replei a. Sed no-
die fuperueniente, data eft Perfis , qui fupef fuerant ,

uarias feconferendirquum Macedones, perfequutione omiffa,ad pr^dami di-
ripiendam reftitifient. Maxime omnium in tabernacula regia cocurfus lacrus
eft, ob rerum preciofaru copiam, quae in eis erat. Magna argenci 5^ aun uis.cd

ueftes quamplurimaeacmagnx^ftimationisillincabreptaffunt. Aftmiurn

etiam, amicorumcR regis, & caeterorum ducum res ditiffim^mult^paiiim tra-
hebantur ♦ Non tantum enim regiae mulieres, fed dC cius neeeffarioa u uxores„

194 DIODORI SICVLl

curribus deauratis uccflae, de Perfarum more maritos in bellum fequi,pro&
pum fuarum amplitudine,& pro delictjs quibus innutritae funt, apparatum
mundum muliebrem fumptuofiffimum fecum deferre folita funt* Huiufmo^
di foeminarum captiuitas nulli non uehementiiRmam miferationem commo^
uiiTet* Qux enim prius ob mollitudinem carpentis ornatiiTimis uix commode
uehebantur , dC corporis fui nihil non tedum habebant, tunc Omplicem indu-
tae tunicam, eam manibus lacerabant* Cum^ eiulatu magno e tabernaculis fc
proripientes, Deos inclamabat,&: ad uWorum genua fefe prouoluebant* A-
liajmanuueftem fubleuantcs, capillis pailis , in loca quadam inuiadifeurre^
bant,obuiamq 3 Gmul faeSae alterae ab alteris opem implorabant. Erant qu^ mi
fera? ab hofle capillis traherentur, quibusque difeerpto ueditu in nuda corpora
uiolenta? manus intjcerentur* Et nonnunquam ima hadilium parte uerbera'
bantur , omne^ genus contumeliarum in honoratiffimam illam SC celeberri^
mam Perfarum fortunam effundebatur. Sed Macedones, qui benignioris in#
genij erant, multum, ad tanta? uarietatis fortuna confpecffum,moti,infeliciuni
foeminarum calamitatem miferabantur , qu^comodis, QC maximis fuis rebus
priuatae,in ahena hoftilia^ omnia, in probrofam denicp captiuitatem deuenii^
fent. Maxime uerd adftantibus lachrymas dC triftem animi affectum excitauit
Darei mater, uxor,fi[lia? dux nubiles, & filius tenerx adhuextatis* Immutarx
enim fortunx S(^ extremarum calamitatum illud manifeftum fpedaculum,mc
rito infpicienti cuiuis fenfum contriftabat. Ignorabant illx quomodo cum Da
reo atffum efletjnum adhuc uiueret,an cum prxlio occubuifTet* Videbantar^
matos hofies ad tabernaculum diripiendum irrup/ffe: qui foeminarum condi^
^ fionem ignorantes, indecora multa palam committere no uerebantur,fimul^
Afix imperium iuxta acipfas in alienam concedere ditionem. Ducum Perfa^
" rum uxoribus fuppliciter ab eis opem petentibus , nihil adiumenti ferre potc-^
ranr:red uicifiim ab illisimpIorabant,uti fubfidio aliquo calamitatem fuafub-
ieuarent . Alexandri aut regis miniftrijoccupato Darei tabernaculo , lauacra &C
epulas, quibus ille uti folitus erat,parauerunt , lampades^ multas accenderut,
£iifa Alexandrum a Darei periequutione redeuntem fufccperunt, ut regis iU
lius apparatu apprehenfo,in Impertj Afix poiTeifionem ueniiTe uideretur.Cg
fa funt in hoc prxlio ad centum uiginti millia peditum Bai barorum , equitum
haud minus decem millibus* Macedones ucro pedirescircitef trecenti, equites
centum quinquaginta defiderati funt, Huiufmodi funt exitus prxlrj ad Iflum
Cilicixcomifffiin quo uidus Dareus, equis idetidem mutatis, ut in curfufufii
cerent,fagamarripuJt, Alexandri in fequentis manus euitare, adfuperiores
prxfed uras peruenire maxime contendens. Eum rurfus Alexander, cum mc^
liorum,6i^ quos prxeipue amicitia iuntftos habebat,equitatu acriter infequeba
tur, fummo potiendi eius ftudio ardens. Quum^ ftadia ducenta progrefTus
pnret,ad fuos nocffe fere media eft reuerfus. Vbi quum balneo fe multo confe#
d^um Jabore recreafiet, quieti dC deinceps C02nx indulfit.lnterea ad Darei uxo-
rem dC matre accedens quifpiam, Alexandru a Dareo perfequendo , quem cc-
pifretjredijdenunciat. Inde^ ploratus, clamores magni a mulieribus exci-
tati funt , reliqua^ omnis captiuarum multitudo ad tam triflem nunciu inlu-^
dfuolas prorupitIamecationes.Quod quum Alexander intcllexiflet, Leonna^
tum, unum e familiaribus fuis, ad eas mifit,qui tumultum fedaret,ac Sifyngam
* brim,8i^ alias quxeum ea erant, de uita Darei certiores eas faciens, quod^ Ale
xander earum dignitatisrationem habiturus , prima luce eas falutaturus^at-
que re ipfa humanitatem fuam oftenfurus effet, fignificans confolaretur. Eo
pera(ffo,quum pr^ter opinionem, et prorfus infperata melior fortuna captiuis
mulieribus accidiffet , omiiTo ludfu , Alexandrum numinis inftar uencrari
cceperunt : qui diluculo primo fecum afliimpfit Hephxfiiona, ex amicorum
numero honoratum ualdchominem , & ad illas intrauit. Qyum^eoriTm

utercp

A

B

bibliothecae lib. XV ii, .. m
utcfc? conRmilem ueftitum haberet, magnitudinecp 5C fpecic.rcgi Hephxftid
pratftarctjSifyngambriseumregcm eflTeratajfuppIex adorauit. His uero qui
adftabant.nucu Qi digito , qui' nam Alexander elFet, indicantibus.ob errorem
commiiTum pudore afFecRa mulier, Alexandrum repetita falutatione uenerata
cft.lbi Alexander : Nihil eft.inquit, 6 mater,quod folicitafis : hicenim eoa eft
Alexander. Qua humanifllma appellatione matris erga muliere grandem na^
tu,manifeftu elemeritte (ax fpecimccaptiuis foeminisexhibuit: confirmanscp
eam fibi deinceps fecundam matrem fore, quod dicebat, re ftatim certum fecit-
Ornamenta enim , quibus reginae uti iolent , omnemep priftinam dignitaterti
ci decenter honoratar reftituit. Famulatum, quem fub Dareo habebat, totu ei
concefliLaliumcp infuper non minorem adiunxit. V irginum duarum uti nu-
berent, haud minorem curam Dareo patre fe initurum, puerum^ no fecus, ac
ii filius fibi effet, educaturum fpopodit. Quem accitum ad feexoiculatus.cuixi
afpetSu firmo,2<: imperterritu ciTe eum confpcxiffetjconuerfus ad Hephxftio-
nem,alioscB qui cum eo erat;Hic,inquit;pucr fex natus annos, uirtutem fupra
atate prxfe fert,Iongecp patre fuo eft melior.Recepit etiam fibi curae fore uxo-
rem Darei,nequid indignum fortuna priore pateretur ; multae^ alia mifericor
dia 5C benignitatis pleniftima loquutus , fecit ut mulieres ob infperat* latitie
magnitudinem , in eff ufiffimas lachrymas profunderentur. Ad confirmanda
uero omnia qua dixerat,dextera iuam eis porrexit. Atep ex tanta humanitatCi
non tantum beneficio eius affecfta mulieres, fed totus exercitus laudatione ma-
xima cum eft profequutus. Ego quidem ex omnibus rebus,quas maximas Si

pulcherrimas geflit Alexander,nullam hac magis aftimandam,& hiftori? mo

numentis digniorem iudico.Expugnataenim urbes, conflictus, a alia quaci
profperaeuenerut, fortuna potius epuirtuti eius imputanda uidentur. Quod

aut in licenti adeo potentia mifericordiam calamitofis impartitus fit, iolius pru

dcntiaciusid munus fuit. Plericpoes fortuna afpirante felicem rerum (uarutn
exitum nadMnflantur, infolefcunt,ac per fuperbia humanos & comuneis ca-
b fus parum confiderant. Indecp non pauci confpiciuntur, fecundam fortunam
non fecus ac grauilTimum onus,minus commode fuftincte. Alexander igitur^
qui ante hanc noftram atatem feculis multis uixit, iuftiffimam gC maxmie me-

ritam in hacfuahiftoriacSmendationema pofteritatcconfequatur. Dareus;

quum Babylona perueniflret,eos qui cladi ad liTum accepta- luperfuerant ,< ol-
lemfnecR animo in tanta calamitate fratftus eft, fed litcras ad Alexandrum mi-
fijuti fortuna profpera humane frueretur , 8C captiuoru redemptione non ne-
garet : magnam ab fe pecuniaru uim propter id accepturus. Addit etia (e om -
nem eam parte Afiae, qu« eft intra Halym,urbesc» ibi pofitas et concefl uru , ft
fcedus amicitia^ fecu habere uellet. Alexander cpiftolam hanc Darei fupprefe
fit,aliamq 5 in prSpofitum fuu,8C quemadmodum expedite fibi uifum elt, con

finxit,quam habito amicorum cociliooftendittatqj ita legati rem c a s ce

recoacftifunt. TuncDareus,omni fpe pacis per litcras obnnendx abieCfa, ap
paratum belli maximum iniuit. Eos qui fugientes ex prxho arma rei iq ueran ti
armauit:dclc(flum nouorum militum habuit,quos in

pias ex pracfccfluris fuperioribus,quas in priori pugna, ob ftudium .

di ocyus in expeditione omiferat, accerfiuit. Tantaqp cura in appara
incubuit,ut hominu numerum, quos ad Iftum hab^randup V

genta enim peditum, equitum ducenta millia coegilfe dicitur . pr

catoscurruscomplures.Hatcautemomniapratfentiannoge a un .

Succedit annus, quo Athenis Niceratus princeps , Romx
M.Valeriusconfulesfuerut, 8C Olympias duodecima i -njer Ma

eft : qua uieSor in ftadio fuit Grylus Chalcidenfis. Eo

ccdonas, qui in praelio occubuerant. Si ex hoftibtis, quos p g

}9<J » I O p O R I S I C V L I

cecidifreititeUexItyicpcUti curauit^Deoscp magaificeiitiflinio honofauft facrifi
cio.lHos qui egregiam operam in certamine nauauerat, magnis muneribus cft
profequutus. Aliquot uero diebus exercitui ad quiete conceflis, deinde in Ae^
gyptum cotendens ad Phoeniciam peruenit , ubi urbeis omneis facile recepit,
locorum cultoribus ultro fe ei dedentibus. Sedenim T yrij, quu Alexander ad
eos cauia faciendi facri in honore Herculis T yrtj ire uellet,ut in urbem fua in^
traret,recufarunt.Quam rem moleftiflime ferens Alexander, cominatus cft,fc
eos expugnaturum.lUi nihil territi, oppugnationem fuftinere,quo Dareo gra^
tificarentur,deliberauerunt : eo pado incolumem feie cum eo amicitiam ferua
euros, atep infuper ex tanto beneficio, ampliffima munera cofequuturos effe ar
bitrati , quum obfldione diuturna &: periculofa Alexadrum diftraduricffent,
ut Dareo fpacium ad belli apparatum perficiendum daretur. Reponebant
tiam plurimu fpei in fitu infula munitiflfimo , & omnium rerum bello utilium
copia, quam habebant. A' Chartaginienfibusquoqp,ftirpenimirum fua, opis
aliquid expedabant. Alexander aut quum mari haud facilfin urbem inuadi
poficjquod operibus moznia effent firmiflima,&: claffem Tyrij haberent, terra
quoc^ rem ferme impoffibikm effe animaduerteret,qu& infula a continenti fta,
drjs quatuor feiunda effet, nihilominus pericula & labores omneis fubirede-
creuit,nc ab una at^ mediocri ciuitate copiae Macedonum contemptui habit^
uiderentur. Confeftim itacp T yron ueterem diruit , lapides^ eius a multis ho^
minum millibus coportari fecit, atep aggerem pedes ducentos latu extruere in-'
(lituit. Accitis aut undic^ propinquarum ciuitatum hominibus, no multo tem
porisinteriedo, per tantum operantium multitudinem , molem eam abfoluit,
T yrtj initio ad inchoatum opus nauibus accedentes , regem irridebant , quod
Neptuni uires fe coercere poffe confideret. Sed quum praeter opin ion em iam
illud creuiffeconfpicerent, pueros fceminas & fenes Carthaginem tranfporra
re decreuerunt Juniores firmi roboris ad mccnia propugnanda deIegerunt:S£
triremeis odoginta,ut praelium nauale committcrent,inftruxerunt. T andem
quum feftinantes puerorum 8c fenum partem Carthaginem deuexiffent,labo
rantium ad opus ingenti numero, & hoftili claffe,quum ad refiitendum smpa^
res effent, prxuenti dC in urbem copulfi funt : atqp ita ex omni parte oppugna.*
ri coeperut. Habebantaut prius tormda, machinas^ propugnationi idoneas
complureis,tunc 9 nouas & uarias moliri no ceffabant. C^ae res eis haud erat
difficilis^propter fabroru,qui machinas ftruerent, aliorum^ omnis generis ar.*
«ficum T yri comorantem multitudinem , a quibus omnifariam peregrina

inftrumenta multa excogitata dC confecfl^a fqnt.Hifce circumcirca totum urbis
murumTyrtj repleuerut, maxime^ad eam partem, ubi agger mcenibus erat
propinquior. Quem ubi ad teli iaeSum iam Macedones produxerut, ofietum
a Deo quopiam, ad imminentem cladem denunciandam,immiffumefl:.FIu*'
cfius enim e mari ad molem eam incredibilis magnitudinis cetum appuleruntt
unde nihil incommodi faeSum eil. corporis enim parte altera aggeri acclinata,
diutius ibi confi:itit,cum maximo infpicientium omnium terrore. Rurfus de^
fiium in mare enatauit.Hinc^ religio maxima utrofcpoccupauit, exiftimateis
illud portendere, Neptunum fibi auxiliarem fore,animo utiepin id quod opta*
bantinclinato. Signa etiam alia,quaf meritoanceps trepidum uulgus redde
rent, contigerunt. Apud Macedonas, inter prandendum, panem mandentiii
facies cruentata? uifa? funt.In urbequida uifum huiufmodi fibi apparuiffenar-
rauit,tan^ Apollo dixiffet,T yriam urbem fibi deferendam effe Jd ipfum quu
ab eo homine in Alexandri gratiam confi<Sum fuiffe plebs fufpicaretur,!am^
lapidibus eum impetere iuniores quidam uellent , a magifiratibus fubtradus
ille e medio in Herculis templum confugit, atep ita Dei pra?fidio,quem impio-
rauit,ab imminentipccnaeftIiberatus.Sed nihilo magis Tyrij eius rei fuperfii
sionc fecxolueruntjqui catenas aureas Apollinis figno inieccrunt: ita impedi.»

tuni

B I B L 10 T H E C AE L I X Vt t
A tam non amplius e ciuitatc poffe eum demigrare cenfcntcs* Verumenimuero
quum aggeris incrementum iam T yrtjs formidinem faceret, fcaphas complu-
res fcorpionibusjcatapultisjfagittartjs 8C funditoribus repleuerunt, at(j ita ad
eos qui in aggere operabantur, appulfl, multos uulnerabant^nec pauciores in
terficiebant* In denfam enim illam dC inermem operariorum turbam, quum
tela multa dC omnis generis contjcerentur , nullus idusj utpote in expofltos
indefeafos,fruftra erat. Ad hoc non tantum aduerfi , (ed & a tergo, ob aggeris
latitudinem anguftam, feriebantur. Ne(^ aliquis ab eo incommodo fibi cauere
poterat, quum utrincp ab hoftibus tela immitterentur* T unc Alexander ad hu
iufmodi detrimentum amouendum , naues fuas omnes milite inftruxit, ipfecg
primus eas in T yriorum portum agere inftituit , quo reditum his, qui fuos in.*
uaferant, interciperet. Illi ueriti , ne Alexander portum obtinens, urbem pro^
pugnatoribus uacuam occuparet, fumma feftinationead urbem iecoferrecog
perunt. Atep ita maxima contentione utricp,ut prf uenirent,remuIco connite^
' bantur* lamcp Macedones portui appropinquabant : & parum abfuit, quin
Phoenices omnes interficerentur, nauibus qua^ ultimae erant amiiTis. Reliqui
in urbem euaferunt* Alexander magna fpe deied us,ad aggerem perficiens
d um fe conuertit , nauibuscp multis excubantibus , fecit ut operartj tuti eflent*
Iam aggere urbi proximo palam erat de facili eam capi poffe, ecceuentus Caus
rus uehemens obortus operis partem euertit. T unc Alexander uidens, etiant
fine hoftium ui per fe molem fatifeere, multum animo eft commotus : ut quid
confilij capiundum effet^non fatis profpiceret,attp oppugnationis coeptcc iam
cum pceniteret.Tandem laudis cupidine arre^us, arbores maximas in montis
bus concidi , & ad mare comportari fecit : demerfascpfimul cum ramis eas ad
uim fluduum frangendam obiecit. Celeriter etiam ea aggeris parte, qu»deci>
derat,refecfla, operantium multitudine ita opus promouit , ut ex eo in urbe te^
Ium adigi poffet .Pofitis autem in extremo machinis, faxa in urbis murum coif
ciebat, &: eos qui in moenium propugnatione erant grauiter offendebat. Aci
B iuuabant fagittarij dC funditores, per qu^ oppidani multi uulnerabantur.Con
tra haec T yrij , apud quos confueti aquis homines, & machinarum artifices
rant multi,remedium miri ingenij adhibuerunt. Vt enim capultis obfifterentj
orbes quofdam crebris diftincftos radrjs , conflruxerunt , hos^ machinis fub^
ter mare immittentes,tela qua? emitti deberent, partim confringebant, partim
eripiebant, omnibus^ alijs,quicquid uirium in ipfo ic3u habere poffent, com
minuebant. Lapides autem,qui in murum torquerentur, emolliente 6C mace*
rante quodam medicaminejita putridos reddebant, ut eorum impetus ex tor.*
mentis parum obeflet. Rex autcm,dum ita ad aggerem contenditur, cum claD
fe tota moenibus circumuecfius,curiofe ea confiderauit,ut pro certo, mari 8i
terra eum oppugnationem initurum effe crederetur. Non aufi funt T yrtj con
tra Macedonas in mare progredi, fed in faucibus portus naues tres in certamS
adduxerant.In eas Alexander conuerfus , omnes fuperatas cofregit,deinde in
caftra milites reduxit. DeliberaueratTyrtj moenia urbis duplicia facere, quod
non crederent, quincp cubitorum murum fufficere oppugnationi fuflinend^^
Itacp murum altero tanto latum extruere coeperunt, inter quem SC priore quod
erat inter ualli, aggere 8^ lapidibus complebant. Alexander interimepniundis
aliquot triremibus,machinis^ omnis generis fuperimpofitis, moenia hoftium
aggre(rus,ad centiun pedum fpacium ea diruit, percp apertum locum irrumpe
re conabatur in urbem.Sed Tyrtj denfiffimam telorum uim contjcientes, coi^-
gerut uti pedem cum fuis referret. Atep nocfte fuperueniente,nouum murutn
in deiecfti locum excitarunt.Iam uero aggere urbi c6iun(fto,q|UumTyros pcn-.
infula faefia eflet , pro moenibus maxima 8C acerrima certamina committi funt
coepta. Oppidani enim imminentem fibi perniciem prae oculis habentes , 5^

, quodenne^p calamitatis genus captiuis accidere foleat, fecum reputantesjco ani

DlOt)ORISICVLI -

mopcfkuHs omnibus fe offerebant, Ut mortem fufcpdeqpfaccrcht* Quum^ ^

Macedones altas & moenibus aequas turres propius adduxiflent, atqj inde p5
tibus muro applicatis multi in moeniu pinnas audader tranfiret, Tyrtjsreme^
dia multa contra hoftium conatum, ex induftria,fi<: ingenio fabrorum, qui ua^
ria inftrumenta bellica excogitarunt, fuppetebant* Confecerant hi tridentes
maximos hamorum inff ar aduncos , quos in Macedonas de turribus pugnaW
tcsintjciebant.Quum^cIypeis infixi eflTentjCos funibus , unde reuincli erant,
ad fe retrahebant. Erat igitur neceflrc,aut arma abijcerc,atcp ita apertos contra
tela, quae innumera mittebantur, fe exhibere : aut retentis ob pudorem armis,
trados e turribus altis cadere, dC mori. Alif etiam pifcatortjs retibus hoftes in^
uoluentes^quum manus explicare non pollent, attrahebant, atep in terram de^
ij ciebant. Sed aliud quoddam acrius ad Macedonum uirtutem coercendam ex
cogitauerunt,quo fortilTimos uiros multos dura, 8 <^ inexplicabili calamitate af^
fecerunt. Scuta aliquot asnea dC ferrea fabricati funt : his^ arena repletis, flam^
mam continuam fubtjciebanf,donec ignita dC candens ai ena fieret : quam de^
mum per machinam quandam in hoftes, audacius canteris pugnantes, effunde
bant,atcpfupplicicio extremo eos afficiebant. Illa enim intra thoraces 6 C runi^
cas penetrans,cutem grauilTime torquebat. Neqp ita cruciatis militibus fubfi#
dium inueniri poterat, quod proximos, a quibus magno clamore opem impio
rabant, peftis eadem comprehendifTet. Deftituti igitur auxiiio,f um uehemen>
tiffimus ille dolor in furore eos adigeret, miferabiliter interiebant. Eodem rem^
pore ignem, iacula, lapides innumeros in hoftem Phoenices murebanr, ut ma-
gnaj teloru multitudini Macedonii fortitudo fuccubere cogeret . Alfenbus in^
fuper,quib, falces adnexae erant, arietu armamenta abfcindebant,ne deinceps
uaiidas in quatiendo uires haberent.ln hoftium frequentiam, de machinis can
dentes magnas laminas ferreas iaculabant, qu^ in tanta turba femper aliquos
attingebat.Coruis dC manibus ferreis ex propugnaculis hoftes arripiebat,om^
nes denique Macedonum machinas inutiles reddiderant, pugnantium^ ma^
gnum numeruccciderant: quum tamen in ea tanta reru perturbatione, 5^dif> 3
ficultatibus adeo afperiSjMacedonu animi minime reprimerent, fed fuper fuo
rum cadaucra euntes, alioru calamitatem nequa^ in terrorem.fuum uerterent.
Interea Alexander ad catapultas confiftens , faxa in murum torqueri , dC ex Ii-
gneisturribuSjper fcorpioncsingentetelorum uim in oppidanos, qui moenia
fumma tuebantur, conijd faciebat. Tyrfi contra orbicularibus machinis (ut di
ximus) fubter aquam immslTis , catapultaru tela aut confringebant , aut alior^
fum auertebant. Confuta etiam coria ad excipiendum mifforu lapidum impe
tum, muro protendebant, & eofdem ui illa molliente diffoIuebant,ut nihil icflu
fuo offenderet. Omni igitur modo fortilTime propugnantes, quu u/roru dimi^
cantiiim affatim haberent, iam in hofteaudentioresfacfti, defertis moeniu tur^
rium^ (lationibus ad pontes, qua Macedones tranfibant,ieconuerterunt: fir^
macpacie contra hoftes inftrucfla, manus ftrenuiff ime, ut patrixfalus exigebat,
conferuerunt. Erant nonnulli ex ipfis,qui fecuribus pugnantes,ut quemq; ho
liem obuiumhabebant,ei expolitam corporis partem detruncaret. Ibi Adme^
tus, unus e Macedonum ducibus, magnitudine animi dC corporis robore prae-
ftantilfimus,dum Tyrioru conatibus alacriterobfiftit,fecuricaputmediu per-
culfus , fubito uita herois inftar amifit , ac reliqui oes uitflorib us T yrijs cedere
coacfli funt. Quod quu Alexander uidilTet,nocfte inita, per tubicines exerciru
cxcitauitjOppugnatione^omilfacaftrain Aegyptumouerecollituit Poftmo
dum laude, quam de fuperato hofte cxpecftauerat , T yrqs fe coaefiu relinquere
ignominiofum exiflimans, fententiamutauitrfolus^ Amyntas Andromenis
F. idipfum coprobauit. Itai^rurfusad perficienda quod cceperat, conuerfus,
habita cocione Macedonas eft hortatus, ne fe ipfo deteriores elfe uellent m ho-
fte oppugnando: claflem^ inftrudlam urbi circuduxit 7 qu 6 mari fimul ^ fcrra

Pheeni-»

y

B 1 B L t O T H E C AE L I B. X V I r.

A Phoetiiccis premeret. Intelligens aut ad eam partem ubi erat nauale, infir mio>
ra effe meema, illuc triremeis cum machinis inuexit: atep ibi rem ferme fpecfiaii
dbus incredibilem facere eft aufus» E' turri enim lignea ponte applicato, urbis
muru folus confeendit, nihil ueritus,qu6d flbi fortuna facinus tam gloriofum
muidere poflTetrnecp acerbiilimo holtium animo in fe comotus, fed rem Mace
donum fuorii confpedu geri gaudens, eis fubfequi iu(ris,ipfe ante oes , hoftiu
refiftentiu quofdam lancea, quofdam enfe conficiebat, nonullos clypeiimput
fu deturbabat : quae audacia multum animos hoftium cominuit. Interim quu
alibi ariete pars muri magna fuiflet difieda , atep intra urbem irruerent Mace^
dones, iam^ multi per pontem Alexandro feadiunxiflent, urbs tatidem Ty^
ros capta eft. Oppidani non tuncetiam fortitudinis fuae obliti funt, fed mutuo
fe animantes, uiarum anguftias comunierunt,ibicp oes , plures fepte millibus,
praeter paucos caeli funt. Pueri bC fceminae in captiuitatem tracfti iuniores qui e^
rantad duo millia, Alexander fufpendi iuffit.Captiuorum tredecim millia nu>
merata funt, quu tamen prius multitudo pueroru foeminarij ingens Cartha
ginem fuilTet coportata* T yrtf igitur ftrenue magis ^ prudenter oppugnatio^
nem fubeuntes,quam menfes feptem fuftinuerunt,iri diram adeo calamitateni
delapfi funt. Apollini catenas aureas,&^ compedes a Tyrijs iniecftas, Alexadef
detraxit, atep Philalexandrum appellari iuffit. Herculi magnificentiffimu hexi*
ficium peregit. Milites,quiegregia opera in bello naualfentjhonorauit. Mor>
tuos honeftilTime fepeliri curauit* Tyri Ballonymu rege fecit, cuius mentione
accurate facere, propter cafum admirabilem,haud uidetur indignu» Erat prius
in ea urbe rex Strato, quo ob Darei amicitiam de principatu eiedo, Alexander
Hephgftioni permiferat, uti hofpitum fuorum quem uellet,Tyri regem delige
ret. Is quo hofpiti,apud quem diuertebat, gratias referret, eum principem no^
minari conftituerat : qui 8^ opibus bC dignitate magna praeditus , quum nuild
cognationis gradu regium genus contingeret,beneficium oblatum recufauiu
TuncHephaeftioni, quis'nam ftirpis regiae extaret requirenti , indicat quen^
B dama regibus genus ducentem, prudentem ate^ optimum, fed paupertatis ex
tremae hominem fuperefle. Ad iilum regni tradedi caufa protinus Hephaeftid
cum regali amid u contendit : inuenitep itl horto mercede aquam de puteo tra--
hentemjCraftiffimo indutum panno, ei quid moliatur Hephaeftio exponit. Rd
gia liefteatc^altjs decentibus ornametis apparat, productum in forum, Tyrijs
regem effe iubet: populo libeter eiufmodi fortuitae,et prorfus mirabili rei alTeii
tiente. Atep ita Alexandro amiallimus ille regnum tenuit : fortuna fupra md
dum uariandsjhominibus imperitis exemplum manifeftilTimu.Nos uero quu
Alexandri res diutius tracftauerimus, aliorfum enarratione noftram conuerte^
mus. In Europa Agis Laced^moniof um rex, receptis odo millibus aere me>
rentium militu,qui ex praelio aduerfo ad Iftiini euaferant , nouis rebus in Da>-
rci gratiam animum intendit. A' qiio naues bl pecuniam magnam quumobti
nitiiffetjitl Creta trahfmifit ; ubi urbes complures captas, in Perfaru partes tra-
xit. Amyntas aut, qui prius e Macedonia ad Dareum perfugerat, pr^Iio^ ad
Iflum Cilicig fado interfuerat , cum Perfis ex acie cum hominum qiiatiior mil
Iibus,qui ftipendia faciebant, incolumis difcedens,Tripolim,qu^eftin Phee^
nicia , priufquatn Alexander ed contenderet, peruenit. Ibi e claffe naues, qux
militi fuo portando fufficerent, accepit, reliquas omnes incendit. Tratjcienscp
in Cyprum , bC naiies bC copias illinc obtinuit, cum quibus Pelufium nauigaj
uit.Eius^ potitus, uulgo iadabat,ducem feadeos milium fuiftea Dareo,quu
Aegypti prasfedus in Cilicenfi' pugna occubuiflet. Deinceps Memphim pro^
fed us, regionis populares, qui in acie ante urbem c5ftiterant,fuperaui£.Poftcp
uidoriam,quummilites eius populabundi, prafda^ congerendae folutisordim

bus intenti eirent,ecce ibi fada ex urbe eruptione , oppidani 5^ Amyncam , o^

fuos omnes ad internecionem occiderunt» Eo® modo Amyntas, qui

L 2 gtias

l

f

^ $

400 D I O D 6 R I S I C V L I

gnas tcntaaerat,a quibus minime fufpkabaturjOppreflTus cft.Paritcf bL altf da ^
CCS praefedicp,cam aliqua militum manu de pugna ad Iflum euadentes,Perfa^
r um res no defponderunt, fed partim ad urbes firmiores dC opportunas fe con
tulerunt, eas^ in Darei fide retinuerunn Partim nationes 8C populos ad repa.. '
randas copias induxerunt , quibus cum tempore maxime necefTario , afflidis
rebus fubueniebant. Amphidyones autem in Gr^cia legatos quindecim^qui
auream coronam, rei bene geft^ pr^mium,Grxciae nomine afferrd,partamcp
uidoriam gratularentur, ad Alexandrum mittere decreuerunt* Qui ad urbem
Gazam, Per farum pr^fidtjs bene firmata, caftris motis, eam duorum menfium
obfidioneper uimoccupauitr

lam Athenis principe Ariftophane , Romani confules magiflratum inie^
runt Sp» PofthumiuSjS^ T. Veturius. T unc Alexander perada Gazae oppu^
gnatione , Amyntam cum nauibus decem in Macedoniam remifit, utiuuenu,
qui militiae idonei ibi eflentjdeledum haberet. Ipfe cum omnib. copijs in Ae^
gyptum intrauit, urbes^ omnes, citra laborem quempiam recepit. Aegypti)
enim, quod a PerGs multa impie in facra Tua commifTa fuerant, crudele^ illoru
erat imperium , I^to animo Macedones fufeeperunt. Compofitis Aegypti
rebus, Alexander ad Hammonis templum proficifei conftituit , a Deorefcire
quaedam fummopere cupiens^ Quum^ iam itineris dimidium progreffus eC»
fet>CyrenenOum legati ei occurrunt, coronam 8 ^ munera ampla apportantes,
in quis erant equi bellatores trecenti, & firmiffim^ quadrigae quin%. Exceptis
benigne eis Alexander dC ibeietatem 8C amicitiam fuam dedit. Poftea cum fjs,
quos comites fumpferatjad templum occepit pergere. Quumq^ ad terram de.*
fertam dC aqua carentem, ubi arena? uis immenfa erat^perueniffent^accepta fe.»
cum aquadllac iter faciebant. Intra diem quartum aqua omni, quam fecum fe^
rebant, abfumpta, defedu eius magnopere conficiebantur : ingenscp folicitu.*
do oes corripuerat» T unc pluuia magna derepente fada eft: qua pra’C€r expe^
dationemquum a ficcitate efTent recreati, exiftimauerunt eam Dei prouiddia g
ad fe feruandos miffam fuifle. iterum igitur aqua de conualle quadam hauila,
quantam io dies quatuoiTuppeteret, fecum portauerunt. Intra quod tempus
regionem,qua?aqu 2 e indigentia laborabat, tranOerunt. Quum uerd rediitinc
ris ratio propter aren^ copiam non conflaret, duces regem admonuerunt, cro.»
citantes coruos femitam,quaad templum eundum effetjdemoftrare. Idiprum
Alexander in ome fauft um traxit : interpretatus^Deum grate aduentu fuum
accipere, magna alacritate progrediebatur. Primo ad fiagnumjquod amarum
nuncupant 3 peruenit. Deinde ftadia centum quum iuinet,urbes,qu^ Ham^
inonis dicuntur, accelTif. Illinc diei unius itinere fado, delubrum tandem attt<
git. Cuius regio undicp defertis , 8 ^ aqua? egentibus, prorfus^ omni humano
, cultu carentibus locis circumdata, ipfa tamen in latum longum ftadia quin-
quaginta patens,multis,arncenis^, 8 (! potu falubribus aquis irrigatur, 8 ^ aj^o
rum omnis generis maxime, quse frudus gignant,referta eft. Aeris clementia>.
qualis propemodum folet efle uerno tempore, habet. Quum^ finitima omnia
intolerandis a?ftibus caleant , locus hic iblus temperie fua degemes ibi mirifice
recreat. Templum ab Aegyptio Danao pofitum fuiffe aiunt. Regione facram
circumbabitantadmeridiemS^ occidentem Aethiopes, adfeptentrionem A-
phri , qui Numida? dicuntur, eiscp uerfus mediterranea coiundi Naiamones.
Interius loca omnia tenet Hammontj, in quorum medio eft arx cum munitio-
ne criplici. Prima regiam principum ueterum : altera gyn^ceum,pueroru, fe-
minarum propinquorumcp regis domiciIia,locitotius propugnaculum, delu-
brum Dei, fa erum fontem, in quo qu^cuncp Deo offerenda funt, prius abfe
untur,continetJn tertia fpiculatores,qui circa principem ambulare foliti funt,
habitant. Ibidem® eft eorum militum receptus, bene firmatus munimentis.

Haud

B IB L I O T H £ C AE L I B, X V n. 401

A Haad lofige ab ipfa arcc^alterum extat Hammonis tem pium, multis magniscp
arboribus inumbratum: prope quod fons eft, qui ob id, quod ei accidit , Solis
nuncupatur* Habet enim aquam, fecundum horarum fpacia, mutationes mu
rabiles facientem* Ad primum diei ortumjtepida exit de fonte. Pi ogredientc
die ad horarum additamenta paulatim frigefcit > donec meridie ^(iuante ipik
ad fummam redigatur frigiditatem,quam rurfus per momenta fua remittit feri
fim,ufjad folisoccafum,no(Secpineuntcufc]padmediam,femper magisinca
lefcit.IndecaloredeficientefitjUtcircaiucem priftinum (iatum prorfus recupei
ret.Dei ipfius hmulacrum ex (maragdis alijs^ gemmis eft coagmentatu editcp
oracula peculiari quodam modo. Circumfertur enim aurea naui ab oclogirita
facerdotibus,qui humeris Deum ultro geftant, quo ei uoluntatem progredieii
di efle nouerunt. Subfequitur per uias ocs ingens uirginu matronarum^ tur>.
^ ba pceanas canentium, Deum^ cantu patrio laudantium. Alexanderitacpiti
templum a facerdotibus ducftus, cum diuinum fimulacrii contemplaretur, ua^
tes, uir gradis natu, accedens ad eumtSalue, inquit, 6 fili, & appellationem hu>
lufmodi a Deo habeas. Suftepit Alexander: Accipio eam 6 pater, deinceps^
tuus dicar, fi tamen mihi terrarum omnium dominium cdncefferis. T unc ua^
tes in templum feretrahes,quum uiri,quiDeum fubleuaiierant, ad certa qu^
dam uocis indicia moti eifent, refpoditfirmiffime Deum ei,quod petebat, pro^
mittere. Ibi Alexander : De caeteris etiam qua? fcireexpeto,mihi, inquit, 6 nu^
men refpondeas : an fcilicetoes paretis mei interfecftores ultus fuerim, mi m'uei
eorum aliqui poznameuaferint* Vates tunc exclamauit, Haud perpera loqua>
ris : non enim eftmortalium quifpiani, qui genitori tuo infidias poffttendere.
Philippi quidem peremptores oes fupplicio funt affecfti. Argumento uero fic
tibi, quod e Deo fis genitus, magnitudo reru,quas feliciter geirifti,quod 9 ha^
cftenus a nullo fueris fuperatus,S: in pofterum ubiqp inuicftas fis futurus. De-
lecftatus mirifice Alexander his oraculis, ampliiTima Deo obtulit munera^in^
Aegyptum eft reuerfus. Ibi quum urbem ^dificare decreuilTet, eis quos nego^'
B tio praefecerat, iniunxit, inter paludem et mare,quem locum ipfe diligenter me
tatus dC ad regiones urbis ponendas partitus fuerat , eam extruerent , uoluit^
Alexandriam de fuo nemine appellari. Cuius pofitio comoda ualde elecfta eft^
ob uicinitatem portus Phari.Rede^ in uicis difponendis illud fuerat confide
ratum, ut oes flatu uentorum, qui anniuerfartj dicuntur, infpirarentur. Ii per
latiilimum pelagi aequor eflfufi, urbis aerem refrigerant, unde ialuberrima terrl
peries redditur habitantibus. Circuitum ipfum moenium, 8^ magnifudine,&i
munitionibus,admirabilem prorfus effecit. Quum enim inter magnam palu>
dem & mare pofita fint,duos tantu terra aditus habent, ejui bene firmati funt^
ut facile defendi pofflnt. Oppidi forma prope chlamydi confimilis, habet pla-
team, a qua ciuitas quafi media diuiditur, magnitudinis dC elegantia? incredi-
bilis. A' porta enim ad portam pertingens, in longitudinem ftadia quadragiri
ta,in latum pedes centu pefficit : domibus^ dC templis magnificentiflimis un*'
dicj eft exornata. luiferat Alexander, ut ipfa regia ampla &: operibus prae-
claris admirabilis maxime fieret.Nec^ hic tantum, fed dC fuccedentes ferme oe^
Aegypti reges ufep ad mea tempora, impendrjs magnis eam auxerunt. Acce-
pit uero ea urbs citerioribus annis tantum rerum omnium i ncrernenmm , ut a
multis prima omnium in toto terrarum orbe numeretur. Magriitudine enim ^

fpecie,redditibusampIis,copiacpomniunlhumanbui(ftuineceiuiiorum on-

gealqs omnibus pr^ftabat. Habitantiumin ea multitudo ualde fuperat egen
tium in urbibus alijs numerum. Quonamc^ tempore in Aegyptum trm mi-
fimus, nobis dieftum eft ab eis, qui deferiptionem habitatorum raciuru,e e c
xandri^ capitum liberorum plus trecentis millibus , regem^ ex uec iga 1 u
Aegypti capere ultra fex millia talentorum. Alexander itaqp cum amicos u
quofdam coepta? urbis aedificationipraeeife iuflilTetjOmncsi^Aegypti

40 Z I5IODORI5TCVLI

na(ret,cum omnibus coptjs in Syriam rcdfjt* De cuius aduentu,ut primu Da> A
reus certior fadus efi:,undicp copias fuas euocauit > omnia^ qujt ad aciem in^
ftruendam opportuna effe uidebantur prouidit. Tela , gladioscp maiores,
quam prius habuiffet , in exercitu fieri curauit^quod ea res Alexandro in Cili!
cenfi pugna ualde profuiffet. Currus falcatos ducentos, perterrendis hoftibus
multum idoneos, ita conftruxit. Circa equum utrun^,qui loris reuindi curru
trahebant, exterius in iugo infixa fpicula trium palmorum longitudinis, cui^ji-
de in hoftium faciem conuerfa,conftitucbantur* Ad axes rotarum demiffos,
altera duo itidem hoftibus occurrentia extabant : hapc & longiora dC latiora e^
rant prioribus, habebant^ in fummo adnexas falces. Omnino quum exerci-*
tum armisinfignibus,8^ ducibus ftrenuis bene firmaflet, Babylone mouit, cu
peditatu millium odingentoru equitibus haud minus ducentis millibus,itercp
T igri ad dexteram, ad finiftram Euphrate fluminibus decurrentibus, habebo
peropulentiflimam regionem , qua? equis, iumentis^ pabulum , hominibus
alimentorum omne genus commodiffime poiTet fuppeditare. Contendebat
autem ftudioi fummo,ut Ninum perueniret,ibi^ c6fligeretur:qudd prope ur^
bem eam planicies erat, quae latiflima ingenti militum multitudini explicandg
locum maxime idoneum dare poiTet. Quum ueroad uicum,qui Arbela nomi
nabatur , caftra metatus eflTet, ibi quotidie acies difponebat , meditationecp
exercitationibus continuis milites, ut imperatoris iufla audirent, aiTuefaciebat*
Plurimum enim uerebatur , ne aliquo modo in tanta gentium & linguarum
uarietate,quum ad praelium ueniendum eflTet, feditio & motus quifpiam in ex-^
creitu oriretur. Pro componendo bello quum prius miflfis legatis,qui Alexan^
dro terras omnes intra Halym , infuper^ talentorum duo millia offerret, nihil
efficere potuiflfet , iterum ^ alios ad eum legauit? gratias agens, quod matrem
eiusiCaptiuos^ alios tam honorifice tracfta(r€t:orans^,ut inita fecum amicitia,
quicquid citra Euphratem eflTet, talenta^ tria millia, 6^ filiaru fuarum alteram
uxorem accipere ueliet. Quod fi obtinuerit, ut generum eum habeat, tunc filq
fui gubernatione conceflTa,ie admifTuru quodammodo eum in totius etiam im g
perij ibcietatem,polIicebatur. Alexander auditis legatis, amicorum confilium
habuit , retulit^ ad eos de his quae offerrentur , ut cen ferent quid'nam eligen..
dum uideretur.. Rogabat, ut fidenter unufquifque fententiam fuam in me^
dium proferret* Ibi quum altj omnes ob rei quarfitae magnitudinem haud fa
fis regi confulere auderet, Parmenio primus : Ego,inquit,fi eflem Alexander,
fufeiperem quae conceduntur, foedus^ firmarem. Huic Alexander itarefpon-.
dit : Et ego id facerem quod dicis, fi effem Parmenio. Altjs^ huiufmodi uer-.
bis magnificis ufuSjPerfarum orationem parem afftimauit, pluris nominis fui
gloriam, quam promiflTorum munerum utilitatem , faciens. Itaque legatis hoc
refpondit : Quemadmodum mundus,fi duo eflent foles, nec ornatum necor.»
dinem Tuum haberet : itidem dC terrarum orbis, duobus regibus principatum
tenentibus , non facile feditionum &T tumultus expers erit. Idcirco iuffit Da>
reorenunciarent : Siprimastueriefleteiinanimo , uti ad certamen pro uni-
co rerum omnium imperio contra (e ueniret. Sin gloria? parum appetens, u-»
tilitatem , dC quietis oblecftamentum magis diligeret, Alexandro iubenti obfe-»
queretur , in alios poteftatem regiam , quam ei amplam ipfe eflTet conceflurus,
exerceret. iVIifTo confilio , uerfus caftra hoftium cum exercitu eft progreflus*.
Interim cum Darei uxor mortem obijflTct , decentiflimo apparatu eam fepeliri
curauit. Dareus autem cum Alexandri refponfum accepiflet,defperans uer^
bis rem componi pofle, copias fuas in dies magis exercebat , ut in prarlio com^
mittendo, ad omnia qua? imperarentur, facienda prompta? efTent ; dC Maza?5
unum ex amicis cum elecff a militum manu mifit ad tranfitum fluminis occu^*
pandum, ut pofito praefidio cum defenderet. Alfjs iniunxit. ut loca omnia qua
hoftibus iter faciendum eflTet , incendtjs uaftarentt Conftituerat enim flu^

minis

B I B L I O T H E G AE L I B. X V T r,. 4SI

^ mmis procurfu munimenti uice uti contra hoftes^ Sed Masr^us , altiffimum
rapidifflmum flumen nullo pacfio tranfiri poffe ratus , non multum dihgen-
ii^ei cuftodiendo adhibuit : adiuncfius'quc populatoribus alijs , longe & late
regiones quamplurimas diripuit , ommVque corrupit: neceflariarum rerunt
angufttjs ita preflos hoftes propius accedere haud poflTe exiftimans^ Venint
Alexander quum ad Tigrim perueniiTet, cognito per incolarum loci indicia
uado fluminis , copias omnes fummo cum labore Sk periculo tranfduxit. A-
qua enim alta , utpotc fumma pedoris attingens , impetus' que uehemens flu-i
minis faciebat , ut tranfeuntes multi abriperentur,neque ueftigia in imo alueo
firmari poflent^ Ad hoc clypeisimpadus undarum decurfus cos cuertebat^
ui'que ablatos ad extremum periculum deducebat* T unc Alexander , quo
fluminis uiolentiac obOfleretur» monuit omnes ^ ut fc mutuo manibus compre
henderent , corporum'queueluti molem quandamconiertiiTimam in ununt
conftringcrent* Itaque tranfierunt , non fine magnis difficultatibus, ut in di-
ferimine fummo Macedonum falus fuerit* Quamobrem diem uiium militi
ad fe recreandum conceflit : poflridie acie inftruda contra hofles progrefTus
efl, quibus quum appropinqua (Tet caflra pofuit. Ibi quum animo fecum re>
putaret, ingentem Perfici exercitus multitudinem, cladem, quse maxima ex fu>
cura pugna imminebat , quod^ omnium contentionum fumma tunc uiribus
decernenda eflet,ahxius mirifice de rerum exitu, nodem infomnem duxit* Cir
ca excubias matutinas fomno tandem eft correptus profundo adeo, ut iam die
clara expergifei nequiueritrquf res initio ualde eius amicis placebat,cxiftiman
tibus regem ita in praelio facilius labores omnes fubituru ♦ Sed quum iam mul-
tum temporis fomnus ille continuaretur,Parmenio grandior natu ceteris ami
cis regtjs , Perfarum exercitui , ut ad certartien fe expediret,imperauit* Cuius
edido quum nulli parerent, ingreffi ad Alexandrum amici, difficulter eumex>
citarunt. Admirantibusqp eundis eam regis fecuritatem , caufamcp refeire cu-
pientibus : Magna, inquit, Alexander animi moleftia Dareus me liberauit^
g quum Uires omnes fuas in locum unum conduxerit : quandoquidem die uni-
ca, femel de rebus omnibus decernetur^ ut deinceps laborum dC diferiminum,^
qu^ alioquin diuturna erant futura,linem habituri fimus* Oratione autem ac-
commodata quum duces omnes fuos adhoratus eflTetjUt animo firmiffimo ad-
uerfus imminentia pericula effeuellent, inftrudiscoptjs,contra Barbaros eft
profedus* Ante peditum phalangem ordines equitum pofuerat: in dextro cor
nu eratala,quam Clitus Niger cognomento ducebat* Sequebatur altera ami-
corum,cui Philotas Parmenionis F*praferat* Poft hanc dC feptem ali^ fub eo>
dem duce* Deinceps erat peditum, quos Argyrafpidas uocant, agmen, armo^
rum elegantia dC uirtute hominum prscftantilTimu : hiscp imperabat Nicanore
filius Parmenionis* Pone ftatim Coenus Elimiotas ab eo^ Perdiccas Oreftas
ducebat* Deinde Mele^er cum fuis fequcbatur,& Polypercon , cui parebant
qui nuncupantur Stymphapi* Erat Philippo Balacri F*fuiscp ordinibus locus
poft hos omnes,8^ fecundum eum Cratero* Equitatui autem, quem defcripfi^
mus,c5tinenter adiunefti erat auxiliares equites PeloponncGaci, Achaei, Phi^i-»»

ot^,MalienfesXocrenfes &:Phocenfcs, quorum omnium praefecftuseratMy
tilen^us Erigyius. Hi contiguos habebant Theflalos,Philippo diKe,quorum
uirtus,&: equitandi peritia,reliquis omnibus longe praepollebat* Addm erant
Cretenfes fagittarrj , dC qui ex Achaia ftipendio merebat* In utrocp aut cornu a^
cies repanda, ut retro dC in latere refpiceret, ordinata eft, n^oftes fua multitu-
dine, exiguas |VIacedonum copias poffentcircumuenire. Contra falcatos cur^
rus remedium taleab Alexandro excogitatu eft* Pedites oes phalangis cc^^
nuit, quando propius impulfifuiflent currus, utclypeos coiungeret,larii|is 9
cos uehemeter pulfarent , eo ftrepitu confternatos equos quadrigas ,

rapturos^ Qyod fi quae nihilominus incitato cwrfuimpetui^fecerin ,

404 D I O D O R I S I C V L T

aciem apcriVcnt , locum^ excurrendi illis, ita nihil detrimenti ilfaturis^daren^ A
Ipfcautem dexteram agminis partem regendam fufcepitjea' que in obliquam
uerfa > ut totus pugna? fucceffiis opera fua partus effe cognofeeret ur, delibera-
uerat* Dareus fuos ordines fecundum gentium nationes diftinxit, quemad-
modum^ Alexander fecerat jipfe etiam in primo agmine hoftibusieoppo--
fuit* Quum igitur copi^ alterae alteris appropinquaflTentjUtrinquecla (licum
tubicines perfonarunt, SC clamore emiflb, omnes in confljtfJum proruperunt,
ftatim^ falcati currus magna ui impuKI, non mediocri metu dC perturbatione
Macedonas implicarunt, Mazaeusenim equitum praefedus^cum turmis ple^
rifqp immiiibs eos currus fequutus, ut terribiliores uiderentur,effecerat* Sed
phalange, ut ab Alexandro prxeeptum fuerat, fubito iunefios clypeos fariffis
acriter feriente, tantus inde editus eft fonus, ut non pauci currus, equis perter^
ritis,auerfi fuerint : nec^ ulla ui inhiberi potuerint, quin concitati retro in fuos
curium caperent. Aliqui cum retSa in phalangem contenderent, hoftibus adi^
tum inter ordines dantibus, ruentes, aut multis telis obruti, aut euer fi funt. A'
nonnullis impetu adiuuante , ulterius inuecflis , quum eorum ferramenta acu-
tiflima quicquid obuium elTet conciderent, multae dC. uariae mortis facies patra
tae funt. Violentia enim 8^ acies telorum, quae curribus erant inferta, tanta fuit,
utmultis brachia fimul cum clypeis ab feinderent : altjs praecifa ccruice, capita
in terram quamprimum detjceret , oculorum dC uultus habitu, cj^ui uiuentibus
crat,etiamnum durantetiatera nonnullorum, ubi letalis maxime eft idus, uul-
nerata,inde^ fubita mors eos fequuta eft.Iam uero fagittis, fundarum glandi^
busjiaculis^ effufis, quum pugna comminus geri ccepiffet,primi equites con
greffl funt,acritercp in cornu dextro Macedones decertabant* Dareus qui lae-
uum fui exercitus cornu regendum acceperat, mille eledos equites confangui-
neoSjUirtutis dC beneuolenu> erga fe exploratae,in ala una prope habebat, qui
ftrenuitatis fux arbitrum regem nadi , quicquid telorum ab hoftein eum fue^
ratmi(rum,audaci(IiW exceperant. His adiundi erant MeIephori,fortesairi,

& multi numero: Mardi etiam, Ciftfi^, corporum proceritate et magnitudine 3
animi admirabiles. Tenebant dC locum fuum iuxta regem, milites circa aulam
excubare conrueti:lndi^,qui uirtute egregia cenfebantur. Hi omnes cum in^
genti clamore in hoftes impetum feceruntrferociflime^ pugnantes, fua multi
tudine Macedonas multum premebant. Mazxus autem, qui erat ad cornu de^
xtrum, fecum ^ optimos equites habebat, in congreffu primo>non paruum ho
ftium numeru oppreffit. Cadufios ad duo millia, Scythas mille ftrenuos equi-
tes mifitadhoftium cornu circumeundum, iniunxit^ utuallum caftrorum ag
gredcrentur,& impedimenta ipfa diriperent: quod non fegniterab illis eft fa-
dum.Quum^ in caftra irrupuiflent captiui,qui feruabancur ibi, armis fump^
tis ad praedam faciendam, equitatui Perfico fe adiunxerunt. Inde clamore dC tu
multu ingenti, urpote in re quaepr^ter omnium opinionem acciderat, per om
nem partem caftrorum exorto^captiuae aliae omnes focminje,ad baibaros con-
currerunt. Sifyngambris Darei mater (bla, etiam multum per alias admonita»
ut ad eam nouitatem aflurgeret, haud fe uoluit commouere,rumoribus,qui in
credibiles uidebantur, non fatis fidei praeftans : ad hoc magna in fe Alexandri
beneficia parum grate profequi nolebat. Scythx tandem fpoltjs multis conge>
ftis ad Maz^um reuerterunt , quam^ fibi omnia profpere celTi flent renuncia-
runt. Eodem tempore, 5C in parte ubi Dareus curabat, equites quidam graui-
ter inftantes, fua multitudine , turmas Macedonum oppofitas,in fugam con-
lecerunt. atqp ita iam duobus in locis Perfarum erat ftatus pugn^ fuperior,qui5
Alexander,cuius illud fummum ftudium fuit, ut fuccumbentemMacedonum
aciem , per eum reparatam effe conflaret, adfumpta regia ala, equitibus^ alifs
melioribus, in ipfum Dareum contendit. Cui fortiter hoftilem impetum ex-
cepit? de^ currupugnans , multos qui in cum inuedi fuerant, confecit. Erat

a: cum

J

bibliothecae L i B* X V i L
^Ccameobellatorum magnus numerus qui non fegniter manus coferebantj
B eges(^jp(i alter in alterum omniconatu irruebant. Tunc Alexander coiedo
n io Dareum nifus ferire, oberrauit,pro 9 eo aurigam, qui erat anteregem, in^
teremit. Ibi, qui propius Dareum pugnabant, quum clamorem ingenfem"ex>
tuljficnt, creditum eO: a remotis ordinibus ipfum regem confolTum fuiffe, prL
illi fe in fugam dederut* Eos proximi funt fequuri^fi^ fenOm ufe^ ad fron^
tem agminis,ubi erat Dareus, continenter fe milites a praelio fubtrahebant, do
nec latere altero aperto , iam^ fibi timens & ipfe fugam arripuit. Ex eorum
prarcipitaro cur fu quum magna uis pulueris altius eflet excitata , ftaiimcp Ale#

xnnder cedentes infeq ueretur^fatfiumefl: ut propter denfifflmam, 8^ late fu#
izm pulueris nubem, haud potuerit profpici,quorfum Dareus cotenderet. Ad
hoclamentabilesmorientiumuoces,excurrentiuequitum ftrepens tumultua#
tio.di: crepitus per flagella excitati, undiqp audiebantur Jnter ea Maz^us in de#
xtro cornu Perfaru cum magno 8C fortiflimo equitatu^quem ducebat, grauifli-
mam impreflionem m aduerfos Macedonas fecerat: Parmenio cum Thefla
lis equitib us, al q s^ i n eode cornu pugnantibus, hoftes ftrenue exceperat : acri
terc |3 dimicas, Theflalorum uirtutehoftem fuperare uidebatur* TuncMaz^i
agmine acrius &C totis uiribus incumbente , Macedones grauiter urgeri ccepe#
runt,mu!taq 3 caedes committebatur, neqp Barbarorum impetus amplius bene
fuftineri poterat. Parmenio hoc uideds, aliquot fuorum equitum ad Alexan#
drum mifit,qui dicerent,ocyus laboranti Obi eflTe ab eo fuccurrendum. Illi fe^
fiinanter profedi, quum audiuiflent Alexandrum cum magna copiarum par
te ad hoflem infequendum effe progreiTum ulterius , re infecta ad Parmenio#
nem redierunt. Quifortiflima 8^ diligenti ThelTalorum opera adiutus, mulus
caelis, Barbaros, iam de abfceffu Darei certiores fados, tandem in fugam com-
pulit. Dareus autem qui rei militaris fcientia multum praeftabat, obfcuritatem
de puluere indueSam libi comodam naefius, non curfum re<5la, ut Barbari alq*
tenuit, fed in contraria parte eft profedius , tegente^ eum aere ofFufeato facile
B cuafit. Omnes etiam qui eum funt fequati,quu in pagos, qui erae a tergo Ma#
ccdonum fe contulilTent , incolumes ab omni feruauit periculo. Nouiflime
Barbaris omnibus fuOs 8^ fugatis , cum Macedones iemper iiiftando ultimos
int€rficerent,breui planicies tota cadaueribus eft repleta: credunturt^ in ea pu#
gna Barbarorum peditum et equitum plures nonaginta millibus, Macedones
ad qumgentoscecidilTe,uulnerati fuiffe qtiamplunmi. In ijs unus e primis du-
cibus Hephafftio, quiregtj corporis defenforibuspr^erat, brachium alterum
iaculo eftconfixus,&! Perdiccas, Cocnus,Menidas,alqcp nonnulli infignesdu
ces fauciati funt, Huiuimodi exitum habuit commiffum praelium ad Arbela*

V L

Cuius famajiam Athenis imperante Ariflophonte , Rom^ confulibus C,.
Domitio, & Aulo Cornelio, quum in Gr^ciam perueniffet,ciuitates mult^ au
(ftam Macedonum fortunam formidare cceperunt.Dum^ Perfls uires aliqug
fupereffent , libertatis fuae curam haud negligeredecreuerunt, Dareo facile 8^
auxi!ia,8^ pecuniam,undemagnas copias poffent coducere , eis fumminiftra#

turo , & Alexandro nun^ ad hoc uenturo, ut militum fuorum partem contra

Gra*ciam mitteret: ^d fi ociofi extremam Perfarum calamitate fpecflare uelint*
fruftra deinceps folos relieftos fe aliquid pro obtineda libertate molituros effe*^
Inuitabat eos Thracum exemplum, qui per id temporis ad res nouas cofurrexc
rant. Memno enim Thraci^ cum exercitu pr^feiftus uir audax, cocitatis, Barba
ris^ab Alexandro defecit, magnascp copias ad bellum manifeftum coegit. Ad

quem motuopprimendu Antipater per Macedoniam cum omnib. uiubusin

Thracas cctendiLipfumcK Memnone bello urgere c(xpjt. Is igitur cum in hu^
lufmodi expediaonedtftineretur, Laced^monq idoneu illud tempusbellopa
rando effe arbitrati, Graeciae populos ad coiurationem pro libertate

y

D I O D O R I S T C V L I

adhortabantur* Athcnicnfes, qui praecafteris Graecis omnibus ab Alexandro A
honoribus maximis afFedi fuerant, in quiete fe continuerunt. Sed ex Pelopon
nefo complures &C altj nonnulli, confpiratione fa(fla,dele<aus habuerut: pro^
ciuitatum uiribus,iuniores bello idoneos fcripferunt, ut peditum millia ufgin-^
ti, equites ad duo millia coadi fuerint. Eorum omnium adminidratioLaced^-
monijs conceffa efl:,qui fub Agide rege decreuerunt femel totius rei fortunam
belloexperiri. Antipater interea Graecoru apparatu perientiens, res Thraciae,
ut datum eft,compofuit,omnes9 copias in Peloponnefum duxit, & a foctjs ci
uitatibus Graeciae auxilia impetrauif, ut exercitum non m inorem millibus qua
draginta hominum haberet* Commiffo itacp magno praelio, Agis rex fortiter
pugnans occubuit* Lacedaemofttj ad multum temporis cum difficultates om-
nes certaminis fuftinuiflent , foctjs fuperatis , bC ipfi tandem pugna ceflerunt,
Spartam^ funtreuerfi* Ceciderunt Laced«moniorum,fociorum^ in eo pr^-
lio plures quincp millibus dC trecentis, alterius partis millia tria & quingdi.Sin
gularis dC notatu digna res accidit in ipfa Agidis morte. Quum enim egregie
dimicans, multis aduerfis uulneribus affedus fuiffet,per milites ablatus eft , bC
in patriam referebatur* In itinere circumudus ab hoftibus,quum iam falutem
defpondiffet5ciuibusfuis,quieumferebant,imperauit,ocyusabirent,recp nc^
ceffartjf; patriae ufibus (eruarent. Ipfe aut armis refumptis,genu nifus,hoftibus
fe obiecit,aliquotcp eorum caeOsjibi confoffus mortem obijt, regni fui anno no
no. Nos uero quum de his qux in Europa gefta funt, aliquantulum memineri
mus, ad Afi^ res explicandas reuertemur* Dareus accepta Arbelis clade, fu^
giens , ad pr^feduras fuperiores contendit : ita ratus ex loci longinquitate, cu
tra impedimentum feuircis poiTe reparare, tempusqp idoneum habere ad ea
prouidenda,qua£ exercitui n eceffaria eflent*Primo^ in Ecbatana Mediae per-
ueniens, ibi fada mora milites qui fugaeuaferant, e manibus hoftium recepit,
inermes armauit, a hnitimis gentibus militem nouum euocauit:ad duces pr^fc
(Sos^,qui Badris bC locis ruperioribus erant,mifit admonitum, ne fidem
amicitiam erga fe imminuerent* Alexander a uidoria cum defuntfforu corpo^ 3
ra fepeliri curaffet, Arbela incrauic,ubi magnos commeatus, bC ingenti opum
precioficp apparatus uim inueait,inqueisfueri 5 targeti tria millia talenta. Co^
qciens autem ex cadauerum multitudine , facile eius aeris tradum infedu iri,
mouit cum omnibus coptjs Babylona uerfusjubi ab incolis oppidanis^ libe-
raliter excepti, et in lauta hofpitia indudi Macedo nes, bene recreati funt e labo
ribus,quos ante fuftinuerat. Commoratus eft Alexander in ea urbe dies plus
triginta, bC rerum omnium abundantia bC benignitate hominum eum allicien
tibus* Deinceps difceffurus, arci Babylonis Agathonem Pydnafumcum prae
fidio Macedonum fepiingentoru pr;$fecit. Apollodoro Amphipolita, Me^
nit^ Pellseo Babylona , pr^feduras'que omnes Cilicia tenus admiriiftrandas
conceffit t datis^ talentis mille argenti^iniuiixit, ut militem ftipendio conducc
rent.Mithrinnem , qui Sardis arcem dediderat, Armeniae prasfidem fecit. De
pecunia , quam recens acceperat, equitibus fenas minas , auxiliaribus quinas,
peditibus Macedonica phalangis binas , reliquo peditatui duorum menfiu fti
pendium donauit* His peradis,quum caftra Babylone mouiffet,in itinere ad
eum peruenit fupplementu ab Antipatro miflTum. Macedones equites quin-
genti, peditum fex millia,equitesThraces fexcenti, Trallienfes ad tria millia bC
quingentos , Peloponnefiaci pedites numero quatuor millium, equites paulo
minus mille. Aduenerunt bC quinquaginta Macedones, filij oes infigniu uiro
rum,familiariu regis. Hos parentes ipfi miferat,ut in ordines regq corporis cu-
ftodum adferiberentur* Quibus omnib* receptis, Alexander inftimto itinere
perrexit, caftris^ fextis in Sitacine praefedura peruenit* In regione ea quu om
nium neceflariarum rerum copiam uberem offendiffet, plufculos dies ibi mo-
ram traxit, quo miles a labore itineris reficeretur : fimul ut militarium ordinum

ratio-»

bibliothecae LIB. XVIL 4b^,

ii rat/oncm diligentem miret, adminiftrationes^ ducum & pr^fcc^ord amplio-
res faceret, atcp ita exercitus 5C militu multitudine, &uirtuteducu, ualidior efFi "
ceretur. Secundum igitur quod animo dcliberauerat, faciens,eorum qui opti-
time mereri uiderentur, accura tam rationem habuinMuItos^ e pr^fedisjum
mae poteftatis duces effe iubes : in uniuerfum omnes ad al tiorem honoris gra^
dum,& ad uehementiflima erga fuum regem charitatc perduxit. Necp grega»
riorum militum curam omiOtjfed multis utiliter prouifis,in meliorem ftaiu om
nia reduxit. Per qux facflum e(l,ut totus exercitus beneuolentior erga eum, ad
imperatoris iufTa obfequentior, dC uiribus longe, quam prius fuerat, ualentiof
redderetur. Ad reliquum belli proinde inftrucSis ira coptjs, Alexander conteii
dit. Quum^ in Sufianam inuaflfletjabfcp periculo dC difficultate aliqua celc^
berrimam urbem regiam Sufaobtinuit:ultro,&citra confultationem aliquam
pr^fecfio eius deditionem faciente. Licet nonnulli fcriptum reliquerint, & eum
dC alios, non imminuta fide, fed Darei ipfius iuflu, ad Macedonas tranfiuiffe,.
Illud autem Perfarum regis fuiffecofilium, magnis rebus Alexandrum diftra^
hentibus , dum urbes inrignes,& ingentes thefauros reciperet, fe interim a fu»
ga opportunum tempus exercitui comparando habere pofle. Accepta autem
urbe SuOs, Alexader in thefaurisregijsinuenit,argenti dC aiiri no Ognati plus
quadraginta millibus talentis , qua? a multis temporibus intada , ad inopinati
alicuius magni difcriminis fubndium reges feruauerant. Pra?ter hsec erant dC
nouem millia talenta auri fub Darica forma excuO. Hanc pecuniam Alexan»
dro recognofcentfprxcipua res quaedam accidit. Quum regiam feliam infe»
difret,eacp e(retfublimior,quam ut cc^rppri ipfius conucniref,puer quiTpia,ani
maduertens pedes Alexandri haud mediocri interuallo folum non continge»
re , apportauitDarei menfam , pedibus^ regis pendentibus eam fuppofuit*
Qu^ quum aptiffime fuiflet accommodata , Alexander ualde eius qui id egiO
fet, ingenium comendauit.T unc in adftamiu turba fpadOjqui tantam fortung
uarietatem fecum confiderauit, animo affecSuSjIachrymariccepit. Alexander:

I hominem quum interrogaflet,qua? nam indigna res uifa, fletum ei excitaffett'
Ille, In pr^fentia quidem, inquit, tuus fum feruus, fed quu prius Darei fuenm,
natura^ dominos meos diligere foleam,non potui non doiere , rem, quae tan^
topere ab illo honorabatur, abs te nunc conceptui haberi animaduertens.Qtrf
ad uerba, animo adie(fIo Alexander , Impertj Perfarum quanta eflec ruina, fe'
cum coepit uolutare. Videbatur^ fibi ipfi infolens,necp humanitati, qua erga
fccminas captiuasufusfuerat , copar facinus admififTe. Propterea famald,quf
menfam appofuerat,accerfiuit, iuflitcp uti eam auferret. Ibi Philotas, nihil ccn
tumeliofius a regefacfiu fuifreait,quum ipfe illud fieri neutiquamandaffetjfed
fauentis potius Dei cuiufda prouidentia dC uoluntateeam rem uideri euemP
fe. Traxit eiufmodi Philot^diclu Alexander infaufti ominis fignificationem*
menfamcp,uti erat, fub folio permanere uoluic. Darei deinde matre dC liberos
quum Sufis remanere, Graecamqp lingua, datis praeceptoribuSjdoceri cofiitu»
flret,cum omnibus copqs caftra mouit: quatuorcp dierum itinere , ad fluuium
Tigrim peruenit. Qui de monte Vxiorum curres, primo per terram afperam,»

&C conuallibus magnis interruptam, ad mille ftadiorum fpacium fertur. Excc'
ptuspoftea campeftri planitie,femper fluit placidior: peradis^ftadqs fexcen»
tis, in Perficum mare ingreditur. Flumine eo traiecffo, Alexander in Vxiorum
fertiliflimos agros,& multis aquis irriguos contendit. Nafcuntur ibi innume'
ii & omnis generis frucSus : aduenicnte^ fubfrigidoautumnalitempore, per
Tigrim a mercatoribus Babylona frucSus,quicucp ad hominum obletf^amen»
ta facere poffunt, illinc deuehuntur. Inuenit autem rex aditus omnes cccu'
patos , praefidtjs^ firmatos a Madete, qui Dareo iundus fanguine, cum iultid
coptjs ei loco pr^fedus fuerat. Quum^omnem fitum diligenter explora »
fet , apparebant rupes effe prorfus irmix^T une uir guifpiam indigena e gent

4oS ^ DIODORISICVLI

Vxiomm,cui’bcne loca ex longo ufu comperta fuerant, polIicimscR Afexatt^ A
dro,per femitam quandam,& difficilem,femil«es eius illo dudumm , utipfis
hoftibus loco fublimiores effent* Libenter hxc audiens Alexander , cum illo
miOt idoneum militum numerum, dC ipfe irruptionem, qua haudimpoflibilis
fore uidebatur, moliri co 2 pi^ Congreffus^ cum hoftium ftationib us acriter,
defeffls integros fummittendo , rem gerebat: donec, Barbaris omnibus in hoc
certamen intentis, qui miffi fuerant, de improuifo fupra regionis anguftiarum
propugnatores comparuerunt. Ibi perterritis Barbaris, 8^ in fugam conieflis,
cranficum ita liberum libi fecit AlexandenBreuicp oppidis omnibus Vxiansc
tcrrsc potitus, in Perfidem iter arripuinquintiscp caftris , ad Sufiadas quas uo^
cantpcfras^acceiTit» Eas Ariobarzanes cum peditatu uigintiquincp millium,

& equitibus trecentis infederat. Alexander, arbitratus ui ab feaditum polFeap

prehendi, nullo prohibente , in loca impedita & angufta cum exercitu ingredi
coepit. Hoftes per aliqua ntum temporis eos progredi permiferunt. Vt uero in
medias loci anguftias eft peruentu, derepente fado impetu,ingentia,8^ quatn
plurima faxa fuperne prouoluere coeperunt. Quae in Macedonas decidentia,
multos opprimebant. Multi etiam e rupibus altis tela conijeientes aliquos fem
per, utpotc in conferta turba , feriebant : altj de manu lapidibus miffis inflan-
tes Macedonas repellebant. Omnino^ locorum afperitate V xios adiuuante,
Macedones multi interficiebantur , nec pauciores fauciabantur. Alexander
quum tantis diflicultatibus prouidere non poffetjuideret^ hoflium neminem
aut uulnerari,aut interficirex fuis autem multos pertj(re,nullum^ ferme cflTe in
prima*acie non faucium, receptui per tubicinem cani iuflit. Et retro ad fladia
trecenta cedens, caflra pofuit. Exquirebat curiofe a regionis eius hominibus,
num aditus alter effet, praeter cum quem infeliciter tentauerat. Omnes refpon^
debant alium nullum inueniri,fed efle circu!ta,qui nonnifi multis diebus per^
agi poffet. Hic Alexander turpe ualdeeflTeinfepultos fuos,qui mortem obtjf-
fenr, relinquere : rurfum ab holiibus cadauera petere ignominiofum, QC quafi
confelfionem uiefli efle, fecum reputabat.Imperauit igitur, captiuos omnes ad g
duciadfe.ln quis unus, qui linguae Graecae & Perficae gnarus erat, ad Alexan-^
drum ucniens^fe Lycium genere efle,fed in capriuitatem tradIum,pafloritiam
rem annos complures prope eos montes exercuifle dixit:propterea quum bo^
liam totius regionis experientiam haberet, pofle regium exercitum per nemo^
rofa quaedam loca ducere , ut a tergo hoflibus, qui circa aditus excubabant, fu-
perueniret. Alexander magnis muneribus promiflis,eum ducente fequutus,
nocflu montem fuperauit , non fine magis laboribus , frequenter per altas ni-
uesiterfaciens,Regionem<^ totam, rupibus praecipitem, lacuniscj 6^ conualli
bus profundiflTimis interfciflam,tandem emefas, ad primas hoflium flationes
peruenit : ubi omnes facile circumuentos interfecit. In fecundis uiuos compre
hendit.Q^i erant in terttjs,interim fc in fugam coniecerunt. Er eo modo itinc^
ra omniain fuam redegit potcftatem , quamplurimis Ariobarzanis militibus
occifis. Hinc Perfepolim uerfus difcedens,literas in itinere accepit a T ereda-
tc,quf ei urbi praeerat : eis regem admonebat, uti feflinantius accederet, recep-
turus ab fc urbe^fi prius, quam Darei praefidiajquaeexpecflarenturjipfe eo per-
ueniret. Nihil propterea diligentiae aut laboris omiflt Alexander, quin copias
fuas quam primum duceret, Araxen flumen ponte iungeret, milites^ trarjcerc
luberet. Dum ita progreditur , fpcdaculum rarum & prorfus miferabilc ei

obtjcitur, quod plurimum inuidiae 8^ odrj ineiusautores: erga cos autem, qui
graui calamitate fine ullius flibOdtj fpcafflicfli erant , miferationem d( propen-
fum animi affecflum merird cuiuis excitare poterat. Venerunt enim obuiarti
cum fupplicantiu mfignibus Graeci, qui a fuperioribus Perfarum regibus cor'
pore turpiter mulcflati fuerant, odingenti ferme numero, 5^ pleric^ aetate fenes,
maaUuomnei»t Hi qutdcmmanusi altj pedes^quidam aures dC nafum* Si qui

BIBLIOTHECAE LI B. XV it 469

/ fc/cntia,artCjaut difciplma aliqua excellebant, his membrorum omnium, exce
ptis quibus ad exercendas fuas artes uterentur, extremitates amputata foeratt
ut quicunqj prouedae eorum aetatis dignitatem, & miferam corporum lacera>
tionem uiderit , non multum infelicis hominum fortis mifereri non potuerit^
Pr^cipuecp ipfe Alexander, qui dC uehementer indoluit, nec lachrymas ualuic
continere. Quum uero illi uoce una exclamaflfent, rogaffent^ Alexandrum^
, ut fuac calamitati adiumentum afferret, folatus efteos rex,curxcp Obi fore pro^
mifit : adqciens, quemadmodum fuam animi magnitudinem decebat, ciiratu-»
t-um utin patriam honefte reducerentur. Ab hocfermone Grxciin unum coii
ucnientes , habita flmul de fuis rebus confultatione, prxftare iudicarunt,in eo
loco ubi erant permanere, quam reuerti in patriam : quod reftituti in loca di^
uerfa difcederc cogerentur, paucicp eorum Gmul degetes , dum per urbes cuni
alijs ciuibus uerfarentur, dolorem exerubefceniia fui infortunfj fenfuri effenu
Sed quum in Afia flmul & eadem affecSi calamitate uitam ducerent , folatiuni
aliquod miferiarum fuarum ex pari cohabitantium fortuna mutuo omnes per
cipere. Itacp Alexandro rurfus adeuntes, quid' nam deliberaffetjexpofuerunt^
orarunt^ eum, ut pra^fentem fuum ftatum adiumento decenti recrearet. Rex
coprobato eorum confllio , tria drachmarum millia, ueftes uiriles quincjjtotu
dem muliebres, duo paria boum, oues quinquaginta, quinquaginta etiam mu-
tici medimnos Angulis dono dari iufTitnmmunes^ omnium tributorum, qux
regi foluerentur, fecit. Prxfedis fuis iniunxit, bona curam haberent, ne eis ho^
minibus iniuria^ ab aliquo fierent. Tali beneficentia, ut liberali eius ingenio
conientaneum erat,urus efi Alexander , ad hominum infelicium calamitatem
fubleuandam.Habita deinde cocione milibus demonftrauit,Perrepolim,qug
effet metropolis Imperfj Perfarum, pr^ omnibus alfjs Aflaeciuitatibusmaxu
me iemper nomini Macedonum infenfam fuiffe : propterea eam , excepta re-
gia,diripiendam uulgo conceflit.Erat ea urbs omnium qu^ fub fole funt, opii
lentiflima , priuatorum hominum facultatibus ex longi temporis felicitate iii
^ immenfum audis.Tunc Macedones impetu facfto, oppidanos ip{bsinterfice>
re, dC bona omnia inuadere, quae multa & apparatu preciofo ornamentis^ orit
nis generis erant refertiflima. Ibi argenti magna uis, nec auri minor,diuerfasi
in partes auferebatur. Veftes purpura infed^,aut praetexta auro, a ualentiorf
bus rapiebantur . Ita magna urbs regia , per uniuerfum terraru orbem celebra>
ta,contumeltjs dC cladi maximae expoflta fuit. Macedones autem,licet totum
diem in direptione fuiffent , haud poterant tamen cupiditatem , femper plura
affecflantem explere: tanta^ in rapiendo infoientia utebantur,ut inter fe etiam
dimicare coeperint, multiepinterfedi fint,qu6d bona quamplurimaabftuIifTe
uiderentur. Aliqui, inuentis rebus quibufdam magnx aeftimationis,auidi 8^
morae impatientes, partem flbi faltem gladijs abfcindebant,&I cum ea difcedo
bant.NonnuHitontendentium pro re aliqua, uicp retinentium manus ira con
citati amputabant. Mulieres mundo fuo ornatas, uiolenter in feruitutem addu
cebant. Quantum itacp Perfepolis urbes cg teras fortunis antecedebat, tantum
cifdem omni calamitatum genere praeftitit. Alexander autem arcem ingrefTusy
thefauros qui ibi ieruabantur,accepit.In eos a Cyro primo rege Perfarum ufep
ad haec tempora, publici reditus iemper congefti fuerant, ut argenti & auri ma
gnam uim continerent. Inuenit fane Alexander, auro ad argenti rationem re^
duefto, centum & uiginti millia talent^i,cuiusfummae partem fecum ad belli u^*
fus portare, partem Sufa mittere , ut ea in urbe cuftodiretur>del!berauit. Itacp
Babylone,e tota Meippotamia et Sufls mulos, qui 8^ dorfuartf 8^ iugales efset>
quamplurimos,8^ camelos ad tria millia adduci imperauit. Hac mmentoruni
multitudine totam pecuniam, quo decreueraf, comportari fecit. Non mim f^
tis credendum terra? eius hominibus iudicabat. Ad hocipfam urbem Per ep
lim prorfus delere, habebatin animo: de cuius munitifflma 8^

^,<5 D 1 O D O R I S 1 C V L I

gia bfcuibus memmifle haud inconuenicns uidetur» Arcem luRa? magnftu*' ^
dims cingebant triplicia mcenia^Quorum primus muri cincflus, magnis operi
bus extrudus, altitudinem habebat fedccim cubitorum, fupracp pinnas , qu^
ei non paruo erant ornamento. Secundus priori cactera confimilis, altero tanto
altitudinis eum fuperabat.Tcrtius murus formam habebat quadratam , dC fe^
xaginta cubita in altum erigebatur. Vnumquodcg quatuor laterum muri por^
tam ^neam,&: ante eam uallum itidem apneum uiginti cubita cxtantem.Hunc
quidem ad intjciendum afpedu ipfo terrorem, illam autem ad firmam loci dc.-
fenfionem habebat. Ad orientalem partem arcis, mos intcruallo ferme pedum
quadringentorum diftabat , qui regius nuncupabatur , ubi regum inerant fe^
pulchra. Saxum erat ingens excifum^in cuius medio plura fada fuerant domi
cilia, defundorum regum fedes.Nccp aditus quifpiam opere fadus ducebatin
locum eum,fed inftrumentis quibufdam fublata cadauerum conditoria illic rc
ponebantur. In ipfa arce clegantilRm» dC omnibus rebus inftrudac f des com..
plures uirebantur,ad reges milites accipiendos. Thefauri,quibus feruaren^
tur pecuni 2 c,ingeniofe ibidem parati fuerant. Alexander pro rebus bene gc^
ilis uota foIuturus,facrum fplendidiffimum in deorum honorem fedt,&r ami-»
cos prxlauto accepit conuiuio. Eo & foeminae,quac corpore quacftu faciebant,
admifli funt. Crebris potationibus cu bene indulOffent, ebrietas, K poft eam
infania multos corripiebat. T unc e turba mulierum Thais quaedam, genere
Attica : Pulcherrimum effer, inquit, inter oes res, quas in Afia geffit Alexader,
fi ipfe rex,nobifcum inita faltatione ludicra , Perfepolis regiam incendio abfu^
meret : utres nobiliilima apud Perfas , manibus foeminarumbreui temporis
fpacio deleta prorfus fuiffe diceretur. Exceptus eft hic fermo a iuuenibus,8d
qui per temulentiam parum quid deceret poffent proipicere. Itacp unus agen.*
dum idipfum,incenfos^ torres afferendos exclamauit. Commiffa in Graeco.^
rum facras pdes impia facinora, ut omnes ulcifcerentur,admonebatlCompro^
barunthanc fententiamS^ carteri, tantumepopus Alexandro foli conucniens
effe dicebant. Non defuit coepto rex, amicorum Termonibus excitatus. A' pota ^
tione igitur exultantes, pro parta^uidoria feftiuitatem Liberi patris fe uelle age
re praedicabant. Subito^ magna lampadum ui allata , dC muficis mulieribus,
quae in conuiuio erant, accitis,rex primus in pompam cum cantu, tibijs dC fiftu
lis progreffus eft, meretricula Thaide rei totius autorc & duce, qua? prima a rc'
ge ardentem titionem in regiam coniecit. Idem quum a reliquis fadum effeta
cito ob ingentem flammam excitatam combuffa eft tota regia. Quod^ pluri-
tnum admirabilceft , impietatem Xerxis Perfarum regis quam in Athenicn-
fium arcem comifit, unica foemina gentis eius, qu^ iniuriam illam fuftinuerat,
poft multos annos in fefto ludicro eodem cladis genere ulta eft. P erada eiuf-
modi rc, Alexander ad caeteras urbes Perfidis occupandas contendit. Earum
aliquas ui apprehendit, alias benignitatis fuat fama iam paflim uulgata per de
dicionem obtinuit.Indc in ipfum Dareum caftra mouit. Qui quum ex Hadri-
ana, altjs^ prsefeduris militem cogere in animo haberet» feftinanscp cum millt
bus triginta Perfarum & Graecorum, qui aere merebant, Badra fe ex fuga reci-
peret, a prxfedo Beffo, per feditionem captus &C interemptus eft. Alexander
interim cum equitatu infequens , de eius morte certior fadus eft , curauitcp uti
pompa &C more regio fepeliretur. A' quibufelam feriptum eft,Dareo adhuc fpi
rami , Alexandrum fupcrueniffcs ciuscp calamitatem uchementer indoluiffe ;
cumcR Dareus oraffet,uti caedem fuam ulcifci uellet , Alexandrum fe id fadu-
.rum^cepiffe,&:in perfequendo Beffo multum operximpendiffe.Scd quum
ille magno fpacio iter pr^uertiffet , at^ in regionem Badrianam contenderet,
regem affequi eum fc poffe defperantem,reuertiffe. Dum haec ab Alexandro
^ geruntur, Lacedaemoni) in Europa magno prf lio uidi,compulfifunt legatos
fupplices ad Antipatrum mittere , qui dandum eis refponfum quum in Grae-

i

B 1 B ti O TH E C AE L I B. X V I !♦ 411

A eorum conuentum rcicciflet,Cormthum AmphicSyoncs coaAi fiifit. Ib/ iiiuU
ds in utrancp partem dic)fs,decreuerunt tandem^uc integra cius rci deliberatio
Alexandro relinqueretur. Itacp obfldcs quinquaginta e primoribus Lacedar>
montjs Antipater accepit > ciuitas^ legatos in Aliam milit : ad ea quae temere
commiClTent, deprecanda.

VII.

lam^ prgfenti anno clapfo, Athenis Ccphiibphon imperare coeperat, Ro
mxcj^ confules erat C* V alerius dC M*Claudius.T unc Beffus , qui poft Darei
mortem fugiens cum Nabarno et Barxaentc,alqs^ nonnullis Alexandri ma-»
nus uitauerat, in Bacflriana perueniens, Satrapes eius terrae pride a Dareo ap#
pellatus, propterea^ multis ibi notus &C familiaris,gente eam ad libertatis ilu^
dium adbortabaturtdemonllrabat^ locum regionis^quae ferme inuia erat^ma
gno eis adiumento eflTe poflTe, multitudinem aut hominum ad libertatis propu
gnationem bene fulFicere. Pollicebatur infuper totius belli adminiftratione fe
fubiturum. Adeocp accomodata oratione ufus eft,ut fe regem nominari obti>
nuerit. Eo perado, milites feribere, armis eos inftruere, omnia^ qu^ temporis
neceffitas exigebat, curare non omiGt. Alexander autem quum animaduer^
tiflfet , Macedonas militiae Gnem Gbi propofuiGe Darei obitum, iam^ eos ani^
mo ad reditum in patriam inclinatos elTe, concione habita perfuaGt humaniGi
ma oratione, ne reliquo bello perGciendo deeGe uellent* Accerfitoscp auxiliares
equites, quos a ciuitatibus Graeciae impetrauerat, ob ea quf Grenue geGiGent,
multum c5mendauit,cmeritos^p eGe iuGit : Gngulo taldo equitibus, peditibus
denis minis condonatis. Super haec Gipendia hadenus debita cxoluit,addi^
dit^uiaticum,quo in patriam reuerti poGent.Si qui eorum fub rege Gipendia
facere etiamnum maluerut^eis fingulis talenta tria eG largitus. In uniuerfumcp
milites omnes magnis muneribus eG profequutus. Id quod tum natura, quae
cum animi magnitudine inOgni decorauerat , tum facultate pecuniaru ui ma-
gna, dum perfequitur Darcum,potitus,faciebat. Accepit a euGodibus thefau^
g ri regt] odo millium talentorum numerum : ex militibus Darei tum pecunia,
tum ornamenta 8^ pocula^ quae tredecim millia talenta conficerent* SuppreGa
&ablata totidem et amplius fuiGc exiGimatu eG. Alexander motis uerfus Hyf
caniam caGris,intra diem tertium metatus eG prope urbem opulctam, cui He>
catompylo eG nomentubi quum omnium neccGariaru rerum abundantia ad-
cGet,exercitum ad dies aliquot, ut reficeretur , detinuit. ProgreGus deinde Ga-
dia centum quinquaginta, cal^ pofuit ad montem prgaltum,fub cuius radici
bus antrum erat diuino quodihi horrore uenerandum,undc fluuius Stiboetes
nuncupatus erumpebat.Is ad tria Gadia concitato curfu fertur. Hinc diuifus in
partes duas iuxta montem, cui mamilla? muliebriseG fpecies, in fubterraneam
& ingentem fpecum cum fragore magno, 8^ undis in iaxa illifis, ipumofus pe-
netrat. Itaqp fubter humum ad trecenta Gadia currit , in loca demum aperta ite-
rum eGunditur. PoGquam in Hyrcania? fines Alexander cum exercitu intra
uit , urbes regionis eius omnes recepit ufep ad mare, quod Cafpium aliqui, altj
Hyrcanum nominant. In eo multos 8^ ingentes angues gigni ai^ t, pilees aU'
tem multorum genera colore plurimum a noGratibus diuerfbs. Dum ua yr
caniam rex peragrat,pcruenit ad pagos,qui fortunati nec ab re nacupatur. a
enim terra frucGuum abundantia ca?teras multu antecedit. Vitem unamqua
que uini Gngulam metretamtarborem quamuis ficum, tantum ^ ^

rum,qui exiccati medimnos decem impleat, producere traditum e . rum
ta,qua? inter metendum in terram decidunt, abfcp aliqua femente, ^ .

fcere,8^ ad maximam frugum copiam peruenircdicun tur. Ar

bet gens illa, qua? a quercu haud multum facie differat>e cuius
ta? mellis defiuunt : idcp ab aliquib us colligitur , K in multos ^

Eft 8^ beftiola qu^daS uolu?ris in eo tracHu (AnAcdo^em appellam)J^c

^,2 DIODORI SlCVLl

aliquantulam minor, cartera multum confimilis, quae in montanis paff us gra^ A
tia multum degit, floribus^ omnis generis alitur.ln cauatis autem faxis, aut ar
borum latebris, quse plerunqp ex idu fulminis fieri folent, domicilium fibi e fa^
uis conftruit,fuccumcp nobiliffimu ibi cogit : qui dulcedine melli noftro haucl
multum cedat» Circuibat ita Alexander Hyrcaniam totam, 5^ gentes ei conter-
minas. interimep duces multi, qui cum Dareo poft aduerfam pugnam fuge-
rant , feipfos in Alexandri poteftatem dediderunt : quibus humaniffime rece-
ptis, magnum fibi clementiae nomen comparauit.Ea^res effecit, ut Gr^ci,qui
fub Dareo merebat, circiter mille et quingenti fortiffimi uiri,& ipfi in Alexan-
dri fidem fe crediderint. Eos rex,uenia condonata, in flios ordines diftribuitt
uoluitcp,ut idem ffipendium,quod ab hofte accipiebat, apud fe haberent. Sed
enim quum Alexander per maritima Hyrcaniae iter faceret, coadus eft hoftili-
ter in Mardorum terram irrumpere.Hi enim robore multum pr^ftantcs,tantl
regis magnitudinem nihili faciebant: neque legatione aut honore aliquo eum
dignabantur. Itinera, quibus ad fe intrari poffet,ocSo millibus hominum fir-»
mauerant, Macedonum^ aduentum ita confidenter operiebantur. Alexan^
der igitur prselio cum eis congreffus, maiorem partem interfecit , reliquos ufep
ad afperiora regionis loca eft infequutus. Deinde igne totam eorum tciram ua
ftare cccpit. Tunc pueris, qui equos regios ducebant paulum poft regem eun^
tibus, Barbari aliquot fado impetu, equum , qui cacteris erat melior,abftuJeru u
Hunc equum regi donauerat Corinthius Demarathus,cocp Alexander in om
nibus praelijs Afi^ ufus erat. Is, quum effet nudus,fibi etiam equifonem infide
re patiebatur. At quum ephippijs,&^ ornamentis erat inftrutftus, feffote

aliumriuilumquam Alexandrum accipiebat,cui et ultro adftabat,corpusc]p in
(cendenti reclinabat. Ob eiufmodi dotes, equum eum fibi ablatum efle aegerri
me ferens Alexander, iuffit loci arbores omnes concidi , per^ homines eiufdc
linguae incolis denunciari , nifiequum reftituerint, omnes eorutn agros 8C ur-
bes uaftari, homines ad internecionem occidi debere. Hac comminatione bre
ui diuulgata, Barbari perterriti funt,equumcpcum magnis muneribus per ui^ 3
ros quinquaginta remiferunt , orantes uti fecum clementer agere udlet* Ale'
xander acceptis obfidibus iniignioribus uiris,pace eis dedityturfus^ in Hyrca
niam eftrcuerfus,ubi Thaleftris Amazonum regina eum conuenit. Impera-
bat h^cregioni,qu^ eft inter Phafim dC Thermodoonta,pulchritudinea(:cor
poris robore excellens ualde foemina,uirtuie autem QC animi magnitudine cui
uis gentis fuat pracftabat. Reliquerat copias fuas in Hyrcaniae finibus, trecen-
tas tantum Amazonas bene ornatas fecum adduxerat. Alexander reginx ad-
uentum inexpedatum , egregiam^ foeminarum dignitatem non mediocriter
admiratus,interrogauit Thaleftrim, cuius rei gratia ad fe ueniflet.IIIafe prolis
fufeipiend^ caufa ad eum ueniffe refpondit. Quum enim ipfe rebusgeftis fa'
cile omnium mortalium pr^ftantiffimus fit,fe autem uiribus corporis dC animi
uirtute foeminas eundas antecedere cognofeat : uerifimile effe, ex adeo excel-
lentibus parentibus editos liberos reliquis hominibus fore meliores. Pellc-
duseft Alexander, et plurima obledatus talibus regingfermonibus. Quum cp
dies tredecim fimul uerfati fuiffent , magnis muneribus eam donata rcx,u^do^
mum rediret, dimifit. Ccepit nunc primum Alexander in delicias & luxu A-
Caticum defeifeere , uidens Perfarum imperio , quod affedaucrat,fe potitum,
necp parto regno hoftem aliquem timendum imminere. Ante omnia appari-
tores quofcuncp aul^,in Afianatos homines effe uoluit. Clariffimis^ eiufdem
gentis officium iniunxit, ut circa fecum telo ad corporis cuftodia eflent . In tjs
erat Oxathres, Darei frater. Diadema Perficum capiti induxit, &: alba tunica
cum cingulo Perfarum more utebatur, omnem^ prorfus habitu peregrinum,
praeter feminalia dC uelamen,quem Candym nuncupant, adfumpiit. Amicis
etiam uefiimenta diftribiiit,equos^ inftrudu Perfico ornari fecit. Ad

BIBLIOTHECAE HB. XV!U 4 ^

A cubinas fecum habere)Ut Dareus cohfueucrat,mfl:ituit.Earum ttumcf us eralt>
quem habent anni dies* Forma non nifi cxcdlehtiffima : utpotcetota AOa elc
dae, adhibebantur* Hac node quacunqp regio cubili adftabant, utoptioncrtt
eius quae fecum cubitura effet, faceret* HuiufmodiaStuoluptatibus raro Alc>
xander ufus eft, licet inter eas uerfaretur* T imebat enim, ne Macedonum ani
mos offenderet, qiiorum iam pier icp cum eocxpoftulabant* Hos Alexander
muneribus comittigareftuduit* Quum^audiuiflTet Satibarzanemolim Da^
rei pracfe<!iu,militcjs,quos ab ie acceperat, interfecifTcjBefro^ adiun(Su,decrc**
uiffc contra Macedonas bellum gerere^expeditione aduerfus eum fufeepit* 11-^
Ie exercitu fuum Chortacana,quf eft urbs cius regionis maxime infignis, dC na
turali fitu munitiffima, contraxit* Verum ut primum Alexander eo peruenit.
Barbarus Macedonum multitudine &C ftrenuitate,quac iam ubi(f gentium no
fa erat, perterritus, cum duobus millibus equitum ad Beffum perfugit, petitu^
rus ut quamprimum eius rebus auxilio uenire uellet* Reliquis fuis perfuant,
ut in motem quendam fe reciperent, qui aditus haberet difficillimos, ubi etiaih
latebrae opportunae effen t, fi hoftium ui aperte obfifterc noh ualerent* Id^ fa>
dum eftab illis* Sed rex ingenita fibi in rebus perficiendis diligentia ufUs, in
praecipitem firmiffimam rupem cos redudos, acriter adeo oppugnauit,ut ti^
more ad deditionem uenerin t* Poft hanc expugnationem, oes eius praefedurg
urbes intra diem trigefimu recepit. Poftea difcedens ex Hyrcania, in regiam ur
bem Dranginae terrae fc contulit, ubi moram aliquam facere, & exercitu recrea
re conftituit. Tunc temporis nefarium facinus, dC eius bonitate prorfUs indi
gnum, in ipfum AlexandrQ patratum eft* Quifpiam enim e nujnero aniicorS
regis, Dimnus nominc.qucftus ei de quibufdam,atcp inde ira cocitus, infidias
m eum moliri coepit, adfumpfitcp in cogitatae rei comunionerii Nicomachum^
ab fe habitum in delictjs: qui,ut pote iuuenis , Cebalinum fratrem de facinore
co celandum no putauit* Is audita tanti momenti re,ucrcri multum, nc aliquis
e confpiratis rem Alexandro indicaret, ideo^ ipfe primus hoc facere delibera>
B uit.In aulam itaepingreflus, Philotam couenit: habitis^coljoqutjsjeum roga
uit,ut quamprimum regi rem notam faCerct. Philotas, fiue cofeius inOdiarum,
fiue tarditate negotium iniundum fegniter perfecit* Intrans enimueroad Ale
xandrum,prolixos SC uarios fermones cum eo habuitrnec tamen de his, qua: i
Cebalino audiuerat,ucrbum fecit* Egteffus dixit, fc idoneum tempus rei deter-
gende non habuifletfed poftero diefibi effein animoregem folum alloqui, cef
uorcmcfi de omnibus facere. Sequenti die Philotas, Ut pridie, rem in craftinunl
diftulit?Tunc Cebalinus timens , neenunciata per alterius indicium confpira
tione, periculum fibi immineret, dimiffo Philota, ad puerum quendam regiuin
accedens, fingillatim facinus totum ei expofuit, orauitcg id regi ligni>

ficaret.Puer Cebalinum in armamentarium introduxit, iuffit(^ ut ibi latitareU
Ipfc ad regc,qui lauabatur,profc<ftus,quac fibi dicfla effent enarrauit. Rex com
motus ualde , Dimnum ftatim comprehendi fecit, per quem Omnia intelkxit*
Cebalinum dC Philota accerfitos diligenter interrogauit,refciu!mp quid adum
crat.Tunc Dimnus feipfum,mctu grauioris pan», interemit* Philotas tateba
tur negligentiam fibi imputari poffe, fcd coniurationis nequaquam e ^
pem fuiffe affeueraba t* Remiffa eft a rege cognitio

Ibi poft multam difputationem decretum eft tandem, Philotam a .

tos morte muldlandos elfe* In quo numero bC Parmenio ^fe , qu , P r *

puos Alexandri amicos habebatur, comprehenfus eft* Abera 1 q ^ *
creditum eft Philotam ex uoluntate patris tale f^^iuus molitum J* ^

ciatus eft primum tormentis Philotas, bC ranitale eft *fum>

co demum ct damnatis altjs fecundum machinationis in

ptumfupphdum.EacfcmfmtcaufaAlexandriLync.ft.squ.mac^^^^^^^

uiuin regis mfimwlaws, iam tres annos in cuftodia tene 'jyj ^

(■ ...

’ D I O B 0 R I S 1 C V L I ‘ ^

fuerat cogttWo, m Antigoni' gradam,quo cum magnam familiaritatem habe/
bat*Tuncigitur,quam in Macedonum cofeffum udiudicaretur uenifletjma^

negoMum fuum defenfare fciuiflet , pccna capitis affedus eft* Rex aut per
ceieres camelos quibufdam miilis, ut rumores de Philota extindo pr^ucrteret,
interfici curauic Parmenionem Philota? patrem > fidei cuius Media? impcriu 8C
thefauros in Ecbatanis , ubi talenta cuntum &! odoginta millia afieruabatur,
commiferat. Poft id e toto exercitu (elegiteos, quigrauius cotra fe loqui uulgo
IblebantjCt qui Parmenionis mortem iniquo ferebant animo : cos etiam, a qui
bus afperiores literas in Macedonia ad amicos de regijs negotijs fcriptas fuiflc
compererat, Atcp eorum agmen unum^ quod extraordinariorum appellal^at,
confecit , ne importuna 8^ immodica fua loquacitate reliquam turbam infice-'
rent* Expeditis his omnibus, atqp ordinatis, qua? in Drangina erant neceffa^
ria,mouit caftra in gentem, qua? prius Arimarpi,tunc Euergeia? (id beneficos
fignificat) nucupabatur. Caufa noui nominis eiufmodi fuit. Cyrus, qui a Me-
dis ad Perfas imperium tranftulit, quum in expeditione quadam coadus fuif-
fet intrare regionem def€rtam,&: omnium uita? neceffarioru inopem, tam gra-
ne fubiuit difcrimen,ut fui milites ob uidus indigentiam comilitonum corpo-.
ra in cibum uertere compulfi fuerint. Ibi quum Arimafpi currus frumento
onuftos ad triginta millia adduxiffent , pra?terrpem ab ingenti calamitate oes
fune liberati : dC Cyrus populum eum deinceps a tributis omnibus immunem
effe uoluit,magnis^infuper affecit muneribus, 8^ priori dempto nomine, pro
Arimafpis Euergetas appellauit. Ad hos quum Alexander dudo exercitu per

ueniffetjhumaniirimeexceptusjdonisdecentibuseoseftprofequutus. Idetn

quum fadum effet a finitimis , qui Cedrofij dicuntur , experti funt 8C ipfi Ale-
xandri liberalitatem in referendis grattjs» Duabus his gentibus Tiridates pr^^
eflfe iuiTus eft.Hxc agenti regi nunciatur Satibarzanem ex Badriana^um ma
gno equitatu ad Arios uenifre,eos^ induxiiTe ut ab Alexadro deficeret. Non
cundatus , partem exercitus , ducibus Erigyio dC Staranore,contracum mifit.
IpTe cum reliquis coprjs Arachofiam contendens, eam intra paucos dies fupc' ^
rauit, oppidanos^ ad obfequium compulit : atep ita annus hic exadus eft.

VIII.

Sequenti, quo Athenis princeps Euthycritus, Roma? confules fuerunt L»
Plautius &:L. Papirius , atep Olympias tertiadecima fupracentefimam decu-
currit, Alexader in Paropamiffadas profedus eft. Huius gentis terra pofita elt
fub ipfos feptcntriones,atcp uniuerfa maximis obruitur niuibus , gentesepex-
terna^job frigora ingentia, eam intrare no audent. Eft maior pars plana, & ubi
rari (fima fit materia :ideocp, quum pagis multis habitefur,domuum teda e late
ribus coficiunt, camera in anguftum tendente, In fummo cujmine relinquitur,
foramen,unde fumus emittitur. Inferiores etiam a?dium parietes omni ex par-
te bene extruuntur,ut habitatores undique fint muniti. In eiufmodi domiciltjs

maiorem partem anni fecotinent,ueluti niuibus obfefljSprarparant^ idoneo

tempore, qux uidui funt neceflaria. Vites 8^ frudiferas arbores obtegunt ter-
ra, ut frigoris hyemalis uim fufiineat.Quum demu germinandi tempus appe-
tit" amota terra in apertu eas educunt. Facies uero eoru locoru non uiridismon
amoena, ut alibi fert natura, fed cana 8^ mica ns eft ex niue,8L ftiper earn cc^nge
lata glacie, Idcirco necp aues fuo cantu homines permulcent, ne^ fera? ibi e late
bris excitantur , fed inhofpita 8: prorfus inaccelTa regio ea uidef . Necp tamen
bis tantis difficultatibus impediri potuit Alexander , quin Macedonu fuorum
animo dC tolerantia afperitate loci omne fuperaret. Multi quide milites 8^ ait],
qui extra ordines regem fequebantur,tantis incommodis non fufficientes, ex-
tmdi funt : aliqui ex promicanti fulgore niuis,8: nimio claritudinis refufione
graues offenfas cotraxerunt. Necp (emota res aliqua conipici poterat, nift quu
fumus exhalans pagos ipfos indicabat,quos citra ullum certamen Macedones

BIBLIOTHECAE' LIBER XVI L 4fj

^ oCciipaucruLlbi cu magna comeatuS abundantia muemdent/ecreatiTunt^
laboribuSj^s dunflimos fuftinueraLBreuiaute omnia eius tradus m Alexari
dn' poteftate ueneruLDem progreflTus ad radices Caucafi^caflra pofuiLMoii
tem Illinc aliqui Paropamiffum uocant ♦ Secundu eius latitudine Alexander
fexdecim dier u iter fecit:ibiq3 prope aditu,qui in media ducit urbem jq ua Ale
xandriam appellarunt, condidit. Ad mediu huius montis Caucafi eit rupes,
quae in partes qaafcuncp ftadia decem, in altum quatuor proteditur fiadia, in
qua Promeiheiantru,&^ fabulofe illius aquilo? nidus,cathenarum^ fignaab
incolis ofl:endebanf.Extruxit&: alias urbes Alexander prope Alexandriani
ad unius diei iter,in quas colonos traduxit feptem millia barbarorii,&: homi-
num qui eum extra ordines fequebantur tria millia. Si qui etiam militu^re
merenrium ibi remanere uoluerunt,eis poteftate fecit. Ipie in Bacftriana con-
tendit, Beffum diadema regiufumpfifle, magnas^ comparafte copias, cu au-
di uiftet. Dum hacc ab Alexandro gerunt,duces milTi contra Arios, cum inuc
niftent ualidum exercitu ab hoftibus coacfttl, ducemcp illis efte Satibarzane,
qui dC rei militaris fcientia,& uirtutemultu pr^ftabat,no temere agenduratij
prope hoftem caftra metati funt.Committebatur^ frequenter leuia certami-
na,necp magnis uirib. ad aliquod tepus cogredi uoluerut. Tande barbari in-
ftrucftis copqs omnibus, in aciem pugnandi caufa proceflerut.Ipfei^ Satibar
zanes fuis manibus galea deponens e capite, ieie quis eflet oftendit , at<j e du-
cibus hoftium>qui fecum uiritim pugnare uelletjinuiiauit. Accepit conditio-
nem Erigyius:inita^ forti 8C plane heroica pugna, Satibarzanesuieftus eft;
Tunc barbari ex fui ducis morte perterriti , fide accepta , ie in regis poteftate
tradiderunt. Beffus autem,qui (e regem appellari fecerat, cum peracftis in ho-
norem deorum iacrificijs, amicos conuiuioaccepiffef,interpotandu cum Ba
godarafa miliari fuo altercari coepit:paulatimc]g contetione crefcenteexafpe-
ratusBe{rus,euminterfi[cere,nifiamicoru caftigationibus reuocatus fuifter,
deliberauerat.Ille immineti periculo uitato,nodu ad Alexandru perfugit: a
B quocum8^ialut€6^muneraimpetraffet,inuitatiealiberaIitate primi barba-
roru duces conrpirarut,captum^ BefTurn ad A Icxandru adduxerut.Eos ho-
norificis muneribus rex eft profequutus.Befllimaute fratri Darei, reliquis^
eius conianguineis,ut pro arbitrio fuppliciu de eo fumeretjConceffit. illi cum
omnia contum eliaruS^ cruciatus genera in eii exercuiflent, minuta tim cor'
pus conciderunt, membroru^frufta fundis in partes uariasprdiecerut.RegI
na au te Beffi uxor, accepto iureiurando Alexandri , cuius magnitudine ani-
mi plurimu admirabatjingetis precij munera ad eu mifittie^ imperata faclu-
ra pollicita eft.Mercenarij milites ex pacftoconfeftim urbe deceflerunt, pro-
greffii^ ad ftadia ocftoginta,nullo j^hibetecaftrapofuerut: quid"nade feipfis
iuturue(Iet,nihsl du certi habetes. Alexaderg implacabili cotra illos indigna
tioneferuebat,inftru(f}o exercitu in barbaros inuafit:facflaq 3 derepeteimprer
fione, multos interfecit.Tunc illi initio cotra iufiurandu libi uim inferri ex-
c]amare,at(^ uiolatos deos implorare coeperut ♦ Alexander uoce alta, yt au-
diri ab eis poffetjfe n5 im pediui(Te,quin urbe excederet , dC cos no uere Ma-
cedonii amicos elT cognofcerercfpondit. Mercenarij magnitudine periculi
cern€ntes,conftru(ftos ordines in ordinem reduxerunt, pueros feminas
in mediu receperuf, ut minori cuincomodo hoftibus omni ex parterefifterc
polIent.Cum^ ipe uit^ prorfus abieciftent,animocp uirtute,qua in multis
certaminibus fibi parauerat,pr^ftantes pugna fortiter iniuifrent,ne(^ Mace-
dones aliquo pacfto eis deteriores cognofti uellet,res in magnu diferimen de-
duefia eft, Cominus enim ut manus conferer e cceperun tj 8^ ca?des uulnera

omnis generis ^plurima edebant.MacedoneslariftisbarbarorupeUas pene

rrates,in eoru uitalia cufpides infigebant. Et illHanceas fuas in confei ti ima
Macedonu turba conqcieceSjntini^ fruftrabant,cu haud

DIODCRlSlCVLf

telo petebant Vtnncp multi intcrfidebantunnec pauciores (auciabant Fcc' A
mmx uiroru cadentium fibi arma induebat, & pugnantibus militib^auxilia-'
bant Imminens enim periculum, & rei difficultas faciebat,ut fupra naturSau
dcrent, 9 ^ fortiter pracliarent Aliquae igitur armatae, eode ftatu cum uiris pu^
gnam fuftinebant:alia!incrmes,fcuto duntaxat ieclap,hoftibus aliquid mole-
fti^ inferebant» T andem omnes cum uxoribus ftrenuc pugnantes, multitu-»
dine Macedonu fuperati dC caefi,glorioiam mortem oppetere, ^ turpiter ca-
ptiui hoftium uiuere maluerunt» Eoru inermis dC inutilis turba,foeminf 9 fu
perftites omnes equitibus,qui eos appellerent, ab Alexandro dati funt» Mul
tas quocp alias urbes eius regionis obtinuit, quos'ue fibi aduerfantes inuenit,
eoru uit» non pepercit»Confugerant in munitiffima quanda petra , cui Aor^
no erat nomen, circumiacetis terrae habitatores, uti ab hoftium ui incolumes
effent» Ad hanc quocp Alexander uenit» Cum^ fama eftet , antiquu Hercu-»
km eam quonda oppugnare adortu,ob tremores terrae SC alia prodigia , quae
cum pcrterruerint,reinfe<ftadifceiTifle,co magis hoc audito inflammatus cil
ad negociu pcrficicnda,ut dei illius glori^ emulus appareret»Saxi eius circui
tus erat ftadioru centum,fexdecim aure in altum erigebat : habebat^ undicp
xqualem,&: fefe in circulum uertente fpecicm»Partem quae ad meridiem ipc-
<ftatlndus,inter Indiae flumina maximus,alluebat:partesalias profunda uab
les praecipitem rupem cingentes tutabantur» Speculatus Alexander om^
nes loci difFicultates,de(perabat ui fe aliquid pofle efficere.T une ad eu ienex
qiiida cum duobus filtjs acceflit Js erat homo extrema pauper t atis , multos^
annos in eis locis uixerat.Inhabitabat cauu quodda ad radices eius petrae exci
fjm ha(ftenus,uc tres lecftulos caperet»Hoc fenis dC duoru filioru erat domici
lium.Q^iipoftquam regem couenit,de toto ftatu fuo cum reddidit certiore,
pollicitus^ eft per anguftias quafdam ad id loci eum duefiurumjunde barba^
ris,qui petram occupaucrant,uim inferre poflet» Magna munei^ ei rex, fi id
faceret,promifit»Primum9 ducente fencaditum,qui unicusinlaxu ferebat,
occupauit:pracfidiumcBiiTipo(uic,ut nulla alia patente uia , hoftes fpeauxili] g
dcftitutoscxpugnarct.PoftidjOperantiu multitudine ingenti coada,fuper
uallem 5 C radices (axi aggerem iacere inftituif.Qui cum in editum iam iubla
tus e(ret,acriter,&: fine ulla intermiflione barbaros cerpit oppugnare : feny
percB fatigatis integros fummittendo,dies fepte QC totidem nodes eos graui-
ter urgebat.Iili primo fuperioribus locis adiuti,Macedonas facile r^ellebaf,

& fi quiaudader manus conferere conabanf,interficiebant,Sed poft^^ ag^-
reperfedo cafapulr^,quibus telainhoftem mittuntur,alia9 tormenta ereda
funr,&: apparebat regem nullo pado, nifi fada expugnatione,ab incepto diT
ce(rarum,magnus terror obieflbs cof ripuit» T unc Alexander callide , quid
cuenturu eflet profpiciens,iuffit praefidia qu:e loco impoiuerat,ubiin faxum
iter patebat,difcedere,ut liberu diiceflum barbari haberent » qui Macedonu
uirtute, 3 <r Alexandri animo ad laudem obtinenda pertinaci confternati, no'
du deferta pugna aufugerunt» Eiufmodi ftratagemate ufus Alexander .citra
aliSd detrimentu,faxo eo eft potitus» Seni, que autore expugnationis habue^
ratjpromifla munera liberalitcr exoluit , atep inde in ulteriores partes caftra
mouit» Interim Aphices Indus cum uiginti millibus hominu,& elephan^
tis tredecim loca, qua Alexandro tranfeundu erat,cum iniediflet,intcreptus
eft a quibufdam,&: ab eifdem caput ad Alexandr u portatum»Quos ob tantu
beneficium rex humaniflimeexcepit,habuitc|5in amicoru numero»Elephan
tos qui uagaba nt conquiri,&: ad fe adduci iuflit» Dein progredies, ad Indum
flumen pcruenit,ubi triginta remoru nauibus conftrudis,at9 fimul iundis,
pontem ad tra laciendum parauir» Quumcp exercitum dies triginta quieiccre
permirifler,&: magno facrificio deos eflet ueneratus,exercitu flume tranfdu-
xit» Vbi pr^ter fpe res optima ftatim ei eucnit • Taxiles rex pridc

BIBLIOTHECAE LI B/ XVIK 41^

fiIiuscpefusIVIophis,acc<*pto paterno imperio, cum ctiamnum Alexander la
Sogdiana e(ret,nuncios ad eum miferat, pollicitus, fi in Indiam uemre ueller^
feei contra Indosaduerfantes auxilio futurum. Tunc autem, legatis milfis re^
gnum fuiieilibereobtuIit.AberatAlcxanderadftadia quadraginta. Mophis
agm<ncinftru(flo,ueluti fi in praelium profidfceretur,fiC elephantis adornans^
cum amicis fuis obuiam regi proceflTit. Alexander magnum exercitum, acie
(fiajappropinquareconfpicieSjUerericcepit, neMophispollicirationibus fraii
dulentisufuseffetjquo Macedonas de improuifo adoriretur .Iracp tubicines
bellicum canere imperauitjdifpofitis^ ordinibus aduerfus Indos contendite
T unc Mophis Macedonum concitationcanimaduerfa, fufpicatus qua de caii
Ia illud fieret, copias fuas confidere lullit: cum^ paucis ipfe eques progrelFus,
omni errore Macedonas leuauit , 8^ feipfum Alexandro dedidit. Quo fado
hiulcum dclecdatus Alexander, regnum donatu ei refiituit, Taxilem^cogno>
mento appellauiLS^ deinceps eo amico 8^ focio iemper ed ufus* Hadenus an>

ni huius res geda^ funt.

JXi

* Sequitur annus, quo Athenis princeps Ghremes,S(^Roma?confuIesP.Cor
nelius& Aulus Podhuminus imperarunt. Eo tempore cum Alexander mili>
tesfuosin Taxila? regno bene refeciflet>cadramouit aduerfus Porum, terrae fif-*
nitim%regem,qui peditum quinquaginta millia, equites ad tria millia, bellicos
currus plures quam mille , dC elephantos centum triginta comparauerat. Ad
hocfibi fociumafciueratuicinum regem nomine Sabifarum, cuius copiae Po>
ri exercitu non mulco erant minores. Hunc Alexander audiuerat non adhuc
Poro fe adiunxiflejfcd didare ad dadia quadringenta. Jtacp prius, quam is ap>
propinquaret, praeliocum Poro decertare delibera uit, caftra^ propius iam co^
tulerat. T um Prous hodem fibi imminere fentiens, aciem quamprimu infiru>
xit. Equitatum omnem in cornua didribuit. Elephantos cum apparatu quo>
dam terrifico, in fronte, paribus interuallis codituit, ubi inter ipfas feras locos
armatis militibus ed datus : quibus iniundum , utpugnanteselephantosad-
i'utarent,tuerenturcp,ne a latere hofiisiaculando eos offenderet. Huiufinodi
erat totius Pori exercitus facies, quar urbem reprefentare uidebatur. Elephan^
tes enim turribus , milites in medio ferarum dantes, interietffo turribus muro
hauderant abfimiles. Confiderauerat Alexander hodis confilium in acie ordi
nanda,ipfc^,ut res exigere uidebatur, copias fuas difpofuerat ; atep inito certa
mine primus equitum 8^ curruum faedus ed concurfus. Ibi quocp quum Sk!! cor
porum mole, dC uimagna elephantes impetum in hodes feci flent, Macedones
multi ferarum pedibus coculcati,armis fimul dC oflibus CQntritis,cxfingucbaii
tur. Altj promufcideapprehenfi,& in altum conie(ffi,ad terram rurfus illido
bamur,& ita mifere peribant. Non pauci dentibus tota traiecdi corpora, datim
tnortem obibant. Nec tamen tot difficultatibus preffi Macedones fuccum>
bebant, quin forti animo omnia fudinerent, & cos qui inter feras manus con^
ferebant , fari (Iis paffim interficerent, ut eo modo pugna? diferimen sequatuni
uidcrctur. Tandem quum bellu.a? telis multis confecfia?, dolorem uulneru per>
peri non poflTent, Indi, qui infidebant,eis regendis haud pares erant: reluctan-
tes que ill^in fuos impetu, cui nulla uiobfidi poterat, ferebantur,ac multos ita
proff raros coprimebant. Magna ai5t ordinum inde orta perturbatione, P orus
fibi non defuit, quin imminenti detrimeto prouideret. In elephanto namcpfor
liflirno confidens, coegit fecum alios quadraginta, qui necdum condernatie^
rant:cumcpeabelluarum uiolentia in hodes imprelTione fecit. Vtuero corpo-
ris robore ante omnes milites fuos erat, magna hodium ca?dem faciebat. Eius
magnitudo cubitis quinc^, pectus in latum duplo cius , quod uiri robudiifimi
fit,jporrigebat. Propter ea quseconijciebat Sunia eo ferebatur im|peru,qu6 fer-*
me fi ex catapulta fuiiset intorta, £acp rCgis Indi fortitudo mirifice MacedonUjf

#

4IS DIODORI SICVLI .

qui obiecSi ci erant, atifmos perterruerat* T une Alexander Taglttarfos & leufs a
armaturx ordines accitos, iuflit, tela omnia fuain Porum mitterent* Eo uti iu#
bebatur ocyus fado, maxima miflilium uis, eodem tempore efFufa cft,atcp om^
nia ferme,ob magnitudine corporis, ipfum Porij attigerunt* Qui Arenuiffime
pugnans, quum undto tot uulneribus confetf^us fuiiret,ac fanguinis multum
amifiifet, animoeddeiediusipronus^ ruperelepbantu> deinceps 8^ in terram
decidit. Creditum eft tunc, &C paflim rumoribus iadatum, regem interemptu
fuilTe. Igitur Indorum exercitus facile fe(e in fugam coniecic: plurima^ eorum
catdes interim per Macedonas patrata e(f . Alexander aute tam inOgni potitus
uieSoria, receptui tubicines iuffit canere. Inuetumcp eft in ea pugna, Indos plu
res duodecim millibus occubuifle,in quis duo iiltj regis Ppri,altj^ duces et prg
fetfli magni nominis fuerunt. Viui milites nouem millia, Elephanti ocftoginta
capti funt.Porusipfe adhuc aiiquicffpiritus retinens, traditus eft fuis Indis,utl
eum curarent. Macedones equites ducenti ocfloginta, pedites plures (eptingen
tis deftderati runt,quos Alexander fepehri curauit. Viuentibus autem,qui for
tem operam in pratlio nauauerant , pro cuiufcp merito magna munera condo^
nauit.folemm ipfum facrificioeft ueneratus,qu6d fibi orientalem terram fupe
rare conceffiflet. Quum uero in uicinis montibus abietem, cedrum, piceam,
aliam^ fabricandis nauibus idoneam materiem multam eflrecomperiftet^clat
fem extruere inftituit. Cogitabat enim , poftquam ad Indiae fines perueniffet,
gentes^ omnes fuperaffet , per Indum flumen in ipfum Oceanum nauigare*
Vrbes etiam duas conftruxit: unam in ulteriori fluminis ripa, qua traieceratral
feram in eo loco, ubi Porum pugna fuperauit. Ateputraepeitoob multitudine
operantium perfecSa eft, Interim quum Porus adhibita curatione coualuiffet,
Alexander ei, propter egregiam uirtutem, imperium totum, quod obtinuerat,
reftituit : exercituicp dierum triginta quictemindulfit: quod rerum omnium
neceflTariarum copia eflTet in eo loco. Mons uicinus imminebat, in quo mirum
& fingulare quiddam reperiebatur. Praeter enim arbores, quscnauium coftru
cflioni erant idoneae, habebat multos bC inufitatae magnitudinis ferpeptes cubi g
forum fexdecim. Genus etiam fimiaru,quae bC quamplurim^ et praegrandes
rant.Eis uenatione capiendis ars ex belluae ipfius natura excogitata eft. Sunt
enim res, quafcuncp fieri uiderint,imitandi plurimum ftudiofae. Quumcp ua-
lido corpore, animi fagacitate pracftent, haud facile utribus coprehendi pof.
funt. Igitur e uenatorum turba quifpiam meile fibi oculos perungere, alius
beliuis h^c omnia uidentibus, calciamenta fibi induere , nonnulli ali] fpecula
capitibus folent applicare. Calciamentis innecftuntur laquei,atcp ita ea difcc^
dentes relinquunt. Pro meile uifcum fupponunt,6^ fpeculis adijeiunt funes,
quibus attrahi poifint. Simiae, poft uenatorum abitum, conantur ea quaeuide#
runt, facere bC ipfe,fed fruftra. Cilia enim uifcoadglutin5tur,pcdescp laqueis
impediti,eccorpora uincfta remanent. Sedenim Alexander Sabifarum, qui tar
dius cum auxiltjs ad Porum uenerat,inie(So terrore ad obfequium,ut impera-*
ta faceret, compulit. Poftea cum exercitu flumen traiecit,ubi uaria erant arbo
rum genera, quae feptuaginta cubitis in altuni furgercnf,craffitudinistantg,ut
quatuor homines uix eas complefli poffent, umbram ad trecetos pedes exten.*
derent.Eratin eo tracftu magna uis ferpentum,qui haud magnijcorporum ua
rietate diftinguebantur. Aliqui aeneis uirgis ipecie erant confimiles . Nonnulli
denfam bC hir futam criftam arrigebant : atque omnium ea erat morfus uis, ut
mortem citiflimam inferrent. Si qui enim ab eis laefi fuerant, grauiflimo tor-
quebantur dolore, fluebat'quc e toto corpore cruentatus quidam fudor.Ma^
gna proinde cum difficultate a tanta peftc fefe Macedones tuebantur. Sufpen-
derantex arboribus letSos , multam^que partem noeSis infomnem ducebant*
Tandem a locis incolis radicem quandam, optimum ei malo remedium, docfti
/ funt , illa^ ufi incolumes fc a ferpentibus feruarunt. Hinc Alexander caftra

mouc^

B t B L 1 O T H E G AE L I XV it 4i^

/i moucratqimmci a quibufdam nunciatum cft, Porum regem, Por/, quem d€>
bcllauerat, nepotem cx fratre, deferto fuo regno, ad Gangaridas fe contuIifTei,
Motas eo facflo Alexander, Hephafftionem cum exercitu in illius regnum mi>
fit,i'ufij[tcp ut occupatum, Poro quem fecum habebat, concederet: /pfe^ in An
dreftarum terram cum exercitu inua(it> & urbibus partim ui, panim per dedi>
tionem rcceptis,tranfrjt ad Catharos,quaf gens lege illud feitum habet atep ob-.
feruat,uti uxor cum marito mortuo incendatur. Idcp,ob foeminac cumfdam uc
neficium in marito patratum, a Barbaris infiitutum ferunt. Ibi oppidum maxf^
tnum & munitiflimum fummo cum labore Alexander expugnauit, atep incen
dit. Inceperat alterius oppugnationem , cum oppidani fupplicantium infi^
gnia praetendentes, poft multas preces pacem impetrarunt.Exercicum poli id
duxit ad urbes , quae Sopithae parebant, ac bonis legibus mirabiliter erant infii
rut^. In eis alia multa publice cum fumma laude feruabantur. Sed corporis pul
chritudo prae omnibus in magna eratarflimatione : atej in ipfa flatim infantia
puerorum diferimen faciebant , ut qui membra ac naturam ad bonum corpo#
ris fta tum & robur idoneam habere uiderentur,eos educarent. Quibus corpo
ra efTent infirmiora,tjs al tndi curam impendere fuperuacaneum exiftimarent^
ac mortem inferrent. Pariter in matrimontjs contrahendis, necp dotis, ne^
que magni apparatus, fed formae duntaxat et proceritatis corporum ratio habe
batur. Propterea earum ciuitatum indigenae,caeteris hominibus fpecie hone>
ftaualdepraeftabant,&antcomnesipfercxSopithes & in figni forma, &cor
poris magnitudine cubitis quatuoreminentiorifpedabilis, tunc Alexandro
obuiam e regia fua progreffus e(i,fecp &C totum regnum in eius poteflatem de^
didit, atque illud a benigno uicflorerurfus obtinuit. JVIacedonas omnes ali^
quot dies honorifice apud fcrecepit, dC Alexandro ipfi prseter multa 8C fplendi
da dona alia dedit centum quinquaginta canes, qui praegrandes, robuftifiimi,
alijs^ naturae donis praeftantcsualdeerant, atep cum tigribuscommifeeri di>
cebantur. Eorum uirtus ut Alexandro reipfa innotefeeret, leonem fortiilimu

E intra fepta duci fecit Sopithes,duos^imbeciIiiores e numero canum, quos d<>
nauerac, contra feram immifit. Qui quum fuccumbere uiderentur.duos alios
addidit, fimul^quatuor leonem prolirauerut.Tunca Sopithcquifpiamcuni_
gladio miflTuSjCrusdextrumuniuscaniscoepitabfcindere. Ibi Alexandroin^
clamante, regrj fpiculatores adeurrerunt, manum^ hominis retraxerun t. luffit
Sopithes aequo animo id ferrent, pro eo cane tres ab fe dono accepturi. Igitur
uenator , reprehenfum crus paulatim concidere , nccp unquam canis aut latra-#
tum, aut clamorem quempiam edidit : tantummodo frendens dentibus, carni
ficinam eam fuffinuit? donec exanimatus fuper leonem expirauerit. Jnterim
Hephaeftio debellatis gentibus multis Indiae cum exercitu fecum miflb ad Alo
xandrum redijt, qui eum ob res egregie geftas, multum laudauit, atep cum co-*
ptjs omnibus in Phegei regnum inuafit. Vbi a populis omnibus gratiflime eil
ipfe Phegeus cum magnis muneribus ei obuiam prodiuit* Tanta
noftis fiducia motus Alexander, uti regnum fuum obtineret, permifit : duos^
dies magnificentilTimeab eo cum toto exercitu acceptus , ad fluuium ufe^ Hy>
phafim perrexit : cuius feptem ftadiorum erat latitudo , profunditas ulnarum
frx, curfus autem concitatus adeo ut nullo fere modo tratjci poiTet. Faefius eft
ibi certior a Phegeo, trans id fiumen terram efle defertam ad dierum duodecim
itcr>cxcipcre tunc fluuium Gangem , omnium quos India habeat altiffimum,^
^i in latum ffadia triginta duo pateat: ab eo gentes duas e(fc>Tabrapfios5d
Gangaridas, fub rege Xandrame ,qui equitatum uiginti millium , pedituirt
ducenta millia , curruum millia duo, dC elephantos bellico moreinftrucSos aci
quatuor millia haberet. Videbantur harc parum credibilia Alexandro. Ita^
queaccerfitum Porum, feuerius pcrcuncflatus eff , quid nam de hifcc comper-»
tum teneret * Ille caetera omnia uera efle confirmauit ; fed regem i^fum

429 DIODORI SICVLI

Gangaridarum abiccflum hominem, et nullius aeftimationis cfle dixiu Utpotc A
qui tonforis filius fuiffe pro certo crederetur, quod patrem eiqs fatis uenuftum,
regina quum deperiret , regem maritum fraude interfecerit, & tonforem ita in
regnum induxerit* Intelligebat Alexander expeditionem in Gangaridas ap>
prime difficilem fore, nihilominus in cupiditate fibi fueta gloriae cofequendae,
Macedonum fuorum uirtuti confifus perflabat* Confirmabatur etiam oracu#
|is,quaf acceperat,ui(floriam contra Barbaros haud effe defperandam,quu Py
thia infuperabilem eum appellaffet , 8C uniuerfi orbis imperium ei Hammon
promififfet* Sed quum militem fuum bellis continentibus fatigatum ualdc,
ia^ annos oeflo in laboribus dC periculis»maximis fuiffe cognofeeret , orationq
beneuola & accommodata, fuorum multitudinem ad nouum bellum adhortst
ri neceffarium duxit* Mirifice ordines omnes , ob prajlia identidem commiflfa
erant extenuati, necj bellorum finis quifpiaitt uulgo fperabatur. Abfumpta e^
rant 3^ difrupta in longo itinere armaferme omnia,& equorum dC hominum.
Veflimentis Graecis non amplius utebanjtur;: Barbarica adfumere , Indorum
tunicas concifas fibi aptare coaefli neceffitatei^^orteetiam euenerat , ut imbres
magni tonitrua cum fulminibus ad diesfeptuaginta continenter tunc tem- ,
poris fierent , qua? Alexander ad fe terrendum faefra fuifiTe exiflimans, unicam
defidertj fui fpem habebat , munificentia milites^d id quod moliebatur, indu^
ci poffTe* Itacp fada eis poteflateeundi praedatum in hoflilem terram,quaf om-*
nium rerum copia affluebat r interim dum abfum in populatione. uxores om^
nes,8<: filios eorum ad fe uocauit^promifit^mulieribus menfe quouis dimen>-
fum frumentum: pueris autem militarefiipertdium,quantum eorum patribus
dabat, perfoluit. ^um^ muhisfpolijs,8<: omnis generis prxda ditati milites
in caftraredtjfTent, Alexander incoricionem eos uocauit,ibi 9 oratione, quam
meditatus fuerat, ne expeditionem contra Gangaridas detretflarent perfuade^
re ftuduit.Sed cum illi nullo pado afiTcntiri uellent,coadus efla propofito defi
flere* Proinde quum flatuiffet fuorum bellorum ibi cflTe terminum, aras duo^
decim dqsmagmtudine quinquaginta cubitorum excitauit* Caftrorum circui b
tum duplo, quam prius fuiflet, ampliore fieri iufTitiduda fofla pedes quinqua-^
ginta lata,intra quam dd agger 5C murus praealtus extrudus efl. Pediti cuiuis,
ut in fuo tabernaculo ledos duos quinqp cubitorum: equiti ut idem.infuper^
pr^fepes folitis altero tanto maiores facerent, iniunxit. Pariter dC alia, quae in
difceflfu reliduri erant , fpacio audiori produxerunt , quod a rege curatum efl,
ut caflra infignia & plane heroica, opus fuum, apparerent. Simul ut indicia SC
ueluti ueftigia uirorum praegrandium, documento eius loci incolis forentjprae
flantifiTimam Macedonum fuiffe fortitudinem. Hisperadis,itinereeodequo
progreffus fuerat, rediens diuertic ad fluuium Acefinem,ubinaues complures
inchoatas abfoluit : alias<^ conflruere inflituit. Ei negotio dum curam impen^
dir, auxilia & milites aere condudos fub ducibus fuis e Grxeia uenientes rcce#
pit. Erant pedites plures triginta millibus : equites ad fex millia* Cum ijs arma^
qu^ uiginti quincp millibus hominum fufficerent,5(^ medicamentorum talen^
tacentum funt adueda,qucC militibus Alexander diftribuit. Nauibusautem
cum armamentis omnibus , quarum ducentae erant non tedae, reliquae mino-^
res ad minifteria omnia obeunda agiles odingentae.atcp eodem tempore urbi-
bus duabus iuxta flume perfedis : harum unam, in uidoriae part^ monimen-
tum. Nicxamtalteram ab equi fui nomine, qui in pugna contra Porum occide
rat,BucephaIeam nominari iuffit* IngreflTus^ cum amicis in ciaflTem, flumine
Oceanum uerfus meridionalem nauigare incepit. Maiorem exercitus partem
terra non longe a flumine ducebant Craterus 8C Hephaeflio. Peruentum erat
ad locum, ubi Hydafpes 5^ Acefines in unum confluunt* Ibi Alexanderua-
uiegreflTus. contra Ibos dudis coptjs contendit, quam gentem fama cratabijs
qui cum Hercule Aornon petram oppugaare adorti, re infedadifcefferant,

BIBLIOTHECAE LIBER XVII. 411

k atque fn cis locis permilTu Herculis confedcrant, originem habuiile Cuni^
calira prope inflgniorem loci eius urbem poruiffet , exiuerunt ad eum pri-
mores oppidi ciuesJcommcmoratafe uetcri cognatione, imperata omnia, ut
conianguineos deceret, iepromptiliimefacfiuros dixerunt, addiderunt'que
preciofamunera. Accepit eos rex in fuam amicitiam, ciuitateis® omneisdo-
nauit libertate. Deinde in finitimas nationes cum exercitu profe(fius,reperi£
Agalafles coegifie peditum millia quadraginta, tria autem equitum : initom
cum eis certamine, uicftor maximum excidit numerum : reliquos, qui in op-
pida propinqua fugerant, expugnatos, in captiuitatem traxit. Contulerant
etiam ieuiginti millia eius terrx hominum, in magnam quandam urbem.
E6 Alexander copias duxit , ui^ intra m cenia irrupit, Indi uiarum anguftqs
communitis, acriter ex xdibus refiftebant,adcd ut non pauci Macedones
inter oppugnandum occubuerint.T unc ira concitatus rex , ignem domibus
iniecit, fic^ maxima pars hoilium eft incenia . Qui periculum uitare potae-
runt,inarcem fe recipientes, pacem fupplices ab Alexandro pctiucrunt,at«
impetrarunt. I^ierurfusinnaueiscumamicisingre(Tus,iter flumine con-
tinuaUitjdonecaduorUm,quOs diximus, &:Indiamnium confluenti claffis
excepta,perturbartualde coeperit. Vbienim coheitatiaquarum curfus fimul
colIidebantur,uortices 5C multi di tremendi, abreptas naueis diftrahebant.
Se noimunquam opprimebant. Ad hoc impetus iple prxeipitatus &: uehe=
mentiffimus trium fluminum, omnemnautarum artem feu induftriam fupe
rabat, adeo ut prouideri non potuerit, quin longx dux naues fummergeren
tur, ec complures in terram conijeerentur . NaUis ipfa regia a ra pidiiTimo flu
«uum decurfu comprehenfaeft . In fummo^ diferimine ita ueriabatur Ale-
xandertqui prxfentem mortem uidens imminere, ueftimeta exuit, nudusm
ad extremum natandi fubfidium feexpediuit. Regis amici,periclitanti natfi
ieie appellebant, ut ea a fluduumuiretrada, Alexandrum reciperent : ma-
gnus^ eo m loco tumultus eft excitatus, uiris 8C nauibus fluminum uiolen-
B tix fe opponentibus , illis autem ingenium &: uireis humanas facile fuperan-
tibus. landem fumma cum difficultate nauiumfuccurrentium auxilio fa-
dum eft, ut ad ripam Alexander impelleretur. Ita prXter fpem rerUatus,dHs
lacrum fecit, quod ueluti pugna cum flumine commifra,maximum cuaflflet

Oxydracas dC MalIos,bellicofos dC maximos po-
pulos caftra mouit.Ilh copias odoginta millium peditum , decem equitum

pelluminterfehabuiffentjtunc externo hofte appropinquante difeordias

acceptis mutuo decem millibus uirginum,aml

reconciliati, fimul in atiem uc
mas onii ^ ^‘‘Tenfionc orta, penes utros fummum elTct imperium , in proxi-

fle receperunt. Alexander quum prope tOtius regi-
bSST!"h abfquemomaliqua oppugnare ddi-

raffe mapnnm^’^'^ accedens,ex augurfj obferUatione fe inquit adno-

ceptufus^tlj.f p “‘^P°‘'fendi,ob uulnusquodin oppugnatione ac-
anirnum ad rp<! admonebat, uti pro tempore ab inuadenda ea urbe

Ubus confilfis itV** ‘■°”“'^''f^*’^**Hominem Alekandetobiurgauit,qudd ta-
Aiotti crartt frangeretiatque his qux oppugna-

fus eft ueheiTicnf*'^*^’^*^°^*^®’'P^P^'*P“® iequentibus coptjs urbem aggref-

tcrfeciV rflto “ r adortus perfregit,irrumpens4 in urbem, multos in-
tterd Macedon°* ueribs , uique ad arcem eft periequutus , Interim

^*“donum multitudincadhucin tentandis mcenibi oCcupata, non

N cunefia^

DIODORI SICVLI

cuncflatasjtpfe fcahm propere arripuit, &: muro arcis applicauitj/cuto^^que fu ^
pra caput praeteato,inrccndere occcpif^Tantam autem his omnibus ceJerita
cem adhibuit, ut prius quam excubitores barbari in muri cuftodiam ueniret^
ipfe iam in eum fummum confcenderit ^ Non audebant hoftes propius accc-
dere,ut manus cum eo confererentjfed eminus &r iacuiatores fagittarij ita

cum grauiter urgebantjUt uix miflTilium uim fuftineretf Macedones fcalis,
quas duas apporueranr,frequentes fcandere conabantur:fed eis pondere per
fracSiSjOmnes in terram deciderunt. Igitur omni deftitufus auxilio Alexan-
der, facinus mirum &C memorabile plurimum exequiaufus eft. Quum enim
indignum rebus ab fefoelici(Timegeftisexiftimarer,omifI'o quod tentaueraf,
c muro ad fuos redire, folus &C armis oneratus in ipfam arcem deOlijt,Indis^
impetu facff o in eum incurrentibus,audaci{Iime refiftebat . Dextra arborem
prope moenia pofiram,Iajua murum ipfum,tie circumueniri pofTet, fibi pro
munimento accepit:atque ita cum hoftibus manus conferebat, eo animo, ut
tanquam rex tot clarilTimis rebus geftis, fummam uirtutem demonftrarct,
mortem^ glorioiam oppeteret. Multos galea,muItosclypeoiVtus luftinuit.
Tandem fagitta ei infra mamillam infixa,ui doloris in genua procumbere cft
coa<fIusJbillatimIndus,quiuulnusintulerat,fecuread homine confeclum
accedens,ferirc eum aggrediebatur,quum Alexandrigladio fubterilia tranf
fixus,ob partem corpot;is,qux letale periculum facile contrahit, offenfam, fu-
bito mortuus concidit. Rex ram o,qui de arbore prope fe pendebat, com pre-
henfo adiutus , furrexit, coepit^ prouocare ex hoftibus, fi qui fecum uellent
decertare.Interim Peucefi: es unus e cuftodibus corporis regii,fcala moznibus
fuperatis,primusadfui principis defenfioncm perueniapoft^qucaltj plures,
qui uifi barbaros perterruerunUatque a periculo Alexandrum feruarunt.
Capta autem per uim urbe &:arcc,hoftesquicuncjue in Macedonum ma-
nus inciderunt,ob conceptam ex periculo regis indignatTone,triicidati funt:
omnia^ loca urbis cadaucribus funt repleta. ^ Quum ucro in terra hac Ale-
xander multorum dierum moram traxiffet, uti a uulnere curaretur, Gr^ci, ^
qui Bactrianam dC Sogdianam prsefe(turamj'ncolentes,diu antea a'gre tule-
rant conditionem illam uiuendi inter barbaros,tunc de uulnere <3cr
iexandri rumoribus uulgatis, contra Macedonas furrexerunt t coacticp in u-
num ad tria miUia,m 3 gno tumultu excitato, in patriam redire conati funt.
Poftea Alexandro mortuo, fediciofam eam omnem turbam Macedones in-
terfecerunt. Iam Alexander a uulnere eonualuerat, facrum^ dtjs ob acce-.

ptam ialutemfecerat,6^magniflcenti{Iimoepuloamicosfuos acceperat * Ibi
ex ipfa potatione res rara,6(: memoratu digna euenit. Erat inter conuicto-
res alios Macedo quidam , Coragus nomine , qui corporis robore rebus

ftrenue geftis multum praeftabat. Is uino incalefcens, ad certamen hngulare
Dioxippum Aihcnienfem athletam, cui ob plerafqueinfigncsuiclorias co-
roHcC praemium datum fueratjinuitauit.Studtjs que omnium qui aderant, ut
mos eftjin alterutrius gloriam arre(ftis,Dioxippus conditionem fuft:epit,at"
que ipfe rex certaminis diem conftituit . Qui ut illuxitjmulta hominum mil-
lia ad eiufmodi fpedaculum conucnerunt.Hinc Macedones, &: ipfe Alexan
der populari fuoCorago, illinc Grapci fuoDioxippo omnibus uotis faue-
bant* Progreftl funt in m edium bellatores duo, Macedo fulgentibus armis or
natiftimus, Athenienfis nudus,atque oleo uncftus,cum ferto maxime decen-
ti. Quum^ corporis uigor atque fortitudo in utroque admirabilis eflef, deo-
rum quodammodo certamen futurum uidebatur, iitftatuipfo atqueterrifi-
co armorum apparatu Coragus Marti,Dioxippus autem firmitate membro
rum.excrcitatione pugnandi, praecipue ex claua quam geftabat , Herculi
cftet confimilis.Poftqlm igitur alter alteri coepit ingruere, Macedo medio-
cri diftans

B I B L I 0 T H E C AE L I B. X V I L * 4U

^ mtorfit: quam ille paululum

recl/natus,euitauu« Poftidfanfla intenta adeum fcnendum contendenSjUC
propius acceflTitjDioxippus claua fanffae inflWa, totam eam confregit* Sic^
Macedonis conatus bis fruftra fuit* T unc gladio rem gerere deliberans, ma^
nu educere eum inftituerattquum aflTiliensDioxippiis pra^uenit, fua^fmP
ftra manu illius manum qua enfem ftringere parabat , occupauit : dextra au-
tem e ftatu eu fuo deturbauit , cruribuscp fubtraclis in terra deiecit * Ibi fuper
iacentis ceruicem pedem impreffit,claua^ in ic'tum rublata,ad fpeclatores fe
conuertit^C^i incredibili & maxima uiri uirtute commoti, clamorem ingen
tem ediderunt* Alexander iuflit ut uicffo parceretur, atque fpedaculo finito
illinc difceilit, Macedonis cafum ggerrimefercns*Dioxippus aduerfario fuo
incolumi dimiflb,ob partam adeo infignem uicftoriam, corona a fuis popula
ribus honoratus eft,exiftimatus^ communem Graecis omnibus gloriam ac
quifiuiffe * Sedenim fortuna diutius hominem tanto gaudio frui non permi-
fit* Rex enim iemper poftea ab eo fuit alienatus, omnes^ regi amici,& aulict
Macedones uirtuti eius mirifice inuidentes,id tandem excogitarunt, ur mini-
fter quidam ab feperfuafus,poculum aureum Dioxippi puluino fubfjceret*
Poftmodumconuiuioinito,conquericoeperunt de furto patrato : ueitigan^
tescp poculum ablatum,Ieinueniffelimularunt, cum magno pudore d^pto'
bro Dioxippi* Qui Macedonum confpiratione contra fe faefiarn uidens, tuc
quidem periculi uitandi cauia e conuiuio aufugit* Caeteru poli paulo mori dc
liberans, epiftolam ad Alexandrum de fraude in le comiffa fcripfi t , amiciscp
uti eam regi redderent 3 mandauit* Atque eo faefiouitafe abdicauitimpru^
dens, qui temere in certamen cum Macedone defeendir: fedimprudentior
longe, quod fibi tam ftulte uim intulit, Propterca obtrectatores eius ad horni
nis dementiam coarguendam illud pafTim factabant: Haudfacileeuenire,uc
quiipiam ingentes corporis uires,S^ ingenium fubtile habeanRex autem le-
cta epifl:oIa,grauiter illius obitum tulit,frequenter^ uirtutis eius defidcrio ra
B (tus eft. Et quem uiuentem abhorruerat, mortuum , quando id fruftra erat,
penes fe habere cupienSjCjuantafuifTet eius innoceria, excalumniantium fce-
ierecognouif* Atcopijsadripam fluminis, uti fecundum clafTem iter lace^
rentjductisjAleXandernauigationentcoeptam ad occanum continuare in-
ftitumProgreflusepad gentem,quiSambaftaedicuntur,peruenit* Hi homi-
num multitudine atque egregia uirtute nulli populo Indi;^ poftponendi, ci-
iiitates liberas,quaf populari adminiftratione regerentur, habitabant* Audi-
tor Macedonum aduentu, peditum millia fexaginta, equitatum fex miliiu,
bellicoscurrus quingentos coegerant* Sed quum flumine clafTem Macedo-
num apprcapincjuare fenfi flent, no uo &! inopinato genere accefTus perterriti,
quum etiam toties uicftores exercitus nomen uererent , fuaderent^ feniores
foj^tun^ tes committeretur,quinquaginta infigniores uiros legatos
2 Alexandrum miferunt, oratum ,neadfe, qui amici efTeuellent, hoftditer
ueairet , Rex laudato eorum confilio, pacem conceflit, atep magna munera#
onoi emutem plus quam humanos ab ea gente coilfequutus, inMeflanos,
cin e ^ Sodras,qui Utranque fluminis ripam tenebant, contendit* Quibus
n ocis lecus flumen urbem Alexandriam condidit,decem^que millia horni-

num,qui eam incolerent, deflgnauit* Hinc&TMuficani regnum mgreffus,
cum captum interfecit,gentes^ deuicftas fibi parere cppulit * Tranftjt deinde
terram, cui Porticanus imperabat: ubi primc) impetu urbes duas expugna
It, conce^^ militibus praeda incendit*Porticanum^ qui in arcem bene inu
itarticonfugerat,expugnatum oppreffit : omrteiseius urbes ui captas euer-
d *nagnum fui nominis terrorem finitimis populis inficeret* V aftauic

o €m modo Sambi regnum, oppidis compluribus occupatis ac dirutis , dC

N i hominum

4x4- DIODORI SICVLI

hominum millibus fupra oc^ oginta pailim interfedis» Tantam calamitatem A
genti huicBrachmanum AlexandcrintuImCaereras, quaefupplicesueniam
rogarunt , his tantum , qui Tumendi arma prxeipui autores fuerant, c medio
fublatis, dementius tradauit*Sambus ipie rex cum elephantis triginta trani^
mittens in ulteriorem Indi fluminis ripam^imminenti periculo ie fubftraxiu
VItimaeratBrachmanumciuitaSjnomineHarmara, qua^&f Tuorum homi^
num uirtuti , loco munitiflimo confifa, Alexandri gratiam parui ceftima-
bat» Ad hanc pauci e regi] s amicis miffi funt^qui laceilerent oppidanos , ut fi
ad exeundum elici poflentjipfi retrocederent^Erantquinquaginta numero,
qui moenibus appropinquantes,ob paucitatem contempti iunt,atq^ ex urbe
ad tria millia infequendi gratia egrenis,fimulabant Te perterritos pedem refer
re,donecad uicinum locum hoiteis perducerent: ubi Alexander inftanteis
barbarosexcepit,manibuscpacriterconrertis,aliquosinterfccit, reliquos uT
uos comprehendis In ea pugna quum Macedones plericp uulnerati tuiiTenr*
magnum tj omnes periculum adiucrunt, propterea quod barbarorum ferra-
menta letali ueneno fuerant illita, qu| res illis fiduciam ueniendi in certamen
dederas Conficiebatur id ueneni genus e quibufdam ferpentibus, quos
per ucnationem coquifitos dC interemptos ponebant in iblc.Ibi fideris cccle^
ftis ardor tacentia corpora, uti liquerentur, foluebat: atque ita fudor quidam
exprimebatur, qui nihil aliud erat, quam anguium ipfbrum humor omnis ue
n enatus 4 ls igitur ubi per uulnus quempiam contigerat , eius cor pus ftupens
continuo reddebas Pdftpaulo acerrimi coniequebant dolores, contratftio^

& tremor omnia membra inuadebas Cutis ipia frigebat cum atro colore- Vo
mitu bilis identidem reficiebatur- E uulnere prodibat nigra qugdam ipuma,
dC fanies inde faeSa confeftim nobiliores corporis partes attadu Tuo corrum-
pebat,mors(^ita miferabilisiniequebatur-Neque minus periculi aut crucia'
tiisleuicer raucfis,quam fis qui maiora fubiuifTent uulnera,accidebasEiurmo
di pede quum Macedones abfumerentur , Alexander non adeo exterorum
omnium miierabatur,qaam unius Pfolemxi,qui fuccedentibus temporibus g
regnauit , tunc^ ei plurimum erat dileduSjCafum dolebas Contigit uerd ra
rum 8C uix fidem capiens quiddam in Ptolom ei ralutcm,quod omnes diuing
prouidcntixacceptumreferebat-Omnibus,ob fuas fummas uirtutes, ^Tcun
^is gratificandi ftudium, xque charus humanitate , quam prxftabat,condi'
gnam mercedem hanc repor tauis V idit dormiens A lexander eam fp eciem,
quafi draco ore herbam quandam teneret, eius naturam,uir tutem, atcplo'
cumiubi nafceretur, doceret- Poftquam furrexit,rcpertam herbam contriu/f,

6C Ptolemaei corpori applicauit- Dedit etiam potionem inde medicatam, per
quxbonx ualetudinifubitoeum rcftituit4 Cxteriquiex uulneribus labora'
bant,cogniroherbxprofedu, eadem ufi curatione, conualucrut- Ad urbem
ipiam Harmata & magnam^ munitionibus bene firmatam cum exercitu
oppugnandi cauia acceflerat Alexander- Ibi egrefli oppidani, fiipplicantcs,
Tecp :n eius poteftatem dedentes, pacem dC ueniam impetrarunt* Jpfe nauiga'
tioae repetita, ad occanam peruenit:ubi quum infulas duas inueniflet, deos
fplendidiilimo iacrificio in eis peracflo ueneratus eftjmagna^ & multa aurea
pocula fim il cum libaminibusin mareipium coniecir: Tethydi & Oceano
aras, quod fumptam expeditionem ibi fini(Tet,excitauis Ab Oceano rurfus
clade iter releges, per flumen ad Hyala infignem urbem appuliUcuius rcfpua
jblica eodem fere modo quo Spartanorum regebatur-E' familfis duabus, iC'
ges duo per TuccerTiones adfumebatusqui bellicx rei prxefTcnt- In omnibus
autem qux gerenda efTentjprxcipua ienedutis autoritas- Incendit Alexan'
der naues eas qux labefadatx multum erannreiiquas omnes Nearcho , alfis^

U€ amicis quibufdam tradens, iniunxit, littorakis gentesper oceanumadi'

rento

s

B I B L I O T H E C AE L I B. XVII. 415

^ rcnt, atque ad dbfequium compellerent, ad Euphratis oftia occurreret*
Jp/e autem cum terreftnbuscopijslatiflfimam regionem peragrans, contu-
niaceis &:fibi' aduerfosdebellauit ♦ Qin' imperata facere non rccufaruntjlibe
raliter dC m fidem accepit: donec^ per Orbitas dC Gedrofiam terram tranfi^
uit, nihil fenfit detrimenti* Ab eis loca multa aqu;^ egentia, nec pauciora de^
ferta ingreffus, attigit tandem Oridis finitima Jbi exercitu in treis parteis di-
uifo uni Ptolemaeum ducem , alteri Leonnatum profecit: ut hic mediterra^
nea,ille quae fecundum mare eilent, populabundi percurrerent* Jpfe cum ter
tia in monteis&rfubiacentia loca, uaftans omnia, inuafit* Quum igitur fub
unum atque idem tempus multis in partibus regio ea deftrui coepiiTet, ocy us
Igne, rapinis, a: caedibus omnia funt repleta* Macedones ita magna prxda
funt potiti, interemptorumcp numerus exceffit multa millia ♦ Vicinee gentes
tali perterrita exemplo, in regis poteftatem uenerunnqui ad fui nominis in-
crementum urbem iuxta mare extruere deliberauit* Quum enim portum na
turaii fitu quietiffimum inueniffet, lociqp propinqui opportunitas placuiflTet,
ibi conditam urbem , Alexandriam nominauit ♦ Poftea itinere , quod fibi
patentiflimum fecerat, in Oritarum agros irrumpens, breui gentem eam to^
tamfibicoegitparere,quaemores 8C inftituta reliquis Indis confimilia ha-
bet , uno excepto,quod eis peculiare uix fidem capiat* Obeuntium apud
eos cadauera,cognati nudi,&: lanceas geftantes in fyluam aliquam efferunt,
atque ibi uinciunt*Poft id ueftimentaomnia,&: totum funeris apparatum di
ripiunnrelidisi^ corporibus uti a feris deuorentur,raptas ueftes concidunt,
ac loci eius genio facrificanninde omnes domum reuertuntur * Progreffus
eft deinde Alexander in Cedroffiam,propius mare iter fa ciens, incidiVque in
gentem quandam inhofpitalem SC prorfus feram , cuius homines a primo or
tu ad ienec^utem ufque ungueis nutriunt: comam autem in unum collectam
promittunt, quae ob intemperatos folis ardores eis efl adufta* Pellibus fera-
rum amiciunt,Cete,quaemari ad terra eijciantur,eorum carne ueici foliti,pro
B cibo habent,Conftruendarum domuum eam habentrationem,utparietibus
excitatis, teefium e piffis eiuidem coftis iuperimpohant , atque ex ea materia
plerunque trabeis decem 8C oflo cubitorum in ftrucflura ipia fuipendantt
fquamis autem tegularum uice in cooperiendo tetflo utantur * Laborauit
Alexander hac in regione magnis commeatuum anguftfis : pergens 'quem
defertam, & omniu qux ufui funt inopem terram deuenit* Ibi cum ex fame
imuki perijffent,mmfice Macedonum omnium animi fraeSi funt : 8C ipfe rex
dolore 8C curis ingetibus corripi coepit:quandoquidem miierabile illud paP
fim uidebatur , ut uirtute animi, 8C optimis armis inftrucfiiffimi homines iii
deiertis,omnium egeni turpiter occumberet* Quibus ut iubueniret Alexah-
der,expeditos milites in Parthiam,Dranginam, Ariam, cxteras^qiie deiertae
terrae uicinas praefetfJuras mifjt,tnatidans,uti camelos celereis, alia^ dorfua-
na iumenta frumento 8C rebus quibufcuhqueneceflarijs onufta 3 agerent ad
Carmaniae firies* Illi propere euntes ad ptgfecfios locorum jfecefunt ut magna
comrrieatuqm uis ad didium locum cottiportaretuf * Amifitmfiid Alexan-'
der milites multos ob uidius inopiam, &r poftea in ipib itinere Oritae aggref-
II agmen quod Leonnatus ducebatjmultisinteremptis,in fuam terram ie re-
eepei^ht. His omnibus difficultatibus circum uenti Macedones, fiiperatata^
deni deferta ea regione,in habitabilem,acrebus omnibus affluentem perue-
nerimt * Vbi poftea quam a toleratis incommodis recreati fiint, Alexander
ipleieptem dies continuos ornatus inter hominum multitudinem fub praei-
Uit exercitui, ad ludicrum feftUm in honorem Liberi patris celebrandum j at-
que in uia media potationes j nec citra temulentiam, exercuerunt * Quibus
|)era(ftis,quum praefides multos, quibus regCiida^ terrae ab i^efignatae fue-

4^5 DIODORI SiCVLl

rant, impotenter &r praeter aequum miurijs populos afFiccrc audiuiflet,mfni^ a
me id ratus ferendum, in prapfecSos dC duces plerofque animaduertit ♦ Ea VC'
rd regis in primores uiros feueritaSj ut paflim uulgata eft , duces complures
iniuriarum &C patratorum fcelerum confctj, uehemcnter fibi coeperunt timc^
re^atque aliqui cum mercenario militCjCui pr3eerant,arcge defecerunt : non-
nulli coacSa undique pecunia aufugerunt ♦ Quorum faclus certior Alexan-
der, ad duces omnes & fatrapas Aliae fcripfit, ut quum primum literas fuas
legiflent, milites omneis ftipendio merentes dimitterent^ Eo autem tempo
re, quum moram traherer in maritima urbe,cuiSalmunti erat nomen, ac icc
nica certamina in theatro fpecfiaret, eo appulfi funt: quos per oceanum ad
maritima obeunda miferat^Statim^thcatrum ingreffi, regem ialutarimt, ac
quaecunque egiflent,renunciauerunt«Macedones ex fociorum aduentu ma-
gna afiFedi laetitia , plaufum ingentem ediderunt:atque ita effufiflimo gaudio
omnia diffluebant Narrauerunt illi miros fe in oceano gurgites,quibus
aqua forberetur , rurfus effunderetur : fludiuum* etiam uaftas agitationem
muenifTcjac prope eos gurgites infulas magnas complures ab extremo conti
nenti profpici, neque aditum ad eas modo ullo patere, ob crebras «efluantis
maris exundationes,uento uiolentiffimo ab infulis in terram perflante , qui-
bus ex fpumaeui magna per flueftus identidem excitata ipecies candida efle
uideretur ♦ Quod^ magis admirabile,in multa dC incredibilis magnitudinis
cete feincidifle: unde confternati,rpem omnem uitseabiecerint: quippe qui
arbitrarentur uiros omneis una cum nauibusab illisabfumptum irf Sed po
ftea animis refumptis, clamorem magnum omnes ie pariter edidifle: fimul^
armiscollifis,8(rperfonantibustubis,tanium ftrepitus fecifle,ut perterritae
belluae fubter aquam fe demerierintHis acceptis, Alexander iuffit uri ad na^
uigationem redirent, pergerent^ ufquead fluuium Euphratem* Jpfe cum
exercitu itinere per regiones uarias fad^o,ad Sufianae fines peruenit* C/rca id
temporis Calanus Indus, magni nominis in philofophiae ftudijs,8(f qui ab A-
lexandro multum obferuabat, miro mortis genere fe interemmCum enim a
annos tres dC feptuaginta omnis prorfus aduerf^ ualetudinis expers uixiflet,
tunc^que morbo tcnfatus,indiesgrauius haberet, reputans fbeliciratis eius,
quae a natura,aut a fortuna accipi poflir, terminum fibi inieefium cfle , ab hac
«ita decedere deliberauit . Rogauit igitur Alexandrum , ut pyram confinii,
acpofteaquamabfeea incenfa fuerit, per ipfius apparitores ignem fubiict
faceret* Conatus eft initio rex a propofito cum dimouere : fed ut in lententia
permanere uidit, fe, quacunque oraftet, curaturum recepit*Rcgiocpiuflupy
raftatim eft compofita, dC ingens hominum multitudo ad tam inufitarum
confluxit fpecftaculum* Calanus,uti fe facfturum afleuerauerat, fumma alacri
tate pyram infeendit, atque ibi cum ea mcenfus, uitam finiuit* Quaeres ab
aftamibus uario modo excepta eft, Hominisaliqui furorem, nonnulli ina-
nem fortitudinis oftentationem damnabant*Erant dC qui animi magnitudi-
nemincontemnendamorteadmirarentur, Alexander fumrao cum hono-
re eum fepeliri curauit : ac deinde Sufa profeclus, Statiram maiorem Darei
filiam fibi iunxit matrimonio, iuniorem Drypetim Hephaeftioni jixorem
dedit*Suafitinfignioribus amicis, uti exemplo fiio Tponfalia inirent,fecit^

-ut nobiliftimae Perficae puell^Jeis nuberent* Dum haec agerent, triginta Perla
rum millia Sufa uenerunt, cui omnes dC iuniores 8C corporibus bene com-
pacftisrobuftis^que ele(fti,regisiuftufimulad idoneum tempus fiibmagiftris
dC prcefccftisomniabellimunia pcrdidicerant,acMacedonica armatura pul
cherrime inftrucfti fuerant* Hi caftra ante urbem pofuerunt* Quum^ befti-
caufi meditatione, fe in armis regi oftendiffent, maximis ab eo muneribus
funt affedit Quod enim Macedones Gangem flumen traijcere recufaue-

ranf.

B t B L I O T H E C AE L I bJ K V I L 427

A rant, ^ frequenter m condonibus reclamare efnon uerebantuf opinio-
nem^quede patre Hammone paffimcleuabant, agmen hoc Perfarum,quo^
rum unas 8 <r idem edet animus, ad Macedonicae phalangis animos reprP
mendos comparaueran Atque his quidem rebus Alexander operam dabar^
Harpalus autem, qui thefaurisS:: uec^igalibus feruandis Babylone pisefe-
<5ias fuerat, quum in India Alexandrum facile intradeaudiuiffef, in eam ue^
nitfententiam, ut illinc eum haud amplius rediturum crederet ♦ Itaque deli^
d]s dC intemperantia fe dedens, fceminis uim primo inferre, dC omnelibidi^
nis genus cum barbaris exercere incepit: cuius rei magnam facultatem latiP
limae terrae imperans, habebat. Pecuniarum autem uim magnam in turpium,
uoluptatum ufum impendere: a mari fiquidemufquerubro, quod maxime
difiat, piTces multos fibi afferri curabat, atque in omni uiVtu tantum prodige
bat, ut indepanfim male audiret. Prceterhafc, Athenis ad fe infigne maxime
fcortum, cui Pothynice erat nomen, acciuit,uiuenti'que m unera plane regia
donauic,& mortuam magnis fumptibus iepeliri fecit: condito ei in terra At^
tica precionffimofepulchro. Hinc Attica itidem aliamuliere,quamG{yce'
ram nominabant, uocata ad fe, in fumma mollicudine,& immoderatisinv,
pendtjs iTitam ducebat. Ad omneisuerd fortunae cafus Athenienfem popu^
Ium, quo, fi opus effetjprofugium haberet, fibi prxeipue demereri ftudebau
Quum Igitur ex India reuerfus Alexander, pr^efecffos multos fibt delatos
mortem ul(ffa(Fet,Harpalusidem de fe timens, colletflis quinque millibus ta
lentis argenti, fecum adfumpfit ad fex millia mercenariorum militum, ex A-
fia^que in Atticam contendit. Vfai quum a nullo reciperetur, ad T^enaron
Laconiaerelicfiomilite, Athenas fupplcx cum pecuniarum parte efiprefe^
(ff us.Superuenerunt ab Olympiade &: Antipatro nunctj, qui eum ab Athc-
nienfibusrepoiccrenf.TimcipIebonam pecuniam oratoribus, qui adpopu
Ium pro fe agerent , dilargitus, aufugit,atque ad fuos milites iuit iuTa-naron..
Illinc in Cretam tranfmiut, ubi a ThibronCjUno e iliis ianiiiiaribus , per infi-'
B cft interemptus. A thenienies habita de his cognitione, qui pecunias ab

Harpalo accepiflent, Demofthenem, alios \icquoiciam oratores criminis €'
Ius damnauerunt. Alexander in Olympicis ludis per pracones fignificatl
lecitjOniiiicnrs exulancibus,prater quam facrilegis & homicidis, reditum in
patriam ab fe concedi . Atque c fuo exercitu decem millia ieniorum homi^
num cIe|^f,lus^uacarionem militia indulfif. QijumcB eorum multos are
a leno Oi^ffrieffos efle infellexiflet,die uno exoluir debita paulo minus decem
fni mm talentorum. Macedones, qui in ordinibus remanferanr, contuma-
cius e gerentes, concionanti^ fibi obftrepere aufbs, commotus acerrime ob.
lurgauit.iniecflocp multitudini terrorCjC tribunali defilire non dubitauit : /p-
os(^ tumultus autores fuis manibus comprehenfos , apparitoribus punien-
tradere. Glifcente autem indies magis ieditione, Alexander e Perfarum
^^^*^^*'oducesadrumpfit,primos^queeis honores in exercitu con-
contumelia Macedones afiecffijfupplicesjlachrymantes^que i
6 ^ nmma cum difEcultate, ne non ei reconciIiarcntur,impetrarunt.

lam aero Athenis imperante Anticle, Romse conftilibiis L. Cornelio ST
/w Alexander ordines, qui militum interitu extenuati erar,e Per-

mille in aula ad fui cuftodiam efle iuffin In iiniuer
eriis nilulo minus quam Macedoni cuiuis,fidendum cenfuir. V enic
ti Peuceftes, ducens funditores dc' iagittarios ad uigin

pi ^orib.copijs immifcuif:ea& nouatione mixiu quendai exej^»
um OC libi audiente fecit. Macedonum filios, qui efceminis captiuis fuerac-^

N 4 fufeepti.

4.tS DIODORI S I C V L 1

fufceptijdrtigctiter cxquifiuirjmuenit^quenumeroeflre ferme dcccm mill/a»
Qaibus omaibuSjUt liberaluer educareatur ^ ccrtarrt pecuntam de fuo exol^
uU ut(^ €i's berle itiftitueadis magiftri & docSores praceflTentjConftituiu Exer^
citii liero berle interim recrcatOjSuOs diTcefl[it,traie(So^ Tign' fl 4 jmrne,ad pa
g 6 s,qai Can' dicuntur, caftra pofuit ♦ Ibi quatuor moratus dies , m Sambana
(id lOd nomen) contendit* Septem dies ad quietem hic exercitui dati iiint^
Poftea caftris terttjs ad Celonas peruentuni eft:qua in gente tunc etiam B020
tum proles rupererat:ex his orta,qui de Xerxis exercitu ibi confederant^ Hi
Igitur morum patriae etiamnunimem Ores j duplici utuntur fermone^ Vno,
qui fit indigenarum: altero, in quo plurima referant Graeca Uerba ^ Itillitu-'
ta itidem quaedam rerurh agendarum antiqua retinent ♦ Expecfiauit Alexan-
der ueipertiilum crepufculum:tunc^ ex eo loco difcedens, retflum iter dedi
nauit,ac Bagiftanem uidendi loci cauiaeft profectus* Ea regio amoeniffima,
& qu;^ drjs etiam oblecftandis idonea uideriqueat : fruifliferaru arborum, cae^
teror um^ omnium quae ufui dC uoluptati eue poflintjimagriam habiettopiau
Tranfijt pofteain terram,quae pafcuorUm ubertatCjarmehtis eqUoriiim innii
meris aledis fufRciebat*Dicebatur blim paftionis gratia equorum millia ten^
tum QC fexaginta ed cogi fuiffefolita^Sed tempore aduentus Alexandri fexa^
ginca tantum millia numerata funt*Dierum triginta motam fecit in his locisA
Deinde dies feptem progre(rus,attigit Ecbatana,qux funt in Media ♦Ducen-*
torum dC quinquaginta ftadiorum ambitum ea habere, &r totius Mediae re^
giam eflre:fados^ ibi theiauros magnam pecuniae uim capere prxd icant* Plu
fculum temporis in hac urbe fuit Alexander,militi quietem conceffit, fcaeni^
ca dedit certamina,continentercp potationibus inferuitum eft*T unc Heph^
ftio regis amicus,quum largius fe inuita(ret,crapula correptus in morbum in
cidit,unde obtjt mortem* Aegerrime tulit Alexader cafum hunc, defundi^
cadauerPerdiccae,uti Babylona deferri curaret, tradidit: amplifflimo funere
mortuum amicum fepelire habens in animo* Dum haec ab Alexandro

guntur, magni motus in Graecia exorti funt , nouis^ rebus pier icj animum
mtenderunt,undebellum,quodLamiacumnuncuparunt,huiufmodimittjs
ratione eft conflatum, i^um rex per literas omnibus Afiae praefectis im"
peraffetjUti ab fe milites mercenarios dimitterentteo^ uti iuffum erat faitoj,
per Afiam uniueriam externi homines militia folutipaffim Uagaretiir^&ine^
cellitate cogente uictum fibi ex praedationibus latrodntjs conquirerent,
contigit ut undi(^ hi omnes ad T aenaron Laconiae promontorium conueni^
reht*Perfidis etiam iatrapac &: duces, qui regem ueritiaufugerant,cum pecu-
nia 8 ^ militum fuorum manu eodem tranfmiferut mari,omnes9 uires fimid
iiinxeruilt* Nouiffimeimperator dux^omnium aifum p tus eftLeofth enes
Athenienfis,uir magnitudine animi pr^ftanti{fimus,&: Alexandro plurimif
infenfus*Is habito confilio,Cum de belli ratione difleruifletj talenta quinqua-
gintaftipendtjsperroluendis,armorumautcminomnesufus magnum iiu-*
merum obtinuit* Ad Aetolos,quibUs St: Alexandro male cohuehiebat, lega
tos mifit,quirogarent auxilia* Et reliquis omnibus bello gerendo heceflarijs
mirifice intentus erat:quippe qui negocium magna fi bi imminere profpice-
ret*Interea Alexander in Coffaeos fibi parere detredanteis, cum expedito mo
uit exercitU*Ea efl: gens fumma prseditafortitudinej quae Medi^ montem in-
colenSjbci difficultate St: militari fua uirtute coniiia, nunquam externo prin-
cipi fe fiimmittere uoluit, atque a Perfarum regibus nulla ili ad obfcquium
compelli potuerat: tunc^ magna fiducia Macedonum uirds parui a!fifma-
bat* Igitur rex occupatis locis undeadiri poterant,ingrefrus in CofTeam, ter-
ram ferme eam totam efi: populatus: irequenter^ manibus confertis, fem per
iticflor^magnam barbarorum caedem fecit, ac loiige plureis Uiuos prehendit*

BIBLIOTHECAE LIBER XVI L 4»?

A PerqucE fadum cft,ut ColTaei tot aducrfis praeliis QC fuorum magna captiuita
re fracfli , feruitutem recipiendorum luorum caulalubirc compulfi fuerint*
Pax eis fub conditione imperata faciendi data eft , Eo^ modo Coflacis intra
diem quadragefimum debellatis, &: ubi difficultates locorum pofcebant, op-
pidis extru(fiis, Alexander exercitum reduxit,

!X I ♦

Rom^ confulibus L^Cornelio Lentulo 5C Q^PompiIio, illinc diTcedens,'
caftra Babylonem uerfus mouit,paruis inneribus,ne noii exercitus reficere^
tur,contendens:identidem^intereurldumquiefcens* Diftabat ab ipfa Ba-^
bylone ftadia trecenta, quum Chaldcei',qui' maximam fideralis fcientise opini
onem habebant,qu6d per aeternam quandam coeleftium obferuanonem fu^
tura prgdicere confueuermtje fuo numero feniores,quibus'ue plus erat expc
r/entiae, elegerunt. His datum negocium , ut Alexandro irent nunciatum,(c
nouiflTcexdiuinationeaftrorum, Babylone ei' mortis periculum imminere#
omni^ modo Tuaderent^ne urbem ingrederetur* Pofle autem id dilcrimmis
euitarijfi Beli fepulchro,quod a Perfis conditum fuerat, inftaurato, uia quam
docuerint ip(i,mtro&tmurbem*Princeps eius legationis erat Belephantes,
qui regem de tali re,ne forte detrimentum aliquod flbi inde accerferct , mini-'
me aufus compellare , Nearcho uni ex amicis regtjs , quo cum familiaritas ei
intercedebat,negocium totum indicauiUutiqp regi id palam faceret roga uif#
Alexander a Nearcho Chaldaeorum denunciationem audiens , territus efl^
Cam^ eorum hominum prudetiam, &r magnum nomen identidem fecum
reputaret, animo plurimum frangebatur* Igitur amicis pluribus ih urbe miP
fisjipreinrempusaliudprofedionem eam differre inftituit: metatus^ caftra
ftadijs ducentisprocul Babylone, moram ibi trahebat,non fine omnium ad^
miratione* Venerat interim ad eum plures Graeci homines. St' praecipue qui
philoibpho Anaxarcho operam dabant* Hi refeifeentes, qua caufa rex non
progrederetur,ratioiiibus philofophiae uartjs acriter adeo difleruerunt,ut iL
B leprorius animum mutaueriuomne^ diuinationis genus, &maximequo
utuntur Chaldaei,damnandum iudicauerit*Ita Alexander animo undicp op'*
pugnato, philoibphorum uerbis perfua(us,Babylonacum exercitu intrauit*:.
Vbi humanifflme a ciuibus, ueluti prius etia fatftu fuerat, excepti, fefe omnes
ad ocium dC uoluptates conuerteruntjnecefTariarum rerum abundantia om^
nifariam fuppetente*Hoc quidem anno res gefiaeita ie habente

bequenn, quo Athenis Aegefias imperauitj &rRoma^conrulesfiierunt
C* Pompilius SC Papyrius : acflaqp eft Olympias quartadecima iapra centefi-
mam,ui(ftore Micina Rhodio: ex omnibus fereoi^bis terraru partibus legati j
^ lexandrum uenerunt* Aliqui,uteaquaefoelicitergeflit, gratularentur^
a 1 ] ut cordas offerrent, n^onnulli amicitia & ibcietaie eius petituri* A'^mul tis
p endidiuirna afferebant munera:quida etia de obiecftis criminibus fe expur
gatu uerterat^No tantu nationes, populi,principes^ Afisediucrfi legationes
ni! erat^^fed dC pier^c^ erat ex Europa &C Africa: hinc quide Carfhaginienfiu,

^ omniu iuxta mare ad colunas ufij Herculis habi^

Gra:carucomplurii5ciuitatu,Macedonu,IllyriOru«Miffie*

tia unt ab his q uicina mari Adriatico incolunt,a Thraciae gentibus ac Gallis

^onterminis^quae gens tunc primu Graecis coepit innotefeere* Alexander au

Itis omniu Icgatoru uoIuntatibus,conftituit quibus priitiu 8C deinceps por^

ine ab iercipondendiiefret* Primi expediti funt,qUiiacrarureri5cauia uene

rani: fecundi, qui munera attulerant: terttj, quorum tracftatio erat de oblidi'

oi^:quarti, quibus de priuatis negoc^ijs agendum:ultimus fuit locus exulum

re ututionem d€trc(ftantibus» Ante omneis autem Hammonij, Delphi, Co-

rinthij^

f

4J0 DIODORI SICVLI

rinthq,Epidaiirtj,&r alij quidam ob dignitatem facrorum, de quibus agebat, ^
cognitionem dC refponfum obtinuerunt, Cuncflii^ in uniuerfum legati bcn£
gna ac liberali rerponiione^quantum eorum negocia patiebantiTr,ueluti l^tl
ac bene erga feafFe(fiidimitterentur,ftuduit, Legatorum reperfecfia , totus fc
ad Hephaeftioiiis funus celebrandum conuertit ♦ Tantai^ in eo diligentia eft
ufus 5 ut non tantum prioris aetatis quaicuncp eiiifmodi funebres pompas iu-
peraueritjfed 8C polleris excedendi, quod ipfefeciflet, facultatem nullam reli
querit. Illum fanetantoafFecfludilexerat, ut eorum, quos amicitia iuncliffl^
mos fuiffe fama praedicat,animi propenfioni nihil ceflTerit ♦ Poft obitum au-'
tem nullo modo feruato honorauit, Donecuixit Hephaeftio, ante amicos o-
mnes femper a rege ^(limatus efl:,Iicet Craterus minus nihilo amaretur, adeo
ut quum lemel a quodam familiarium Craterum in regis amicitia Hephxfti-
one haud minorem eflcjdicflum fuiffet, Alexander refponderit,Craterum eP
fephilobafilea, id eft amicum regis :Hephaeftionem philalexandrum , id eft
Alexandri amicum,Darei fane mater quum in primo congreflu ex ignoran-
tia Hephaeftionempro Alexandro ialutafret,ac monita fefead regem conuer
teret, illud ei dixit AlexandenNihil cura? habeas,6 mater, hic namque etiam
eft Alexander, In omnibus & potentia , dC quod familiaritatis multx efle fo-
let, loquendi fiducia adeo utebatur,ut Olympiade per inuidiam infenfa d,dc
literis acerbius nonnunquam obloquente ac minante, non dubitauerit haud
molliter ad eam referiberejS^ in epiftola? fine illud apponeretin mecalumnP
as moliri delinas, necp amplius alperitate Se minis mecum utare,Sin perleue-
raueris,icito haud magnae curae mihi eam rem fore: cum (uti nouifti) Alexan
der aequitate omnibus praeftet. Ad parandum itaqp tam chari hominis funus
Alexander uicinas omnes ciuitates monuit, uti omnibus quibus pollent, pr^
(entem pompam iuuarent, Gentibus autem AOse omnibus imperauit, igne,
qui iaccr a Perfis dicitur,extingueret, donec funus edet abfolutum. Id autem
apud Perias tantummodo in regis obitu fieri folitum erat ♦ Idcirco populi in
malum omen regiam iuffionem traxerunt, ueluti deus ita futuram regis mor g
tem figaificaret,Contigeruntpariter oftentaalia quaedam mira , quibus Ale-
xandro uitae finis eft praenunciatus,ut iepulchrali hoc honore explicato; a no
bis narrabitur. Duces dC amici omnes regis fui uoluntati inferuientes , Cgna
cx ebor e,auro, & materia alia preciofa fieri curarunt, Ipie autem architecftos,

8C diligentiores fabros multos conquifiuit : ac primum moenium ftadia dece
deiecit,laterescp omneis colligi 8^ exportari mandauit,qu6 locus ad pyraex-
truendam aqualis relinqueretur. Eam autem quadrata erexit,ac latus quod-
uis in ftadtj longitudinem produxit. Reliquam aream partitus eft in domos
triginta, quae extrucflaefunt cum tabulatis e ligno palmae arboris , Totius au-
tem xdifictj formam quadratam effici uoluit,Deinde circumquacp ornamen-
ta applicabant’ Ad imam quide parte pofita funt quinqueremia aurea roftra
ducenta quadraginta numero:in eorum prominente utrinep aftere,ut folet
proris nauium,fagittarrj bini quatuor cubitorum magnitudinis genu innite
bantur. In medio quinque cubitorum ftatuae armatae erant. Loca omnia in-
termedia tegebantur obducflis uelis purpureis , In fecundo loco fupra h^c e-
rant quindecim cubitorum lampades,queiscircapartem quae manibuscapi
tur, annexae erant coronae aureaetin fummo, ubi ignis excitatur , aquilae alas
protendebant,ac deoriiim uerfus intuebantur: ad infima iacebant dracones,
aquilas & ipfi infpicientes. Tertium fuperiorem locum ferarum omnium,
quaeuenartdo capiuntur, ingens tenebat multitudo. Quartus locus habebat
Centaurorum pugiiam, fadam ex atiro, Quintus tauros & leones alternos
aureos,Supcr haec omnia in fextodrdine erant ubicp Macedonica Sd' barba*
ricaarma:aiteramuirtutis teftimdnium:barbarica, uti gentium dcuicftarum

darent

B 1 B L I O T H E C AE L I B. XVII. 4n

darcntfignificationemtSammumfaftigmm tenebant Sirenes mtrorfus caua
qaeis conditi homines funebrem naeniam canerenu Totius operis ald^
rudo credita eft fuilTe cubicorum plus centum triginta^ Qiium^ flmul duces,
milites, legati, 8^ indigenae homines fummo ftudio pompae eius apparatum
adiuui(renr,impen(arunttalentorum milliaplus quam duodecim ♦ Adma*
gnificenriaehuius rationemreliquaomniainfunere fummo cum fplendore
fune celebrata. NoiiifiTime imperatum, ut Hephaeftioni tanquam praefidi deo
omnes facrificaret.Force^ tunc temporis Philippus unus e regtjsamicis,Ba^
bylonaueniens,oracuIumab Hammone acceptum de Hephaeftione^uti deo
facrificiisadorando renunciauit:quod plurimum Alexandro, quum fenten^
tiam fuam adeo comprobariuideret,placuif.Pfimusitacp ipieiacrum fecit,li
beralitcFque hominum multitudinem ingentem fufcepitjuartj generis uidP
mis ad decem millia macfiacis.Honoribus autem mortuo amico exolutis , A^
iexander ad remillionem animi ac uitam laetiorem fele dederat : uidebaturi^
potentiae felicitatis humanae fummum attigiffe faftigium : quum fati ufe
lentia cempori,quod eius uicae natura concedebat,terminum iniecit. Deus^
ipfe 3^ miris oftencis,necp dubtjs Ognis imminentem mortem demonftrauiu
Q,'-iiim enim Alexandro untflioni uacante,regia ueftis cum diademate fuper
tnbunal fuiflet polita, uir quidam indigena,qui uincflus tenebatur, ruptis co^
pcdibusecuftodum manuclamaufugic: ingreflus^ aulam, nullo in portis
prohibente,ad tribunal contendit: repertam ueftem & diadema induit , atep
ita ornatus cum fumma animi fecuritate confedit ♦ Audito hoc inufitato faci^
nore, Alexander ualde eft territustueniens^ ad hominem,qui nihil commo^
tus quietiflUme (edebat, eum interrogauit,quis'name(Iet, cuius caufa rem
talem fccilTer Jllo Gmpliciter re(pondente,fe nihil (cire : uifum eft regi de hoc
faefio ad nates referre:quorum confilio hominem interfecit,ut fi quid aduerli
eo oftento deilunciatum cffec,ia illius caputefFunderetur. Alexander ueftem
rccipicns,dtjsdepulforibusfacrumfecit,nonfinemagna animi triftiria. Ec
Chaldaeorum admonitionfsidentidem recordatus, philolbphos , qui fibi ad^
ucncum Babylonem in animum induxilfentjdereftabatur, artem rurfus 2^ fa
pientiam magnam Chaldxorum admiratione & cultu dignam iudicabat, o<^
mnino^ cuiuis contra uim fati argumentis & copiofis difputationibus difTc
renti, mirifice infenfus erat, obloquebatur ♦ Haud multo pofthxcfignum
aliud ad regni mutationem pertinens,diuinitus editum eft.Correptus cupidi
nc Lii fendi paludefn,qu^ erat prope Babylonem,mgre(Iiis^ naues cum ami
CIS naiiigareinccpepr. Ibi regia naui a caeteris ex tracfta, coactius eft aliquot di'
eslblus uagari,adeo ut (alutem quandoque defponderit. Interim peranfra-s
<ftus quofdam difficiles, & multis impeditos arboribus dum progreditur,ara
misiiiperne pendentibus retentum diadema,dcinde in aquam cecidit.Tunc
e rcmigum numero unus adnatans , receptum illud, ut (ecurius ferret, capiti
luo mipofuic,at(]pad nauem uenit.Errauit ita Alexander dies tres,&f totidem
noctes^ Liberatus igitur a periculo, & diademate pr^ter (pem recuperato,ite
rum uates confuluit.quid^nam de eo, quod (ibi euenerat, cenierent^ Illimo^
nuerantjUt magnis infignibus iacrificijs deos (ibi propitios reddereu Tuc
temporis Medius quidam Theftalus,unus ex amicis regijs,uehementer eurri
rogauit,uti ad geniale conuiuium,quod celebrabatjuenire nonrccuiaret. Ibi
mero multo feonerauit. Nouiflime quum repletum magnum Herculispo^
culum ebibifletjrepenteuelutifortifTimoicftuuerberatuSj&r clamorem 6^ (if^
(piratum ingentem edidit. Sublatus adftantium amicorum manibus, illinc
ifeftit:ftatim^adhibitimedici,fecerunt uti cubaret, diligentercp ciadfidc^
banc. Morbo autem inualefente,quum medici nullo remedio ci poftentiiic
currere,dolores^ acutiflifni,& ueiuti cruciatus eum torquerent, uitx c^nc

DIODORI SIC L I B, XVII
fpcm aWccit,detra(Sum^ e digito anulum Perdicca ^ 1 'adidit Amicis rogaii a
tibus cui imperium relinquerctiPr acfl:atltillimo,relpondm Atcp hac nouifli;
inauoce illud nimirum figmficauit,tnagnd primorum ducum certaminefi^
biiripar€htatum.Eo,quem diximus, modo Alexader cft mortuus, regni fuf
antio duodecimo, mefe feptimo,maximis rebus geftis,ut regu qui ante cum,
poftfe ad rticant ufqg aetatem fiieruilf,nullus ei coniparari poflir. Sed qiiomal
Icriptores aliqui intradeitda regis huius morte uidentur difcrcpare , uerieho
interemptum dicentes, oper^preciu fiierit dC eorum opihioileno praetermit-
tere. Aiunt igitur Antipatru,quem in Europa ducem Alekander reliquerat,
ueniflTe in magnas cotrouerfias cum regis matrcOlympiade. ac primo quod
Alexandum expoftulationibus de ie fidem non adhibere nouerat,fceminam
contemptui habuiffetpoftmodum aucSis indies magis flmultatibus, Ale3i:ati'
drum ex pietatis ofFicio,cum’matri in omnibus gratificari cuperet , pleraque
figna alienati ab Antipatro animi dedifle : acceffifle crudelem Parmenionis
dC Phil6taenecem,exquaamicisomnibus regtjs non mediocrisiniecSus flt
terror: Antipatrum idcirco per filium, qui erat a cyathis,curaffe, uti regi uenc
nuni porrigeretur.Poft cuius obitum,quum in Europa ipfe imperium tenu-
iilet,& deinceps eo mortuo,fiIius Caffander , non auibsfuifle fcriptores ue-
neni dati mentionem facere. Illud iane ex his quae fada funt,conftare, Caffaa
driim rebus Alexandri aduerfum fuifle,quum Olympiadem interfetflam
abijd,neiepeliretur,iuflerit: &reuerias abilloThebas^magiia diligentia in^
ftaurauerit. MortUO Alexandro,Siiyngambris Darei inater , quum tnul'
tum illius obitum,8(?fuathcalamitatem,qudd tanto praefidio in extremd

uitae fuilTet priuata ^ defleret § intra diem feptimuni uita funda eft : iii (limma
quidem triftitiajied noh citra laudem cxtincla. Nos ucro ad Alexandri mot'
tem progre(li,uduti initio libri promiieramus,fequen-
tibus libris fuccefibrum eius res
itarrabimus ^

DIODORI SICVLI BiBLIOtkECAfi

Uiftoricx Libri XVII finis.

B

V

RERVM ET VERBORVM IN

DIODORO PRABCIPVe' ME^

morabilmm Index*

A

BdYiSYex
kbdUi Arubes
6ib

Aborigenes (tdTi
berimolim 104
b» BnUnU incoU isSb
AbiU i Arabes Szu

dbfentem damnare iniquti 16 zb
Acamenes Darij frater 26 z a
Acanthopolis 224 b

Acaftus Peleo injidiatus 2046
Aceftinesfluum 58«ft.42o b
Achaia olim I ados tspb

Achelomfluuim ab Hercule deri^
natus 110 b

AcherupiC fabula 41 b

AchiUis gejla 6t*ijo,tjuinde
Achillis firma zn.b. mores 164 b
nome Tenedijs exeerabile 160 a
Achradina Syracufarum zspa
Acridophagi j$a

Ade portus isi 4 sosb

A^i£on ISO a

Adinus Solis lyob

Adifanesrex 16 b

AdorPhorbantisF* nya
Adaregina ^Spa

Admetus Macedonum dux spdb

Molojfrex
Adraftus rex
Aeaci res
Ae^a infula
Aegeus rex
Aegis urbs

zszb
t^$a
tz6a* tzia
zo6b
ti$b*i2i b*izsa
387 <^

AegiakiAegidleus 10 z b,\i4 a
Aegiflhi adulterium zozb
Aegina raptus iz6a

Ae^pti firma, er oppida 6 a.

tsb* ptus eod.

Aegypti nomen
Aegyptiorum fuperpitio 3 6

33 a

Aelia Amazon 10 zb

Aene^res

Aeolia,qu<enuncrhejJalia 174 a
Aeolides infuU 124 (<.154 ^
^ris fabrica quando inuenta 7 a
Aefculapijres iz^b

Aethnaurbs 2^/4

Aethiopumdiuerfa genera 63 b*
mores 43 k leges 67 a, ptus

66 k inde

Agamemnonis res to6 k yi k
ziikzozb

Agathoclis res 243 6,388 &

Agathifius ' 134 a

Agaue Cadmi F. pob

Agis rex 287440^433^
Agriani 33 6 a

Aiacisres zoia*zi4a*zitk fir^
ma eod»

AIci£us Hercules 10 kioo a

Alcepe Pelei F* 117 a

Alcibiadisres sxoa>tx 6 b*z 3 pa
Alcimenus uSa

Alcinous Pheaci 22 6' 4 2 04 4
Alcmena ppkizoa

Alcmeon 123 a>b

Alcinoe spb

Aledorrex tzsa

Aleus rex 10 pb

Alexander Phrygius , eiusq; res
i6za

Alexander AmynU 3386
Alexandri Magni res 23 a. 83 k
4204 nide toto libro 17
Alexandria 41^44236.4246.
4 ssa

Alexia ab Hercule condita 1046
Alope zp^a

AlphiCusPuuius 10241246.

3 S 4 a

Amaltheia p$a>\y$a

Amapsrex 304406.2^6
Amazones 8341886.^06.8^6
ambropa ubi nafcatur 826
Ammon Libyje rex pja. qui er
lupiter* 6 6.7 4 Opris na
Ammonis templum a quo condic
tum ^^a

Amphiaraus uates izj a

amphidyonesssS <<,380 4400 a
amphion loib

amphipolis 303 4287

Anaxagorasrex 1246

Anaxander $$4 a

Anaxyles ' 2486

Androgaus Minois izia

Andromachus 340 <<.3 67 6. An^
dromacha \ 36 b.zita

anniinpitutio 116.2 2 6. 87 6
annus Metonis 61 b

Antaus 3 4103 a

AnUiuicus pa

Antenor 1^342086.2114 wJc
Antigone 1Z3 a, Antigonus yya
antimachus 27441^7««

antiope Amazon 103 a

Antipatris res 40 6 4 431 b

Antiffa 39 1 a

aornos petra 416 a.b

Apandasrex y^b

Apelles Syracufanprum praetor
26pb

Aphroditesfiagnum 79 a

Apidis cultus 36 b

ApoUo Smynthius 171 a. telchi^
nius tyo 4 Thymbneus 18 1 6
ApoUo louis frater ty6 a.citharae
inuentor* 33 k mupeus cur di*
dus, 8 6 . Opridis pater. 8 a

ApoUoniasurbs 37 s a

aquila Promethei 86.1026
Araxospuuius 4o3,k6oa
ArabUptus 61 k foccunditas 63
b. 64 a. de fertum ibid*

Arabia filicis deferiptio <?3 6. 82 6
Arbaces Medus yza> inde
arbelauicus 40 z a

Archelai facra $36 a

Archelaus Lacedamoniorum rex
248 6

Archeplaus 1246

Archidamus rex i$6 6 . 2^2 4
233 a

Archimedes Syracufanus ty4
1444

arethufa fins 132 b

argeus loikizpb

Argia AdrafiiF. 123 a

Argos Aegyptiorum colonia iz a
argonauis mb

argonautarum expeditio 2076
1126* inde

Argus pza.zoya

aries DedalL tzp 4 Phryxi. 113 a
Arimapgi3Fuerg€t<e.4x4 a. 60 a
Ariobarzanes 37 6 b. 33 6 b

Ariopagiu iudices 3S a

Ariftagoras MiUpus 3034
Arifteus,qui er Euryflheus izpb
Medorum rex $6 a

Arifieires izpkisoa

Arifiides Athenienps 2394307
4.243 a.b

Oo

Arne

V

nytiutninuentorit
PW4IMi F

INDEX.

tt/LA 'BuUonymmrex jp^dCAthAniA,AethM «49 “<

74 bdl^mmtMnafcatur 6zA,3ib athm^omm^iinliitiita 4 ‘S'<<
r «PwjmiF »«36 Surathrm Aegypti nd-b Caucafuimons 4146.41/4

it”*

»»»"> ,„.ato«.««..o ,4 Ata»

Ar^^Yefxism 2^0 ci.bez6zd* Bdrz^inesrex 4$a t^9^

ArtdxerxKm 6 BaCibainfula tj? a CeloitA aicui 4«76

toi 4 Beatdmfuhe unie elide iy?b Celte <]ui ^ 141 6. «4» 4

2x4.4 Belefwi Bdbylonm fi4.s4ACeltiberi,eotum^mores 141 b

zSsd Beknupiter

s6Sb beryUindtUTd

444 BeJJus ^

/^izbeSoSd Bt 4 S

ipzrf Boccboriwrex

3546

Artem^ Amdzott

Artemifium EuboetC
Artemon CUzomenius
Arymbdsrex
Afcdlonurbs
Ajiatim luxus
AjiusHecub^^*

4^^>,42S b Ceneus rex

61 d Cenotropig Anij FF. cur

4 to!>. 4 ii 4 t^jb

tzsd.ipid Centduri dh Hercule domiti loid
2^b.34d de CentdUri/S nsd. indc‘
ACopusfiuum ti 6 d. 2 , 9 d BceotusNeptuniE. U44 Cephdlm, 73 d.Cephdlonid 29sd

AihhdlkAjbhdltum Bcco^^^ cod, Cephifmjiuum x 84

Xr^ctw Trois F, tz7b Bore^, Borerfies d. 6 t b.xi^b Cepus dnimdl qudk 77 1 »

Myriorumimperiumqudndodd Bubaftus oppidum tjikizd cerdft^erpentes

Medos trdnsldtum St b Bucephdlus Alexdndn Cerdunq montes

174.75 & urbs ji^zob Cerberi fdbuld

to3d Bucolici cdrminis inuentor 1$ i d Cercdphus Solis F.

S9b BucolosDdphnis 131 d Cercinndinfuld

iA^6b Bufmrex 8 4.20 ^».38 4 Cereris cuUusunde

^6b ButdSyBut£USi3ob,io6d,ti^S b t$^b

iii b Byzdnm rex ity b ceruifu inuentor

169 d C Cetesrex

$6 d ^ Admus liter drum inuentor 9Z Ceycus rex

Aftdposfluuius
Ajierid Amdzon

A^enope AtldntisBi
Afterufdurbs
Ajlibordsrex
Aftyddmid
Aflyoche
Aftydges
AjiydndHes
Afiymenes Vridmi F
Ajiynome \ t7^d 3824

Aftyochus 1544 Cddm£dui^orid

Atdldntd 2x04.300 1 CtefoFdbius

Athendrum felicitds cTglorid 2/2 Caicus fluuius

d.b.z7z,b euerpo 23$ b Calani Indi mors

Athos:Kerxiperfojfits 223 b Calchas

Atlas mons Ssb.S^b Calydnainfuld

Atldntides S6d,Spb CaUas

4.1^1 4 Calliope unde di^d

* 84^

P3d
4 i 4 *io 5 b
1306

i3sb

P7bet}2b*

9d
27 d
tiid

i$6b^ b,96b Chaldaei BdhylonU qui

tSj6 C4ime4Theb4norumpreJidium aftrorum periti }sA. 4^3b

Chares Athenienpum dux 3 d»

2z$d 379-b

248 £> Charidemipraepdntid 39 ib
$6b Charondas^eiusq; leges 277 a,b.
^z6a.b inde 2S0&.2816.2824

212 b Chelenophdgi qui , eorumq^ mo^
14^6 res 73 d

382,336 d Cherfonefus Arabia 79 b

ppb Chiron medicus toib

ZOi

Atreusrex 120 , .

Attalus 37 6 b.373 a,38i d Cambyps res isd,2oa,4.ok Chocradesfcopuli

Atys Cybek diledws SSb 67d ChryPesJacerdosi7td.x7sb,i%Qd

Auernus lacus xoy d camelopardifvrmd 63 d Cimbri qui 142 4

AugeAki-F, 109 b,xiod Camirus urbs 118 b Cimmerij qui 1424

Augi£ pabulum xoxb campes pra 94 b Cimolia regio^ 2<S4^

AulisBocotU t66d,x7ob Canace AeoliV, 132 b, Cimon Athenienps 2534.2746

duri fabrica quando inuentd 7 d Canopus ISiili opium 14^203 b cinnamomu in Arabia napi 6zd
Autonoe Cadmi F, p6b Capys 227 b Circaum promontorium 1146

Automedon i8z a Capaneus 123 a,b Circe HecatesF, 1144

B carbunculi natura 63^83 b circucipo etia Colchis , Aegypti js

jy Abylon quomodo condita 45. cardamonuni ubi nafcatur 80 b Troglodytis ufurpata 246.7^4
inde Carion promont, i38a Cirrhaus ager Apollini factr

Bacchus cur Dionypus psa CariotiSyrU 63 b 3474

Bacchanalium inuentor pia Carpathos infula 249 b Citherea infula 2x04

Badraurbs 44 b Capiummare 411 b Clearchimors 3334

BadrianhBadrianaregio 216. CaffandrauatesiSzaiztta^ziob CleolausUercuUsF, 1094

Cafiterides infultc 1444 Cleon Athetnenps 3084,385)6
3814 Caporis cr Pollucis prma ma Cleopatra cr Alexandri huptU
xiyb CataraddeM 3.7^4

clia

43 4.411 4
B4go4s eunuchus
Baleares infula

didiClUcmfmut
Clio unde di^d
Clitui
Clymene
Clytemnejlrd
Cleopompu^ Athenienps
Cocyti port£

r K D H X.

4t d.4id*27i 4^127 h^iiSJnde Dtyos mons t4$d

PP d Ddnubiusfluuius 1404 E

j 87 6 Ddphnts, de^ eo multd isob* ^ Cbcttdnd urbs 48 4*427 b*
%62d I3td ^ 4284

102 b Dardand urbs 148 dBchecrdtesfdcrilegus 34^4

ipsd Ddrddnu^rex us b*i27d*b Eilotdrumi Ldcedmonijs depa
41 b Ddretis hiftorid ubi inuetd 2074 ilio 2^6 b

Colchi Aegyptiorum colonia 11 a Dareus quomodo ad regnum per Elanites finut 8 1 4

24 b uenerit 381 a Bleilr a AtlantUF* 8^b

confuetudinis m 77 a Darius Xerxis F. 139 b Eleilryo 124 L Eleiirione lyo b

Corcyra Afopi F» 2264 Darq copi£ 3pi 4*393 b* eiufdem Eleiirum quomodo conficiatur

Corintha, Corinthus 191 4*197 b. morsmifera 410 b 1394

Cornu Amalthea pj 4 Darici nummi 4074 elementa natura quin ^ 494

cornua cur Dionypo attributa 9 1 Debd Arabes 824 elephanti Indici* 39 b.eorunde cT

4*93 4* itemlfidi 3b DeiphobusHippolyti*io8b*i63b ferpentum pugna 694
Coronusrex 1114 '293 a* eius forma 2114* mors elephantorum uenatio 74 b* inde

Corone urbs 1714 2004 Eleupnd Cereris facra 12 b. 23 3 4

Corpca , qu£ CT Cyrnos infula Delphici oraculi defiriptio 348 b Elyfij fabula unde 414

2364* DeltaNili 14 b*iy 4 Emathio rex 2074

corui itineris duces Alexandro Demarathus Corinthius 213 a* Ephefina Diana 2384

400 b‘ 4124 EphidUesAthenienf 2644* 289 b

Corybantes Cybele 248 4* eorun Demojihenis timiditas et auaritia Epidamm ptus 2884

dem facra eod, j8o6. facundia 36i4Epirilndieduo 714

Corynetas aThefeo fublatus 210 b defertoru poena 344*279 b*28oa equus Troianus* 299*200. inde
Corythus rex 2204 Deucalion rex 221 b equus Aegyptius 23a*b

Craterus 429 b Deucalionis diluuium 34 Erato unde dida 99 b

Creon rex 200 4*217 b Dij peregrinantes qui 6 a Ergamenesrex 68 4

Creufa nympha 223 aDeorumfilij6b* fbrma.eod.a Erichthonij res 227 b

Crete ptus 203 4*233 4.inde Dia infula 249 d*222b Eridani fluuij magnitudo 240 4

crocodili Aegypti 23 b*38 a* 67 b* diadematis ufus regibus unde 97 b Erij montes Sicilia 230 b

quomodo capiantur 23 1*37 b Diagoras atheos 327 a Erycina Venus 2384

eryjlaUus unde nafcatur m Ara^ Diana \ou\s E* 2364*2384 Erythei unde didi 238 b

bia 63 a Didys de hifioria Troiana tefiU Erycis cum Hercule pugna 20 3 b*

Ctepeetas $64 monium 202 b 230 b

Ctifippus Herculis E. 222 b Didyme infula 2344 Ery cis faxum 228*2294

Cumei gigantes didi 2034 Diocles Syracufanus282 4*326^* Ejiieotes^ qui cr Dorienfes 221 a
Curetes iDuisfilij 3734 Eteocles 238^2234

Cyane Sicilie 2031,2064*232^ Diodorus latine Ungue non igna Etepe ueti qui, et unde ffirh 1 8 4
233 4 rus 3 4 Euadne Pelie E* 227 b

Cyaxares rex 364 Diodorus in fcribenda hifioria tri Euander Priami 283 4

Cybele 3 8 atb.inde, Cybelus mons ginta annis uer fatus 2 b Euenus fiuuius 2224

eod* Diodori patria i b Euergete Arimafiii 4244

Cyclades infule 2604 Diomedes equis uorandus tradi^^ Euonyma infula 2344

Cydonia a quo condita 2384 tur 20 zb Eumolpidarum origo 22 b

Cyme* Cyrneus capus 86 b*233b Dion Syracufanus 340 4.342 b* Euphorbij mors ~ 284 4

Cynamolgueorumc^ mores 764 eiusmodefiia 3434* libertas Europa beHicofa 2084

Cynocephali 14 6.77 1 3464 Eurybia Amazon 2034

Cynoffema Hecube tumulus aoi & Dionyfij res 90 a*inde2374*eiufi Eurymedon Athenienps 298 4
Cyrbe infula ^ dem inuenta 94 4* nomen unde Eurypylus Telephi 269 a* 293 b

Cyrnos infula 74*974* facra 42 b Euryfiheus rex 10 ob*2i9 b*99 b

^yrus a Scytharum regina uidus Dionyfij plures 93 b Euterpe unde dida 994

^^b DionypaGredsunde 20 a Exercitus mixtus obfequentior

Cythera urbs capta 3224*3044 Diofcuri,Tyndarides 115^ 4*7^

Cytherea cur dida Venus 2384 Dioxippus athleta 4121*4234 exilio mortem commutare turpe
Cyzicosurbs 38x4 Dolon explorator 277 b apud Aegyptios 67b*684

^ D Doreusager 2324 F

Adyliidei i334.382b DoriclusPriamiE* * i8j6 pAt4 Aegyptia, que a lotos

D

Dedalus, de<^ eius labiryntho Dorileus Lacedemonius 203 b^ 234

o

Eabij

i

fdhii trecenti
f,lfdriorump<^n*
fdrnmex _
fjtorunt uis ineuitdbiln

^,Jxev‘iDtios.eolet}6d Grdnicipttgnskjcnptio »87 <t HerculemcdmpM 100 d.

, Im .Wok expmedtw >«« Gr<ecid qudndo mdximeflormU uk HercuUd. 10 s d.Hercukum
demorurnui r KiUojlium 146

4t/fr.iWe Greckfeditionet jfod Kermophrodyti origo yi<t

f(MW« t^pptio! Grdcorum cdldtnitM miferdndd Hermes cur Mercuhm yb

^ 408 b» 4094 Hermione Cadmi 96 b* Menelai

ttpd Graecorum figmentd 404 20 sa^urbs a quo condita ma

^ ^ ^ 227 fe Grtecorum fapientes^ qui Aegyp^ Bermocrates dux s is b* fophifia

firmdfecunddgrdueonms 9 Sd tumddiere^nd. tnde syid ' -

BrtunJexempk i6i b.} 99 l> Grdcis dntiqmores Bdrbdrorum Herodotusquo tempore fcrtpfe»
Ltundtiinruk fcriptores yd rit ssb

Lmentimuentuma‘ufutlt}t b. Gratu iouisfiUdi t,6d Heroes diuorum honores quon.a

' inde GrynauA locus 1244 doajjecuti

funebrium apud Aegyptios mos Gylippus Lacedamonim 3 17 Hejione ceto fXpo/iM • tij4
%pd.mde.dpud Aethiopes g 9 d j?u HefionePrkmt .o^b.eoSb

funebres ludi quando inftituti Gymnep£ infuit^ t%6h Hefpera infula Bj b. H^Jperidum

GymneUAethiopes^eorumq^mo mala 10 6 b. inde

firti poena apud Aegyptios 34 ^ 74 << H^xapyla Sicilia

' * G H Hiera infula litus t4sb

^hinws mons o d.Hamodws Biero Syracufxnorum rex 145 b

G^adesio^b. Gadirat^Salt eiufdemmors ^sib

Calatarum nomen quam late pa^ Balicarnaffus urbs 3886. diruta Hilus HerMis F. itta.n9b
teat 1424 35>o6 Himerajiuuimijsa.urbsxssd^

Galatia defcriptio.ts9bo inde Hammonis pgnum 400 b.401 a foror Memnonis 10 s a

» 3^4 Hammonij populi 400 b Himilco Carthaginenps 2334
1424 Harmonia inuentor quis jb Hipanes Puuiits
1154 Harpali perpdia CT mors 426 b» Hipptus Neptunus ijsa

Syb 427 a Hippocentauri unde tisb

429 b Hebe Herculi nupta 1124 Hippocrates Athenienpum dux

41 9 b Hecatombe Phoeniciorum Bia 30$ b
xiyb Hecatompylos urbs 4116 HippodamiaBrifeis lyia^Oenoa
81 4 Hecateyemq^crudelitaSytemplUy mai 22 6 b

13 3 b ere. 41 6. 1 14 4. inde Hippolytus Thefei 121 b

Gaza Pdexandro occupata 400 a He^iorts prma 211 a. mors mife^ Hippolyta Amazon toyh.^ta
Gedropa ptus ey prtilitas 14.3 b randaiBfb. funus 189 a. inde Hirci cultus sisb.syb

Gelonis plicitas 233 b» humanitas Hecuba firma 211 <t. mors 2oib Hifioria encomiu* i h* cuihpoeji
^laus i3^b Hedera Opridifacra 84 collatio 'id

Cera expugnataVhilippo 3^0 b Helena raptus 1224x10 6 Hifioria ufus i.4.61

Geryon an tricorpor 99b. eius Heleni firma ma Hifioricimunus 131^299^»

templum to6d Heliagens 231 b

Geryonis boues ab Hercule rapti Heliades feptem tyob Hifirifintes 124

‘ H^liopoUs 41 b Homerus cur infanusdi^ui^

Gigantes terra geniti cur 93 h.ab HeUefiontinomenunde 1146 2074

Oprideuiai iib Hephaftio quam charus Alexan^ Homerus difeendi gratia Aeoy

Gigantes Cumai 103 a dro 394bande.eiufdem mors et ptum adijt ,0 b d

CUucufAnunoriiV.iS$b.mark funm 4^8.4x9.450.1«*. Homeri maiflerpronobidit
nusiiyb» PriamiP. 1914 Hercimusmons 1414 ^zb * *

CkucaCreomisiiSi,. Cychrei Hercules argonauU „x& Hominis primmortut er uiSlue'

iz6b, CycuiP. 1714 Hercules plures tob.11d.9sbe 44.6 ^ CTW/CtMl*

Clducopis cur diaaPatlas 6a jt 4.3964 *l

Glycera fconu nobile 4x6 b.inde Herculis gloria t b. eiufdem habi, ^

Gnojiaa quo condita tySa tusiob.kboresduodecim oob ^
Gorgioauontmmrhmapya, Mmolmnatsob. poeukm HoZomfiU^ J

hordei

! N D B 'JG

» $1 h Gorgonum genus > eius^ ttiOfCS 4 ^ * d»h.pronepotes 1196* indt
344 834.864 Herculis templum apud Koma^

434 grammdtica ufus 1784 nos 103 d

i3tb grdmaticus apud Aegyptios quis Heractaa 17^6. 288^

Sicilia to sb

fxnoris
344

formica \talia

Cdlaxia infula
CaUograci qui
Gambrus rex
Gandari populi
Gangaridas
Ganges fiuuius
Ganymedes Trois F.
Carindaorum regio
Gaulos infula

hordei ufai(ltiomodo imetM 6h

horti peples apud Babylone 47
hojpitalitati/siuracium olimue^
ner unda 2^3 d

HydaJ^es fluuius sS a.ic) 4.420^»
Hylophagi 7^ inde

Hyperion Titani F* SSa^iy^a

Hypermeflra Lejhij F. tij a
Hyphdps fluuim 41^ b

Hy^aJ}>es Xerxis F. zj^b
I

jAdd^qu^ nunc Achaia i^rp b

Nalyfus k quo condita tzo a

lapetes Semiramidis 444
Iapetus Titanus t^^b

lafonisres ttz b,zoja,mors nSa
Icari fabula izS b

Ichneumonis natura zyb.j^a.
^’7 b

Ichthyophagi qui^eorumq^ mores
70 b*7ia^yza.inde

Ida mos tss a,$Sib* fylua, zoZ a*
inde,

idd DaHyli lys a

Idea infula Sp b.p o 4

IdmUelenicF, 191 b

llws Trois F, tzj b, a quo coditum
ilium eod,

lUuftrisquis zzyb

Inachus rex lyz a

Indus fluuius jSa

Indiae defcriptio S 7 adnde 45? 4
Indorum mores sZdnde

Ino Cadmi F, p6b

inpgnia animalium , CT inpgnio-
rumufus zj a.iy a

loDionyfij mater psb, Inachi F.

ij:2 4 .m bouem mutata n a

locafta^locajies 12^6.1344
Iolai templum 10 6 a

lolchusTheffalifi 116 a

Idppe Syrije 13 b

Iphicrates $6zb

Iphigenia Diana facerdos 1144.
t 66 b

Ifis, Ceres, 6 b,p b.eiufdem epito^
^ phium tz amaria nomina \ia
ifidis cornua yb

lfmene,lfmenus xz^a,tz6a
Italia 4 muribiM fylueftibus uafta^
ta yfh

ichacaSyracups zypa

luUusCafar cur inter deos rela-

INDEX.

b. Hammon 48 b. Hercaus 220 , Lychniedes - 2 1 8 fi»

Olympius t$sb*Zpb, Triphy^ Lycopolis 3 8 fi»

lius 146 a Lycurgus rex S7 a.pz a* orator

louiscrlunonisfabula unde 4z a 37 sb
louis genus i ss a* imperium CT Lypara a quo condita 124 a

mores 90 a Lyra inuentor 7 b

lufti cognomen unde AriftidiLyficlesAthenienps 3y4b,37sa
248 b M

luflitia louis F,
iupitia diuina uis
luftitia 'porta
Ixionis fabula

L

t$6a r Machaon A€fculapijF*iz6 a*

3(^44^’* ztib

4ib MacedooMacedonia 8.^.4

tzz d,tzya,b Macedonum ueteru uirtus 390 a
Maanderfluuius 18 a

tus

$a

luno Lacinia 315 b, Telchinia

tyoa

lupiter Aedificialis 2004
Camicaus isi b,Cyrenaicus t yp

Y AbirynthosDedali ' 41 b Mceotis palus ^ 60 a

^Ldchetes Athenienps zpjb MaiaAtlantisF* 8^, fi»

Laius rex izzb Malus urbs • 173 a

Lamachi interitus 317 b.inde Madane^Madanes rex zys b,y6 a

Lamontopa, Lampus 27 6 a Mar aneor um regio Sia

Laomedon lop a,zS6b,zo7 b, manus dextra quid pgnipcet 67 b
izyb Marathonia pugna claritas zzs a

Lapitharum ortus er res izy 4 . Marathonius taurus 120 b
inde Mardonius Perfa 2224.238^

Larijfa expugnata 17$ a maris imperio quis primo potU
Latona ortus ^14.1/44 tus tzia

Laurus Apollini facra 18 a Marmaridarum regio 84 4. ru^
Lernaahydra ioo 6 .ioi 4 - pes 390 b

LenausDionypuscur 91 a* 98 a Maro rex 27 a

Leo lex ispb Maronea urbs a quo condita 9 d

Leocrates Athenienps 26 4 a Mar pe Amazon 103 d

394 b Mars^eiuscp facra 130 a.i6sd
224 4 Marfyas, eiusq^ cum Apolline cer
$ib tamen 88^.8^ 4

418 a Maffageta 60 a

iS 9 b Mafjani populi 423 b

135? 4 Majfaliot arum mercatura 144 b
\6oa Maufolusrex 340^.3/36

xyo a Mazaus Perfarum dux 40 2 b

26z a Medea Hecates F. 114 a.ii6 b*

3 47 a inde

40 a medicina inuentum 7 b.xxd

Libyorum regio CT mores 84 a MeduSyMedia unde di^a ii 8 b*
Ligurum mores 1446 11^4

Lindus a quo condita xzoa Medorum imperium quomodo ad

lingua quibus diuifa 6y a Perfas translatum s^a,b

linguarum diuerptas unde 4 b Medufa 86 b

Lini inuenta 92 b Megara Herculi dejfonfa xoob

LiparuSi Lipara infula 134 a, Megarenfes, qui er Mifij 23 1 b

xsya Melampus uaies 124^

literarum inuentio 4 b,i36b MeUnchetes centaurus xoib
Locufa apud Aethiopes 7 ya Meleager^Meleagrides aues 63b<^

Lucina louis F. xssa xio a

LucuUus KomJiti pimus 103 a Melephori qui 404 b

ludimagiftri er medici collatio Meltjjus rex a

Z78b,z79a Melita, iufulaptus 138 b

Luna, Ips y b, eius cornua, eod. Melpomene unde diBa 99 b

lunaris annus tib Memnon fatuarius zxb. Khodius

Lycaon Priami F. %9ib 38 6 b. 39^ a. Thrax 403 b* Ti^

Lycos iiib. LycaPus iu4 thonisF. sib.xzyb

O j Mems

Leonatus

Leonidas rex Spar.
Leophora uia
LeopbeneS Athenienps
Lejhus JapithiF.

Lejhi infula defcriptio
Leucophryn infula ;
Leucothea nympha
LeucotychusNiU
Leudrica pugna
Lex optima qua

I

hlemnon^moYS tpo

eiufdem /389 »

M^mnonUregU 516.

Memor U Titdtii F*

Memphis i cim condit d iib.nd
Mends primus Aegyptiorum rex,
20 fe.40 ^

Mjcnddes Dionyfij 97 ^

Mendlippus 2046. Mendlippe
Amuzon

Menddy Mendefium o/iium 14 b
Meneldi formd d,zt t b* or^
tus

menfesdcjuibusiniiituti zzb

Mentor Rhodius sssb-^S^*^^^
Mercurius Hermes , djironomitc
^ muficie,c 7 c, inuentor,7 b,zo

' a.Spb,if^d

Mercurif CyUeniffdbuld 4^ d
Meroe infuld 244. urbs, eod,
Merope Atldntis 89 b

Merionis formd 2x1

Meffdnd 9 Zancle zsid

Meto, Metonisdnnus 6ib,zZSb
Methymnd iS9b,s4^d

Mileti oppugndtia 3884

Milo Crotonidtd ij6d

Minerud cur Tritonid di^d 9^ b
Minerud an olede inuentrix 7 b
Minos Cretenfiu legislator 40 d,
louisF, izob.is"^ d.iz^d
Minotauri fabula 99 b,i2o b.
Miris rex 23 d

Mithridateseunuchus z^pb,
rex 37 ob

Mithrobarzanes 38 s a

Mitylene t $9 b. urbs Lejhi s^b
Mnafeas facrilegus sss b

Mophisrex 41 6 b

Mopfus Thrax 8jd

morte ignominUprajlare z8od
mortuos quomodo fepeliant Ae^
thiopes 48 b

Mofesludaorumlegislator 40 a
mulieres ubi communes 6$ d
mundi forma a rerum primordio
qualis 3b,4d

de Mundo Chuldteoru opinio 54 b
Mufe louis fili(C ij6 4.98 6
Mufe nouem qu<e 8 a

Muftcanusrex 413 b

muficde inuentor quis 7 b
mupca damnata Aegyptijs ssb
Muf^us Orphei F, 4 id,io 6 b
A\yrina Amazon • 86 a

Myronides Megarenps z6^b
myrrha ubi nafcatur 6za,8zb
Myrtilus auriga iz6b

INDE
myrtus Veneri facra
N

8 a Oculus JuflitU pgttum ^7 h

de Oculo eruto Charondae lex

N AbdUorum regio Sid 280 b, inde

^arbo Rom,colonia 144 ^ odorum caufa Sol 63 b

Mafamanorum regio 17 4.34 Oedipi ortus \zzk

Naporum ortus ii Dionypo pza Oenomaigenus tz6b

nauigid ex arundinibus 49 b Oenone ludius de Varidis interitu
NdxuSjNixi infuU defcriptio 11 1 i^s d
b,t48b Oeta mons iitb

Nearchus 428 b Ogdianusrex 30 6 b, itemOg^^

Nedanebusrex 3SSd,3S9b dous zzb

Nelei progenies iz4b,inde oleaaquoinuenta yb

Neoptolemus dux $ 89 b*rex 204 Olympius cur didus Jupiter 89 b
b.tnde, tragoedus 37 j a Olympij dij qui^e^cur didi tozb

Neoptolemi forma ztib Olympicum certamen ab Hercule

Neptunus cur Hippius tssd inPitutumioza, item a quibus

Neptuniara iz6b.8ob alijs tijb

Nejjus Centaurus to8b Olympus Triphylius 146 b

Nejior Priami F. 2054 Olympiam Caffander necat 4 m &

N^oris facudia 166 kprma zn Olynthus urbs zSjb

b.prudenpa tS6b, progenies Omphale^Omphalid facra 108 b*
iz4b, inde zs$a

Nicea ab Alexandro condita 420 Onchepi pagnum

a. 136 a ' Onomarchus facrilegus

Nicias Athenienps 303,307,321 a OphiadesinfuU

Nicolai Syracup oratio 326 b Opis patua

NiluSyprius Aegyptus zyb, item Opuntia facra
Apapos 17 a Orbis diuipo

Nili defcriptio 15 14 4 Orbitae populi

Nili delta 14 b Orcha, Orchomenium t? 8 b,3ita

Nili incrementa sb,i6d,k infu= Orepes Agamemnonis F, zozb

y t4b,i7 d.b Orgia Grjecis unde 104.414

Nili opia,eorum^ nomina 14 b Orionis res 131 a

Niliport<e,infula 96 Ormeniusrex ma

Nili uaria nomina Sb Orus idem qui CT ApoUo tia

Nina urbs quomodo condita Beb Oropum Boeoti 303 b

Ninusrex 4zb,4sb,9ib Orpheus Argonauta nzb
Niob^ facunditas 127 4.102 4 Orpheus difeendi gratia Aegyps

Nireus rex 14^ b tum adijt 3 o b

Nifa AripaiF, Orphei ortus,^ res to6b

Nifytos infula 249 b Orphea unde dida

Nomius,Burypheus 1296 Ortygia infula ijzb

vosAOf Aegyptijs quid 32 4 Orus deus ii 4.20 4. idem qui A^

numerorum inuentor quis 7b polio
Numid<cAphri 4 ^^b Ofyris pro deo cultus,7b, idem

nuptiarum mos apud Aegyptios quiDionypus 6 b,8 b,9 4,6.1 o 4
^4-b p6b, proSok

nympharum nomen unde 89 b Ofyridis epitaphium iz 4. facro^
Nyfe antrum 9 6 6.97 a, urbs 7 a ru eius origo apud Graecos lo*
inde* eiufdemptus ^34 uaria eius nomina a 4
p/r’ opeodes infula

^Belifci,eorumqiPrma 47b opracifmilex 26$ab 25 . 4
^Oceanus, Nilus didus 6a,4i OxathresPerfa ,0.^ a/.u

2S3b Oxydraces

P

38 j 4

3$ta,b

79 b

46 b
112 4
18 b
424 b

a,itemTitanus

Oceani inful(e64 a,inde, cr 137 b

OcteSoteF. ^,ob MlmBccotu

S>chusrex j » ^9Sa

OchyuurU

ma ziib, intentus 1716

paUpre

pdejlr.eifiuentor jh

Pdibothu Heredis F* 5:8 h
Palice urbs 169 b

Palla cur Glaucopis 6 a* tergemi
na)Uirgo,^c.eoddouis filia 1^6
a. Tritonia is6a

Palladium Troianum 199 b
Pallene infula lozb

Pandews^emi^^ctdtiaSa. idem
quiofiris .114

Panchjeiubi 14.$ b, 14.6 a

Pandora Titani F*

Pandana
Panormum krabu
PapaMys
Paphia Venus
Para:tonium Libyje
Paridis forma m a. eiufdem iudU
cium loSa.bnnors 194 4.188
Parifadesrex r 360 b

Parmenio 4036.17^6, eim
mors 4144

Paropamijjadorum regio 414 b
Parricidij poena apud Aegyptios^
33 b

Parthenia, Parthenius mons is^
6 . Ito 4

Parthenopeia izj 4

Parthoe Amazon 103 a

Pajiphae Solis F* 1214.1284
Patrum in liberos pote jias 33 b
Patr(eurb$ , 19$ a

Patrocli forma mb, mors 184 a
Paufanias,eiusq^ in Philippum in^
fidiiCt^mors 377*372 a*z46b
PaxlouisF* 136 a

Pediculi alati 73 b

Pelafgus, Pelafgce literte 92 b
Pelias rex mb

Peliae parricidia 116 a

Pelopi genus 11^ b* 127 a

Peloponnefi nomen unde eod.
Peiorum promont* 131 b
PeluflumNilioliium , t4-b
Penelopes proci 2044

Penthefilea Amazon 6t 4. infiu^
men abie6ia t88 b

Pitheus aDionyfio muUlatus 92 b
Perdiccas rex 2 87 £>.45 16. eiufi
dem fortuna 333 b

Pericles 2 67 b, cur diHus olym^
pius. Z9o.29ia»b.mors 293 b
Periphas Lapitha 123 a

Periurij poena 33 6.270 4
PerfesSolisF, 1144

Perfeires 8y4.9p6.t14,

Perfepolis regiae deferiptio 21 4
Pefinm oppidum 8 p a

INDEX*

Pejlis unde 293 6.299 6.30 o 4 Pifjjlratustyrannus 231 d
Petra A rubiae 8 1 4 Pitane urbs B6b,32z a

Pha^ieria infula 301 b*303 a Pityufe infulae deferiptio 136 b
Phaiecus 3 33 b, 364 a»36ib Plato Aegyptum adljt 41.4

Phalis rex 166 a Pleiades quae 896

PhaUus deus 98 a Pleifionax rex 26 3 a

Phayllusfacrilegus jyz b.inde Plijlhenis ortus etr conditio i6ib
Pharnaces Spartiata 3 oS a. 328 a Pluto idem qui Serapis xi 4. cr
Pharus 1^6.4016 Ofnis eod»

PheebeTitana 1 33 b Plutonis nomen 1576

PhedraThefei 121 b Podalirius AefculapijF* m 6 a*

Phedriades petrae 349 b eius forma 211 b

‘87 6

1784^6
79 a
886

ly 8 4 Philippus Graeciae dux di^us 374 Polydorus Cadmi F. 9 6. item
156

Phidiae Pallas
Phidippus rex
Philemon rex

289 6.272 4 Poefeos 'cum hifloria collatio 24
149 6 Pollux argonauta tiz 6.1 1 9 4

183 a Polycrates Samius 40 b

a. 37^ (i • Priami

Philippus qua diuregnarit 332 a Polymnejior rex
Philippi Amyntae mors 372 b.eiuf Po lymnia unde di^a
dem clementia in hofies 37S 6. P olynices Oedipi F»
faflus 5776 P olyxenae forma

Philippus Acarnanes medicus Polyzelus
3924 Po pulonia urbs

Philippi nummi 341 a, urbs 339 6 Porphyriones aues
Philippis Amazon 103 a Pori cum Alexandro beUu 417 b

Philijli expeditio in Sicilia 344 a Porticanus rex 423 b

PhiloHetes 112 a. 17 ib,i9 4 b Pofiumius pirata 57^4

Philotae adulatio 4oy b* fuppli^ Potitijqui io4[6

1724
172 4
99 h
123 a
211 4.182 4
2486
133 b
63 b

cium eiufdem
Phineus rex
Phlegraeus campus
Phaeacus Neptuni F.
P6oe6e Amazon
Phoenicia,unde dit^a
Phoeniciae literae
Phoenicufa infula
Phocion
Phocus AeaciF*
Phocenfes
Pholus,Pholoc
Phormio Athenienjis

413 6 Praefationes hifioriarum breues
113 b effe debere 314 a

20 3 a Praegnantes danatoe cur iUaefaefer
226 a nentur donec pariant 33 b

203 a Priami forma 211 a» eiufdem inte^
806 ritus 200 a

5>2 6 Priapus, eiusq; cultus 37 b.9 8 4
23 4 a Procujies latro 120 b

369 b.323b Proditorum poena 544

126 b Promethei antrum 42$ a* ortus
2634 2344

201 4*2234 PronopidesHomeri magifter 92 b
2886 Propylaeorum conflruHio 290 b

Phryxus 1016.114 6 Proferpinae raptus lyt 6. 133 inde

Phrygia dea quae 88 a eius facra 10 6 a. templum 237 b

Phrygia exuflaunde di^a 93 b Protagorois rex 3 37 a

Phrygium poema 934 Protefilai firma 2116. eiufdem in

Phthia Theffalioe 126 b teritus 170^2144

Pithecmusrex 182 b Protheus rex 274

Pinarij qui 1046 Ptolemaeus Lagi 23 b. 3^ b*

Pindarus quo tempore floruerit* Philadelphus 26 b

237 6 Ptolemaeum flumen 24 b

Piraeum ab Athenienfibus quando Pudendorum ofiridis religio 10 4
extruHum 243 a Pylus a quo condita 1234

Virithous ab Hercule liberatus Pythagoras Aegyptum adijt dh

106 b

Pirithoi audax facinus
Pifa urbs
pifcium creatio
pifeium ue^igat

cendicaufa 506.414

1224 R

12^6 Eligio ciuihus primum incul*
44^ canda 282 a*b

f^sb religionis inudor Mercurius 7^
O 4 rebus

124^

nzd. ryxAhrtefij gentes
t^jb ^ Tdknte infula
tiza Talus ferr£ inuentor

3876

tiS^

14^ B
iz^d
SjX
tj8X
7P&.806
t2^<l

4x96
293 a
ii84

INDEX*

Y^htiAduandoa^cluomodoimpo^ Scamanderfluuius 117 a. Scamdtt Sphinx> eiusc^mgntd 17 x
fita nomina A-x drusBedorisF. iS6b Spithrobates 387 a

nhadarnanmioui^F* tzob^eim Scxaporta Troi^ 2204 Stannum BritannU 158^.^444

^ ^ tjsa Sceppsurbs t7sa ftatuxquddo primum pofitx 7X

Rhea Staphyli R i ^ 2 b.Titani 87 Scytha puer.eiusc^ artes So a Staurobates rex 49 x

b Scytharum mores cr origo $9 b* Strato rex 399 B

Rhegium unde didum \ ts^x 60 x Stratocles 300 B

Rheniainfula sooa Seleucusrex 288 B Strongyle infula 134X

Rhenwsfuuius maximus 140 a Semele CadmiFAQa»9 6 bJyiony Struthiocamelinatura 62h.indt
Rhinocera urbs 26b fq mater pib Struthophagi^eorui^mores 7SX

Rhinoceros animaheiusq; uena^ Semiramidis res 4^* A9* Si*4S^ Strymon fiuuius 3056

iiQ 77 a 67dnde cr 44 a,so a^b^ Stymphalidx aues Herculi fuga^

Rhizophagi qui^eorumc^ mores feneduti/s authoritas ubi maxima t<c 7/ i o 1 6

424B Sunium teleon.

Rhodos Telchinij F* 130 a^ infula fententix prendx mos apud Aegy Sybaris urbs
izoaasib,eiusdefcriptioisoa ptios 33 a Sygxumpromont*-

Rhodopisfcortifepulchrum 28 b Sepianum littus * 20 4 b Syme infula

Rhep ortuSi^cum Friamo amici Serapis, qui er Opris n a Synope Afopi F,e^urbf
tia 17 9 b Ser uonia palus i^a Sy pilus Scytha

Roma a Cymhris capta 142 a Sefofiris rex 40 h.23 b*z6a* eius Syra Venus dida cur
S patu^ 2$ a Syrtes

^ khapl Arahix metropolis 83 a Sibaris oppidum zjs b Syrus qui,Syri

O sabxi 8zb Sibylla, qux er Daphne

Sabaccus rex,eiuS(^ pietas 28 b Sicania,qux CT Sicilia
Sacarum gens 60 a Sicani

facerdotumofpcium apud Sicilix ptus

tios 32a Sicilia olimltalixconiunda 131 a Tanagrx Bocotix z4sa*z66B

facerdotibus unica tantum uxor Sicelos dux 249 a Tantalus Spartanus 304X

concejfa 34b SigxumpromonU n^a TantaUgenus 126 B

facra deorum a quibus primum in Silenus Dionypj pxdagogus 97 b Tanis Nili opium 14B

pituta 7b Sileni unde,^ qui ^4b Tauromenium . 340 B

facra nodurna 97 b Simandij regis epitaphium 21 b Tauropolia Diana*i /8 a, facra eo

facra infula 134 a Simiarum uenatio 418 b dem nomine ^06

facrilegiorum ultio 36tb*3^i a Simis tyrannus izob Taxilesrex 416 B

Sxbaps,qui er Dionypus 97 b Sinon proditor 2 00 a Taygete Atlantis F. SpB

Sai urbs i$i a Sio urbs d quibus condita m a Telamon Aeaci iz6 b. argonau^

Salamina Cypri Z03 a. Salamis Sifachthia lex qux 54^ tauzk portus 119 a

SifygambrisDareimater 394a^ Telegonus VlyfisF. zo6a

i24b b.43ib TelemachusVlyfis 2040.

423 a Sitalces rex 296a Telephus^no a*Mypxrexi67b

423 b Smaragdi natura S3.ubi nafcatur »88 6
Samothrace infula 86 b, inde 8/6 Tempe Grxcix 1044

Samothracum facra 113 a Smynthius Apollo 273 b templa a quo primum ereda 7 a

Saon infula 14^ a Sol ^ luna pro diis sb,88a Tenedus infula^ portus \6 q a*

fdporumcaufafol ^sb SobopriSyDionypus, primus Ae^ 2106

Sardanapali res cr luxus 38 a* gyptirex y^,b Tenediorum res gepx

Solis aqua, puuius 1466 Terppchore unde dida

Sardinix ptus a^defcriptio 108 a Solis effidusuarij 63b.83b terra cur mater dida

X36a*i4i>b Solis fons 4Qta terrx creatio

Saronidx Gallorum philofophi Solaris annus ^b terram pofcere quid

Sarpedblycius 1206.1^54*1836 Solon dipedi gratia in Aegyptum Teucrusrex

Satibarzanes 413 a propdus 3 o 6. 41 4. quos leges T euthras rex

Saturnus, eiusq;regnu 6 b.89b. inde attulerit ^^b Thaidis fcorti facinus

9oa.xs,b,eiufdempiij 6bSopitxurbes 4x^4 Thalia unde dida

Saturmalocaundedida 90 a Sophocles Athenienf dux Z98a ThebxAeQ^vbtixzc^h^^ p
Satynprodijsculti37b. Dio. Spartacus rex ' ^ 288bZ/t r

Themiporn

tz6a

Salmonei res
SambaPxgens
Sambus rex

160 a

99<>

6A

44

22z6

1276

iioX

4»o4.6

/

ThemJlocUs cMiuftt eonplium
2^1 b, i};a.2^4.a.inde.iiSb»
etufdemmors zf^d.b*

ThmniM fiuuius is^d

Themodoon fluuiu 4 ! 6ob
ihefeires ii8 t.121 6.120

Thejpiic^' quis

107 b

Thelpienjjum immawtdS

1186
11S4
6d
^S>b

ipi<<

90 b

l'hejjalus lafbnis F,

Thejfaliunde di(fli
Them rerum mater didd
Ticand

Thieftes PmmiF.

Thion cur Dionyjlui
ThitottyThitonus 1 27 6. 5 1 6

Thrjfybulus Atheniejis s 3 p b.Sy
racufanus rex 258 b

^rhrdfydeus 249 4. inde

T^orafymedui ‘ ioib

Tkriafvns 276 b^ Thuriorum
urbs '^jsd

thiff ubi cr quomodo nafcatur 62
4.14^6.82 6 ' •

Thynbreus ApoUo 18 jb

Timjus obtrectator ifzd
Tigri fluuius ortus 407 b

Timobontures }6sd.b.s69d,
inde.nors 37

Timothus tyrannus jy^d

Titanun ortus. Sj b.pugnd fabu^
Wdume 4 *^

Tlepolenus HerculUF. tiob.

Rhodt rcc ifib

Thobmdes AthenienJis 267 d»

topdzq Idpiis naturd copia

796

TorondChalidcpscolonia 5056
Toxeus Euryti ¥, uib

Trachinidylierc led 300 b

tragelaphus uby cT qud forma

6^ d

tribuni plebis cur^pud Romanos
creati 283 b

Triroryahus locus 119 b

trieterUa [aera cur^fiituta

t M D fi X*

Tindcridy Sicilia 132 d. urbs SicU

lU 28 fb

Triope, Triopid urbs. 1 /2 a.Trio
pion promont.tsi a.Jriopos So
lisF. tjob

Tripolis unde diCld 3 SS

Triptolemus 8 d

tripus Delphica 349 d

tritici ufus quomodo repertus 6 b
Tnton moSi Tritonusrex 100 b»

iipd

Tritonidis palus. 8sb. inde
triumphator Dionypus cur dia
Cius p8d

Trcczena urbs jio 4

Troglodytae qui CT Volgij 17 d.

eorundem mores 7 1 a. inde
trophea quis primo erexerit 9 d
Troia Aegypti. is d.Rhrygi<e,quo
modo prodita o" capta 197 a»
220 b

Troi^ekcidium Aeneas * tjs a.

Troades unde .? . tinb
TrolXi prma 2tt a.prtitudo 216»
2.17. z 18. inde. mors 191 b
Tufculanum btUum 245 4
Tydei ortus iio b.eiufdem parrici
diumcrficga 123 a

Typhon 6b.9a.9Sd.1ssb
Tyreftasuates 1236

Tyrrhenorum mores 14/ a
Tyri oppugnatio $96 a.inde

Tyrus infula prius ab Alexandro
^ in peninfulam redaddj96.in(U

^Acceiqui ^
^ Vecchvrisrex 1

143 d
406

Venus aurea 42 a.ioy a.Erycina
i?o 6 .I 0 MWF. ij;6d

Ventatis portx 41 b

VePd leges. 4.0 d. ortus 1546
Vefuuiusmons f 10 s a

Vini inuentio cr ufus 90 a. 97 a

Virgims hifiona* ^8$ a*b

vita dlioru erratis corrigenda t a
uitri abundantia in Aegypto 494
uituli manni yia

Vlypis cr Atacis contentio 200 b»
201 d

vlypts firma 211 b. futilitas 186
6. mors 206 b

Vlyfts errores. 203 b. inde

uocii triplex diuerptas d quo in*
uentd 7 b

VolgijiTroglodyt^ 17 a

Vrania unde diCia 99 b

Vranius locus 149 b

Vulcanus Aegypti rex 6b. iouis
¥.156 a. liberator 256

Vulcani templu celebre ubi 41 b
Vulcania d quo condita % 58 a

Vulcania infula 1344

VxioYum regio 407 b

> Vxores ubi communes yib.y6a
X

X Andaras rex\ ^ . 419

Xanthus fiuuius iso a

Xenophon Athenienps 19 3 a

Xerxis in Grecid expeditio 2224
Xerxis exercitus 446. eiufdent
mors iS9b

Xuthus Aeoli?, »544

Z

— Aleucus legislator 2824

^Zambyn urbs ^46

Zamolxis legislator 404

Zancleyquje O’ Mejfana 13 1 4

Zanclotusrei 131 d

Zeuxippe 1254

Zodiaci cognitio GracU unde
424

Zona apprehendere quid apud
Perfas $91 b

Zorojpres legislator 40 4. rex
446

Zuthus 149 b

Zythum d quo inuentum 97 4 *

Galatis uptatum 1404

f l ^

r

•a

l ml 0 ^ 3 L

r-

\

/;

'r

r

. SERIES CHARTARVM»

• abcdefghiklmnopqrstuxyz ABCDEF
GHIKLMN O. Omnes terniones,
praeter * duemionem.

B*^SILE<^E, PER HENRICH

i^nno Salutis humatus,

IILJSdenfe

M,artio*

M

•

1